Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 11: Ko Hono Maluʻi Kitautolu Meí He Ngaahi Tokāteline Hala ʻo e Ngaahi ʻAho Fakaʻosí


Lēsoni 11

Ko Hono Maluʻi Kitautolu Meí He Ngaahi Tokāteline Hala ʻo e Ngaahi ʻAho Fakaʻosí

Talateú

Makehe mei hono tānaki atu ki hono akoʻi ʻa e “kakato ʻo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí” (T&F 20:9), ʻa hono toe fakamamafa mai ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻa e fakatokanga ki he kau muimui ʻo Kalaisí ʻo kau ki he ngaahi akonaki hala mo e ngaahi fakakaukau kehe ʻoku lahi ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Ko e founga ʻe taha ʻoku aʻusia ai ʻení ko hono fakahaaʻi ʻa e ngaahi fili ʻo Kalaisí mo ʻai ke ʻilo ʻa e ngaahi tokāteline hala ʻoku nau fakamafolá. ʻI he ako ʻa e kau akó ʻa e ngaahi fakamatala ki he kau akonaki hala ʻi he Tohi ʻa Molomoná, te nau ako ke ʻilo ʻa e faikehekehe e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí mo e ngaahi fakakaukau hala ʻo e māmaní.

Laukonga Puipuituʻá

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

2 Nīfai 28:3–9, 12–15; Sēkope 7:1–12; ʻAlamā 1:2–6; 30:12–18, 39–44; Siosefa Sāmita—Mātiu 1:22

Ko hono ʻilo mo maluʻi kitautolu meí he ngaahi tokāteline halá

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki ha ngaahi fakakaukau kehekehe ʻi he māmaní kau ki he ngaahi kaveinga hangē ko ʻení: Moʻoni meí he ʻOtuá mo e moʻoni fakaeangamaʻa ʻoku ʻikai paú (ko e fakakaukau ʻoku ʻikai ha tonu pe hala fakaemāmani lahi), tauʻatāina fakalotú mo e ngaahi totonu ʻa e ngaahi kulupu makehé, mo e totonu ki he fakatōtamá mo e totonu ki he moʻuí. ʻI hoʻomou aleaʻi ʻa e ngaahi kaveinga ko ʻení, fakakaukau ke hiki kinautolu he palakipoé. ʻOange ha taimi ki he kau akó ke aleaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke tau tokanga ke tau tali pē ʻa e ngaahi fakakaukau ʻoku tonú.

Fakamatalaʻi ange ʻi he ofi ki he ngataʻanga ʻo e moʻui ʻa Sīsū Kalaisí, naʻá Ne kikiteʻi ha ngaahi tūkunga fakalaumālie fakatuʻutāmaki ʻe hoko ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau e Siosefa Sāmita—Mātiu 1:22 . ʻE lava ke ke fakamahino ange ko e kupuʻi lea “ko e kakai fili ʻo fakatatau ki he fuakavá” ʻoku ʻuhinga ia ki he kau mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Ko e hā ʻa e ngaahi fakamanamana ʻoku ʻomi ʻe he “kau Kalaisi loi” mo e “kau palōfita loi” ʻi hotau kuongá?

Fakaʻaliʻali pea lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni ‘Eselā Tafu Penisoni (1899-1994).

ʻĪmisi
President Ezra Taft Benson

“ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻa e ngaahi fili ʻo Kalaisí. ʻOkú ne veuveuki ʻa e ngaahi tokāteline halá mo lolomi ʻa e fekeʻikeʻí. (Vakai 2 Nīfai 3:12.) ʻOkú ne maluʻi ʻa e kau muimui loto-fakatōkilalo ʻo Kalaisí mei he ngaahi palani, ngaahi founga, mo e ngaahi tokāline kovi ʻa e tēvoló ʻi hotau kuongá. ʻOku meimei tatau pē faʻahinga hē mei he moʻoní ʻi he Tohi ʻa Molomoná mo ia ʻoku tau maʻu ʻi he ʻaho ní. Naʻe hanga ʻe he ʻOtuá ʻi heʻene tokaimaʻananga taʻe-fakangatangatá ʻo teuteuʻi ʻa e Tohi ʻa Molomoná ke tau lava ʻo ʻiloʻi ʻa e fehalākí mo ʻilo ʻa e founga ke fakafepakiʻi ai ʻa e ngaahi fakakaukau fakaako, fakapolitikale, fakalotu, mo fakapoto ʻoku loi ʻi hotau kuongá.” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: ʻEselā Tafu Penisoni [2014], 154).

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻi he fakamatala ko ʻení ʻo kau ki he founga ʻoku hoko ai hono ako e Tohi ʻa Molomoná ke tau malu ai meí he ngaahi akonaki loʻí? (Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau ako ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi akonaki ʻi aí, ʻoku fakamālohia kitautolu meí he tēvoló mo e ngaahi akonaki mo e fakakaukau loi ʻi hotau kuongá.

  • Ko e hā hono lelei hono ako e ngaahi founga ʻa Sētané kimuʻa pea tau toki fehangahangai mo iá?

Kole ki ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻo e 2 Nīfai 28:3-9 kae kumi ʻe he kalasí ʻa e ngaahi fakakaukau hala naʻe pehē ʻe Nīfai ʻe hoko mai ʻi hotau kuongá. Te ke lava ʻo poupouʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea mahuʻingá. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ʻiló, pea fehuʻi ange leva:

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi fakakaukau loi ko ʻení he ngaahi ʻahó ni? (ʻE lava ke kau he ngaahi sīpingá ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení: tuʻunga fakaeangamaʻa ʻoku feliliuakí, tui he ʻikai ke tauteaʻi ʻa e angahalá koeʻuhí ko e ʻofa lahi ʻa e ʻOtuá ʻiate kitautolú; fakafaikehekeheʻi ʻo e kau Kalisitiané, ʻa ia ʻoku faʻa pehē ʻoku nau taʻetokaʻi mo taʻeufi.)

Ke tokoni ke tali ʻa e fehuʻi ko ʻení, vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kau akó ke nau fakafanongo ki ha ngaahi akonaki loi kuo nau fetaulaki mo ia.

ʻĪmisi
Elder M. Russell Ballard

“Ko e kau palōfita loí mo e kau akonaki loí ʻa kinautolu ʻoku nau fakahā ko e tokotaha loi mo kākā ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá; ʻoku nau fakafepakiʻi ʻa e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā ʻo pehē ne ʻikai ke hoko. ʻOku nau fakamatala ko e Tohi ʻa Molomoná mo e ngaahi ngāue fakafolofola kehé ʻoku ʻikai ko ha lēkooti folofola mei onoʻahó. ʻOku nau toe feinga foki ke toe fakaʻuhingaʻi ʻa e natula ʻo e Toluʻi ʻOtuá, pea ʻoku nau fakaʻikaiʻi ʻa e pehē naʻe ʻomai pea ʻoku hokohoko atu hono ʻomai ʻe he ʻOtuá ha ngaahi fakahā he ʻahó ni ki Heʻene kau palōfita kuo fakanofo pea hikinimaʻí. …

“Mahalo ko e meʻa fakamalaʻia tahá ko ʻenau fakaʻikaiʻi ʻa e Toetuʻu mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻo nau pehē he ʻikai ke lava ʻe ha ʻOtua ʻo fakahaofi kitautolu. ʻOku nau fakafisingaʻi ʻa e fie maʻu ʻo ha Fakamoʻui. ʻI hono fakanounoú, ʻoku feinga ʻa e kau kākā ko ʻení ke toe fakaʻuhinga foʻou ʻa e ngaahi tokāteline ʻo e Siasí ke feʻunga mo ʻenau ngaahi fakakaukau pē ʻanautolú, pea hoko ai ke fakaʻikaiʻi ʻa Kalaisi mo Hono fatongia faka-Mīsaiá.

“Ko e kau palōfita loí mo e kau akonaki loí ʻa kinautolu foki ʻoku nau feinga ke liliu ʻa e ngaahi tokāteline fakalaumālie meí he ʻOtuá, ʻa ia ʻoku nau maluʻi ai ʻa e toputapu ʻo e nofo-malí, natula fakalangi ʻo e fāmilí, mo e tokāteline mahuʻinga ʻo e angamaʻa fakatāutahá. ʻOku nau poupouʻi hono toe fakaʻuhingaʻi ʻo e moʻui fakamatelié ke fakatonuhiaʻi ʻa e tonó, feʻauakí mo e ngaahi vā fetuʻutaki fakahomosekisualé” (“Beware of False Prophets and False Teachers,” Ensign, Nov. 1999, 63–64).

Kole ki he kau akó ke nau kumi ʻi he 2 Nīfai 28:12–15, ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e tui ki he ngaahi akonaki loí.

  • Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi nunuʻa ʻo e tui ki he ngaahi akonaki mo e ngaahi fakakaukau loí?

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā ʻUlise Soalasi ʻo e Kau Palesitenisī ʻo e Kau Fitungofulú, pea kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia.

ʻĪmisi
Elder Ulisses Soares

“He ʻikai lava ke tau fakangofua ha founga te tau puputuʻu ai ‘i he pōpoaki manakoa ‘oku tali ngofua ‘e he māmaní ka ʻoku fepaki mo e tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoni ‘o e ongoongolelei ‘o Sīsū Kalaisí. ‘Oku fakafofongaʻi ʻe ha ngaahi pōpoaki lahi ʻo e māmaní ʻa e feinga hotau sōsaietí ke fakatonuhiaʻi e fai angahalá” (“ʻIo, Te Tau Lava Pea te Tau Ikuna!” Ensign pe Liahona Mē 2015, 75).

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe ʻEletā Soalasi ko e taumuʻa ʻo e konga lahi ʻo e ngaahi pōpoaki manakoa ʻoku tuʻu fehangahangai mo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí? (Tokoniʻi ʻa e kau akó ke nau ʻilo ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe Sētane ʻa e ngaahi akonaki loí ke fakatauveleʻi kitautolu ke tau faiangahala. ʻE lava ke ke fakamatala ki he ʻAlamā 30:53 ki ha toe fakamatala kau ki he moʻoni ko ʻení.)

Vahevahe e kalasí ki ha kulupu ʻe tolu. Hiki ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení ʻi he palakipoé, pea vahe ki he kulupu takitaha ke nau ako ha taha ʻo e ngaahi potufolofolá. Sēkope 7:1–7; ʻAlamā 1:2–6; pē ʻAlamā 30:12–18. Kole ki he kau akó ke nau kumi ke ʻilo ha niʻihi ʻo e ngaahi akonaki loi naʻe akoʻi ʻe Seialemi, Nēhoa, mo Kolihola pea tohi ia ʻi he palakipoé ʻi lalo he ʻuluʻi tohi totonú.

Seialemi (Sēkope 7:1–7)

Nēhoa ( ʻAlamā 1:2–6)

Kolihola ( ʻAlamā 30:12–18)

  • Ko e hā ha founga kuó ke mamata ai ki hono hanga ʻe he ngaahi akonaki pe fakakaukau loí ʻo hangē ko ia ʻoku lisi he palakipoé, ʻo uesia ʻa e kau mēmipa ʻo e Siasí he ʻahó ni?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakafehoanaki ʻa e Sēkope 7:5, 8–12 mo e ʻAlamā 30:39–44 ke sio pe ko e hā ʻa e meʻa naʻá ne fakamālohia ʻa Sēkope mo ʻAlamā mei he ngaahi akonaki loi ʻa Seialemi mo Koliholá. (Fakatokangaʻi ange: Ko e fakafehoanakí ko ha pōtoʻi ako fakafolofola. Ko hono fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻoku lava ke fakamahinoʻi lahi ange ha ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi he taimi ʻoku fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku faitatau pe faikehekehe ai ha ngaahi akonaki, kakai pe ngaahi meʻa ʻoku hoko” [Ko Hono Akoʻi mo Ako e Ongoongoleleí: Ko ha Tohi Tuʻutuʻuni maʻá e Kau Faiako mo e Kau Taki ʻi he Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú (2012), 31.)

  • Ko e hā naʻá ne fakamālohia ʻa Sēkope mo ʻAlamā mei he ngaahi akonaki loí? (ʻOku totonu ke kau he ngaahi talí ʻa e ngaahi meʻa ni: ngaahi aʻusia fakalaumālie kimuʻa, ʻilo ʻo e ngaahi folofolá, ʻilo naʻe maʻu meí he Laumālie Māʻoniʻoní, mo ha fakamoʻoni kia Kalaisi.)

  • Ko e hā ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi tali ʻa Sēkope mo ʻAlamā ki he ngaahi akonaki loi ko ʻení? (Tokoniʻi ʻa e kau akó ke nau ʻilo ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau fakafalala ai ki heʻetau ngaahi fakamoʻoni kia Kalaisí mo fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻe lava ke tau ikunaʻi ʻa e ngaahi pole ki heʻetau tuí.)

  • Kuo fakamālohia fēfē hoʻo fakamoʻoní mei he ngaahi akonaki pe fakaanga loi ki hoʻo tuí?

Poupouʻi e kau akó ke vahevahe ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fai ke nau malu meí he ngaahi akonaki loi ʻe lava ke hōloa ai ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí kuo fakafoki maí.

2 Nīfai 26:29; 3 Nīfai 18:24; 27:27

Ko hono fakatokangaʻi e ngaahi nunuʻa kovi ʻo e ngāue fakataulaʻeiki kākaá

Talaange ki he kau akó ko e niʻihi ʻo e ngaahi nunuʻa kovi fakalaumālie ki he Siasí ʻoku haʻu pē ia meí he kau mēmipa ʻi loto ʻi he Siasí. Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e 2 Nīfai 26:29 kae kumi ʻe he kalasí ʻa e nunuʻa kovi fakalaumālie naʻe fakamatala ki ai ʻa Nīfaí.

  • Fakatatau ki he potufolofola ko ʻení, ko e hā ʻa e ngāue fakataulaʻeiki kākā? (Ko e taimi ʻoku malanga ʻaki ai ʻe he kakaí ʻa e ongoongoleleí ke ongoongoa pe tuʻumālie fakatāutaha kae ʻikai ke fai maʻá e lelei ʻa e fānau ʻa e ʻOtuá.)

  • Ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻoku fakatupu ai ʻe he ngāue fakataulaʻeiki kākaá ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki fakalaumālie ki he kau mēmipa ʻo e Siasí?

Ke tokoni ke tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā M. Lāsolo Pālati:

ʻĪmisi
Elder M. Russell Ballard

“Tau tokanga muʻa telia ʻa e kau palōfita mo e kau akonaki loí, ʻa e tangata mo e fefine fakatouʻosi, ʻoku nau fokotuʻu pē kinautolu mo fanongonongo ʻa e ngaahi tokāteline ʻo e Siasí mo feinga ke fakamafola ʻenau ongoongolelei loí mo tohoakiʻi e tokanga ʻa e kau muimuí ʻaki hono fakapaʻanga ha ngaahi fakataha, tohi, mo ha ngaahi tohi kehe ʻoku fakafepaki ki he ngaahi tefitoʻi tokāteline ʻo e Siasí. Tokanga koeʻuhí ko kinautolu ʻoku nau lea pea paaki ha meʻa ʻoku fakafepaki ki he kau palōfita moʻoni ʻa e ʻOtuá pea ʻoku nau feinga ke fakatafoki ʻa e kakaí ʻo ʻikai tokanga ki he tuʻunga lelei fakalaumālie ʻo kinautolu ʻoku fakataueleʻí” (“Beware of False Prophets and False Teachers,” Ensign, Nov. 1999, 63).

  • ʻE lava fēfē ke ke maluʻi koe mo e niʻihi kehé meí he ngāue fakataulaʻeiki kākaá?

  • ʻE lava fēfē ke ke taukapoʻi ʻa e ngaahi tokāteline ʻa e Siasí ʻi he taimi ʻoku lea fakafepaki mai ʻa e niʻihi kehé ki he kau palōfita ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní?

Talaange ki he kau akó naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻEne kau ākongá ʻa e founga ʻoku totonu ke fai ʻe kinautolu ʻoku nau fakafofongaʻi Iá ʻi hono akoʻi mo takiekina ʻa e niʻihi kehé. Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e 3 Nīfai 18:24 mo e 3 Nīfai 27:27, ʻo kumi ki he founga ʻoku makehe ai ʻa e ngāue ʻi he ongoongolelei moʻoní meí he ngāue fakataulaʻeiki kākaá.

  • ʻOku kehekehe fēfē ʻa e ngaahi taumuʻa mo e ngāue ʻa e kau akonaki mo e kau takimuʻa māʻoniʻoní meí he ngaahi taumuʻa mo e ngāue ʻa kinautolu ʻoku halaia ʻi he ngāue fakataulaʻeiki kākaá? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku feinga ʻa e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ke tokoni mo faitāpuekina ʻa e niʻihi kehé ʻaki hono fakahinohinoʻi kinautolu kiate Iá.)

Molonai 7:12–17; ʻEta 4:11–12

ʻIlo ʻa e moʻoní mo e loí

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki ha taimi naʻe fehuʻia pe fakaangaʻi ai ʻe ha taha ʻenau ngaahi tui fakalotú. Fakaafeʻi ha tokotaha pe toko ua ʻo e kau akó ke vahevahe ʻena ngaahi aʻusiá.

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻa e Molonai 7:12–17 mo e ʻEta 4:11–12 kae muimui ki ai ʻa e kalasí, ʻo kumi e founga ke ʻilo ai pe ʻoku ʻa e ʻEikí pe tēvoló ha meʻa.

  • Ko e hā ʻokú ke ako meí he potufolofola ko ʻení fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke tau tala ai ʻa e leleí meí he koví? (Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Ko e meʻa kotoa ʻoku ʻa e ʻOtuá ʻokú ne fakaafeʻi kitautolu ke tau fai lelei, ke tui kia Sīsū Kalaisi, pea ke ʻofa mo tauhi ki he ʻOtuá.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoní:

ʻĪmisi
President Ezra Taft Benson

“Tuku ke u fokotuʻu atu ha kiʻi sivi nounou ʻe tolu ke fakasiʻisiʻi ai hano kākaaʻi kitautolu. …

“1. Ko e hā ‘a e lau ʻa e ngaahi folofola ʻoku ngāue ʻaki ʻe he Siasí ‘o kau ki ai? …

“2. Ko e fakahinohino hono uá: ko e hā ‘a e lau ʻa e kau Palesiteni ʻo e Siasí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ki he kaveingá— kae tautautefito ki he Palesiteni ʻoku lolotonga moʻuí? …

“3. Ko e sivi hono tolu mo fakaʻosí, ko e Laumālie Māʻoniʻoní—‘a e sivi ‘a e Laumālié. … ‘Oku toki lava pē ke ‘aonga kakato ‘a e sivi ko ‘ení kapau ‘oku maʻa mo māʻoniʻoni ‘a e ngaahi founga fetuʻutaki ‘a ha taha mo e ‘Otuá, pea ʻikai fakafelefeleʻi ‘aki ia ‘a e angahalá” (‘i he Conference Report, ʻOkatopa 1963, 16–17).

Fakaʻosi ʻaki haʻo kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi lelei ange ai ʻa e folofolá, ngaahi lea ʻa e kau palōfitá, mo e Laumālie Māʻoniʻoní ke ʻilo ʻa e ngaahi akonaki loí mo taʻofi hano kākaaʻi kitautolu. ʻE lava ke ke poupouʻi kinautolu ke ako fakaikiiki ange pea fakalaulauloto ʻa e Sēkope 7, ʻAlamā 1, mo e ʻAlamā 30 ki he founga ʻoku lava ke tokoni ai ʻa e ngaahi vahe ko ʻení ke lelei ange ʻenau ʻilo ʻa e moʻoní meí he halá.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó

Paaki