Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 9: ‘Mou Kumi ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá’


Lēsoni 9

“Mou Kumi ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá”

Talateú

ʻI he taimi naʻe fakalotolahiʻi ai ʻe Sēkope ko e palōfita ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻa hono kakaí ke nau kumi ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá (vakai, Sēkope 2:18), naʻá ne fai ia ʻi ha taimi naʻe hoko ai ʻa e ngaahi angahala ʻo e hīkisiá, ʻofa ʻi he ngaahi koloa fakaemāmaní mo e angaʻulí ko ha palopalema lahi. ʻOku hoko ʻa e ngaahi angahalá ni ko ha fakamanamana ki he maʻumaʻuluta mo e tupulaki ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní. Ke kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá kuo pau ke tau fakamuʻomuʻa hono moʻui ʻaki ʻo e ongoongoleleí ʻi heʻetau moʻuí. ʻE tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke tukupā ʻa e kau akó ke siʻaki ʻa e angahalá pea toe kumi fakamaatoato ange ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Laukonga Puipuituʻá

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻAlamā 7:14–16, 19, 21–24

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he Tohi ʻa Molomoná ke muimui ʻi he hala ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki he ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ke vakaiʻi maʻu pē koeʻuhí ke tauhi kinautolu ʻi ha tuʻunga ngāue lelei maʻu pē (hangē ko e vakaiʻi ʻo e lolo mīsiní pe maka ʻo e meʻa tala ʻo ha ʻahú (smoke detector), pe sivi moʻui lelei ʻe ha toketā pe ha toketā nifo).

  • Ko e hā ʻa e ngaahi lelei ʻa hono vakaiʻi maʻu pē ʻo e ngaahi meʻá ni? (Te tau lava ʻo fakaleleiʻi ʻa e ngaahi palōpalema ko ʻení pea fakaʻehiʻehi mei ha fakatuʻutāmaki he kahaʻú.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku tatau pē mo e fie maʻu ke tau vakaiʻi maʻu pē ʻa e tuʻunga ʻo ʻetau moʻui fakalaumālié ke fakafuofuaʻi ʻa e ngaahi vaivaí pea fakaʻehiʻehi mei he fakatuʻutāmakí.

Talaange ki he kau akó ko e taimi naʻe taulaʻeiki lahi ai ʻa ʻAlamā ko e Siʻí, naʻá ne ʻaʻahi ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Kitioné pea naʻá ne naʻinaʻi kiate kinautolu ke nau vakaiʻi honau tuʻunga fakalaumālié. Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e ʻAlamā 7:19, ʻo kumi e tuʻunga fakalaumālie ʻo e kakai ʻi Kitioné.

  • Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻe ʻAlamā ʻa e tuʻunga fakalaumālie ʻo e kakai ʻo Kitioné? (Naʻa nau “ʻi he hala ʻoku fakatau atu ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.”)

Fakamatalaʻi ange ko e “puleʻanga ʻo e ʻOtuá” ʻoku ʻi ai nai hono ʻuhinga kehekehe ʻe ua—ko e taha ʻoku fakamāmani pea taha ʻoku fakasilesitiale. Kole ange ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni ne fai ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915-85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku ʻuhinga ʻa e “puleʻanga ʻo e ʻOtuá” ʻi he ʻAlamā 7:19 ki he puleʻanga fakasilesitialé:

ʻĪmisi
Elder Bruce R. McConkie

“Ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻo hangē ko ia ko hono tuʻunga lolotongá ko e puleʻanga ia ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní. … ʻI he ngaahi māmani taʻengatá, ko e puleʻanga fakasilesitialé ko e puleʻanga ia ʻo e ʻOtuá. … ʻOku fakataumuʻa ʻa e ongoongoleleí ke teuteuʻi ʻa e tangatá ki ha tofiʻa ʻi he puleʻanga fakasilesitiale ʻo e ʻOtuá” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 415–17.)

Kole ki he kau akó ke nau lau ʻa e ʻAlamā 7:14–16 pea kumi ʻa e meʻa naʻe fakahinohinoʻi ʻe ʻAlamā ki he kakaí kuo pau ke nau fai ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fakaafeʻi ai ʻe ʻAlama ʻa e kakaí ke nau fakatomalá lolotonga ko iá ʻoku nau ʻi he hala ʻo e angatonú? (Naʻe fie maʻu ke nofo maʻu ʻa e kakai ʻo Kitioné ʻi he hala ʻo e angatonú.)

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻo e ʻAlamā 7:21-24. Kole ki he kalasí ke kumi ha ngaahi ngāue mo ha ngaahi ʻulungaanga ʻe lava ʻo tokoni kiate kitautolu ke tau maʻu ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ke tau fai mo aʻusia kae malava ke tau muimui ʻi he hala ʻoku fakatau atu ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá? (Fakamatalaʻi fakanounouʻi e tali ʻa e kau akó ʻaki hano hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, ʻoku tau muimui ai ʻi he hala ʻoku fakatau ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.)

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki he founga ʻoku tokoni ai ʻenau ngaahi ngāué ke hoko ʻo hangē ange ko Sīsū Kalaisí pea fakalakalaka ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Kole ange ke nau fakakaukau pe ko e hā ʻenau ongoʻi ki he fakalakalaka ʻoku nau lolotonga fakahokó.

1 Nīfai 10:21; 2 Nīfai 9:39; Sēkope 2:12–14, 20–28; 3:10–12; Mōsaia 2:20–25; 4:13, 21–26; 3 Nīfai 12:27–30

ʻOku taʻofi kitautolu ʻe he ʻofa ʻi he koloá, hīkisiá mo e angaʻulí mei he kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá

Fakamatala ange naʻe fakatokanga ʻa e kau palōfita ʻa e ʻOtuá ki he kakaí ʻi he kotoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná fekauʻaki mo e angahalá. Hangē ko ʻení, naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa Sēkope ke ne valokiʻi ʻa hono kakaí koeʻuhí ko e ngaahi angahala naʻe “fakalielia ki he ʻOtuá” (Sēkope 2:5).

Hiki ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ení ʻi he palakipoé: Sēkope 2:12–14, Sēkope 2:20–21, mo e Sēkope 2:23–28. Kole ki he kau akó ke nau lau vave ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení, ʻo kumi ʻa e ngaahi angahala pau naʻe lea ki ai ʻa Sēkopé. Fokotuʻu ki he kau akó ke nau fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e ngaahi angahala ko ʻení. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe e ngaahi angahala naʻe malanga ki ai ʻa Sēkope ʻi he veesi taki taha. Hiki ʻa e angahala kotoa pē ʻoku fakalau mai ʻe he kau akó ʻi ʻolunga ʻi he fakamoʻoni fakafolofola ʻokú na felāveʻí ʻi he palakipoé ʻo hangē ko ia ʻoku hā atu ʻi laló:

ʻOfa ʻi he koloá

Loto hīkisia

Angaʻulí

Sēkope 2:12-14

Sēkope 2:20–21

Sēkope 2:23-28

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Sēkope 3:10-12, pea kole ki he kalasí ke kumi ʻa e ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea naʻe ngāue ʻaki ʻe Sēkope ke fakahaaʻi ʻaki ʻa e mamafa ʻo e fai angahala ʻa e kakaí.

  • Ko e hā ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e mamafa ʻo e fai angahala ʻa e kakaí?

  • Naʻe ngāue ʻaki ʻe Sēkope ʻa e kupuʻi lea ko e “ngaahi nunuʻa fakamanavaheé” ʻo e angahalá (veesi 12). Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakafekauʻaki fakafolofola ʻa e Sēkope 3:12 mo e 2 Nīfai 9:39 pea mo e 1 Nīfai 10:21. Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e veesi taki taha. Kole ki he kalasí ke nau kumi ki ha toe nunuʻa kehe ʻo e fai angahalá. Fakaafeʻi e kalasí ke talamai ha foʻi moʻoni mei he ngaahi potufolofola ko ení fekauʻaki mo e founga ʻe malava ʻe he ngaahi angahala hangē ko e hīkisiá, angaʻulí mo e ʻofa ʻi he koloá ʻo uesia ha taha ʻokú ne kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha moʻoni hangē ko ʻení: ʻOku tataki ʻe he fai angahalá kitautolu ki he mate fakalaumālié pea taʻofi kitautolu mei he hū ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.)

Tānaki atu e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení ki he palakipoé:

ʻOfa ʻi he koloá

Loto hīkisia

Angaʻulí

Sēkope 2:12–14

Mōsaia 4:13, 21-26

Sēkope 2:20–21

Mōsaia 2:20-25

Sēkope 2:23-28

3 Nīfai 12:27-30

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fili pea lau ha taha ʻo e ngaahi potufolofola foʻou ko ʻení. Kole ange ke nau kumi ha ngaahi founga ʻe lava ke fakaʻehiʻehi ai mei he ngaahi angahala ʻo e ʻofa ʻi he koloá, hīkisiá mo e angaʻulí. Hili ha taimi feʻunga, kole ange ke nau vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau maʻú.

  • ʻE tokoniʻi fēfē ʻe he muimui ki he faleʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ha mēmipa ʻo e Siasí ke kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea fakamālohia ʻa e Siasi ʻo e ʻEikí ʻi māmaní?

Mātiu 6:33; Sēkope 2:17–19

ʻOku totonu ke tau kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻo fakamuʻomuʻa ia ʻi he ngaahi meʻa kehe kotoa pē

Fakamatalaʻi ange naʻe ʻikai ngata pē ʻi heʻene fakatokanga ki he kakaí fekauʻaki mo e ʻofa ʻi he koloá, hīkisiá mo e angaʻulí, naʻe fai ʻe Sēkope ha faleʻi ke tokoniʻi kinautolu ke nau ikunaʻi ʻenau ngaahi holi taʻe totonú. Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Sēkope 2: 17–19 kae kumi ʻe he kalasí ʻa e faleʻi naʻe fai ʻe Sēkopé.

  • Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he faleʻi ʻa Sēkopé ʻe lava ʻo tokoniʻi kitautolu ke fakaʻehiʻehi mei he fai angahalá? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e meʻa ko ʻení: Kuo fekauʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻo laka hake ʻi ha toe meʻa.)

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ke ke fuofua kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoní (1899–1994), pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
President Ezra Taft Benson

“Ko e taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai ʻa e ʻOtuá, ʻe tuʻu ʻa e ngaahi meʻa kehe kotoa pē ʻi honau tuʻunga totonú pe ko ʻenau mavahe mei heʻetau moʻuí. ʻE puleʻi heʻetau ʻofa ki he ʻEikí ʻa ʻetau talaki ʻetau ʻofá, ngaahi fie maʻu ki hotau taimí, ngaahi meʻa ʻoku tau tulifua ki aí, pea mo e fakahokohoko ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tau mahuʻingaʻia aí” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesitení: ʻEselā Tafu Penisoni [2014], 47).

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo ha ngaahi meʻa “ʻoku ʻi honau tuʻunga totonú pe ko ʻenau mavahe mei heʻetau moʻuí” ʻi he taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai ʻa e ʻOtuá?

  • Ko e hā ha sīpinga ʻo ha meʻa kuo ʻi hono tuʻunga totonú pe mavahe mei hoʻo moʻuí ʻi hoʻo fakamuʻomuʻa ʻa e Tamai Hēvaní mo Hono puleʻangá ʻi hoʻo moʻuí?

  • Ko e hā ʻe hoko kiate kitautolu ʻi he taimi te tau fakamuʻomuʻa ai ʻa e ʻOtuá pea ʻahiʻahiʻi kitautolu ʻe he hīkisiá, ʻofa ʻi he koloá, angaʻulí mo e ngaahi angahala kehé?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 6:33. Talaange ki he kau akó ʻoku peheni e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá: “Ko ia, ʻoua ʻe kumi ki he ngaahi meʻa ʻo e māmaní ka e fuofua kumi ke langa hake ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea fokotuʻu ʻa ʻene maʻoniʻoní, pea ʻe toki fakalahi atu ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa pē kiate kimoutolu” (Liliu ‘a Siosefa Sāmitá, Mātiu 6:38 [ʻi he Mātiu 6:33, futinouti a]).

Fakaʻaliʻali e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

ʻOku ʻuhinga e “‘fuofua kumi ke langa hake e puleʻanga ʻo e ʻOtuá’ ke fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá pea mo ʻEne ngāué. Ko e ngāue ʻa e ʻOtuá ke fakahoko ʻa e moʻui taʻengata ʻa ʻEne fānaú (vakai, Mōsese 1:39), mo e meʻa kotoa pē ʻoku kau ki he meʻá ni. … ʻOku ʻikai fuʻu mahuʻinga e ngaahi meʻa kehé. … Hangē ko ia ne lea ʻaki ʻe ha tokotaha, kapau he ʻikai ke tau fuofua fili ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá, he ʻikai mahuʻinga he kahaʻú ʻa e meʻa kuo tau filí kae ʻikai ko iá” (“Focus and Priorities,” Ensign, May 2001, 83–84).

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ai ʻe ha mēmipa kakai lalahi kei talavoú ʻo e Siasí ʻo “langa hake ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá”?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Robert D. Hales

“ʻI heʻetau fili ke kau ki he puleʻanga ʻo e [ʻOtuá], ʻoku tau fakamavaheʻi kitautolu—kae ʻikai ke tau mavahe—mei he māmaní. ʻE taau hotau valá, haohaoa ʻetau fakakaukaú, maʻa ʻetau leá. ʻE langaki kitautou ʻe he ngaahi faiva mo e polokalama televisione ʻoku tau sio aí, hiva ʻoku tau fanongo aí, ngaahi tohí, makasiní mo e nusipepa te tau laú. Te tau fili ʻa e kaungāmeʻa ʻoku nau poupouʻi ʻetau ngaahi taumuʻa taʻengatá pea te tau angalelei ki he niʻihi kehé. Te tau fakamamaʻo mei he angaʻulí, vaʻinga kumi monūʻiá, tapaká, ʻolokaholó, mo e ngaahi faitoʻo konatapú. ʻE fakahaaʻi atu ʻe heʻetau ngaahi ʻekitivitī ʻi he Sāpaté ʻa e fekau ʻa e ʻOtuá ke manatuʻi ʻa e ʻaho Sāpaté ke tauhi ia ke māʻoniʻoni. Te tau muimui ʻi he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí ʻi he founga ʻetau feohi mo e niʻihi kehé. Te tau moʻui taau ke hū ki he fale ʻo e ʻEikí” (“The Covenant of Baptism: To Be in the Kingdom and of the Kingdom,” Ensign, Nov. 2000, 8).

  • ʻOku hanga fēfē heʻetau kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻo liliu ʻa e tapa kotoa ʻetau moʻuí?

  • Kuo liliu fēfē ʻe he kumi ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá hoʻo moʻuí pe moʻui ʻa ha mēmipa ho fāmilí pe maheni?

Poupouʻi ʻa e kau akó ke fakalaulauloto ki he meʻa te nau lava ʻo fai ke hokohoko atu ʻenau kumi ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Poupouʻi kinautolu ke fakafanongo ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié pea hiki ʻa e meʻa ʻoku nau palani ke faí. Fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei hono fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí.

Laukonga ʻa e Kau Akó

Paaki