Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 12: Ko e Fie Maʻu ke Fanauʻi Foʻou Fakalaumālie Kitautolú


Lēsoni 12

Ko ʻEtau Fie Maʻu ke Fanauʻi Foʻou Fakalaumālie

Talateú

ʻOku tau ako mei he Tohi ʻa Molomoná “ko e tangata fakakakanó ko e fili ia ki he ʻOtuá” (Mōsaia 3:19). ʻOku fakahinohinoʻi ʻa e kau akó he lēsoni ko ʻení, ʻe lava ke tau ikunaʻi ʻa e tangata fakaekakanó ʻo fou ʻi he fakatomalá mo e tui kia Sīsū Kalaisí, toe “fanauʻi foʻou,” mo maʻu ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó. ʻOku fie maʻu ʻa e liliu ko ʻení ke hū ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Laukonga Puipuituʻá

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mōsaia 3:19; 16:2-5; ʻAlamā 41:10-11

Liʻaki ʻa e tangata fakaekakanó

Tohi ʻi he palakipoé, ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoní (1899–1994), ʻa ia ʻoku toʻo mei he “To ʻthe Rising Generation,’” New Era, Sune 1986, 5:

“He ʻikai ke ke lava ʻo fai ha meʻa hala pea ongoʻi lelei. ʻOku ʻikai malava ia!” (Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni)

  • Ko e hā ʻoku ʻikai lava ai ke fiefia ʻi hono fai ha ngaahi fili ʻoku halá?

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e ʻAlamā 41:10-11, kae kumi ʻe he kalasí ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e fai angahalá. (Fakamamafaʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení: Kuo teʻeki hoko ʻa e fai angahalá ko e fiefia.)

  • Ko e hā ha ngaahi kākā ʻoku ngāue ʻaki ʻe Sētane ke fakalotoʻi kitautolu ʻoku iku hono taʻe tauhi e ngaahi fekaú ki he fiefiá?

  • Fakatatau ki he veesi 11, ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “tuʻunga fakanatula”? (Ke ʻi ha “tuʻunga fakakakano”, “moʻua ʻi he ʻahu ʻo e mamahí pea mo e ngaahi haʻi ʻo e fai hiá”, pea “ʻikai te nau maʻu ʻa e ʻOtuá ʻi he māmaní.”)

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e ʻAlamā 41:10-11 ke fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku ʻikai iku ʻa e faiangahalá ki he fiefiá? (ʻOku fehangahangai ia mo e anga ʻo e ʻOtuá, pea ko e “anga ʻo e ʻOtuá” ko e “anga ʻo e fiefia.”)

Fakamanatu ki he kau akó ʻoku tau maʻu kotoa ʻa e ngaahi ola ʻo e Hinga ʻa ʻĀtama. Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mōsaia 16:2-5 kae kumi ʻe he kalasí ha ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e tuʻunga hinga ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá.

  • Ko e hā ʻa e ngaahi lea mo e kupuʻi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe ʻApinetai ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e tuʻunga hinga ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá?

  • Ko e hā ʻa e mahuʻinga ʻo e foʻi lea “vilitaki” ʻi he veesi 5? (Fakatokangaʻi ange: Ko hono ʻiloʻi ko ia ʻo e ngaahi foʻi lea mahuʻinga ʻi he folofolá ko ha taukei ako folofola ʻe lava ke ke fakamamafaʻi heni.)

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ne ʻai ke lava ʻo huhuʻi kitautolu mei hotau tuʻunga angahala mo hingá?

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Mōsaia 3:19 pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e founga te tau lava ai ʻo ikunaʻi hotau tuʻunga hingá.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “talangofua ki he ngaahi fakahinohino ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní”?

  • Ko e hā ʻoku totonu ke tau fai ke “liʻaki ʻa e tangata fakakakanó”? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: I heʻetau muimui ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní pea maʻu ʻa e mālohi mei he Fakaleleí, te tau lava ʻo liʻaki ʻa e tangata fakakakanó.)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau ki ha meʻa kuo nau mamata ai ʻo fakamoʻoniʻi ʻoku lava ʻe he Fakamoʻuí ʻo liliu kitautolu ke tau hoko ko ha kakai lelei ange ʻi he meʻa te tau malava pē ʻiate kitautolú. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tali fakalongolongo pē ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā te ke lava ʻo fai ke toe “[tukulolo kakato ange] ki he ngaahi fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní”?

  • Ko e fē ʻi he ngaahi ʻulungaanga ʻo ha fānau kuo lisi ʻi he Mōsaia 3:19 ʻoku fie maʻu ke ke fakatupulakí?

Mōsaia 5:1–5, 7–8; 27:24–26

Toe fanauʻi foʻou

Kole ki he kau akó ke nau lisi e hingoa ʻo e kakai ʻi he Tohi ʻa Molomoná naʻa nau aʻusia ha liliu ʻi heʻenau moʻuí koeʻuhí ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

Fakamanatu ki he kau akó ne ʻi ai e vahaʻataimi ne kau ʻa ʻAlamā ko e Siʻí mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá mo kinautolu naʻe taʻe tui ʻi Seilahemala naʻa nau fakatangaʻi ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí (vakai, Mōsaia 27:8). Hili e ʻaʻahi mai ha ʻāngelo, naʻe ʻikai ke toe ʻi ai ha ivi ʻo ʻAlamā pea ʻikai lava ʻo lea. Hili ha ʻaho ʻe tolu, naʻe toe maʻu e ivi ʻo ʻAlamā pea naʻá ne fakamoʻoni ki ha liliu fakaofo naʻe hoko kiate ia (vakai, Mōsaia 27:11-24).

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mōsaia 27:24-26 kae kumi ʻe he kalasí ʻa e founga ne fakamatalaʻi ʻaki ʻe ʻAlamā e liliu fakaofo ko ʻení.

  • Ko e hā ʻa e ngaahi lea mo e kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku nau tokoni ke fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ke toe fanauʻi foʻoú?

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e veesi 26 ke fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke toe fanauʻi foʻou kitautolú? (Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení: Te tau toki lava pē ke maʻu e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi haʻatau hoko ko ha kakai foʻou ʻia Kalaisi.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e meʻa ʻe hoko ʻi hono fanauʻi foʻou fakalaumālie kitautolú, kole ki ha taha ʻo e kau akó ke lau leʻolahi ʻa e Mōsaia 5:1-5, 8 . Kole ki he kalasí ke nau kumi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku nau talamai naʻe aʻusia ʻe he kakai ʻo e Tuʻi ko Penisimaní ha fanauʻi foʻou fakalaumālié.

  • Ko e hā ha fakamoʻoni naʻá ke ʻilo naʻe aʻusia ʻe he kakai ʻo e Tuʻi ko Penisimaní ha liliu fakalaumālie? (ʻOku totonu ke kau ʻeni ʻi he ngaahi talí: naʻe ʻikai ke nau toe loto ke fai kovi, ne nau fakaʻamu ke fai lelei maʻu pē, naʻe fakamaama ʻenau ngaahi fakakaukaú, pea naʻa nau fonu ʻi he fiefia pea loto fiemālie ke tauhi e ngaahi fuakava mo e ʻEikí.)

  • Fakatatau ki he veesi 2 mo e 4, ko e hā ʻoku fie maʻu kae lava ke maʻu ha “fuʻu liliu lahi ʻi he lotó”? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau tui ai kia Sīsū Kalaisi pea maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, te tau lava ʻo aʻusia ha fuʻu liliu lahi ʻo e lotó.)

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni ʻa Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e leá kae kumi ʻe he kalasí ʻa e founga ʻoku fakamatalaʻi ʻaki ʻe ʻEletā Petinā ʻa e fuʻu liliu lahi ʻo e lotó.

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“Kātaki ʻo fakatokangaʻi ko e ului naʻe fakamatalaʻi ʻi he [Mōsaia 5] ko ha fuʻu liliu lahi, kae ʻikai ko ha meʻa siʻi— ko ha fanauʻi foʻou fakalaumālie mo ha liliu mahuʻinga ʻi he meʻa ʻoku tau ongoʻi mo fie maʻú, ʻi heʻetau fakakaukaú mo ia ʻoku tau faí, pea mo kitautolu. ʻOku fakahoko moʻoni ʻe he ʻelito ʻo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí ha liliu mahuʻinga mo fakaʻaufuli ʻi hotau angá pea ʻoku malava ia tuʻunga ʻi heʻetau falala ki he ʻmāʻoniʻoni mo e ʻaloʻofa, mo e manavaʻofa ʻa e Mīsaia Māʻoniʻoní’ (2 Nīfai 2:8)” (“Kuo Pau ke Fanauʻi Foʻou Kimoutolu,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 20).

  • Ko e hā e meʻa naʻá ke mahuʻingaʻia taha ai ʻi he fakamatala ʻa ʻEletā Petinā fekauʻaki mo e fuʻu liliu lahi ʻo e lotó?

Fakaafeʻi e kau akó ke aleaʻi e meʻa te tau lava ʻo fai kae lava ke hokohoko atu ʻetau aʻusia ʻa e fuʻu liliu lahi ʻo e lotó.

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo e Mōsaia 5:7 pea kumi pe ʻoku liliu fēfē ʻa hotau vā fetuʻutaki mo Sīsū Kalaisí ʻi heʻetau fanauʻi foʻoú.

  • Ko e hā ha founga ʻoku tau hoko ai ko e fānau ʻa Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he mahuʻinga ʻo e hoko “ko e fānau ʻa Kalaisí,” pea fakaafeʻi ke nau vahevahe ʻa e founga ʻoku totonu ke fakaʻaiʻai kitautolu ʻe he meʻá ni ke tau feinga ke fanauʻi foʻoú.

ʻAlamā 5:14, 26–27; ʻEta 12:27

ʻOku fie maʻu ha taimi mo ha ngāue ke fanauʻi foʻou fakalaumālie

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá kae fakafanongo ʻa e kalasí ki heʻene fakamatala ki he founga ki hono liliu ʻo e lotó:

ʻĪmisi
Elder D. Todd Christofferson

“Mahalo te ke fehuʻi, Ko e hā ʻoku ʻikai hoko vave ange ai kiate au ʻa e fuʻu liliu ko ʻeni ʻo e lotó? ʻOku totonu ke ke manatuʻi e sīpinga fakaofo ʻa e kakai ʻo e Tuʻi ko Penisimaní, ʻAlamā, mo ha niʻihi kehe ʻi he folofolá—neongo ʻene fakaofó, ka ʻoku ʻikai ko e meʻa maʻu pē ia ʻoku hokó. Ko e tokolahi ʻo kitautolu, ʻoku hoko fakakongokonga mai ʻa e liliú ia pea ʻi ha taimi lōloa. Ko e fanauʻi foʻoú, ʻoku ʻikai tatau ia mo hono fanauʻi fakaesino kitautolú, ko ha founga pē ia ka ʻoku ʻikai ko ha ngāue. Pea ko ʻetau fakahoko leva e founga ko iá, ko e tefitoʻi taumuʻa ia ʻo ʻetau ʻi he moʻui fakamatelié.

“ʻI he taimi tatau pē, ʻoua muʻa naʻa tau fakatonuhiaʻi pē kitautolu ʻi heʻetau fakafiemālié. ʻOua muʻa naʻa tau fiemālie pē ke kei pukepuke ha holi ke fai kovi. Tau maʻu e sākalamēniti ʻi he moʻui taau he uike takitaha pea hokohoko atu e kole ki he Laumālie Māʻoniʻoní ke ne toʻo fakaʻaufuli meiate kitautolu ha faʻahinga fakaʻilonga pē ʻo e taʻemaʻá. ʻOku ou fakamoʻoni atu ʻi hoʻomou hokohoko atu ʻi he hala ʻo e fanauʻi foʻou fakalaumālié, ʻe hanga ʻe he ʻaloʻofa ʻo e fakalelei ne fai ʻe Sīsū Kalaisí, ʻo toʻo atu ʻa hoʻo ngaahi angahalá pea mo e mele ʻo e ngaahi angahala ko iá, pea ʻe mole atu mo e fakamānako ʻo e fakatauvelé, pea te ke hoko ʻo māʻoniʻoni ʻia Kalaisi, he ko Ia mo ʻetau Tamaí, ʻokú Na māʻoniʻoni” (“Fanauʻi Foʻoú,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 78).

  • Fakatatau kia ʻEletā Kulisitofasoni, ko e hā ʻoku hoko ai e fanauʻi foʻoú ko ha founga kae ʻikai ko ha meʻa ʻe hoko?

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e founga ʻo e fanauʻi foʻou fakalaumālié ke tau māʻoniʻoni ʻo hangē ko e Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí? (Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku fakafou ʻi he ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí ʻa e malava ke fakamolemoleʻi kitautolu pea maʻu ʻa e tokoni ke hoko atu ʻi he hala ʻo e fanauʻi foʻou fakalaumālié.)

Ke tokoni ki he kau akó ke mahino lelei ange ʻa e ʻuhinga ʻo e aloʻofá, fakakaukau ke vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻení mei he Bible Dictionary:

“Ko ia … ʻoku fakafou ʻi he ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí ʻoku lava ai ʻe he fakafoʻituituí, ʻo fou ʻi he tui ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mo e fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá, maʻu ʻa e mālohi mo e tokoni ke fai ʻa e ngaahi ngāue lelei naʻe ʻikai ke nau mei malava ke fai kapau naʻe tuku pē kiate kinautolu. Ko e ʻaloʻofa ko ʻení ko ha ivi ʻokú ne malava ʻo fakaʻatā ʻa e houʻeiki tangatá mo fafiné ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá mo e hakeakiʻí hili ʻenau fakahoko honau lelei tahá” (Bible Dictionary, “Grace”).

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e ʻAlamā 5:14, 26-27 pea kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā kiate kinautolu naʻa nau ʻosi kamata fou ʻi he hala ki he fanauʻi foʻou fakalaumālié pea aʻusia ʻa e liliu ʻo e lotó. Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he founga te nau tali ʻaki ʻa e ngaahi fehuʻi ʻa ʻAlamā.

  • Fakatatau ki he veesi 27, ko e hā kuo pau ke tau fai hili ʻetau maʻu ʻa e liliu ʻo e lotó? (Kuo pau ke tau hokohoko atu ʻo ʻaʻeva taʻehalaia ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, ke tau loto fakatōkilalo, pea feinga ke maʻu ha fakamolemole ʻo ʻetau ngaahi angahalá.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe akoʻi ai ʻe ʻAlamā ko e loto fakatōkilaló ko ha konga mahuʻinga ia ki hono tauhi ʻetau liliu ʻo e lotó?

Fakamatala ki he kau akó naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí kia ʻEta ʻa e ʻuhinga ʻoku fuʻu mahuʻinga ai ʻa e mālohi ʻo e loto fakatōkilaló ʻi heʻetau kumi ke maʻu ha liliu ʻo e lotó. Fakamanatu ki he kau akó ʻoku faʻa fakaʻaongaʻi ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni fakafolofolá ʻa e ngaahi foʻi lea kapau ʻe mo e te u, pea fakaafeʻi kinautolu ke nau lau fakalongolongo ʻa e ʻEta 12:27 ʻo kumi ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻoku ʻasi ai e “kapau ʻe” pea mo e “te u”. Aleaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hono ʻiloʻi ʻe he kau akó: Kapau te tau haʻu kia Sīsū Kalaisí, te Ne toki fakahaaʻi kiate kitautolu hotau ngaahi vaivaí. Kapau ʻoku tau loto fakatōkilalo pea tui ki he ʻEikí, te Ne toki ngaohi ʻa e ngaahi vaivaí ko e mālohi kiate kitautolu.

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻoku mahuʻinga ke tau ʻiloʻi hotau ngaahi vaivaí?

  • ʻOku ke pehē ko e hā e ʻuhinga e kupuʻi lea “ʻoku feʻunga ʻa ʻeku ʻofá ki he tangata kotoa pē ʻoku … fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hoku ʻaó”?

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Pulusi C. Heifeni ʻo e Kau Fitungofulú, pea kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
Elder Bruce C. Hafen

“Kapau ʻoku ʻi ai ha ngaahi palōpalema ʻi hoʻo moʻuí, ʻoua te ke pehē ʻoku ʻi ai e meʻa ʻoku fehālaaki ʻiate koé. Ko e fekuki mo e ngaahi palōpalema ko iá ko e uho ia ʻo e taumuʻa ʻo e moʻuí. ʻI heʻetau ofi ki he ʻOtuá, te Ne fakahā mai hotau ngaahi vaivaí pea fakafou ʻiate kinautolu ʻa hono ʻai ke tau poto mo mālohi angé. Kapau ʻokú ke fakatokangaʻi ʻoku lahi ange hoʻo ngaahi vaivaí, mahalo ʻoku ʻuhinga ia ʻokú ke toe ofi ange ki he ʻOtuá, kae ʻikai ke toe mamaʻo ange” (“The Atonement: All for All,” Ensign or Liahona, May 2004, 97).

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakaʻehiʻehi mei he lotosiʻí ʻi heʻetau fakatokangaʻi hotau ngaahi vaivaí?

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ʻe tokoni ʻa e ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí ke tau ikunaʻi hotau ngaahi vaivaí ʻi heʻetau kumi ke toe fanauʻi fakalaumālie foʻoú.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó

Paaki