2023
Founga ʻe 5 ke Nofo Maʻu ai ʻi he Halá
Fēpueli 2023


“Founga ʻe 5 ke Nofo Maʻu ai ʻi he Halá,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu tupú, Fēpueli 2023.

Founga ʻe 5 ke Nofo Maʻu ai ʻi he Halá

Naʻe fakaʻilongaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e halá mo tataki kitautolu ki hotau ʻapi fakalangí.

ʻĪmisi
Ko Teili G. Lenilani mo ha talavou

Ko e ʻaʻahi ʻa ʻEletā Teili G. Lenilani ki Nētali, Palāsila, ʻi Nōvema 2016.

ʻI he ngaahi taʻu kuohilí, ne u kaka mo hoku fāmilí ʻi ha ʻaluʻanga he moʻungá ʻi ʻAisileni ke mamataʻi ha vaitō ʻiloa. Kuo teʻeki ai ke mau ʻi he moʻunga ko ʻení, naʻa mau taʻepauʻia ʻi he halá, pea ʻoku ʻikai ke mau taukei ʻi he kaka moʻunga.

Naʻa mau sio ki he kamata ʻa e niʻihi kehé ʻi he halá pea mau muimui ai. Ne ʻikai fuoloa kuo nau pulia atu pea pehē foki ki he halá! Naʻa mau vakai fakalelei mo fakatokangaʻi ha ngaahi fokotuʻunga maka ne ui ko e ngaahi fakaʻilonga hala (cairn), ke ʻiloʻi ai ʻa e hala ki he vaitoó. Naʻa mau toe fakatokangaʻi foki ha fanga kiʻi konga kelekele ofi ki he halá naʻe tupu ai ha musie hinehina, hangē ha vavaé.1 Naʻe pelepela mo fonu vai maʻu pē homau suú ʻi heʻemau tuʻu he loto musié.

Naʻa mau ʻilo ai naʻe tupu ʻa e musie vavaé ʻi he pelepelá pea fakaʻilongaʻi ʻa e hala naʻe ʻikai ke mau fie muimui ai. Naʻa mau loto-falala ʻe taki kimautolu ʻi he muimui ʻi he ngaahi fakaʻilonga halá ki he vaitoó.

Naʻe ʻikai faingofua ʻa e halá, ka naʻa mau vilitaki pē, ʻo muimui fakalelei ʻi he ngaahi fakaʻilonga halá kae ʻikai ko e musie vavaé. Faifai, pea mau aʻu ki he vaitō fakaʻofoʻofá pea mau fiefia ʻi he sio mei he tumutumu ʻo e moʻungá pea mo e mokomoko ʻo e vaí.

ʻI heʻemau foki hifo he moʻungá, ne mau fakatokangaʻi ne tokoniʻi kimautolu ʻe he ngaahi fakaʻilonga halá ke mau hao mei he ngaahi anovai lolotó mo ha ngaahi lilifa naʻe ʻikai ke mau fakatokangaʻi kimuʻa. Naʻa mau houngaʻia ʻi hono tataki lelei kimautolu ʻe he ngaahi fakaʻilonga hala ko iá.

ʻE lava ke faingataʻa e halá heʻetau fononga ki hotau ʻapi fakalangí. Mālō pē, kuo “[tofa mo tataki ʻa e halá]” ʻe Sīsū Kalaisi. 2 ʻI heʻetau ako ʻEne moʻuí mo e ngaahi akonakí, te tau lava ʻo ʻilo e founga naʻá Ne fononga ai ʻi he moʻui fakamatelié mo fokotuʻu ha ngaahi fakaʻilonga hala heliaki ke tau muimui aí. ʻI heʻetau muimui ʻi he ngaahi fakaʻilonga hala ko iá, ʻo fai e meʻa ne fai ʻe Sīsuú, te tau lava ʻo foki ʻi he loto-falala ke aʻu ki he feituʻu ʻoku tau fakataumuʻa ki aí.

Fakaʻilonga Hala #1. ʻIloʻi Ko Hai Koe

ʻĪmisi
fakaʻilonga halá mo Sīsū Kalaisi

Ngaahi tā fakatātā ʻa Bryan Beach

Naʻe ako ʻa Sīsū Kalaisi ʻi Heʻene kei tupu haké peá Ne ʻafioʻi ko hai Ia (vakai, Luke 2:49). ʻI Heʻene falala ki Hono tuʻungá, naʻá Ne lava ʻo fakahā ko Ia ʻa e Mīsaia naʻe lau ki ai ʻa e kau palōfitá (vakai, Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Mātiu 4:18; Sione 4:25–26).

Ko ha fakaʻilonga hala mātuʻaki mahuʻinga hoʻo ʻiloʻi ko hai koé. Tatau ai pē pe ko e hā mo ha toe founga ʻokú ke fili ke ke ʻiloʻi ai koé, ko ho tuʻunga mahuʻinga tahá ko e fānau koe ʻa e ʻOtuá. Kapau he ʻikai ke ke maʻu ʻa e fakaʻilonga hala ko ʻení, te ke lava ʻo hē mei he halá ʻo iku ki he musie vavaé.

Fakaʻilonga Hala #2. Feinga ke ʻIloʻi e Finangalo ʻa e Tamai Hēvaní

ʻĪmisi
fakaʻilonga halá mo Sīsū Kalaisi

Naʻe feinga ʻa Sīsū Kalaisi ke ʻafioʻi e finangalo ʻo ʻEne Tamaí. Hili ʻEne papitaisó, “naʻe toki tataki atu [Ia] ʻe he Laumālié ki he feituʻu maomaonganoá ke ne ʻi he ʻOtuá.” Naʻá Ne ʻaukai ai mo “[fefolofolai mo e ʻOtuá]” (Liliu ʻe Siosefa Sāmita, Mātiu 4:1; Mātiu 4:2). Naʻá Ne ako e finangalo ʻo ʻEne Tamaí koeʻuhí ke ʻoua naʻa ʻi ai ha toe veiveiua pe ko e hā e finangalo ʻo e ʻOtuá kiate Iá. Ko ha fakaʻilonga hala ʻa hono ako e finangalo ʻo e ʻOtuá ne tuku mai ʻe Sīsū maʻatautolu.

Te ke lava ʻo ako e finangalo ʻo e ʻOtuá maʻau ʻo fakafou ʻi he ngaahi folofolá, ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí, pea mo e ngaahi fanafana ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Ka ʻoku fiemaʻu foki ke ke fetuʻutaki mo e ʻOtuá ʻi he lotu, ʻo hangē ko Sīsuú. ʻI hoʻo ʻiloʻi ho vā fetuʻutaki totonu mo e ʻOtuá—ko hoʻo Tamaí Ia pea ko ʻEne fānau koe—ʻoku fakanatula pē ʻa e lotú (vakai, Mātiu 7:7–11). ʻOku tupu ʻa e ngaahi faingataʻa ʻo e lotú mei hono fakangaloʻi ʻo e vā fetuʻutaki ko ʻení.

Fakaʻilonga Hala #3. Fakafenāpasi Ho Lotó ki he Finangalo ‘o e Tamai Hēvaní

ʻĪmisi
fakaʻilonga hala mo e kiʻi tamasiʻi ʻoku lotu

Naʻe fakafenāpasi ʻe Sīsū Kalaisi Hono finangaló ki he finangalo ʻo ʻEne Tamaí (vakai, Sione 6:38). Ko hono fakafenāpasi hotau lotó mo e finangalo ʻo e ʻOtuá ko ha fakaʻilonga hala ia ʻe taha ne tuku ʻe Sīsū ke fakaʻilongaʻi ʻaki e halá.

ʻOku fiemaʻu ke ke fakafenāpasi lelei ho lotó mo e finangalo ʻo hoʻo Tamai Hēvaní. Ko e lotú ko ha founga ia ʻe taha ke fakahoko ai ia. ʻOku ʻikai ko e taumuʻa ʻo e lotú ke liliu e finangalo ʻo e ʻOtuá ka ke tokoniʻi koe ke ke ako mo tali Hono finangaló.

Fakaʻilonga Hala #4. Fakahoko mo Tauhi e Ngaahi Fuakava mo e ʻOtuá

ʻĪmisi
fakaʻilonga hala mo e papitaisó

Naʻe folofola ʻa Sīsū Kalaisi ki Heʻene kau ākongá, “Muimui ʻiate au” (Mātiu 4:19). ʻOku tau fakahoko ʻeni ʻaki ʻetau tui kiate Iá, fakatomalá, papitaiso ʻi Hono huafá, mo hono maʻu ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku tau fuakava, pe tukupā ʻi he papitaisó, ke tauhi ʻa e ngaahi fekaú pea fakahoko mo tauhi ha ngaahi fuakava lahi ange mo e ʻOtuá. Ko e fuakava takitaha ko ha fakaʻilonga hala ʻi he hala ʻo e fuakavá ʻoku fakatau kia Kalaisi.

ʻI heʻemau kaka moʻungá, naʻá ku tauʻatāina mo hoku fāmilí ke fili ha hala kehe ki he tumutumu ʻo e moʻungá, ka naʻe mahalo he ʻikai fakatau ia ki he vaitoó. Mahalo ne mau mei fihia ʻi he pelepelá, ʻo tuʻu ʻi ha ngaahi lilifa fakatuʻutāmaki, pe loto-foʻi ʻi heʻemau helaʻiá. Naʻe ʻomi ʻe he nofo maʻu ʻi he halá ʻa e hala hangatonu mo pau taha ki he feituʻu naʻa mau fakataumuʻa ki aí.

He ʻikai lava ke tau faʻu ha hala pē ʻatautolu pea ʻamanaki atu ki he ngaahi ola kuo talaʻofa mai ʻe he ʻOtuá (vakai, Mātiu 7:24–27). ʻOku tau tauʻatāina ke fili hotau halá, ka he ʻikai ke tau lava ʻo fili ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e ʻikai muimui ʻi he hala ʻa e ʻOtuá kuo fakahā maí. He ʻikai lava ke tau tūkia ʻi ha lilifa pea “fili” ke ʻoua ʻe tō.

Fakaʻilonga Hala #5. Kātaki ki he Ngataʻangá

ʻĪmisi
fakaʻilonga halá mo Sīsū Kalaisi ʻi Ketisemani

Naʻe fakakakato ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngāue naʻe ʻoange ʻe he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí (vakai, Sione 17:4). ʻOku hoko ʻa e kātaki ke aʻu ki he ngataʻangá mo hono fakaʻosi ʻetau ngāué ke tau muimui ai ke tau aʻu ki he feituʻu ʻoku tau fakaʻamu ki aí.

Kapau ʻoku ʻikai ke mahino kiate kitautolu e meʻa ne ikunaʻi ʻe he Fakamoʻuí, ʻe viviku mo pelepela hotau suú koeʻuhí ne ʻikai ke tau ʻiloʻi Ia pe kau mo Ia Heʻene ngāué (vakai, Matthew 7:23).

Naʻe ʻafioʻi ʻe Sīsū Kalaisi Ia. Naʻá Ne ʻafioʻi mo fakafenāpasi Hono finangaló ki he finangalo ʻo ʻEne Tamaí. Naʻá ne fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava mo e ʻOtuá. Naʻá ne kātaki ʻo aʻu ki he ngataʻangá. ʻI Heʻene fai iá, kuó Ne fakaʻilongaʻi ai e halá mo tataki kitautolu. Ko hotau fatongiá ke muimui kiate Ia mo e ngaahi fakaʻilonga hala kuó Ne fokotuʻú, ʻo ʻikai ʻi heʻetau ʻi he māmaní pē, kae ʻi he taʻengatá.3 Te tau hoko leva ko e kau ʻea-hoko ke maʻu kotoa ʻa ia ʻoku ʻa e Tamai Hēvaní (vakai, Sione 3:36).

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Eriophorum.

  2. “Naʻe Lahi Fau ʻa e ʻOfa,” Ngaahi Himi, fika 105.

  3. Vakai, “Muimui ʻIate Au,” Ngaahi Himí, fika 57.

Paaki