2023
Natula ʻo ha Tokotaha Faʻa Fakalelei
Fēpueli 2023


“Natula ʻo ha Tokotaha Faʻa Fakaleleí,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻutupú, Fēpueli 2023.

Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au

Mātiu 5:9

Natula ʻo ha Tokotaha Faʻa Fakaleleí

Ko e niʻihi ʻeni ʻo e ngaahi fakakaukau ʻa ha taha ʻoku feinga ke fakamelino.

ʻĪmisi
finemui

Tā fakatātā ʻa Spencer Hale

ʻOku fiemaʻu ʻe he kakai tokolahi ʻa e melinó—maʻanautolu, honau ngaahi ʻapí, tūkui koló, pea mo e māmaní.

Naʻe akoʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻoku kamata ia ʻiate kitautolu. Naʻá ne tapou mai ke tau faʻa fakalelei (vakai, Mātiu 5:9). Pea kuo kole mai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ke “fakangata ʻa e ngaahi fepakipaki ʻoku ʻikai mapuleʻi ʻi homou lotó, homou ʻapí, pea mo hoʻomou moʻuí” (“Ko e Mālohi ʻo e Ivi Fakalaumālié,” konifelenisi lahi ʻo ʻĒpeleli 2022 [Liahona, Mē 2022, 97]).

Ko e hā leva e meʻa ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke ke loto kehekehe ai mo ha taha ʻi ha meʻa ʻoku mahuʻinga kiate koe? Te ke tauhi fēfē ʻa e melinó lolotonga hoʻo taukaveʻi ha fakakaukau mālohi pe taukaveʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí hangē ko e haohaoa fakasekisualé pe ʻikai kākā ʻi he akó?

Ngaahi Fakakaukau Lotó

Kapau ʻokú ke feinga moʻoni ke ke hoko ko ha tokotaha faʻa fakalelei, te ke fakamālohia ha ngaahi founga pau ʻoku hoko fakaeloto, fakaʻatamai, mo fakalaumālie ʻi loto ʻiate koe ʻi he taimi ʻoku hoko ai ha taʻefemahinoʻakí. Ko e konga kinautolu ʻo e natula ʻo ha tokotaha faʻa fakaleleí. Ko ha niʻihi ʻeni ʻo kinautolu.

Fakafanongo

ʻOku ʻuhinga ʻa e fakafanongó ke tokanga ki he meʻa ʻoku lea ʻaki ʻe he kakaí kae ʻikai ko e fakakaukau pē ki he meʻa te ke lea hoko atu ʻakí. ʻOku ngalingali he ʻikai ke ʻita ha taha ʻokú ne ʻiloʻi ʻoku fakafanongo ange kiate kinautolu.

ʻIloʻi Kitá.

Ko e ʻiloʻi kitá ko hoʻo tokanga ki he meʻa ʻokú ke lea ʻakí mo e anga hoʻo tōʻongá—pea ke ʻiloʻi e founga ʻoku vakai ai ki ai ʻe he niʻihi kehé. ʻOku toe ʻuhinga foki ia ki hono ʻiloʻi e ʻuhinga ʻokú ke lea ʻaki mo fai ai e ngaahi meʻa ko iá—ʻa hoʻo ngaahi taumuʻá.

Manavaʻofa

ʻOku ʻuhinga e manavaʻofá ki he ongoʻi e meʻa ʻoku ongoʻi ʻe he niʻihi kehé. ʻOkú ke feinga ke fakakaukauloto ki he ngaahi ongo ʻoku nau maʻú ʻi he taimi ʻoku nau fanongo ai ki hoʻo leá mo vakai ki hoʻo tōʻongá.

ʻIlo

Ko e ʻiló ko ha tānakiʻanga ia ʻo e fakamatalá mo e ngaahi moʻoniʻi meʻa ke ako mei aí. Ka ko e meʻa mahuʻinga tahá, ʻoku kau ai ʻa e ako mo e ngaahi aʻusia fakalaumālie te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi mo vahevahé.

Feifeingaʻi

Ko e feifeingaʻí ko hono tokoniʻi e kakaí ke liliu e anga ʻenau fakakaukaú mo e ongoʻi ʻo kau ki ha meʻá. Kuo pehē ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻOku … fakalotoa [ʻa e kau faʻa fakaleleí] ʻi he founga ʻa e Fakamoʻuí” (konifelenisi lahi ʻo ʻĒpeleli 2022 [Liahona, Mē 2022, 18]). ʻOku ʻikai ʻuhinga e founga ʻa e Fakamoʻuí ke tonu maʻu pē. ʻOku fekauʻaki ia mo e ʻofa ʻi he moʻoní mo e kakai ʻokú ke fie vahevahe ia ki aí. ʻOku ʻikai fekauʻaki e founga ʻa e Fakamoʻuí mo e pehē ʻokú ke tonu koe pea ʻoku hala ʻa e niʻihi kehé. ʻOku fekauʻaki ia mo hono vahevahe e meʻa ʻoku totonú ʻi ha founga ʻe tokoni moʻoni ki he kakaí. ʻOku ʻuhinga ia ke ʻofa ʻi he moʻoní mo e kakai ʻokú ke fie vahevahe ia ki aí.

Kātaki

ʻI he faʻa fakaleleí, ʻoku ʻuhinga ʻa e faʻa kātakí ke mapuleʻi kita. ʻOku faʻa ʻuhinga ia ke ke manatuʻi ʻoku ʻikai fiemaʻu ke ke fakahohaʻasi ha taha. ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke ke ʻita pe loto-mamahi. ʻOku ʻikai fiemaʻu ke lea leʻo lahi pe lea mālohi. ʻE sai pē ke tuku ke lea e kakaí, neongo kapau ʻokú ke taʻe tui ʻaupito ki ai. ʻOku ʻikai ko ha vaivai ʻa e faʻa kātakí. Ko ha konga ia ʻo e founga ʻa e Fakamoʻuí.

Poto

Ki he kau faʻa fakaleleí, ʻoku ʻuhinga ʻa e potó ki he malava ke fakamāuʻi ʻa e meʻa lelei taha ke fai ʻi ha faʻahinga tūkunga peé. ʻOku totonu nai ke ke kau atu pe tukunoaʻi? ʻOku totonu nai ke ke fai ha fakakaukau lelei, poupou fakaeloto, tukuhua, fakamoʻoni? Te ke lava ʻo sio ki ha ngaahi ola ʻe ala hoko mei ha ngaahi fili kehekehe. Ko e potó ko ha meʻa-foaki ia mei he ʻOtuá ʻe lava ke maʻu mei he aʻusiá, akó, mo e muimui ki Heʻene faleʻí.

Loto-fakatōkilalo

ʻOku ʻuhinga ʻa e loto-fakatōkilaló ke fakahaaʻi ʻoku ʻikai ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻa kotoa pē pea ʻoku ʻikai ke ke maʻu kotoa ʻa e ngaahi talí. ʻOku toe ʻuhinga foki ia ki hono fakahaaʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa kotoa pē pea ʻe lava ke Ne ʻoatu ha ngaahi tali. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he loto-fakatōkilaló ke “ʻoua naʻa [tau] tuku ke hanga ʻe he loto-hīkisiá pe fielahí ʻo veuveuki [ʻetau] nofo melinó, pea ke tokanga ʻa e tangata kotoa pē ki hono kaungāʻapí ʻo hangē pē ko ia” (Mōsaia 27:4).

Tui

ʻOku ʻuhinga ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí ki he falala kiate Ia mo e feinga ke tauhi ʻEne ngaahi fekaú, kau ai hoʻo tōʻonga ki he kakaí. ʻE lava ke fakapapauʻi atu ko e taimi ʻokú ke fekumi ai ki he melinó ʻi Heʻene foungá, “ʻe fengāueʻaki fakataha ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ke mou lelei ai” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105:40).

ʻOfa

ʻOku fakaiku ʻetau maʻu ha ʻofa ki he ʻOtuá ki he melinó (vakai, 4 Nīfai 1:15). ʻOkú ne tokoniʻi kitautolu ke tau ʻofa ʻi hotau kāingá mo fakamanatu mai ko e fānau kinautolu ʻa e ʻOtuá.

Feinga Pē

He ʻikai faingofua maʻu pē ke te hoko ko ha taha faʻa fakalelei, pea ʻe lava ke ke fai ha ngaahi fehalaaki. ʻOku tau pehē kotoa pē. Ka kuo ʻosi fakahā mai ʻe he Fakamoʻuí kapau ko e kau faʻa fakalelei kitautolu, ʻe tāpuekina kitautolu pea “ui ai [ʻa kitautolu] ko e fānau ʻa e ʻOtuá” (Mātiu 5:9).

ʻOku ʻaonga ke kei feinga pē ke faʻa fakalelei. ʻE lava ke tāpuakiʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻaki ʻa e natula faʻa fakaleleí ke lava ʻo hoko ko hotau ʻulungaanga. Pea ʻe toki lava leva ke ui moʻoni kitautolu ko e fānau ʻa e Pilinisi ʻo e Melinó.

Paaki