Kariaiakaki iroun te Uea
Moanan te waaki aei mangkai n riki “ni kariaiakaki nakon te Uea” bwa E na memena Tamneina iroum n ae rangi ni mwaiti.
Kam na mauri n te ingabong aei, tariu ao mwaneu. Ngkai ana reirei ara Tia Kamaiu, Iesu Kristo, I a kaman kariaria te ikoikotaki man aonon nako te aonaaba ibukin te maungatabu aei.
E a tia n riki bwa te ririki ae aki taneiai te aba iai. Irou ao e moanaki man mwiokoau mairouia te Moan Beretitentii ni katabuan te tembora ae tabu nakon te Uea i Durban, Aberika Maiaki. N na bon aki kona ni mwaninga aron mimitongin te kateitei. Ma n ae riaon riki barongaan te tabo, N na bon teimatoa ni kawakina karineaia aomata ake a rangi n tauraoi raoi n rin inanon te kateitei ae tabu. A roko ao a tauraoi ni katoonga teuana te kakabwaia ae moan te korakora man Kaokan Bwaai: katabuakan umwan te Uea. A roko ma nanoia ae onrake ma aia tangira Ibukina ao Ana Mwakuri ni Kamaiu. A roko ao onrake n te kakaitau nakon Tamara are i Karawa ibukin kataruaoan otenanti aika tabu are a na kairiira nakon te karietataaki. A roko ao a tau.
Taian tembora, e aki kakawaki bwa a mena iaa, a rietaata riki nakon kawain te aonaaba. Taian tembora n tatabeua nako ni Boong aika Kaitira n te aonaaba aei—aika 168 mwaitia ni kabane—a tei bwa kakoaua ibukin ara onimaki n te maiu are akea tokina ao te kimwareirei ni kabonganai ma ara utu ao Tamara are i Karawa. Kakawaran te tembora e karikirakea ara atatai ibukin taian utu n atua ao te euangkerio ae akea tokina, ara motinnano ni maiu ao n reirei te koaua, ao nanora n iriira ana katooto ara Uea ao ara Tia Kamaiu, Iesu Kristo.
Itinanikun taian tembora inanon te Ekaretia bon taeka aika tau “E Tabu bwa ana Bwai Iehova.” Te tembora bon umwan te Atua ao te tabo ni katantan man te aonaaba. Tamneina e ramwaneia naake a taromauri inanon oo akana a tabu akanne. E katei kainibaire are ti na rin mai iai n riki kanga Ana iruwa.
Ai tamau, ae Blaine Twitchell, temanna mai buakoia mwaane ae tamaroa are I kinaa, e a tia n reireinai te reirei ae moan te tamaroa. Titita Rasband ao Ngai ti nako ni kawaria ngke e a kuri n toki maiuna n te maiu ae mamate. Ngke ti roko inanon ana ruu, e a bon tibwa nako naba ana bitiobi. Ti kamaura te bitiobi, I taku, “Bon te bitiboi ae rangi n raoiroi. E roko ikai ni karaoa ana mwakuri n ibuobuoki nakon te membwa ae kakaonimaki n ana uoote.”
I taekinna nakon Blaine, “E aki kakateke anuan bitiobi anne ngkai e roko.”
E taraai Blaine ao e kaeka, “E bon riaon riki anne. I bubuti rokon te bitiobi ibukina ngkai I tangira te intawiu ibukin te beeba ni kariaia nakon te tembora. I kan nako ni kariaiakaki iroun te Uea.” Ao E karaoia!
Te kibuntaeka anne, “kariaiakaki iroun te Uea,” e teimatoa n tiku inanou. E a tia ni kabwanina te nonori ae boou n tiana n intawiunaki ni katoa tai irouia ara taan kairiiri n te Ekaretia. E rangi ni kakawaki te beeba ni kariaia nakon te tembora bwa n te Ekaretia are ngkoa, ni karokoa 1891, beeba ni kariaia nakon te tembora a bon kariaiakaki iroun te Beretitenti n te Ekaretia.1
Ngkana kairake ke ikawai, am intawiu ibukin te beeba ni kariaia nakon te tembora tiaki ibukin te bae kona karaoia ao ae kona aki. Te beeba ni kariaia tiaki te bwai ae karinanaki ni kanikinaeaki, te beeba ibukin te otinako, ke te tiketi ibukin te tabo n tekateka. Te bwai ae iai bukina ae rangi n rietaata man tabu. N te aro bwa ko tau n te karineaki ibukin te beeba ni kariaia nakon te tembora, ko riai ni maiu ni bootau ma ana reirei Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira.
N am tai n intawiu e reke am tai n tuoa nanom ibukin am onimaki ae onoti iroun Iesu Kristo ao Ana Mwakuri ni Kamaiu. Ko karekea te kakabwaia ni kaota am koaua ibukin te euangkerio ae kaokaki, nanom ni kamatoaia naake e a tia ni weteiia te Uea bwa a na kaira Ana Ekaretia, onimaki n reirein te euangkerio, kakoroan nanon tibwangam ibukiia am utu, anuam ni kokoaua, ni kakaonimaki, n ongotaeka, kawakinan Tuan te Mauri, tuan te kabuanibwai, ao katabuan te bong ae te Tabati. Akanne aan reirei ni maiu ae babane nakonIesu Kristo ao Ana mwakuri.
Am beeba ni kariaia nakon te tembora e kaota, nanom ae nano, n te maiu n tamnei bwa ko kataia ni maiuakin ana tua te Uea ao n tangira are E tangiria: nanorinano, nimamannei, n aki kamwaingaki, tangira ae kororaoi, ninikoria, nanoanga, kabwarabure, ao te ongotaeka. Ao ko motinnanoiko nakon kainibaire akanne ngke ko tiaaina aram iaon te beeba ni kariaia ane tabu anne.
Am beeba ni kariaia nakon te tembora e kauka mataroan karawa ibukim ma tabeman ni mwakuri aika mimitong ma otenanti ibukin baika a kakawaki aika akea tokina n raonaki ma bwabetito, entaumente, te mare, ao te kabaebae.
Ni “kariaiakaki iroun te Uea” bon te kauring ibukin baika a kantaningaaki irouia Aika Itiaki ibukin kawakinan aia berita. Ai tamau, ae Blaine, e taraia bwa te katauraoi ae aki kakawaki n te bong are ngke e tei ma te nanorinano imatan te Uea.
Iangoia ngke e tamarakea te Maunga ae Oreba Mote ao e kaoti nakoina te Uea ae Iehova n te aroka ae ura. E tuangaki iroun te Atua, “Buti am kau mai waem, bwa aontano ae tabu te tabo ane ko mena iai anne.”2
Buutakin ara kau ni mataroan te tembora bon kanakoan baika e tangiri te aonaaba ke kakukurei ake a katabeaingai nanora man rikirakera n tamnei, ni kaaki irarikira bwaai ake a uruana maiura ae kakawaki ae mamate, n aki riaon riki anua ni kakauntaeka, ao n ukera te tai bwa ti aonga n riki n tabu.
Man te babaire mai eta, rabwatara bon ana karikibwai te Atua, te tembora bon ibukin tamneira, ao e riai ni kawakinaki raoi ma te karinerine. Ngaia are e koaua taekan anenen te Moanrinano: “Rabwatau bon te tembora [are] e bon kainnanoa tararuakina raoi”3 Ngke e kaoti te Uea nakoia Nibwaite, E tua, “Kam aonga ni katabuaki ngkana kam butimwaea te Tamnei ae Raoiroi, bwa kam aonga n tei n akea barekami imatau.”4 “Aekan aomata raa ngkami?” e titiraki te Uea ao imwiina e kaeka, “Kam na riki n ai Arou.”5 N riki “ni kariaiakaki iroun te Uea,” ti na kataia n riki n ai Arona.
I uringa ngke I ongo n ana marooro Beretitenti Howard W. Hunter n ana moan tai n anga ana taeka n te maungatabu ni kabuta ngke e riki bwa te ka 14 ni Beretitenti n te Ekaretia. E taku, “Bon te bwai ae nako mai kabin raoi nanou bwa a riai membwa n tatabemaniia nako n te Ekaretia n tau n rin inanon te tembora. E na rangi ni kukurei te Uea ngkana membwa ni kabane aika ikawai a tau—ni uouota—te beeba ni kariaia ae boou nakon te tembora.6 I kan reitia bwa te beeba ni kariaia nakon te tembora ae tianaki taina e na katea te kawai ae itiaki ibukiia ara kairake aika rangi ni kakawaki.
Beretitenti Russell M Nelson E uringa ana taeka Beretitenti Hunter: “N te bong anne, n Tuun 6, 1994, te beeba ni kariaia nakon te tembora are ti uouotia e riki bwa te bwai ae kaokoro inanon ara bwauti. Imwaain anne, e riki bwa te bwai ae na iai mwiina ae tangiraki. Are nanona bon kariaiakau n rin inanon ana auti te Uea ae tabu, ma imwiin karaoan te katanoata, e na riki bwa te kouru ibukina. E na riki bwa kanikinaean au ongotaeka nakon ana burabeti te Atua.”7
Ngkana e a tia n reke am beeba ni kariaia ke ngkana e a tia ni bane taina, teei n te rain n ana mataroa te bitiobi n aroia Aomata Aika itiaki ake ngkoa ake a tei n te rain imataroan Nauvoo Tembora n 1845 ao n 1846.8 A mena au bakatibu ibuakoia naake a kakaonimaki. A kitan aia kaawa aika moan te tamaroa ao n nako maeao, ma ataia bwa iai taneia aika tabu ane a tataninga ibukiia n te tembora. E koroboki Sarah Rich man kawain Iowa ae kiribeubeu, “Ngke arona bwa tiaki ibukin au onimaki ao au atatai are e a tia ni katokaaki iaou inanon te tembora anne …, mwanangara taraan ae kanga ai aron … te bwai ae ti karaoia ae akea kakoauakina bwa e na riki.”9 Anne te bwai ae ti kabuaa ngkana ti rinanon te maiu aei n tii ngaira n akea ana kairi te tamnei ao te rau are e taekina n te berita n te tembora.
Ni moanan te waaki aei mangkai n riki “ni kariaiakaki iroun te Uea” bwa E na memena Tamneina iroura n ae rangi ni mwaiti ao Ana kainibaire a na uota nakoim te “rau n nano.”10
Am taan kairiiri ibukiia kairake, te beretienti ibukin te Kooram n Unimwaane, beretitenti n te Bootaki n Aine, ao taari mwaane ao aine n ibuobuoki a na buokiko ni katauraoiko, ao am bitiobi ke am beretitenti n te mwaanga e na kairiko ma te nano n tangira.
Ti a tia n rinanon te tai are ngke a tia ni kainaki taian tembora ke a tianaki kabonganakiia. Ibukin Beretitenti Nelson ao naake ibuakora ake a beku irarikina, te babaire man ana kairi te tamnei bwa a na kainaki taian tembora e bon “kamaraki” ao “n roota te iango ma te raraoma.” Beretitenti Nelson e kunea ngke e titirakinna i bon irouna,“Tera ae N na taekinna nakon te Burabeti Iotebwa Timiti? Tera ae N na taekinna nakon Brigham Young, Wilford Woodruff ao beretitenti ake tabeman, ni karokoa Beretitenti Thomas S. Monson?”11
N te tai aei, n te aro ae karaurau ao te kakaitau ni ibukin manga kaukan taian tembora ibukin te kabaebae ao te entaumente n te aro ae tianaki kabonganakiia.
N riki ni kororaoi, e ngae n anne, bon te bwai ae riai n teimatoa karekeana ibukin te nako n te tembora. Kariaia bwa N na katuruturua, ngkana tao ko kona n rin te tembora ke ko aki, ko bon kainnanoa te beeba ni kariaia ae boou n teimatoa iaon kawain te berita.
N te ririki ae nako Titita Rasband ao Ngai iai mwiokoara ae ti karaoia i New Zealand n taetae nakoia te kurubu ni kairake n ikawai aika tuai ni iein ae moan te mwaiti. E bon aki bebete aron riniia n te tembora, teuana are i Hamilton e a tia n onobwaiaki, ao a bon teimatoa ngkai n tataninga katabwenaan aontano ibukin te tembora i Auckland. E ngae n anne, I namakina kairau iroun te tamnei ni kaungaiia ni kabooua ke ni karekea te beeba ni kariaia ibukin te tembora.
E ngae ngke a aki kona n roko n te tembora, a na bon kaotiia imatan te Uea bwa a itiaki ao a tauraoi ni beku Ibukina. N riki ni kororaoi ibukin karekean te beeba ni kariaia nakon te tembora bon te kamanomano ni kauoua mairoun teuare e buakaka, ibukina bwa ko a tia ni karaoa te motinnano ae matoa nakon te Uea ibukin maium, ao te berita bwa e na memena Tamneina iroum.
Ti karaoa te mwakuri n te tembora ngkana ti ukeriia ara bakatbu ao ni kanakoi araia ibukin taian otenanti. Ngkai a kainaki taian tembora, ti bon kona naba ni karaoa ara kakae ibukin rikiia ara utu. Ma Tamnein te Atua inanora, ngaira , man te mwakuri n oneanimwi, n tei ibukiia bwa a na kariaiakaki iroun te Atua.”
Ngke I beku bwa te Tarekita ni Kakoroi Mooti ibukin Tararuan te Tembora, I ongo iroun Beretitenti Gordon B. Hinckley ngke e kananona te koroboki ae tabu are e taekinna te Uea ibukin Nauvoo Tembora: “E riai mwakurin au tembora, ao ni kabane mwakuri ake I a tia n rinei nakoimi, n reitinako ao n aki toki; ao e riai ami nanomatoa, ao ami mwakuri mwaaka, ao te taotaonakin nano , ao ami mwakuri ni kataboroaki ao kam na bon aki kabua kanuangami, e taku aia Uea Taanga ni Buaka.”12
Ara mwakuri n te tembora e kabaeaki ma kanuangara ae akea tokina. N te tai ae nako ao ti a anganaki te kataaki. E a tia ni weteira te Uea bwa ti na mwakuri inanon taian tembora ma te “nanomatoa, … mwakuri mwaaka, ao te taotaonakin nano.”13 Te riki “ni kariaiakaki nakon te Uea” e kainnanoi anua akanne. Ti riai n nanomatoa ni maiuakin tuua, n nanomatoa ni kabanei nanora iaon ara berita n te tembora, ao ni kakaitau ngkai e reitnako te Uea n reireiniira aroia ao n nanorinano ngkai ti tatannga manga ukin taian tembora n taia aika bwanin.
Ngkana e weteira te Uea bwa ti na “kataboroa ” ara mwakuri, E butiira bwa ti na karikirakeira inanon te raoiroi. N aron te katooto, ti na karababa ara kamatebwai ni koroboki aika tabu, ukeri rikiia ara utu, ao ara tataro n onimaki bwa ti na tibwaua ara tangira ibukin ana auti te Uea ma naake a katauraoi ibukin karekean aia beeba ni kariaia nakon te tembora, ai moarara riki kaain ara utu.
I berita nakoimi ngkai ana Abotoro te Uea Iesu Kristo bwa ngkana ko kataia ni kataboroa tamaroan am mwakuri, ko na namakina mwaitin ana kairiiri te Tamnei nakoim, ko na kakaitau ibukin am berita aika tabu, ko na namakina te rau n ataia bwa ko “kariaiakaki iroun te Uea.” N aran Iesu Kristo, amen.