Tangiriia Am Kairiribai
N atakina bwa ngaira natin te Atua e anganiira te nonori ae mairoun te Atua n bonganaia ni kabane aomata ao te konabwai n rierake iaon te kakaokoroaki n te reeti.
Ana reirei te Uea bon akea tokiia ao ibukiia ni kabane natin te Atua. N te rongorongo aio N na anga tabeua katooto man te United States, ma tuua ake N a reirei a kaineti n tabo ni kabane.
Ti maeka inanon taai aika iai te un ao te kairiribai n te reitaki n te kairiiri n tautaeka ao kaetieti. Ti namakina aio n te tiamwa aei ngke tabeman a riaon te kaotinano ae rau ao ni karaoi anua aika a urubwai. Ti namakinna inanon tabeua anainao ae a karaoaki ngkai ibukin karekean nakoa n te tautaeka. Te kananokawaki, bwa a taekinaki aekakin rongorongo aikai n ae kaineti ma te tua ae aki tamaroa inanon ara bootaki n te Ekaretia.
Inanon te tautaeka ae inaomata e na aki toki ni iai kaokoron nanora iaoia taan kan rineaki ao kaetieti. Ma, ngkai taan iriira Kiristo ti riai ni kanakoa te un ao te kairiribai ni waaki ake a irekereke ma te tua n tain kauntaekaia ke ni kabuakaka n tabo nako.
Aio teuana ana reirei te Tia Kamaiu, ae e rang n ataaki ma e aki bati ni kabonganaaki:
“Kam ongo bwa e atongaki ae kangai, Ko na tangira raom, ao riba ami kairiribai.
“Ao Ngai I taku nakoimi, Kam na tangiriia ami kairiribai, ao tataro ibukiia akana bainikiriningkami, karaoa ae raoiroi nakoia akana ribai ngkami, ao tataro ibukiia akana a bwainikirini ngkami” (Mataio 5:43–44).1
Inanon rooro, Iutaia a tia n reireinaki bwa a na ribaiia aia kairiribai, ao n te tai anne a karawawataaki iaan ana tararua ao ana aki ako te tautaeka n Rom. E ngae n anne, Iesu e reireiniia bwa “tangiriia ami kairiribai” ao “ni karaoa ae raoiroi nakoia … akana a bwainikirini ngkami.”
Teraa reirei aika korakora bitakiia ibukin te reitaki ibon iroum ao ni waakin te kairi n te tautaeka! Ma anne bon ngaia naba are e tua ara Tia Kamaiu. N ana Boki Moomon ti warekia, “Bwa e koaua, e koaua ae I tuangkami, bwa ane iai irouna tamnein te kakauntaeka ao bon tiaki mai irou, ma bon mai iroun te riaboro, are taman te kakauntaeka, ao e kakiriweei nanoia aomata bwa a na itabaraaraa ma te un, i marenaia” (3 Nibwaai 11:29).
Tangiraia ara kairiribai ao naake a kakaitaraira e aki bebete. “Angiina iroura ti tuai roko n te karinan anne …n tangira ao ni kabwarabure,” e noria Beretitenti Gordon B. Hinckley, ao n reitia, “E kainanoa reiakinara ibon iroura ae korakora riki nakon ae ti kona.”2 Ma e riai n rangi ni kakawaki, ibukina bwa bon mwakoron ana tua te Tia Kamaiu ake uoua aika korakora n “tangira Iehova ae Atuam” ao n “tangira raom n ai aron tangiram i bon iroum” (Mataio 22:37, 39). Ao tao e na bon kona ni karaoaki, bwa E reirei naba, “Kam na bubuti, ao ane kam na anganaki; ukeuke, ao ane e na reke iroum” (Mataio 7:7).3
Ti na kanga ni kawakin tuua aikai ae mai iroun te Atua n te aonaaba ae ti mena naba iaan ana tua te aomata? Ma raoiroina, iai ana banna ni katooto te tia Kamaiu bwa ti na kanga ni kabaeranta Ana tua aika akea tokiia ma karaoan nanon te tua are e karaoia te aomata. Ngke taan kakaitaraa a ukora kamwaneana iaon titiraki bwa tao Iutaia a riai ni kabwaka roon rabwataia nakon te tautaeka n Rom, E kotea tamnein Kaitara iaon te tiring ao ni kangai, “Ma ngaia ae kam na angan Kaitara akana ana bwai Kaitara, ao angan te Atua akana ana bwai te Atua” (Ruka 20:25).4
Ngaia are, ti ana ira ana tua te aomata (angan Kaitara ana bwai) ni maeka ma te rau iaan ana kairiiri te aba, ao n ira naba ana tua te Atua nakon ara tabo are akea tokina. Ma ti na kanga ni karaoa aei—riki bwa ti na kanga n reirei n tangiriia naake a kakaitaraira ao ara kairiribai?
Ana reirei te Tia Kamaiu bwa ti na aki “kakauntaeka ma te un” bon te moan kawai ae raoiroi. Te riaboro bon taman te kakauntaeka, ao bon ngaia are e kaririia aomata bwa ana kakauntaeka ma te un. E karikirakea te namakin n riba temanna ao te kairiribai n te reitaki imarenaia aomata n tatabemaniia ao inanon te kurubu. E reirei Beretitenti Thomas S. Monson bwa te un bon ana bwai ni mwakuri Tatan, bwa “te un e bon katauraoiko nakon ana kairiiri Tatan. Akea ae e kona ni karikiira bwa ti na un. Bon ara rinerine.”5 Te un bon te kawai nakon te kamaenako ao te namakin n riba temanna. Ti waaki nakon tangiraia naake a kakaitaraira ngkana ti kakeaa te un ao karaoan ae buakaka nakoia naake ti aki boraoi ma ngaiia. E na ibuobuoki naba ngkana ti kukurei ni kan reirei mai irouia.
Ibuakon riki kawai ni karikirakea te korakora n tangiriia tabeman bon te kawai ae bebete ae kabwarabwaraaki n taekan te anene rimoa. Ngkana ti kataia ni mataata ao n atai aroia aomata man reeti ake tabeua, ti riai ni bon kinaia raoi. N angiin mwaitin bwaai aika riki, te nanououa iroun te aomata ae ko aki kinaa ke te kakaitara e maunanako man te iraorao ke tao te tangira ngkana te reitaki imarenami e karika te mataata ao n namakinaki te karinerine.6
Ao e na rang ni ibuobuoki riki nakon karekean tangiraia ake a kakaitaraira ao ara kairiribai bon ukoukoran te mataata ni mwaakan te tangira. Aikai teniua mai ibuakon reirei n taetae ni burabeti iaon aei.
Te Burabeti Iotebwa Timiti e reirei bwa “aio ae e a kaman tataekinaki irouia aomata rimoa bwa te tangira e bungia te tangira. Tia bane ni kaota te tangira—ni kaota ara akoakoi nakoia aomata ni kabane.”7
Beretitenti Howard W. Hunter e reirei: “Te aonaaba ae ti mena inanona e na rangi ni korakora kakabwaiaana ngkana mwaane ao aine n tabo nako a na kamwakura ana tangira ae itiaki Kristo, are bon te akoi, te nimamannei, ao n nanorinano. E bon aki mataai ke ni kainikatonga. … E aki ukora te kabomwii. … Akea iai te babakanikawai, te kairiribai, ke te ioawaawa. … E kaungaia aomata aika kakaokoro n uaia ni maeka inanon ana tangira Kristo n aki tabe ma aia koaua n te aro, reeti, kain te aba raa, mwaitira ana mwane, reirei, ke katein abaia.”8
Ao e kaumakiira Beretitenti Russell M. Nelson bwa ti na “karababa ara mronron n tangira ni mwaneia utu ni kabane.”9
Te mwakoro ae kakawaki n tangiraia ara kairiribai bon anganakin ana bwai Kaitara man kawakinan tuan abara aika a kakaokoro. E ngae ngke ana reirei Iesu e karokoa iai te bitaki ae boou,.E aki reiakina te kakaitara ke uruakan te tua. E reiakina te kawai ae Tamaroa. Kaotioti aika ngkai a reirei te reirei naba anne:
“A na akea te aomata ae na urua tuan te aba, bwa ane e kawakina ana tua te Atua e aki riai n urua tuan te aba.
“Mangaia are, kam na mena i aaia naake a tautaeka i aomi” (Reirei ao Berita aika Tabu 58:21–22).
Ao taekan te Onimaki, are e koreaki iroun te Burabeti Iotebwa Timiti imwiin are a rinanon te bwainikirinaki ae korakora aika Itiaki ngkoa mai irouia taan kairiiri i Missouri, e kangai, “Ti kakoaua ae ti kabaeaki nakoia uea, beretitenti, taan tautaeka, ao taan moti, n ongotaeka, ni karinea, ao ni boutoka te tua” (Taekan te Onimaki 1:12).
Aio e aki nanonaki bwa ti kariaia bwaai ni kabane ake a karaoaki ma te kairoro n te tua. E nanonaki bwa ti ongotaeka nakon tuua ake ngkai ao ni kabonganai waaki aika rau ni bitia. E nanonaki naba bwa ti kariaia ma te rau mwiin te rinerine. Ti na aki ira buakon mwakuri ni iowaawa are e karaoaki irouia naake aki kukurei ma mwiin te rinerene.10 N aaba aika inaomata n tainako iai ara tai ao tabera n reitinako inanon te rau ni karokoa te rinerine are imwina.
Ana reirei te Tia Kamaiu n tangiriia ara kairiribai e boboto iaon te koaua ae ni kabane aomata n te maiu aei bon natin te Atua aika tangiraki. Te tua ae akea tokina anne ao tabeua moan tua a kataaki n te kaoti nano n totoko ae a tibwa riki inanon kawan Amerika aika mwaiti.
Teuana te iango ae e riao, tabeman a mwaninga ae te Moan Mwakoro ae Karinaki nakon Tuan te United States e anga “inaomatan te aomata ni karaoa aia bootaki inanon te rau, ao ni bubutiia te Tautaeka bwa e na kaeta te bwai ae riki ae aki riai.” Aio te kawai ae kariaiakaki n tabekarake te kamataata nakon te botanaomata ao ni katuruturua ae akea te boraoi n te bwai ae riki ke aron karaoan nanon te tua. Ao bon iai waaki ni karaoan ae aki riai. Te mwakuri ae karaoaki ibuakoia te botanaomata ao n anuan temanna bon iai te nano ni kakaokoroaki ao aika a irekereke ma bwaai aika aki riai. Inanon ana rongorongo ni kairoro are e koreia, te Minita ae Theresa A. Dear man te National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) e a tia ni kauringiira bwa “kakaokoroan te reeti e rikirake man te kairiribai, kateibuaka nakoia tabeman, waaki n reitaki ae aki eti, kariaia bwai aika bure n aki totoko, te aki muti ao te aki kakarongoa.”11 Bwa kaain te aba ao membwa n ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira, ti riai n karaoa riki ae raoiroi ni buoka kamaunaan te kakaokoroaki n te reeti.
Teuana riki te iango ae e riao, botaki aika uarereke ake a ira buakon ao a boutoka te waaki ni kaoti nano n kakaitara ao mwakuri aika taburoroko ake a iriiri a taraa ni mwaninga ae te waaki ni kaoti nano ae kamanoaki iaan te Tua bon te kaotinano ae rau . Taan kaotinano akea kariaiakaia bwa a na urubwai, ni katarabuakaa te tabo, ke n kimoai bwai ke ni kamwinibaea ana waaki ae riai te tautaeka iaan te tua irouia bureitiman ni kamatoa te tua. Te Tua ae Maungatabu ao tuua akea iai te kakao ibukin te bootaki teuana ni bita te tua ke n aki tabe ma te tua. Ngaira ni kabane—bureitiman, taan kaotinano, taan boutoka, ao taan mataku—ti riai ni mataata nakon tian inaomatara ao kakawakin mwiokoara n tiku inanon kainibaire ake a taekinaki n te tua. Abraham Lincoln e eti ngke e taku: Bon akea te tanginnano n karaoan waaki ae aki riai ae kona ni katokaki irouia aomata ake a kairoroa te bwai are a tangiria man karaoan te kairoro.”12 Kaetan waaki aika aki riai irouia taan kakirewe a bon kaetaki ni waaki aika taburoroko iaan te tua. Anne bon te kamangaongao, te waaki ae akea iai te tautaeka ae nakoraoi ao bureitiman, are e kamwinibaea temanna ao e aki kamanoa inaomatan temanna ma temanna.
Teuana bukina ae kaotinano ni kakaitara n te United States a bon kakubanako irouia aika mwaiti bon ibukin te bubuaka ao karaoan mwakuri aika aki eti iaan te tua i marenaia bootaki n aba tabeua e na riai n aki namakinaki n te United States. Te aba aei e riai n rangi n tamaroa ni kamaunanakoa te kakaokoroaki n te reeti tiaki ti nakoia Ibatabwata n Amerika, are e bon noraki inanon kaotinano ni kakaitara ngkai, ma bon nakoia naba Lations, kaain Atia, ao kurubu riki tabeua. Rongorongon te aba aio iaon te kakaokoroaki n te reeti e aki kakukurei, ao ti riai ni karaoa ae tamaroa.
E kateaki te United States irouia iruwa aika a roko man aaba aika a kakaokoro ao katei aika kakaokoro. Te kantaninga ae ti teuana bon tiaki katean te aro teuana ke ni kateimatoa tao katein teuana te aba ke te baronga man te aba are mai mwaina. Te moan roro ake a katabwena a ukora te katiteuanaaki n tuua ake a karinaki aika boou ao taian tua. Aio e na aki atongaki bwa beebwa ake a kakawaki iaon te katiteuanaaki ke aia atatai n te bwai are a nanona n te tai arei e rianako arona. Rongorongon te United States ni moan uoua tienture a kaota kainanoakin katamaroa aika mwaiti, n aron inaomataia aine n rinerine ao. moaraa riki, katokan te tautoronaki ni ikotaki ma tuua ni kakoauaa bwa naake a tia n tautoronaki ana karekea ni kabane aroia ni kainaomataaki.
Uoman bwakuaku man te Kuura n Reirei ae Rietata mai Yale a kauringira:
“Man aki nakoraoina ni kabane, te United States e okoro n arona ni katiteuanaia te botanaomata ae a kakaokoro ao ni maenako. …
“…Kaaina a aki riai n rinerine imarenan kinakiia bwa kain te aba raa ao reeti n aomata raa. Kaain Amerika a kona ni karekei ni kauoua. Ma oina raoi bon te nano n aba iaan te tua. Ti riai n bane n katiteuanaaki iaan ao rinanon te Tua ae Karinaki, n aki tabe ma kakaokoron ara iango iaon ara koaua.”13
Inanon ririki aika mwaiti n nako, te tia koroboki mai Buritan ibukin aba ianena e amga te reirei n tain te kauntaeka n te House of Commons: “Akea raraora ae ana tiku n akea tokiia ao akea ae riki ni katoatai bwa ara kairiribai. Bwaai ake ti nano iai akea tokiia ao a riki ni katoatai, ao bwaai aikai bon katabeara bwa tina irii.”14
Aio bukina ae tamaroa ni bwai aika aki rekereke ma te aro ni irii waaki ake ti nano iai aika “a tiku ni maan ao aki bibitaki” ni bwaai ake a kaeti ma te tua. Irarikina, te reirei n ana Ekaretia te Uea e reireiniira bwaai aika ti nano iai ae akea tokiia ni kairiira: ana reirei ara Tia Kamaiu, are e anga iaon Tuua ake a Karinaki ibukin te United States ao moan tua man abara aika mwaiti. Te kokoaua nakon tuua ake a tia ni kaweneaki irarikin “aba ake raraora” ake aki teimaan bon te kawai ae tamaroa n tangiriia naake a kakaitaraira ao ara kairiribai ngkai ti ukora te katiteuanaaki e ngae ngke ti bane ni kakaokoro.
N atakina bwa ngaira natin te Atua e anganiira te nonori ae mairoun te Atua n bonganaia ni kabane aomata ao te nano ao te konabwai n rierake iaon ribakin temanna ao te kakaokoroaki n te reeti. Ngkai I a tia ni maeka n ririki aika mwaiti n taabo aika kakaokoro n te aba aei te Uea e a tia n reireiai bwa e kona man te ongeaaba ao ukoukoran katamaroaan te tua n abara ao n tangiriia naba naake a kakaitaraira ao ara kairiribai. Ngkai e aki beebete, e kona ni karaoaki man ana ibuobuoki ara Uea, Iesu Kristo. E anga te tua aei bwa ti na tangira, ao E berita bwa E na ibuobuoki ngkai ti ukoria n ongotaeka nako iai. I taekina koauana bwa ti tangiraki ao ti na buokaki iroun Tamara ae i Karawa ao Natina, Iesu Kristo. N aran Iesu Kristo, amen.