Karaoa ae Eti, Tangira te Nanoanga, ao Nakonako ma te Nanorinano ma Atuam
Ni karaoa te etieti e nanonaki bwa karaoan te wakuri ae eti n akea te babakanikawai. Ti karaoa ae eti i matante Atua ngkana ti nakonako ma te nanorinano ma Ngaia. Ti karaoa ae eti nakoia tabeman man kaotan te nanoanga ae tangira.
Ngkai ngaira taan iriira Iesu Kristo, ao ngkai ngaira Aomata Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira, ti uaiakina—ao a kaungaki bwa a na uaiakinna—karaoan ae tamaroa ao ni katamaroaira riki.1 Tao ko a bon tia n titirakiniko,I bon iroum, “I karaoa ae tau?” “Tera riki ae n na riai ni karaoia?” ke “N na kanga Ngai, N ata kabwakau, n tau ni ‘maeka ma te Atua n te aro ni kukurei ae aki totoki’?”2l
Te burabeti n te O Tetemanti ae Mika e titiraki n aron aei: “N na roko I matan Iehova ma baika ra, ma ni katorobubua I matan te Atua ae rietaata?”3 Mika e titiraki ni kakaniko bwa e tau ke aki te bwaintangira ae rang mwaiti ni kabooa te bure, e taku: “E na kukurei Iehova n tibu mwaane aika ngaa, ke ni karanga ni bwa aika [reebu] … karaanga n oera? n na anga au karimoa i bukin … buakakan tamneiu?”4
Te kaeka bon tiaki. Mwakuri aika raraoi aki tau. E aki reke te kamaiuaki ni bon korakorara.5 Tiaki naba te anganano ae korakora ae ataia Mika ae e kangaanga ni kamauna te bure ae te kabanea n uarereke. Ngkana ti na onimakina oin korakorara, te kantaninga n oki ni maeka ma te Atua e na aki reke.6
N akean kakabwaia ake a roko mairoun Tamara are i Karawa ao Iesu Kristo, e aki kona n tau ara mwakuri ke tiaki kona n tau. E ngae n anne, te rongorongo ae kakukurei, bwa mai iroun Iesu Kristo ao rinanon Iesu Kristo ti kona n riki n tau.7 Ana bane aomata ni kamaiuaki man te mate n rabwata man mwaakan te Atua, rinanon maten ao Mangautin Iesu Kristo.8 Ao ngkana ti raira nanora nakon te Atua, te kamaiuaki man te mate n tamnei e tauraoi nakoia aomata ni kabane “rinanon ana Mwakuri ni Kamaiu [Iesu] Kristo … man te ongeaba nakon tuua ao otenanti n te Euangkerio.”9 Ti kona ni kamaiuaki man te bure n tei n itiaki ao n itiaki imatan te Atua. N aron are e kabwarabwara Mika, “E a tia te [Atua] ni kaota ae raoiroi nako im; ao tera ae E ukoukoria Iehova mai iroum, ba ti te karaoa ae eti, ma te tangira te nanoanga, ma te nako n nanorinano ma Atuami?”10
Ana kaetieti Mika iaon rairakin nanora nakon te Atua ao kororaoimibukin te kamaiuaki iai i nanona teniua bwaai aika reitaki. Karaoan te mwakuri ae eti bon karaoan te etieti i matan te Atua ao nakoia aomata. Ti karaoa ae eti i matante Atua ngkana ti nakonako ma te nanorinano ma Ngaia. Ti karaoa ae eti nakoia tabeman man kaotan te nanoanga ae tangira. Karaoan te mwakuri ae eti bon kammwakuran te moan ao te kauoua n tua aika korakora,kona “tangira Iehova ae Atuam n nanom ni kabanea, ao n tamneim ni kabanea, ao ni wanawanam ni kabanea … [ao ko na] tangira raom n ai aron tangiram i bon i roum.”11
Karaoan te mwakuri ae eti ao te nakonako ma te nanorinano ma te Atua bon karikakan baira man te buakaka, touan mwiin Ana tua, ao n tiku ni bon rangi n onimaki.12 Te aomata ae raoiroi e rairaki nako man te bure ao n nakon te Atua, e karaoi berita aika tabu ma Ngaia, ao e kawakin berita aikanne. Te aomata ae raoiroi e rineia bwa e na ongotaeka n ana tua te Atua, e raira nanona ngkana e aki koro bukin ana kantaninga, ao e teimatoa ni kekeiaki.
Ngke te Kristo are e a tia n uti e kawariia Nibwaite, E kabwarabwara ae e a tia ana tua Mote n oneaki mwina n te tua ae rietaata riki. E tuangiia bwa a na aki “manga oki ni uoti … karea ao … bwaintangira aika kabuokaki” ma ana uota “te nano ae uruaki ao te tamnei ae raraoma.” E berita naba, “Ao ane e kawarai ma te nano ae uruaki ao te tamnei ae raraoma, ao N na bwabetitoia n te ai ao te Tamnei ae Raoiroi”13 Ngkana ti karekea ao ni kabongana ana bwaintituaraoi te Tamnei ae Raoiroi imwiin te bwabetito, ti kona ni kimwareirei n ana iraorao ae teimatoa te Tamnei ae Raoiroi ao n reireinaki bwaai ni kabane ae ti riai ni karaoi,14 n raonaki ma te nakonako n nanorinano ma te Atua.
Ana karea Iesu Kristo ibukin kabwarakin ara bure ao te kamaiuaki man te mate n tamnei a bane n tauraoi nakoia ake a uruaki nanoia ao a raraoma tamneia.15 Te nano ae uruaki ao te tamnei ae raraoma a kaumakiira bwa ti na kukurei n rairi nanora ni katoabong ao ni kataia n riki n aron Tamara are i Karawa ma Iesu Kristo. Ngkana ti karaoia, ti karekea anakaitiaki te Tia Kamaiu, ana kamaiu, ao mwaakana. Ti aki ti karaoa ae eti ao n nakonako n nanorinano ma te Atua: ti reiakinna naba n tangira te nanoanga n aron are irouia Tamara are i Karawa ao Iesu Kristo.
Te Atua e kukurei n te nanoanga ao e aki un ni kabonganakina. N ana taeka Mika nakon Iehova, “Ai antai te Atua ae ai arom, ae kabarai buakaka, … e na nanoangaira,” ao e na “tetewe nako … aia bure nako aani marawa.”16 Tangiran te nanoanga n aron are karaoia te Atua e riai n toma n tainako ma karaoakin ae eti nakoia tabeman ao n aki kateibuaka nakoia.
Kakawakin aki bwainikirinaia tabeman e taekinaki n te karaki ae kakaongora n taekan te unimwaane ae Hillel, bon ngaia te moan aomata mai Iutaia are e maiu n te moan n tienture imwain Kristo. Temanna ana ataei Hillel e rangin n aki rau man matoan te Torah—ana boki Moote ake nimaua ma aia tua ake 613 ao ma aia koroboki rabbi. Ataei a kaewenakoa Hillel bwa e na kabanea ana kabwarabwara n te Torah ngkai e tii tei iaon waena te aina. E na bae n bure ana baeranti Hillel ma e kariaia te kakaewenako. E taekinna Nakoaia Ibonga, n taku, “Ko na tai kareke kai, ao tai kaikoa unim n ekiia nako natiia am koraki, ma ko na tangira raom n ai aron tangiram i bon iroum.”17 E motikia ngkanne Hillel: “Te bwai are ko ribaia bwa e na karaoaki nakoim, tai karaoia nakon kain rarikim. Anne te rongorongo ae moan te kakawaki n te Torah; are nikirana bon te kabwarabwara. Waaki nako ao kamatebwai.”18
Karaoan ae eti nakoia tabeman bon mwakoron te nanoanga ae tangira. Iangoa te marooro ae I ongora inanon ririki aika nako n te tabo ni mwakuri n te imententii n te O n Aoraki ae Johns Hopkins i Baltimore, Maryland, n te United States. Te aoraki, ae Mr. Jackson, bon te mwaane ae ata te katei, man tamaroai are e rang kinaaki irouia taan mwakuri n te onaoraki. E a tia ni karinaki n te onaoraki n taai aika mwaiti ibukin aorakina ake a reke man te manging. N te tai aei, e kaoti Mr. Jackson nakon te onaoraki ibukin kanikina ake a kuneaki bwa e a tibu banibwabwain te rabwata are e riki man te manging.
Ngke e nang toki ana tei, Dr. Cohen, te taokita ae mwakuri korakora ao n mataiakinakii, e rinanon aorakin Mr. Jackson ao e noria bwa e a riai ni karinaki n te onaoraki. Dr. Cohen e mwiokoa Dr. Jones, te taokita are e na tei imwiina, bwa e na karina Mr. Jackson ao n taraa ana bwainaoraki.
E a tia Dr. Jones n reirei n te kuura n taokita ae kinaaki ao e tibwa moana ana kamatebwai ibukin ana beeba ae bubura riki. Te reirei ae matoatoa aei e irekereke ma aki taun te motirawa, are ngaia ae karekea ana kaeka Dr Jones ae aki raoiroi. Ngkai aio ana kaniman n aomata n te tairiki aei, e korakora ngurengurena nakon Dr. Cohen. E taku bwa e aki raoiraoi ae e na kabanea ana tai ae mwaiti n tabeakina Mr. Jackson, bukina bwa aorakina, e riki, bon man ana kairua.
Ana kaeka Dr. Cohen e taekinna n te wirikiriki. E taku, “Dr. Jones, koa riki ngkai ngkoe bwa te taokita bwa ko na tararuaia aomata ao ni mwakuri ni kamarurungiia. Ko aki riki bwa te taokita bwa ko na motiki taekaia. Ngkana ko aki ataa te kaokoro n anne, ao akea nnem ni kataneiai n te tabo ni mwakuri aei.” Imwiin te kaetieti aei, Dr. Jones e tabeakina Mr. Jackson n tain te bwainaoraki aei.
E a bon tia ni mate Mr. Jackson. Dr. Jones ao Dr. Cohen a tia ni karekei aia mwakuri aika moan te tamaroa. Ma n te tai ae kakawaki i nanon ana kataneiai, e bon riai bwa e na kauringaki Dr. Jones bwa e na karaoa ae eti, e na tangira te nanoanga, ao n tabe ibukin Mr. Jackson n aki motikitaeka.19
Inanon ririki aika mwaiti, I a tia ni kabwaia man te kauring anne. Tangiran te nanoanga e nanonaki n ae tiaki ti tangira ana nanoanga te Atua bwa ti na karekea; ti na kukurei bwa te Atua e karababa a na nanoanga anne nakoia tabeman. Ao ti ira Ana banna ni katooto. “Titebo arora ni kabane imatan te Atua,”20 ao ti bane ni kainnanoa te ibuobuoki n te tamnei bwa e na buokiira ao ni kamaiura. E a tia te Uea ni kangai: Ko na tai karieta te aomata temanna iaon temanna, ke e aki riai temanna n taku bwa e rietata riki nakon temanna.”21
Iesu Kristo e karaoi mwakuri ni kaota aron karaoan ae raoiroi ao te tangira te nanoanga. E reitaki ma taan bure, ao ni buokiia ma te eti ao te karinerine. E reirei aron kakukurein kawakinan ana tua te Atua ao n ukoukora te kakaunga ao tiaki bairean taekaia aika iai aia kangaanga. E a tia ni boaia naake a kabuakakaibukin ana ibuobuoki nakoia aomata ake a taku bwa a aki tau.22 E aki kukurei irouia ake a taku bwa a raoiroi ibon irouia ao e tiku n aki kukurei.23
Ni katotoonga Kristo, e karaoa ae raoiroi te aomata, ni karaoa ae eti i matan te Atua ao nakoia aomata. Te aomata ae raoiroi e tamaroa aron ana kakarabakau ao ana mwakuri ao e noria bwa te kaokoro n aron taraan te maiu ke koaua e aki totokoa te akoi ma te reitaki ae koaua. Aomata aika a kakaraoa ae eti “e na aki reke te nano ni kan kaikoaka temanna, ma a na maeka ma te rau”24 ma ake tabeman.
N kan riki n aron Kristo, bon te aomata ae tangira te nanoanga. Aomata aika tangira te nanoanga aki momotitaeka; a kaota te tangira ibukiia tabeman, riki nakoia naake akea aroia; a ibuobuoki, a akoi, ao a karinerine. Aomata aikai a reitaki ma aomata ma te tangira ao te oota, n aki tabe ma aroia bwa a nako mai ia, aroia, irekerekeia n aia aro, aroia n tangira, kinaakia, utuia, aia baronga, ke kakaokoron abaia. A bane n oneaki mwiin aikai ma ana tangira Kristo.
N te aro bwa ngkana ko kan riki n aron Kristo, e riai te aomata n rinea te Atua,25 nakonako ma te nanorinano ma Ngaia, ukoukora Kakukureiana, ao ni kawakin berita ma Ngaia. Naake a nakonako n nanorinano ma te Atua a uringa te bwai ae e a tia ni karaoia Tamara are i Karawa ma Iesu Kristo ibukiia.
E tau au makuri ae I karaoia? Tera riki ae n na riai ni karaoia? Te mwakuri ae ti karaoia ni kaekai titiraki aikai bon te kabanea ni kakawaki nakon kukureira n te maiu aei ao n te maiu ae akea tokina. E aki tangiria te Tia Kamaiu bwa ti na aki nora kakawakin te mwakuri ni kamaiu. Riki imwiin are ti a tia ni karekei kakabwaia aika tabu, iai te kantaninga ae ti kona “ni bwaka man te kakorakoraki ao ni kitana te Atua ae e maiu.” Ngaia ae ti riai “n tarataraia ao n tataro n tainako” n totokoa te bwaka “n te kariiriiaki.”26
Ma n te tai naba anne, a aki tangiria Tamara are i Karawa ma Iesu Kristo bwa ti na mwauku man teimatoan te aki koaua ni kawaira n te maiu aei, n aki koaua bwa ti a tia ni karaoa ae tau bwa ti ni kamaiuaki ao ni karietataaki. A aki tangiria bwa ti na karawawataaki man ara bure ake ti a tia ni rairinanora mai iai, n taraia bwa kanga ikoaki aika aki kona ni mao ,27 ke n riao maakura bwa tokina ti na manga bwaka riki.
Ti kona n tarai oin ara waaki. Ti kona n ataia “bwa te maiu [ae ti] maiuakinna e boraoi ma ana kantaninga te Atua”28 ngkana ti karaoa ae raoiroi, ti tangira te nanoanga, ao ti nakonako ma te nanorinano ma te Atua. Ti karekei anuan Tamara are i Karawa ma Iesu Kristo bwa kateira, ao ti tangiriira i bon imarenara.
Ngkana ko karaoi bwaai aikai, ko na toua te kawai ni berita ao n tau “ni maeka ma te Atua n te aro ni kukurei ae aki totoki.”29 E na kaonaki tamneim ma mimitongin te Atua ao ootan te maiu are aki totoki.30 Ko na koanaki ma te kimwareirei ae akea kabotauana.31 I kakoaua bwa e maiu te Atua ao Iesu bon te Kristo, ara Tia Kamaiu ao te Tia Kabooi maiura, ao e anga ana tangira nakoia ni kabane ma te akoi ao te kukurei. Ko aki tangiria? N aran Iesu Kristo, amen.