Beretitenti Dieter F. Uchtdorf
Te Mwaane ae Tabeakina ana Utu, te Mwaane ae Onimaki, te Mwaane ae e a Kaman Rineaki
Kam kona ni iangoa te maaku are e mena inanon Dieter Uchtdorf ae 11 ana ririki ngke a birinako ana utu mai Germany Mainiku1 n te 1952 ni kakaea inaomataia i Germany Maeao? E korakora te kangaanga nakon maiun taman Dieter, ibukin ana waaki te tautaeka. E na riai n rabanako n ti ngaia bwa e na kauarerekea te kangaanga nakon buuna ma natina. Ibukin totokoan kanamakinana, nikiraia ana utu a na aki ikotaki ni mwananga. A na kataia ni uamaenako n rabanako.
E a waakinaki karaoan nanon te babaire. Uoman tarin Dieter aika ikawai, Wolfgang ao Karl-Heinz, a toua te kawai are ri meang n otinako man aia kaawa ae Zwickau. Mwaaneia ae, Christel, e mwananga ma uoman ataeinaine n te turein a rinanon Germany Maeao teutana te tai ni kaea te kaawa are tokin kawaiana i Germany Mainiku. Ngke e buti te turein rinanon Germany Maeao, ao ataeinaine a bubutia te tia anai kantoka bwa e na kauka te mataroa nakoia, ao a kiba nako man te turein.
Dieter, ae 11 ana ririki—te kabanea ni uarereke mai buakoia natiia—ao tinana ae ninikoria a toua te kawai teuana. Ti teutana kanaia ae a uouotia ao tamneia aia utu aika kakaawaki ake aki rootaki n ana urubwai te Kauoua ni Buaka n te Aonaaba. Imwiin riannaia Dieter ma tinana inanon te tai ae maan, ao a moanna n rootaki bubuan waen Titita Uchtdorf. E uoti aia bwai Dieter ao e buoka tinana n tamwarakea te kabanea n tabuki nakon te kainaomataaki. A motirawa n amwarake teutana ikekei, ngke a kunea, ngke a nooriia tautian Russia, n aki raroanako ma ngaia. A katoka aia bikiniki te tina ma natina te mwaane, a tabeki aia baeki, ao a tamwarake nakon are e rietaata riki imwaain rokoia n aia kouru.
A reitanako mwanangaia Dieter ma tinana bwa taan birinako mai abaia, ni katei kaa ibukin baoia ao n rianna nakon tokin kawaia n te kaawa i tinanikun Frankfurt. Imwiin raurenakoia inanon boong aika mwaiti ma ni kakamaaku, ao a manga katiteuanaaki te utu aei. A rimoa n roko taari ake mwaane; ao e ruamwiia tamaia. Imwiina a roko Dieter ao tinana, ao te kabanea n roko mwanena. E rangi ni kakukurei manga ikotakia.
E boni koaua bwa a katikui imwiia kaubwaia aika a aki rangi ni kakaawaki.
Itiua te ririki n nako, ngke e a kaan toki te Kauoua ni Buaka n te Aonaaba, a birinako man mweengaia ngke a roko tautian aba mai tinaniku. Ngkai a manga birinako mai abaia. Ai manga akea naba aia bwai. A nang manga moana katean aroia. Ma a bane ni uaia ni bootaki. Iai aia onimaki ae korakora iroun te Atua, ao a kaaina Ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira, are e reke irouia ngke a bwabetitoaki nimaua te ririki n nako.
Mweengan ana utu ae ti teuana ruuna ni matu ae kaan ma Frankfurt e uarereke ao e rawata kimoana. Te ataei ae Dieter e bon rangi ni miimi irouia kimoa aika biriaitua. E beebete te kantoka ni bao ni mwamwananga i Frankfurt, ma e bon aki tau aia mwane te utu aei ni mwamwananga nakon te taromauri ni katoa wiiki. Ngaia are a nako ngkai tabeman ao tabeman n are imwiina.
Ngaia are bon tiaki te bwai ae kamiimi ngkai Beretitenti Uchtdorf e rangi ni bane nanona ni kakaawakin tabun te utu. E kaota ana kakoaua ma nanona ni kabane bwa te utu e katabuaki iroun te Atua. E rangi ni kakaawaki irouna te utu. Bon inanon ana utu are e unikaki ma ni karikirakeaki iai uaan ana onimaki ae korakora. E katauraoaki naba iai ibukin kakoroan nanon katabuana bwa te tia kairiiri n te nakoanibonga n ana Ekaretia te Atua.
Te Mwaane ae Tabeakina ana Utu
E bungiaki Dieter Friedrich Uchtdorf irouia kaaro aika tamaroa, Karl Albert ao Hildegard Else Opelt Uchtdorf, n Nobembwa 6, 1940, i Mährisch-Ostrau, Czechoslovakia. A kitana Czechoslovakia te utu n te 1944 ni mwaing nako Zwickau, Germany. Man 1949 nakon 1990, Zwickau e bon mena iaan Germany Mainiku ao bon te tabo ni keni kooro. Ibukina bwa te tabo ae rangi ni kakaawaki n tain te Kauoua ni Buaka n te Aonaaba, e a riki bwa te takete irouia taan kabwaka boom. E rangi ni maaku Dieter are ai tibwa aua ana ririki ma e rangi ni miimi n tauran waanikiba ake a kibakiba ietaia. E uringa tinana ngke e kairiia nakon taabo ni katantan man taian boom. E bon anaaki buuna bwa e na tautia n ana taanga ni buaka German, ao Titita Uchtdorf e ninikoria n tararuaia ana utu ibuakon te buaka i Europe.
Imwiin te buaka, e mwakuri taman Dieter n te tabo ni keni kooro i Zwickau are e a waekoa ni reke irouna te aoraki ae akea katokana ibukin aki nakoraoin te tabo ao e mate man aorakina ngke 62, i Germany. E uringa tamana Beretitenti Uchtdorf bwa te aomata ae akoi man tatangira, e korakora man mwamwannano. E karinea mwiokoana n te nakoanibonga ngke e riikan, tia reirei, ibonga, ao e unimwaane.
Tinana, ae Hildegard, are e mate n te 1991, e aki ti ninikoria, ma bon te aine ae rairaki ni koaua ao te tia reirei ae kakaonimaki are beku n nakoa aika mwaiti n te Ekaretia.
Kaaro aikai ma natiia a kabaeaki n te Swiss Tembora n te 1956. Ma n te tai anne, tarina aika, Wolfgang ao Karl-Heinz, a tia ni kitana te maiu aei. Mwaanena, ae Christel Uchtdorf Ash, are e a tia ni beku bwa te mitinare i Germany, e maeka ngkai i Texas, mai maiaki n te United States.
E kaitibo ma buuna Beretitenti Uchtdorf, ae Harriet Reich, ngke a ira bootakin te Ekaretia ibukin te Reitaki ni Karikirakea te Iwawaaki. E bwabetitoaki Harriet ngke e a kaan koro 13 ana ririki, ni ikotaki ma tinana ao tarina, imwiin te tai are a karebwerebwe mitinare n aia mataroa ao a reireiniia taekan te euangkerio. E mate tamaia man te kaentia waniua te namwakaina imwaaina. A tia ngkai ni motirawa tinana ma tarina.
Iai te kaniwanga ae kakaawaki ae reke iroun temanna mitinare akekei, ae Unimwaane Gary Jenkins, are e reireiniia ao e bwabetitoa te utu ae te Reich. Bon te bong ae kakukurei irouna, tabebwi ririki imwiina, ngke ni Beberuare 16, 2008, e kabaeaki tibuna te aine, ae Crystal, ma buuna, Steven, n te Salt Lake Tembora iroun temanna kaain te Moan Beretitenti, Beretitenti Dieter F. Uchtdorf.
Harriet ao Dieter a kabaeki n Ritembwa 14, 1962, n te Bern Switzerland Tembora. E arana Harriet bwa otan taai inanon maiuna. Ana boutoka e riki bwa te korakora ae teimatoa. Bon ti ana tangira inanon maiuna. E kabwarabwara buuna Harriet bwa te aomata ae e korakora ana tangira. “E akoi. Bon te tia kairiiri ae tamaroa ao e nanoanga. Ti ongoongo aei mairouia raona ni mwakuri ni ikotaki naba ma raoraona n te Ekaretia. Bon te buu ae rangi n tamaroa, e kakaei aanga ae e na boutokaai iai n taai nako. Bon te mwaane ae kakamanga. I rangi ni kakabwaiaki ngkai I riki bwa buuna.”
Tenaan Uchtdorf boni ngaia kaaro irouia uoman natiia. Natiia te aine, Antje, e mareaki ma David A. Evans. Teniman natiia mwaane Antje ao David: bwebwee aika 19 aia ririki, Daniel ao Patrick, ao Eric ae waniua ana ririki. A maeka i Darmstadt, Germany.
Natiia te mwaane tenaan Uchtdorf, e mitinare n te Washington D.C. South Mition. E mare ma Carolyn Waldner mai Basel, Switzerland. A maeka ngkai i rarikin Zurich, Switzerland, ike e beku iai Guido bwa te bitoobi n te Wtzikon Uoote n te St. Gallen Switzerland Stake. Bon teniman natiia: Jasmin, itiua ana ririki; Robin, nimaua ana ririki; ao Niklas Ivan, teuana ana ririki.
E titirakinaki ibukin nakoan tamana ae boou, ao e kaeka Antje, “Ti kakabwaiaaki ngkai a rangi n tamaroa ara karo. Ngke ti uarereke, I aki ataia ae e rangi n tabetabe tamau ibukina bwa e reke ana tai ma ngaira n taai nako. Ti moani bwai n taai nako. Ngkana iai ara kangaanga, ti ukoukora ana taeka ni ibuobuoki. Ao natira a namakinna bwa e atai taian kaeka Opa, bwa tao tera te titiraki. Ngkai e a kaaina te Moan Beretitentii, ti namakina mwiokora ae korakora bwa ti na karaoa ara kabanea n tamaroa.”
Bon ti te arona ana ururing Guido. E taekina te bwai ae riki n ririki aika nako ngke ngaia, mwaanena, tinana, ao tamana a bane n reirei n tikii. Bon moanakin te katei n ara utu ae kakukurei—te ikoikotaki n tikii. E kunea Guido bwa a na mwakuri tamana ae te bwairati n te wanikiba e kainnanoia bwa e na kikitana mweengana inanon te tai ae abwabwaki. “Ma ngkana e oki nakon mweengara Dad, ti takakaro, ti kakaraki, ao ti uaia ni ngarengare,” e reitia Guido. “Bon anne te tai ae rangi ni kakaawaki!”
A reiakinna Guido ao Antje mairouia aia karo kakaawakin te tai ni ikotaki bwa te utu. Ngkana ko karaoa te waaki ibukin te reirei ke te kakakibotu, ma e buokia ni kakorakora te reitaki n te utu. Te mwakuri ni karo ao n tibu man te tabo ae raroa e a tia ni kanakoraoaki ibukin te utu ae te Uchtdorf man kabonganaan rabakau aika boou. Te i-meeri ao te tareboon ni ikotaki naba ma kanakoan tamnei ao rawetamnei n te Intanete.
Ma te tai ni ikoikotaki e kakaawaki. Ae rangi ni korakora nanona ibukin Guido bon irakin te maungatabu ni kabuta n Eberi 2008 ao ni mena iai ngkana e tei tamana n te tabo n taetae n te Tabo ni Maungatabu.
Ngkana e marooro ma ana utu, e katuruturua n taai nako Beretitenti Uchtdorf moan tuua. N aron are e kabwarabwara Guido, “Tamara e reireiniira kakabwaia aika reke man te tataro, kamatebwaian koroboki aika tabu, te ongeaba nakon tuua, ao te aroaro ae tamaroa. Bwaai aikai a rangi ni kakaawaki nakoina nakon kan atakin te tabo are e mena iai Kolob.”
N tain kauringaan aia ka-40 n ririki ni mare Beretitenti ao Titita Uchtdorf, a ikotaki n te Bern Switzerland Tembora ma natiia, kainabaia, ao tibuia aika ikawai ni ikotaki ni karaoi otenanti aika tabu. E kakaawaki iroun Harriet ao Dieter te tembora arei ibukina bwa a kabaeaki ikekei aia karo, boni ngaiia, ao natiia.
Te Mwaane ae Onimaki
Akea temanna ae kamatebwaia maiun te mwaane ae kakannato aei ao e na aki karekea namakinan ana onimaki ae onoti ae e aki kona ni kamwaingaki. E tabwanin ana onimaki iroun te Atua, e onimaki iroun te Uea Iesu Kristo, e onimaki n te Ekaretia, ao e onimaki bwa e na roko te buoka mai kawara n te tai are e kainnanoia.
A anga maiuia aia karo ibukin inaomataia ao aia onimaki. Tamana e karinea te nakoanibonga are e mwiokoaki iai. E reiakinna mairoun tinana—moaraara riki n aia tai ni birinako ae kakamaaku mai Germany Mainiku—n tataro ao n onimaki iroun te Uea.
Beretitenti Uchtdorf e kabwarabwara tinana bwa e rianako tamaroana. E kabwarabwara bwa e kona ni karaoa te numera n ana iango, ao e reireinna ni karaoa naba anne. E ngae ngke akea aia mwane uatai ngke a birinako mai abaia n tain te buaka, ma a bon maiuakina tuan te kabwianibwai. A ataia bwa E na kauki mataroan karawa te Uea iaoia naake a kakaonimaki n ongeaba nakon te tua aio.2
Iai nanon Beretitenti Uchtdorf ae onoti ibukin Unimwaane Theodore M. Burton are e a tia ni motirawa (1907–89), are e beku bwa te beretitenti n te West German Mition. N te tai are a tabe ni kitana abaia aomata aika itiaki aika tamaroa aika kaain German, te utu ae te Uchtdorf a kawakina ana reirei Unimwaane Burton n tiku i Germany ao ni karikirakea te Ekaretia ikekei. Bon Unimwaane Burton are e katabua Dieter F. Uchtdorf nakon te nakoa ae te unimwaane ao e anganna kaetieti aika aki kona ni mwanuokinaki are e kawakini raoi Dieter. Titita Harriet Uchtdorf e ataa kakaawakin ana reirei Unimwaane Burton ibukin te utu ae te Uchtdorf bwa a na tiku i Europe ni kakorakora te Ekaretia ikekei. E riki bwa te bwai ae kakaawaki ibukiia. Natiia a tia ni kawakina te reirei naba anne. Ngkai, a manikangare, natiia n takuia aia karo ibukina bwa a kitanna nakon te United States, ao ngaiia a tiku i Europe.
E koaua, tiaki ti Unimwaane Burton te tia kairiiri ae korakora mwaakan ana kairiiri nakon Beretitenti Uchtdorf. E uringa te tai Dieter are e kakabwaiaaki n anganaki nakoana bwa te beretitenti n aia kooram riikan iroun ana beretitenti n te mwaanga. Te beretitenti n te mwaanga e anga kaetieti aika irekereke ma nakoan ao mwiokoan te beretitenti n te kooram ae boou. E ururinga kakaawakin te reirei arei Dieter, are e bon kona ni kakea bongana te tia kairiiri n ae rinano ibukina bwa ti temanna kaain aia kooram riikan.
Ana onimaki te utu aei e otara raoi kororaoina n ana onimaki tibun Beretitenti Uchtdorf te unnaine. E tei n te rain ibukin karekean te amwarake imwiin tokin te Kauoua ni Buaka n te Aonaaba ngke e kaoaki iroun te unnaine ae akea buna ao ana utu nakon te bootaki n toa. Tibuna te unnaine ao ana karo a butimwaea te kakao. A nako n taromauri, a namakina te Tamnei, a tabekaki rake n aia akoi kaain te Ekaretia, ao a reiakinaki n anene iaon Manga Kaokan te Euangkerio.3 N te 1947 ana karo Dieter a bwabetitoaki i Zwickau; e bwabetitoaki Dieter ngke e a kaan koro uoua te ririki imwiina ngke waniua ana ririki. Ana kakaonimaki te utu aio nakon te Ekaretia e rikirake ni korakora ao n teimatoa.
Aan ana onimaki e boutokaaki n oin onimakinana i bon irouna n ana konabwai ni kakoroi nanon bukinana. E moanaki ana mwakuri i nanon maiuna ma te reirei ni intinia, n ruamwiaki ma onoua te ririki n ana tanga ni kibakibwa German. Imwiina, bon te kakaitau nakon te itoman imarenan te tautaeka n German ao te U.S. are a uaia ni kabwaia iai, e kataneiai n te reirei ibukiia bwairati i Big Spring, Texas, ike e reke iai ana beeba ni bwairati ma ana taanga ni kibaba German ao America. E reke irouna te kaniwanga ae te Commander’s Trophy ibukin kinakina bwa ataein te reirei ni bwairati ae te kabanea n tamaroa ana konabwai n ana kiraati. N te 1970, ngke 29 ana ririki, Dieter F. Uchtdorf e karekea te nakoa ni kaaben man te kambwana ni kibakiba ae te Lfthansa Airlines. N tokina e riki bwa te tiibi bwairati ao te kauoman ni beretitenti ae maan ana tai ibukin babairean taian kiba ibukin Lufthansa.
Ni 2004, imwaain weteana nakon Aia Kooram Abotoro ake Tengaun ma Uoman, ao te bwai ae aki kaantaningaki, Unimwaane Uchtdorf ao ngai ti uaia ni mwananga ni kiban te Lufthansa nako Europe. Bon tiaki te bwai ae kamiimi ibukiia bwatintia n te waanikiba bwa a na kamauria Mataniwi ni Kabuta aika titebo te wanikiba ae a mwananga iai. Ma n te tai aio e bon kaokoro aron te kamauri. A kuri bane n roko taan mwakuri n te Lufthansa ni kamaura aia tiibi bwairati ngkoa. A tei n te rain bwa a na tau bai ma ngaia. E rangi n otara irou nanoia n anganna karineana. Taraan ae a noora ana onimaki ae korakora ni ikotaki naba ma ana mwannano ibukiia.
Ana onimaki Beretitenti Uchtdorf iroun te Uea e ootara ngke butimwaea weteana ni beku n te Ekaretia. N te 1985 e weteaki bwa e na beretitenti n te Frankfurt Germany Titeiki. Imwiina, ngke a bitaki tian te aba, e weteaki bwa te beretitenti n te Mannheim Germany Titeiki. N te 1994 e weteaki nakon te Kauoua ni Kooram n te Itingaun, ao n te tai naba anne e tararua mweengana i Germay ao mwiokoana n ana mwakuri ma Lufthansa. N te 1996 e riki bwa te Mataniwi ni Kabuta ae bwanin ana tai ni beku n te Moan Kooram n te Itingaun. Teniua te ririki imwiina ao a mwaing Unimwaane ao Titita Uchtdorf nako Utah, are a aranna bwa aia tai n reke “katabeaia i tinanikun abaia.”
Ngke e weteaki Unimwaane Uchtdorf nakon te nakoa n abotoro ae tabu n Okitobwa 2004, tabeman taan tei man taabo ni kareke rongorongo a aranna bwa te “Abotoro mai German.” I mwiina e reireiniia ni kaetia bwa ngaia e weteaki bwa e na tei ibukin te Uea nakoia aomata, ao tiaki n angana riki teuana. E koaua bwa bon anne weteana ae tabu. E na anga reirei ao ni kakoaua ibukin te Uea Iesu Kristo nakoia “ni kabane botanaomata, reeti n aomata, neewe, ao aomata.”4
E weteaki Unimwaane David A. Bednar nakon aia Kooram Abotoro ake Teungaun ma Uoman n te tai naba are e weteaki Unimwaane Uchtdorf. Ngke e weteaki Beretitenti Uchtdorf nakon te Moan Beretitentii, e taku Unimwaane Bednar, “E a tia n riki tekatekau irarikina, te mwakuri ma ngaia, ao te reirei mairoun Beretitenti Uchtdorf bwa te kakabwaia ae korakora inanon maiu. Ana reirei ao kateina aika anainano, man tamaroa a tia ni kairai bwa N na kakaonimaki ni mwakuri korakora ao ni katamaroa arou. I tangiria ao I boutoka Beretitenti Uchtdorf ni mwiokoana aika tabu.”
Te Mwaane ae e a Kaman Rineaki
Akea temanna ae kamatebwaia maiun te mwaane ae kakannato aei ae e na aki reke irouna namakinan ae e a kaman rineaki ibukin mwiokoana are e a tia n anganaki ngkai. E reiakinaki te reirei aei irouia burabeti ake ngkoa ao n taai aikai. Aramwa e reirei bwa taan kairiiri n te nakoanibonga “a katabuaki—ni weteaki man katauraoaki man moan tein te aonaaba n aron ana moan atatai te Atua.”5
E kaotia Beretitenti Joseph F. Smith (1838–1918) bwa taan kairiiri (n aron Beretitenti Uchtdorf) “a mena naba ibuakoia aika kakannato aika karineaki ake a rineaki mai moana bwa a na riki bwa taan tautaeka n ana Ekaretia te Atua.
“Imwaain bungiakina, ngaia, ma aomata aika mwaiti riki, a karekei reirei n te aonaaba n tamnei ao a katauraoaki bwa a na roko n te tai are e baireia te Uea bwa a na mwakauri n ana oo ni kureebe ibukin kamaiuakin tamneia aomata.”6
Tiaki bon te bwai ae tamaroa ngkana e titirakinaki tinan Beretitenti Uchtdorf ana namakin iroun natina te mwaane ae te bina bwa e na beku n te tai teuana n te Moan Beretitenti n te Ekaretia? Tera ae namakinna ngke e kaikawarake natina te mwaane ae te bina, e karekea inaomatana, ao e kamaiua? N te tai teuana ngaia ma natina a mena n te tabo ni bootaki. E roko te namakin irouna bwa e na waekoa ni kitana te tabo arei. Ibukin korakoran te namakin arei, e ana te aenika, e katoka Dieter i aona, ao e kawaekoa n nako ma natina. Tabeua te tai imwiina, e a uruaki te kateitei man ana waaki te buaka. Angiia kaain te tabo ni bootaki a boni mate. Titita Uchtdorf ao natina aki mate.
Ngke te ataei ae tabe ni ikawairake imwiin te Kauoua ni Buaka n te Aonaaba, e uringnga Beretitenti Uchtdorf bwa e takakaro n auti aika uruaki n te boom ao a kunei katii, kanoan katii, ao bwaai ni buaka riki tabeua n te buakonikai are a kaan ma ngaia. Rinanon ririki, e a tia ni maeka ma mwiin ana urubwai te buaka ao atakin ae abana e a tia ni korakora ana kammaraki nakoia tabeman. Ni koauana, ngaia ma ana utu a rootaki naba n te tautaeka ae aki raoiroi.
Rimwii riki, e aki kabuanibwai maiuna n te bwai ae riki ngke kabuta te wanikiba ao e a ti aki mwakuri naba bweena. Ngkana e aki kaetaki te kangaanga, ao e na mino mino ao e na kabuanibwai te wanikiba. E mwaiti ana tai ni kataia ni kamwakura te bwee are e a bae ma e bon aki mwakuri. E kaokioka ana oota ana tia reirei ni kiba bwa e na ewe nako. N tokina te bwairati ae aintoa, Dieter F. Uchtdor, e tokanikai iaon ana kangaanga ao e nakoraoi aron katukan ana wanikiba n tain te kangaanga ae karina. E ataia Beretitenti Uchtdorf bwa e bon buokaki ni bain te Uea bwa e na aki kabuanibwai n te bwai are e riki.
Ngkana e numeraaki bwa e kanga ni maiu te ataei ae bungiaki i Czechoslovakia nakon te utu ae rairaki ae korakora te kangaanga inanon maiuna ao imwiina e weteaki bwa e na beku n te Moan Beretitenti bon te bwai ae aki kona ni karaoaki. Ma te Uea e a kaman ataia ao e tangira te mwaane ae onoti aio imwain tein te aonaaba. Eng, e a kaman rineaki ibukin ana mwakuri ae te tia kairiiri n Ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira.
Ngkai e tei irarikin Beretitenti Thomas S. Monson ni weteana ae tabu. Beretitenti Henry B. Eyring ao Beretitenti Dieter F. Uchtdorf bon ana toro te Uea aika kakannato, aika kukurei ao a konabwai ni buoka te Beretitenti n te Ekaretia. Ibonga aika rietata aika teniman aikai a bon kabobonga aroia imarenaia. A na bon kukurei Kaain te Ekaretia ni iriira aia kairiiri mairoun te Tamnei.