Hōʼē ʼēʼaturu nō te tiʼaturiraʼa ʼe te faʼaoraraʼa
Nā roto i te tautururaʼa tano, e nehenehe i te mau taʼata tei māferahia e ʼite i te faʼaoraraʼa tei hinaʼaro-hōhonu-hia e rātou.
Faʼahōhoʼaraʼa nā Cristina Bernazzani
ʼA feruri na ē te tiʼa nei ʼoutou i te hiti ʼo te hōʼē pari (falaise) ʼe te hinaʼaro nei ʼoutou e haere i te tahi atu pae ʼo te hōʼē ʼāfaʼa hōhonu i reira te ʼoaʼoa rahi e tiaʼi mai ai ia ʼoutou mai tei parauhia ia ʼoutou. ʼA imi ai ʼoutou i te hōʼē ’ēʼa nō te haere atu, e ʼite atu ʼoutou i te hōʼē haʼaputuraʼa tauihaʼa nō te patu i te hōʼē ’ēʼaturu nō te haere atu i te tahi pae o te ʼāfaʼa, mai te mea e patu-tiʼa-hia te reira.
Mai te peu e ʼaita ʼoutou i ʼite e nāhea i te patu i te ʼēʼaturu, e faufaʼa ʼore ïa te mau tauihaʼa ʼe e riro ïa ʼoutou i te māuruuru ʼore ʼe i te faʼaea noa ma te rāveʼa ʼore. Mai te mea rā e tauturuhia ʼoutou e te tahi taʼata ʼaravihi nō te patu i te mau ʼēʼaturu, e nehenehe ïa tō ʼoutou ʼite ’e te māramarama e tupu i te rahi ʼe e nehenehe ïa te ʼohipa i te faʼaotihia.
Hau atu i te 18 matahiti i teie nei, tāʼu ʼohipa ʼo te hōroʼaraʼa ïa i te mau mauihaʼa ʼe te arataʼiraʼa nō te tauturu i te mau taʼata ’ia haere nā niʼa atu i te ʼāpoʼo nō te māuiui i te pae ’ā’au ʼe te feruriraʼa. O te mau taʼata atoʼa tāʼu i tauturu, e au ē ʼaita atu e mau taʼata tei mamae rahi roa maori rā ʼo rātou tei māferahia. ’Ua ʼite au i te hopeʼaraʼa o teie nei fifi i niʼa i te ʼaravihi o te taʼata ’ia faʼaʼoromaʼi e tae noa atu i te hopeʼa.
Ārea rā, ’ua ʼite atoʼa vau ē e noaʼa te māmāraʼa i tō tātou mau ʼaroraʼa ’e mau māuiui nā roto i tō tātou Faʼaora. Nā tōna aroha e faʼatiʼa mai i te taʼata mai roto mai i te pōuri e tae atu i te māramarama.
Nō te aha te māferaraʼa e faʼatupu ai i teie huru mamae rahi ?
Tē parau mai nei te feiā tei māferahia i tō rātou oraraʼa tei ’ī i te manaʼo hepohepo, te fēʼaʼa, ’e te tahi atu mau manaʼo māuiui hōhonu. ’Ua tauturu te peresideni Gordon B. Hinckley (1910--2008) ia tātou ’ia māramarama i te tumu e faʼatupu ai te māferara’a i taua huru māuiui hōhonu ra :
« Tē vai nei te peu ʼino ʼe te faufau ’o te māferara’a. E’ita e noaʼa i te ʼitehia. ’Ua riro te reira ’ei tūʼinoraʼa i te peu maitaʼi e vaira i roto i te mau tāne ʼe te mau vahine atoʼa. O te hōʼē ïa ʼofatiraʼa i te mea moʼa ’e te hanahana. E ha’apau te reira i te oraraʼa ʼo te mau tamariʼi. E tītauhia ’ia faʼahapahia te reira ’e e tiʼa ’ia faʼaʼutuʼa-ʼūʼana-hia te reira.
« ’Ia vai te haʼamā i niʼa i te tāne ’aore rā te vahine o tei hāmani ʼino i te hōʼē tamariʼi na roto i te māferaraʼa. ’Ia nā reira ʼoia, e’ita te taʼata māfera e faʼatupu noa i te mamae rahi. E tiʼa atoʼa rā ʼoia ’ia faʼahapahia i mua i te Fatu ».1
Te mana nō te hāmani i te tamariʼi o te hōʼē ïa mana moʼa ʼe te hanahana tā tō tātou Metua i te Ao ra i hōroʼa i Tāna mau tamariʼi. ’Ua ha’api’i Elder David A. Bednar nō te Pupu nō te Tino ’Ahuru ma Piti ’Āpōsetolo : « E mea faufaʼa rahi i te pae vārua te mana nō te hāmaniraʼa i te tamariʼi… Nā tō tātou Metua i te Ao ra ’e Tāna Tamaiti Here i poiete i te mau mea ato’a, ’e ’ua tu’u mai rāua i te hō’ē tuha’a o tō rāua mana poiete i roto ia tātou nei ».2 E nō reira, e ʼere ïa i te mea māere, nō te aha te ʼofatiraʼa i teie mana moʼa e « tiʼa ai ’ia faʼahapa-ʼūʼana-hia ai » e faʼatupu ai i te « mamae rahi ».
Taʼaraʼa i te mamae
Mau faʼahōhoʼaraʼa © nuvolanevicata/iStock/Getty Images
Te māfera o te hōʼē ïa auraʼa fāriʼi-ʼore-hia e faʼaʼohipa i te mau peu tāpeʼaraʼa ’aore rā te tāpeʼa-ʼore-raʼa i roto i te reira e faʼaʼohipa ai te hōʼē taʼata nō te faʼamāha i te hiaʼai tino ʼo te tahi atu taʼata. E mea pinepine, te feiā tei māferahia i te vaiihohia ma te manaʼo ʼāhuehue ’e te mau manaʼo tiʼamā ʼore ʼe te haʼamā tei riro e mea teimaha roa ’ia amo. E mea pinepine te māuiui ʼe te mamae ʼo te feiā tei māferahia i te faʼarahihia ’e te mau parau tei haʼamauhia i roto i te hōʼē taʼa ʼore ʼo te māfera e te mau mea e tupu mai i muri iho. ’Ua faʼahapahia te tahi i te haʼavareraʼa ’aore rā ’ua parauhia atu e nā rātou hoʼi te hape i tupu ai te māfera. ’Ua arataʼi-hape-hia te tahi ’ia tiʼaturi ē e tiʼa ia rātou ’ia tātarahapa, mai te mea ra ē ’ua hara rātou nō tō rātou māferaraʼahia.
E rave rahi mau hōani tāʼu i fāriʼi tei māferahia i tō rātou ra naʼinaʼiraʼa ’aore rā ʼāpīraʼa, tei parauhia ē « vaiiho atu te reira i te hiti », « ’ia vaiiho atu te reira i muri », ’aore rā « ’ia faʼa’’ore ’aore rā ’ia haʼamoʼe atu i te reira ». E nehenehe teie mau huru faʼahitiraʼa parau—nō roto mai ihoa rā i te mau hoa piri, te mau melo nō te ʼutuāfare, ’aore rā te feiā faʼatere ʼo te ʼĒkālesia—e arataʼi i te taʼata tei māferahia ’ia huna roa atu i te reira ’e i te haʼamā ’eiaha rā i te faʼaoraraʼa ʼe te hau. Mai te hōʼē pepe rahi ʼo te tino ’aore rā te hōʼē haʼapē, e’ita teie mau pepe i te pae ’ā’au e ʼore noa mai te mea ʼe tauʼa-ʼore-hia. E tupu rā te ʼāhuehue i te rahi tei haʼamata i te taime māferara’a, e ma te ’āpitihia atu i te mamae rahi, e nehenehe te feruriraʼa ʼo te hōʼē taʼata i te tauihia, ma te arataʼi atu i te pae hopeʼa i te tupuraʼa o te mau peu ʼino. E ʼere i te mea varavara nō te feiā tei māferahia ’ia ʼore ’ia ʼite e ʼere i te mea ʼino te mea tei tupu i niʼa ia rātou, e nehenehe noa rā ā ia rātou ’ia faʼatupu i te mau peu tano ʼore ʼe te mau manaʼo māuiui.
’Ua māferahia ʼo Hannah (’ua tauihia te iʼoa) i tōna tamari’iri’ira’a. Mai te tahi atu mau taʼata tei māferahia, ’ua paʼari ʼoia ma te feruri ē e taʼata ’ino ʼoia e ’aita tōna e faufaʼa. ’Ua ora ʼoia i te rahiraʼa o tōna oraraʼa i te tāmataraʼa i te tāvini ia vetahi ’ē ’ia navaʼi nō te faʼaʼore i tōna mau manaʼo e ʼere ʼoia i te « mea maitaʼi » ’ia herehia mai oia e tōna Metua i te Ao ra ’aore rā e te tahi ē atu taʼata. I roto i tōna mau auraʼa, ’ua mataʼu ʼoia mai te mea e mātau maitaʼi te mau taʼata iāna e manaʼo ïa rātou ē e mea ’ino roa ʼoia mai tāna i manaʼo nōna iho. ’Ua ʼite ʼoia i te mataʼu ʼūʼana ’e te pāto’ira’a tei arataʼi iāna ’ia mataʼu i te tamata i te mau mea ʼāpī i roto i te oraraʼa ’aore rā te raveraʼa i te mau ʼohipa ʼohie mai te piʼiraʼa i te tahi taʼata nā roto i te niuniu paraparau. ’Ua haʼamaitaʼihia ʼoia e te hōʼē tālēni nō te peni i te hōhoʼa ’e ’ua faʼaruʼe rā ʼoia i te reira nō tōna mataʼu i te ’orera’a e faʼaʼoromaʼi i te faʼahaparaʼa.
Hau atu i te 50 matahiti i te maoro ’ua arataʼi tōna mau manaʼo maraʼa ʼore, pūai ʼore, riʼariʼa, riri, ʼāhuehue, haʼamā, moʼemoʼe, e te here-ʼore-hia, i tāna mau faʼaotiraʼa i te mau mahana atoʼa.
Monoraʼa te māuiui i te hau
’Ua fa’aoroma’i te Fa’aora « i te māuiui ’e te ʼati e te mau huru faʼahemaraʼa atoʼa ra ». ’Ua rave ʼOia i te reira ’ia « ʼite ʼOia nā roto i te tino i te rāveʼa e faʼaora ai i tōna mau taʼata » (Alama 7:11-12 ). E ʼere Tōna māuiui nō tā tātou noa mau hara ’ia faʼaora-atoʼa-hia rā tātou ’ia faʼatupu anaʼe tā vetahi ’ē mau hara i tō tātou māuiui.
Ahani tei ʼō nei ʼOia i teie mahana, tē manaʼo nei au ē e taʼi te Faʼaora ʼe e haʼamaitaʼi ʼOia i te feiā tei māferahia, mai Iāna i taʼi ’e i haʼamaitaʼi i te ʼAti Nephi (hio 3 Nephi 17). Noa atu e ʼaita ʼOia e pārahi tino mai i ’ō nei, e nehenehe rā Tōna Vārua e pārahi mai ia tātou nei, ’e ’ua hōroʼa mai ʼOia i te hōʼē rāveʼa e faʼaorahia ai tātou, ’ia ʼite i te hau ʼe ’ia faʼa’ore i te hara.
Nō te feiā e rave rahi tei māuiui, te manaʼo ē te māuiui tā rātou e amo nei e monohia atu e te hau e au ïa i te ore e tiʼaturihia. E mea pinepine te māmae ʼo te feiā māferahia i te haʼapaʼo-ʼore-hia ’e i te ʼite-’ore-hia e vetahi ’ē e rave rahi mau matahiti. E hunahia te māuiui i muri mai i te mau mata ʼataʼata, te hinaʼaro ’ia tauturu ia vetahi ’ē, ʼe te oraraʼa mai te mea ra ’aita e ʼohipa hape, tē vai noa ra ā te māuiui i reira.
E faʼaau na tātou i te rāve’a nō te faʼaoraraʼa i te mau manaʼo hōhonu i te rāve’a nō te rapaʼaura’a i te hōʼē pepe i te pae tino. ʼA feruri na ē e mea ʼāpī ʼoutou, ’ua fati tō ʼoutou ʼāvae. ’Aita ʼoutou i haere i te taote nō te faʼa’āfaro i te ʼāvae, ’ua haere noa ʼoutou ma te fifi rahi e tae noa atu ’ua ʼore te māuiui, tē vai noa ra rā te hōʼē māuiuiriʼi i te mau taʼahiraʼa atoʼa tā ʼoutou e taʼahi. Te mau matahiti i muri mai ’ua hinaʼaro ʼoutou ē ’ia haere ’ē atu te māuiui, nō reira e haere ïa ʼoutou i te taote. E tiʼa i te taote ’ia faʼa’āfaro faʼahou i te ivi, ’ia tamā i te mau mea tei tupu mai, ’ia tuʼu i roto i te tīmā, ’e ’ia tono atu ia ʼoutou i te taʼata rapaʼau nō te haʼapūai i tō ʼoutou ʼāvae.
Mai te reira atoʼa te rāve’a nō te faʼaorara’a i te māfera, e tiʼa i te taʼata tei māferahia ’ia ʼite nā mua ē e mea mau te māuiui ʼe e tiʼa ’ia ravehia te tahi ʼohipa nō te faʼaʼoreraʼa i te reira. Te rāve’a ’oia ho’i e tiʼa ’ia ʼitehia te mea tei tupu ’e ’ia faʼatiʼa i te mau manaʼo māuiui, te riʼariʼa, ’e te ʼoto ’ia ʼitehia ’e ’ia haʼapāpūhia. E tautururaʼa rahi i te rahiraʼa o te taime ’ia haʼa nā muri i te hōʼē taʼata ʼaravihi i roto i teie rāveʼa faʼaoraraʼa. (ʼA fārerei atu i tō ʼoutou faʼatere autahuʼaraʼa nō te haʼapiʼi mai nō niʼa i te Pū ʼOhiparaʼa ʼUtuāfare Momoni e vai ra i tō ʼoutou ārea.)
E noaʼa ānei ’aore rā ’aita i te taʼata tei māferahia te tautururaʼa ʼa te hōʼē taʼata ʼaravihi, e mea maitaʼi a’e ’ia pure, ’ia tuatāpapa i te oraraʼa ʼo te Faʼaora ’e Tāna Tāraʼehara, ’e ’ia fārerei tāmau noa i te hōʼē ti’a faʼatere autahuʼaraʼa. E nehenehe tāna e haʼamāmā i te mau hōpoi’a ʼe ’ia fāriʼi i te faʼaururaʼa nō te tauturu i te taʼata tei māferahia ’ia ʼite i tō rātou faufaʼa rahi hanahana ’e tō rātou auraʼa ’e te Metua i te Ao ra ʼe te Faʼaora. Mai tā te tuahine Carol M. Stephens, tauturu mātāmua i roto i te Peresideniraʼa Rahi ʼo te Sōtaiete Tauturu, i haʼapiʼi iho nei : « E riro paha ïa te fa’aorara’a ’ei ’ohipa tau maoro roa. E tītau te reira ’ia ’imi ’outou i te arata’ira’a ’e te tauturu tano nā roto i te pure, e tītau ato’a i te a’o ʼa te feiā ti’a tei mau i te autahu’ara’a. ’A ha’api’i ai ’outou i te paraparau atu, ’a tu’u i te ’ōti’a tano ’e ’a haere ato’a paha i te ta’ata terā tōna tōro’a ’ohipa. E mea faufa’a roa ’ia vai noa te ea maitaʼi i te pae vārua, i roto i te reira ’ohipa ! »3
Nō Hannah, ’ua riro tōna oraraʼa i te mea au ʼore ’e ’ua ʼimi ʼoia i te tauturu. ’Ua ʼite ʼoia nā roto i tōna ʼiteraʼa pāpū ē e nehenehe iāna ’ia ʼite i te hau ʼe te ʼoaʼoa i roto i te oraraʼa, ʼaita rā ʼoia i ʼite tāmau noa i te reira. Nā roto i te pure ʼe te paraparauraʼa i tōna ʼepisekōpo, ’ua arataʼihia ʼoia ’ia fārerei atu i te ta’ata tauturu tano, i reira i noaʼa ai iāna te mau mauhaʼa nō te faʼahaere mai te parau mau mai roto mai i te pōuri ’e ’ia faʼaʼite i te teimaha au ʼore tāna i amo noa nā ʼona anaʼe. Ma te raveraʼa i te reira, ’ua noaʼa iāna i te tātara i te māuiui ’e i te ʼite i te hau tei fafauhia e te Faʼaora (hiʼo Ioane 14:27). ’Ua ’āpeʼe atoʼa mai te hau ʼe te tāmāhanahanaraʼa i te hinaʼaro ’e te raveʼa nō te faʼaore i te hara.
Te tītauraʼa ’ia faʼa’ore i te hara
Nō te feiā tei māferahia e mea fifi nō rātou ’ia faʼaroʼo pinepine i te manaʼo ’ia faʼaʼore i te hara e ʼaita te reira e taʼa-maitaʼi-hia nei. Mai te mea e manaʼo rātou i te faʼaʼoreraʼa hara mai te vaiiho-noa-raʼa i te taʼata hāmani ʼino ’ia haere noa ma te haʼapeʼapeʼa-ʼore-hia ’aore rā te parauraʼa ē e ʼere te mea tā rātou i rave i te mea faufaʼa rahi, e’ita ïa te taʼata tei māferahia e māuruuru. Noa atu ē ’ua faʼaʼuehia tātou ’ia faʼa’ore i te hara (hiʼo PH&PF 64:10), i roto i te mau taime e mea hōhonu te māuiui, e tiʼa ’ia tupu te faʼaoraraʼa hou e nehenehe ai i te taʼata māferahia e faʼaʼore roa i te hara ʼa te taʼata hāmani ʼino.
Ia rātou o te māuiui ra i te mamae tei faʼatupuhia nā roto i te hāmani-ʼino-raʼa e nehenehe tā rātou e ʼite i te tāmāhanahanaraʼa i roto i teie nei aʼo nō roto mai i te Buka ʼa Moromona : « ’Ua hinaʼaro vau, ʼo Iakoba, i te parau atu ia ʼoutou i tei mā te ʼāʼau. E tiʼaturi nā ʼoutou i te Atua ma te ʼāʼau ’āueue ʼore, ʼe e pure atu iāna rā ma te faʼaroʼo rahi, e nāna ïa e faʼaherehere mai ia ʼoutou i tō ʼoutou mau ʼati, e nāna hoʼi e tauturu mai ia ʼoutou, ʼe e faʼaʼutuʼa mai ia rātou ra, ʼo te tītau i tō ʼoutou pohe » (Iakoba 3:1). E nehenehe te tītauraʼa i te parau-tiʼa ’e te tiʼaraʼa ’ia faʼahoʼihia mai ’ia hurihia atu i te Fatu ra ’ia nehenehe Iāna ’ia mono i tō tātou māuiui i te hau.
’Ua ʼite Hannah i te pae hopeʼa ē ’ua nehenehe iāna ’ia huri atu i te tītauraʼa i te parau-tiʼa i te Faʼaora ’e ’ia fāriʼi mai i te hōʼē manaʼo hau i roto i tōna oraraʼa tei ʼore i ’iteahia e āna na mua atu. Nā mua atu, ’ua mataʼu ʼoia i te haere atu i te mau rururaʼa ʼutuāfare, tei reira hoʼi te taʼata hāmani ʼino. I teie nei, maoti tōna hinaʼaro ’ia faʼaruru atu i te mau mamae fifi i te pae manaʼo i niʼa i tōna ’ē’a nō te faʼaoraraʼa, ’aita faʼahou ʼoia e mataʼu ’ia tiʼa atu i mua i te aro o teie taʼata ’e ’ua nehenehe atoʼa iāna ’ia aroha i teie taʼata i roto i tōna matahiti paʼari.
Faʼatiʼamāhia i te mau hōpoiʼa faufaʼa ʼore
’Ua parau ʼo Elder Richard G. Scott (1928-2015) nō te Pupu nō te ʼAhuru ma Piti ʼĀpōsetolo ē « e tae mai ïa te tāʼātoʼaraʼa o te faʼaoraraʼa nā roto i tō ʼoutou faʼaroʼo ia Iesu Mesia ’e i Tōna mana e pūai, nā roto i Tāna Tāraʼehara, nō te faʼaora i te mau tāpaʼo nō taua ʼohipa tiʼa ʼore e hinaʼaro-ʼore-hia ra…
Tē here nei ’Oia ia ’outou. ’Ua hōroʼa ʼOia i Tōna ra ora ’ia nehenehe ia ʼoutou ’ia faʼatiʼamāhia i te mau hōpoiʼa faufaʼa ʼore. E tauturu ʼOia ia ’outou ’ia nā reira. ’Ua ʼite au ē e mana Tōna nō te faʼaora ia ʼoutou ».4
Tē hinaʼaro nei te ʼenemi ’ia tāpeʼa i te taʼata taʼamuhia i te māuiui ’e te mamae nō te mea tei roto ʼoia i te ʼati (hiʼo 2 Nephi 2:27). Nā roto i te tauturu ʼa tō tātou Faʼaora, ʼo Iesu Mesia, e nehenehe mau te hau e mono i te māuiui, mai tā te Faʼaora anaʼe e nehenehe e hōroʼa, ʼe e nehenehe ia tātou ’ia ora ma te ʼoaʼoa. « ’Ua hi‘a Adamu ’ia vai te mau ta’ata ; ’e tē vai nei te mau ta’ata ’ia noa’a tō rātou ’oa’oa » (2 Nephi 2:25). E faʼatiʼa te oraraʼa ma te ʼoaʼoa i te mau tau tāmataraʼa ’ia tāmarūhia ’e ’ia faʼatiʼa ia tātou ’ia haʼapiʼi ’e ’ia riro ā mai tō tātou Metua i te Ao ra.
Tē ha’ehaʼa nei te ʼāʼau nō te haʼamaitaʼiraʼa tāʼu i mau i roto i tōʼu nei oraraʼa ’ia pārahi i pihai iho i te feiā tei hāmani-ʼino-hia ʼe ’ia ʼite i te temeio nō te faʼaoraraʼa o te tae mau mai nā roto anaʼe i te Faʼaora. Mai te mea ē te māuiui nei ʼoutou, ʼa fāriu atu nā roto i te pure nō te tautururaʼa. E’ita e ti‘a ia ʼoutou ’ia amo ʼoutou noa i tā ʼoutou hōpoi‘a. ’Ua ʼite au ē e faʼaora ʼOia, nō te mea ’ua ʼite au i te reira e rave rahi taime.