« ពិធីបរិសុទ្ធក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ ៖ ការរៀបចំខ្លួនដើម្បីត្រឡប់ទៅទីវត្តមានរបស់ព្រះវិញ » លីអាហូណាខែកក្កដា/សីហា ឆ្នាំ២០២២ ។
ពិធីបរិសុទ្ធក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ ៖ ការរៀបចំខ្លួនដើម្បីត្រឡប់ទៅទីវត្តមានរបស់ព្រះវិញ
ខ្ញុំសូមអញ្ជើញប្អូនៗឲ្យសិក្សាដោយឧស្សាហ៍ព្យាយាម និងអរគុណពីសារៈសំខាន់ដ៏អស់កល្បនៃសេចក្ដីសញ្ញានៃព្រះវិហារបរិសុទ្ធ ពិធីបរិសុទ្ធក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ និងការថ្វាយបង្គំក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ នៅពេលប្អូនៗព្យាយាមមករកព្រះអង្គសង្គ្រោះ ។
រូបថតការបើកសម្ភោធព្រះវិហារបរិសុទ្ធមេស្សា អារីហ្សូណា ដោយ លេសលី នីលសុន
កិច្ចការ និងសិរីល្អរបស់ទ្រង់គឺ « គឺដើម្បីនាំឲ្យមានអមតភាព និងជីវិតដ៏នៅអស់កល្បជានិច្ចដល់មនុស្ស » ( ម៉ូសេ ១:៣៩ )—ដើម្បីរៀបចំយើងរស់នៅ « តាមវិធីដ៏ខ្ពស់ជាង និងបរិសុទ្ធជាង »១ ដើម្បីយើងអាចត្រឡប់ទៅកាន់ទីវត្តមានរបស់ទ្រង់ ។
នៅក្នុងសេចក្ដីមេត្តាករុណាដ៏គ្មានទីបញ្ចប់ និងអស់កល្បជានិច្ចរបស់ទ្រង់ តាមរយៈព្យាការី និងសាវកទាំងឡាយរបស់ទ្រង់ ព្រះអម្ចាស់បានបន្តអញ្ជើញបុត្រា និងបុត្រីរបស់ទ្រង់ ឲ្យរៀបចំខ្លួនសម្រាប់ការយាងមករបស់ទ្រង់ ហើយធ្វើជាប្រជាជនស៊ីយ៉ូន—គឺត្រៀមខ្លួនជាស្រេចដើម្បីនាំទៅជួបនឹងទ្រង់ ( សូមមើល អាលម៉ា ១២:២៤; ៣៤:៣២; គោលលទ្ធិ និងសេចក្តីសញ្ញា ៤៥:៤៥; ៦៥:៥; ៨៨:៩៦–៩៧ ) ។ ហើយជានិច្ចកាល ចំណុចសំខាន់ចំពោះការរៀបចំនោះគឺការរៀនសូត្រអំពីគោលលទ្ធិនៃព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ការអនុវត្តសេចក្ដីជំនឿលើទ្រង់ ការប្រែចិត្ត និងការទទួលបានសេចក្ដីសញ្ញា និងពិធីបរិសុទ្ធដ៏ពិសិដ្ឋ ។
គំរូនៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់អំពីការអញ្ជើញរបស់ព្រះទៅកាន់បុត្រាបុត្រីរបស់ទ្រង់ដើម្បីរៀបចំខ្លួនរស់នៅតាមក្រឹត្យវិន័យដែលខ្ពស់ជាង ព្រមទាំងទទួលបានសេចក្ដីសញ្ញា និងពិធីបរិសុទ្ធនៃសេចក្ដីសង្គ្រោះគឺជាសេចក្ដីណែនាំសម្រាប់យើងនាសព្វថ្ងៃនេះ ។
ក្នុងនិក្ខំមនំ ព្រះបានលើកទឹកចិត្តអ៊ីស្រាអែលឲ្យធ្វើជា « របស់ផងយើង » ហើយញែកខ្លួនរបស់ពួកគេក្នុងការរៀបចំខ្លួនដើម្បីជួបទ្រង់ ( សូមមើលនិក្ខមនំ ១៩:៤–៦, ១០–១១, ១៧ ) ។ ព្រះយេស៊ូវប្រទានឲ្យពួកអ៊ីស្រាអែល « ក្រឹត្យវិន័យ ហើយនឹងសេចក្តីបង្គាប់ទាំងប៉ុន្មាន…បានចារឹកទុកនៅលើបន្ទះថ្ម » ( និក្ខមនំ ២៤:១២ ) ហើយពួកគេចុះសេចក្តីសញ្ញាជាមួយព្រះ ដោយនិយាយថា « យើងខ្ញុំរាល់គ្នានឹងធ្វើតាមគ្រប់សេចក្តីដែលព្រះយេស៊ូវ៉ាទ្រង់មានព្រះបន្ទូលមក នោះ » ( និក្ខមនំ ១៩:៨; សូមមើលផងដែរ ២៤:៣ ) ។ ព្រះអម្ចាស់បានសន្យា ប្រសិនបើពួកគេគោរពតាមសេចក្ដីសញ្ញារបស់ពួកគេ នោះទ្រង់នឹងគង់នៅក្នុងចំណោមពួកគេ ( សូមមើល និក្ខមនំ ២៩:៤៥–៤៦ ) ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅពេលអ៊ីស្រាអែលបានធ្វើជាសាក្សីចំពោះ « សិរីល្អនៃព្រះយេហូវ៉ា » ( និក្ខមនំ ២៤:១៦ ) នៅលើភ្នំស៊ីណៃ ពួកគេបានភ័យខ្លាច បានឈរនៅឆ្ងាយ ហើយទីបំផុតបះបោរទាស់នឹងព្រះ ( សូមមើល និក្ខមនំ ២០:១៨–២១; ៣២:១–៦ ) ។
ឧទាហរណ៍ទីពីរនៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់គឺស្តេច សាឡូម៉ូន កំពុងសាងសង់ព្រះដំណាក់ថ្វាយព្រះអម្ចាស់ ( សូមមើល ពង្សាវតារក្សត្រទី ១:១១–១៣ ) ។ ហិបនៃសេចក្តីសញ្ញា និងវត្ថុពិសិដ្ឋផ្សេងទៀតត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅ « ទីបរិសុទ្ធបំផុត » ( ពង្សាវតារក្សត្រទី ១ ៨:៦ ) និង « សិរីល្អនៃព្រះយេហូវ៉ា…បាននៅពេញក្នុងព្រះវិហារនៃព្រះអង្គហើយ » ( ពង្សាវតារក្សត្រ ទី១ ៨:១១ ) ។ សាឡូម៉ូនបានថ្វាយការអធិស្ឋានឆ្លង ហើយបានទូលសូមពរជ័យខាងសាច់ឈាម និងខាងវិញ្ញាណដើម្បីប្រទានដល់អ៊ីស្រាអែលដែលប្រែចិត្ត និងប្រកបដោយការអធិស្ឋាន ។ ព្រះអម្ចាស់បានឮពាក្យអធិស្ឋានអង្វររបស់ពួកគេ ហើយបានសន្យានឹងប្រទានពរជ័យដ៏អស្ចារ្យដល់អ៊ីស្រាអែល ប្រសិនបើពួកគេគោរពប្រតិបត្តិ ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ អ៊ីស្រាអែលបានបោះបង់ចោលព្រះអម្ចាស់ ហើយថ្វាយបង្គំព្រះក្លែងក្លាយ ។ ( សូមមើល ពង្សាវតារក្សត្រ ទី១ ៩–១១ ) ។
ព្យាការីដទៃទៀតនៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់ បានខិតខំបង្រៀន និងញែកអ៊ីស្រាអែលជាបរិសុទ្ធដើម្បី « ឲ្យពួកគេអាចបានមើលឃើញព្រះភក្ត្រនៃព្រះ ។ ប៉ុន្តែពួកគេពង្រឹងចិត្តរបស់គេ ហើយពុំអាចទ្រាំវត្តមានរបស់ទ្រង់បានឡើយ » ( គោលលទ្ធិ និងសេចក្តីសញ្ញា ៨៤:២៣–២៤ ) ។
កូនចៅនៃអ៊ីស្រាអែលមិនជឿ ភ័យខ្លាច ឬមិនចង់ផ្លាស់ប្តូរម្តងហើយម្តងទៀត ដោយចង់បានផ្លូវស្រួលៗ ចិត្តរបស់ពួកគេនៅលើវត្ថុខាងលោកិយ ឬបះបោរប្រឆាំងនឹងព្រះអម្ចាស់ និងពួកព្យាការីរបស់ទ្រង់ដោយពេញចិត្ត ។ រាល់ពេលដែលអ៊ីស្រាអែលងាកចេញពីព្រះ ហើយបោះបង់ចោលសេចក្តីសញ្ញា និងពិធីបរិសុទ្ធទាំងឡាយរបស់ពួកគេ « ដ្បិតសេចក្ដីខ្ញាល់របស់ទ្រង់បានឆួលឡើងទាស់នឹងពួកគេ » ( គោលលទ្ធិ និង សេចក្ដីសញ្ញា ៨៤:២៤ ) ហើយពួកគេមិនអាចទទួលបានសិរីល្អនៃភាពពេញលេញរបស់ទ្រង់ឡើយ ។
គោលបំណងដ៏ទេវភាពក្នុងការប្រមូលផ្ដុំ
ការខិតខំរបស់ព្រះអម្ចាស់ក្នុងការប្រមូលផ្តុំប្រជារាស្រ្តរបស់ទ្រង់ ហើយប្រទានពរដល់ពួកគេតាមរយៈសេចក្តីសញ្ញា និងពិធីបរិសុទ្ធក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ ក៏ត្រូវបានរាប់បញ្ចូលក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មី និងព្រះគម្ពីរមរមនផងដែរ ។ ព្រះអង្គសង្រ្គោះបានទួញសោកថា « តើ ប៉ុន្មាន ដង ហើយ ដែល យើង ចង់ ប្រមូល កូន ឯង ទាំង ប៉ុន្មាន ដូច ជា មេ មាន់ ក្រុង កូន វា ឲ្យ ជ្រក ក្រោម ស្លាប តែ ឯង មិន ព្រម ទេ ! » ( ម៉ាថាយ ២៣:៣៧; សូមមើលផងដែរ នីហ្វៃទី ៣ ១០:៤–៦ ) ។
ព្យាការី យ៉ូសែប ស្ម៊ីធ បានពន្យល់ថា « តើអ្វីជាវត្ថុបំណងនៃការប្រមូលផ្តុំ …រាស្ត្រនៃព្រះនៅគ្រប់ជំនាន់នៃមនុស្សលោក ? … គោលបំណងចម្បងគឺដើម្បីសង់ដំណាក់មួយថ្វាយព្រះអម្ចាស់ ជាទីដែលទ្រង់អាចបើកសម្ដែងដល់រាស្ត្រទ្រង់នូវពិធីបរិសុទ្ធនៃដំណាក់របស់ទ្រង់ និងសិរីល្អនៃនគររបស់ទ្រង់ ហើយបង្រៀនប្រជាជនពីរបៀបនៃសេចក្ដីសង្គ្រោះ … ដើម្បីពួកគេអាច … ទទួលបានវិវរណៈមកពីស្ថានសួគ៌ ហើយបានល្អឥតខ្ចោះនៅក្នុងកិច្ចការនៃព្រះនគរនៃព្រះ—ប៉ុន្តែពួកគេមិនបានធ្វើឡើយ » ។២
ព្រះអម្ចាស់មានព្រះរាជបំណងដើម្បីប្រមូលផ្តុំបុត្រាបុត្រីរបស់ ទ្រង់នៅសម័យកាន់កាប់ត្រួតត្រា ហើយបានបើកសម្តែងនូវ « ការណ៍ទាំងឡាយ ដែលបានលាក់ទុកមុនកំណើតលោកិយមកម្ល៉េះ … ការណ៍ទាំងអស់ ដែលទាក់ទងទៅនឹងដំណាក់នេះ និងបព្វជិតភាពនៃដំណាក់នេះ » ( គោលលទ្ធិ និងសេចក្តីសញ្ញា ១២៤:៤១–៤២ ) ។ ទ្រង់បានលើកទឹកចិត្តដល់យើងទាំងអស់គ្នាឲ្យរៀបចំខ្លួនត្រឡប់ ទៅកាន់ទីវត្តមានរបស់ទ្រង់វិញ—ដែលអាចធ្វើទៅបានតាមរយៈការពលិកម្មដ៏ធួនរបស់ទ្រង់ « មើលចុះ នេះហើយជាព្រះហឫទ័យរបស់យើង ថាអស់អ្នកណាដែលអំពាវនាវដល់ព្រះនាមយើង ហើយថ្វាយបង្គំយើងតាមដំណឹងល្អដ៏អស់កល្បអស់កាលជានិច្ចរបស់យើង នោះត្រូវប្រមូលគ្នា ហើយឈរនៅទីបរិសុទ្ធនានា » ( គោលលទ្ធិ និងសេចក្តីសញ្ញា ១០១:២២ ) ។
ហេតុអ្វីពិធីបរិសុទ្ធក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងម្ល៉េះ ?
ព្រះវិហារបរិសុទ្ធគឺជាកន្លែងថ្វាយបង្គំដ៏បរិសុទ្ធបំផុត ជាងកន្លែងណាៗទៀតទាំងអស់ ។ អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដែលបានរៀនសូត្រ និងអ្វីៗដែលបានធ្វើនៅក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធនៃពួកបរិសុទ្ធថ្ងៃចុងក្រោយគូសបញ្ជាក់ពីផែនការសុភមង្គលដ៏មហិមារបស់ព្រះវរបិតាសួគ៌ ទេវភាពរបស់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ និងតួនាទីរបស់ទ្រង់ជាព្រះអង្គសង្គ្រោះរបស់យើង ។ សេចក្ដីសញ្ញាដែលបានទទួល និងពិធីបរិសុទ្ធដែលបានធ្វើឡើងក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ មានសារសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងដើម្បីធ្វើឲ្យដួងចិត្តយើងបានបរិសុទ្ធ និងសម្រាប់ការលើកតម្កើងដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ដល់បុត្រា និងបុត្រីនៃព្រះ ។
« ហើយបព្វជិតភាពដ៏ធំជាងនេះ ចាត់ចែងដំណឹងល្អ ហើយកាន់កូនសោនៃសេចក្តីអាថ៌កំបំាងទំាងឡាយនៃនគរ គឺជាកូនសោនៃចំណេះវិជ្ជាពីព្រះ ។
« ហេតុដូច្នេះហើយ នៅក្នុងពិធីបរិសុទ្ធទំាងឡាយនៃបព្វជិតភាពដ៏ធំជាងនេះ នោះអំណាចនៃព្រះត្រូវបានសម្តែងឲ្យឃើញ ។
« ហើយបើសិនជាគ្មានពិធីបរិសុទ្ធទាំងឡាយ នៃបព្វជិតភាពដ៏ធំជាងនេះ និងសិទ្ធិអំណាចនៃបព្វជិតភាពទេ នោះអំណាចនៃព្រះ ពុំអាចបានសម្ដែងដល់មនុស្សនៅក្នុងសាច់ឈាមបានឡើយ » ( គោលលទ្ធិ និងសេចក្តីសញ្ញា ៨៤:១៩–២១ ) ។
ពិធីបរិសុទ្ធដ៏ពិសិដ្ឋដែលទទួលបានដោយភាពស័ក្តិសម និងបានចងចាំជានិច្ចនឹងបើកទំនាក់ទំនងសួគ៌ា ដែលធ្វើឲ្យអំណាចនៃព្រះអាចហូរចូលក្នុងជីវិតរបស់យើងបាន ។ តាមរយៈការទទួលពិធីបរិសុទ្ធនៃបព្វជិតភាព និងការរក្សាសេចក្តីសញ្ញាពិសិដ្ឋ នោះយើងត្រូវបានទឹមជាមួយព្រះអង្គសង្គ្រោះ ( សូមមើល ម៉ាថាយ ១១:២៨–៣០ )៣ ហើយអាចបានប្រទានពរដោយកម្លាំងលើសពីខ្លួនយើងដើម្បីយកឈ្នះលើការល្បួង និងឧបសគ្គនៃជីវិតរមែងស្លាប់ នៅពេលយើងរៀបចំដើម្បីត្រឡប់ទៅទីវត្តមានរបស់ព្រះវិញ ។
ពរជ័យនៃសេចក្តីសញ្ញា និងពិធីបរិសុទ្ធក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ
សេចក្តីលម្អិតមកពីព្រះគ្រីស្ទ និងកុមារតូច ដោយ ខាល ហេនរីកប្លក់
ពរជ័យដ៏សំខាន់ពីរដែលបានទទួលពីសេចក្ដីសញ្ញា និងពិធីបរិសុទ្ធក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ គឺបង្កើនអំណរ និងអានុភាព ។
ព្រះដ៍ប្រោសលោះគឺជាប្រភពដ៏ចម្បងនៃអំណរយូរអង្វែង ។ អំណរពិតប្រាកដកើតមកពីការអនុវត្តសេចក្តីជំនឿលើព្រះអម្ចាស់យេស៊ូវគ្រីស្ទ ដោយការទទួល និងការគោរពសេចក្តីសញ្ញា និងពិធីបរិសុទ្ធដ៏ពិសិដ្ឋដោយស័ក្តិសម ហើយព្យាយាមប្រែចិត្តជឿកាន់តែខ្លាំងឡើងលើព្រះអង្គសង្គ្រោះ និងព្រះរាជបំណងរបស់ទ្រង់ ។
អាលម៉ាបានបង្រៀនកូនប្រុសរបស់លោកថា ភាពបរិសុទ្ធ និងអំណរដ៏ធំនៅក្នុងជីវិតរបស់យើងគឺអាចធ្វើទៅបាន កាលយើងត្រូវបានសម្អាត និងញែកជាបរិសុទ្ធតាមរយៈដង្វាយធួននៃព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ។ មានតែតាមរយៈការមានសេចក្ដីជំនឿលើព្រះដ៏ប្រោសលោះ ការប្រែចិត្ត និងការរក្សាសេចក្ដីសញ្ញាប៉ុណ្ណោះ ទើបយើងអាចទទួលបានសុភមង្គលជានិរន្ដរ៍ ដែលយើងទាំងអស់គ្នាប្រាថ្នាចង់បាន និងដកពិសោធន៍ ។៤
សូមកត់ចំណាំសេចក្តីសន្យានៃអំណរមកពី ប្រធានរ័សុល អិម ណិលសុន ៖ យើងសូមអញ្ជើញបុត្រាបុត្រីរបស់ព្រះទាំងអស់ទាំងនៅសង្ខាងនៃវាំងននឲ្យមករកព្រះអង្គសង្គ្រោះ ទទួលយកពរជ័យនៃព្រះវិហារបរិសុទ្ធដ៏បរិសុទ្ធ ទទួលបានអំណរយូរអង្វែង និងស័ក្ដិសមសម្រាប់ជីវិតអស់កល្បជានិច្ច » ។៥
កាលដែលអំណាចនៃសេចក្តីងងឹតគ្រប់គ្រងនៅសម័យរបស់យើងហើយ « ចង់បំផ្លាញសេចក្ដីសុខយើងចោល »៦ នោះអំណាចការពារមានសម្រាប់យើងម្នាក់ៗនៅក្នុង និងតាមរយៈសេចក្ដីសញ្ញា និងពិធីបរិសុទ្ធក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ ( សូមមើល គោលលទ្ធិ និងសេចក្តីសញ្ញា ៣៨:៣២; ៤៣:១៦; ៧៦:៣៩–៤២; ១០៥:១១–១២, ៣៣; ១៣៨:១២–១៥ ) ។ នីហ្វៃ បានឃើញនៅក្នុងទស្សននិមិត្ត ហើយ « ឃើញថាព្រះចេស្ដានៃកូនចៀមនៃព្រះ បានយាងចុះមកសណ្ឋិតលើ… រាស្ត្រដែលនៅក្នុងសេចក្ដីសញ្ញានៃព្រះអម្ចាស់… ហើយពួកគេប្រដាប់អាវុធដោយសេចក្ដីសុចរិត និងដោយព្រះចេស្ដានៃព្រះ ដោយសិរីល្អដ៏អស្ចារ្យ » ( នីហ្វៃទី ១ ១៤:១៤ ) ។
នៅក្នុងការអធិស្ឋានឧទិ្ទសឆ្លងនៅព្រះវិហារបរិសុទ្ធខឺតឡង់ ព្យាការីយ៉ូសែបស្ម៊ីធ បានទូលសូមព្រះវរបិតា « សូមឲ្យពួកអ្នកបម្រើរបស់ទ្រង់អាចបានចេញពីដំណាក់នេះទៅប្រដាប់ដោយព្រះចេស្ដារបស់ទ្រង់ » ហើយ « សូមកុំឲ្យបក្សពួកមនុស្សទុច្ចរិត… ផ្ទុះកើតឡើងហើយឈ្នះលើរាស្ត្ររបស់ទ្រង់ ដែលព្រះនាមរបស់ទ្រង់នឹងបានដាក់លើពួកគេនៅក្នុងដំណាក់នេះឡើយ » ( គោលលទ្ធិ និងសេចក្តីសញ្ញា ១០៩:២២, ២៦ ) ។
ពន្លឺដ៏ត្រចះត្រចង់—ព្រះវិហារបរិសុទ្ធខឺតឡង់ ដោយ ហ្លែន អេស ហបគីនសុន ហាមថតចម្លង
យើងម្នាក់ៗគួរតែខិតខំសិក្សាអំពី និងយល់ឲ្យកាន់តែច្បាស់អំពីអានុភាពការពារនៃសេចក្ដីសញ្ញា និងពិធីបរិសុទ្ធដែលមាននៅក្នុងដំណាក់របស់ព្រះអម្ចាស់—ដើម្បីយើងជាសិស្សអាច « ឈរនៅក្នុងទីបរិសុទ្ធទាំងឡាយ ហើយ … នឹងពុំត្រូវបានរើឡើយ » ( គោលលទ្ធិ និងសេចក្តីសញ្ញា ៤៥:៣២ ) និង « ទប់ទល់ក្នុងថ្ងៃអាក្រក់ » ( អេភេសូរ ៦:១៣ ) ។
ការអញ្ជើញ និងទីបន្ទាល់
ខ្ញុំសូមអញ្ជើញប្អូនៗឲ្យសិក្សាដោយឧស្សាហ៍ព្យាយាម និងអរគុណពីសារសំខាន់ដ៏អស់កល្បនៃសេចក្ដីសញ្ញានៃព្រះវិហារបរិសុទ្ធ ពិធីបរិសុទ្ធក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ និងការថ្វាយបង្គំក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ នៅពេលប្អូនៗព្យាយាមមករកព្រះអង្គសង្គ្រោះ ហើយទទួលពរជ័យដែលអាចកើតមានតាមរយៈដង្វាយធួនរបស់ទ្រង់ ។ ហើយខ្ញុំថ្លែងទីបន្ទាល់ដោយអំណរដ៏ពេញលេញថា ព្រះជាព្រះវរបិតា និងព្រះរាជបុត្រារបស់ទ្រង់ ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទមានព្រះជន្មរស់ ហើយព្រះរាជបំណងដ៏ធំបំផុតរបស់ទ្រង់គឺដើម្បីឲ្យយើងត្រឡប់ទៅរកវត្តមានរបស់ទ្រង់វិញ ហើយទទួលយកសិរីល្អរបស់ទ្រង់ ( សូមមើល គោលលទ្ធិ និង សេចក្ដីសញ្ញា ៩៧:១៦; ១០១:៣៨ ) ។