2023
Ngaahi Fekaú—Ko ha Maʻuʻanga ʻo e Ngaahi Fakaafé mo e Ngaahi Tāpuakí
Māʻasi 2023


Fakakomipiuta Pē

Ngaahi Fekaú—Ko ha Maʻuʻanga Fakamatala Fakaʻofoʻofa ʻo e Ngaahi Fakaafé mo e Ngaahi Tāpuakí

Naʻá ku fie fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku kole mai ʻe he ʻEikí, ka naʻá ku fifili pe te u lava fēfē ʻo fakakau kotoa ia ki heʻeku taimi-tēpilé.

ʻĪmisi
ongo nima ʻokú na ohu hake ha vai mei ha tānakiʻanga vai

ʻI he kotoa ʻo ʻEne ngāue ʻi he mamaní, naʻe fakaafeʻi ʻe he ʻEikí ʻa e niʻihi fakafoʻituitui ke nau tukuange ʻa e meʻa kotoa pē naʻa nau maʻú ka nau muimui ʻiate Ia (hangē ko ʻení, vakai, Mātiu 8:18–22; Maʻake 3:31–35; Maʻake 10:17–22).

Neongo he ʻikai kole mai ke tau mavahe mei ha ngaahi vaka toutai pe ko e kotoa ʻetau koloá, ka ʻe ʻi ai ha founga ʻe ua ʻe lava ʻe kole mai ai ke tau foaki kiate Ia ʻetau meʻa kotoa pē ʻo fakafou ʻi hotau taimí mo e talangofuá.1

ʻI he kotoa ʻo e ngaahi ʻekitivitī ʻi heʻetau lisi ngāue fakaʻahó, mahalo ʻe ongo taulōfuʻu ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku fakaafeʻi kitautolu ʻe he ʻEikí mo ʻEne kau palōfitá ke tau faí. Hangē ko ʻení:

  • Fai ha lotu mahuʻingamālie, ʻo ʻikai fakavaveʻi

  • Ako fakaʻaho ʻa e Tohi ʻa Molomoná

  • Ako ʻa e Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au ʻi he uike takitaha

  • ʻAlu maʻu pē ki he temipalé (ʻi he feituʻu ʻe lava lelei aí)

  • Fakatotolo mo langaki ʻetau ʻakau hisitōlia fakafāmilí mo fakahoko ʻa e ngāue ouau fakafofongá

  • Vahevahe ʻa e ongoongoleleí

  • Ngāue tokoni

  • Kau ʻi he efiafi ʻi ʻapí

  • Tohinoa

  • Ngāue ʻi he ngaahi uiuiʻí, ʻi hotau ngaahi ʻapí, pea ʻi he koló

  • Tali e ngaahi fakaafe ako tefitó mei he kau taki ʻo e Siasí (hangē ko ʻení, ko e fakaafe ʻa Palesiteni Nalesoni ke ako kotoa e ngaahi veesi folofola fekauʻaki mo e Fakamoʻuí2 pe ako fekauʻaki mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻa e ʻOtuá3)

  • Mo ha toe meʻa lahi ange

Lolotonga hono feingaʻi ke potupotutatau ʻa e fāmilí, feohi fakakaungāmeʻá, ngaahi fatongia fakaʻapí, ngāué, taimi-tēpile ʻa e fānaú, mo e ngaahi meʻa kehe ʻoku nau manako aí, ʻe lava ke ongo fakalotosiʻi pe taʻemalava ke fai kotoa ʻi ʻolungá. Kuó u ʻosi aʻusia ia, pea taimi ʻe niʻihi ʻoku ou kei hohaʻa pē ʻi hoku ʻatamaí. Ka ʻoku kehe ʻeku vakai ki he fakakaukau ko ʻení ʻi he taimí ni koeʻuhí ko e ngaahi ueʻi naʻá ku maʻu ʻi he ngaahi taʻu kuohilí.

ʻI he taimi ʻe taha ʻi heʻeku lotua ha founga ke lelei ange ʻeku muimui ki he Fakamoʻuí, naʻe fakamanatu mai kiate au, te u lava ʻo faivelenga ange ʻi hono fakahoko ʻa e ngaahi ngāue ʻoku hā atu ʻi ʻolungá. Neongo naʻá ku fai maʻu pē ha niʻihi ʻo kinautolu, ka naʻe ʻi ai honau niʻihi naʻe toki fakahoko pē ʻi ha faingamālie ʻeku taimi-tēpilé.

ʻI he ueʻi fakalaumālie ko ia ke feinga ke fakahoko kotoa maʻu pē kinautolú, ne u manatu ai ki ha ongo pōpoaki fakaepalōfita:

  • 1 Nīfai 3:7:“Te u ʻalu ʻo fai ʻa e ngaahi meʻa kuo fekau ʻe he ʻEikí, he ʻoku ou ʻilo ʻoku ʻikai tuku mai ʻe he ʻEikí ha fekau ki he fānau ʻa e tangatá kae ʻikai te ne teuteu ha hala maʻanautolu ke nau lava ai ʻo fai ʻa e meʻa kuó ne fekau kiate kinautolú.”

  • ʻI he taimi naʻe lea ai ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ko e Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻi he konifelenisi lahí ʻo kau ki hono hiki ʻa e ngaahi fakamoʻoni ʻo e toʻukupu ʻo e ʻEikí ʻi he moʻui ʻa hono fāmilí ʻi he ʻaho takitaha, naʻá ne pehē: “Naʻá ku hiki ha ngaahi laine ʻi he ʻaho kotoa pē ʻi ha ngaahi taʻu lahi. Ne ʻikai hala ʻi ha ʻaho, neongo ʻeku helaʻiá pe ko haʻaku kamata ngāue hengihengia he ʻaho hono hokó.”4

Naʻá ku fakakaukau ke u falala ki he ngaahi lea ʻa Nīfaí pea manatuʻi he ʻikai ʻomi ʻe he ʻEikí ha fekau kiate au (pe fakalukufua) ʻe ʻikai te Ne tokoniʻi au ke u tauhi. Pea naʻe ueʻi fakalaumālie foki au ʻe he tukupā ʻa Palesiteni ʻAealingi ke talangofua faivelenga fakaʻaho ki he fakaafe ke tohinoa fakaʻahó neongo ʻene ongoʻi fuʻu helaʻia ke fai iá. Kapau ʻokú ne lava ʻo talangofua neongo ʻene femoʻuekina pea ongosiá, naʻá ku ʻiloʻi te u lava foki mo au.

Ko ia naʻá ku fakakaukau ai ke u tui lahi ange ki he meʻa ʻe malava ʻe he ʻEikí ʻo tokoniʻi au ke u lavaʻi ʻa e meʻa kotoa pē ʻokú Ne fakaafeʻi au ke u faí. Naʻá ku lotu foki ki he Tamai Hēvaní peá u feinga foki ke “fealeaʻaki mo e ʻEikí” (ʻAlamā 37:37) ke u ʻiloʻi ʻa e taimi totonu pe ko e tuʻo lahi ʻoku totonu ke u līʻoa ki he fakaafe mo e fekau takitaha. Naʻá ku ʻiloʻi ʻe faingofua ke ikunaʻi ha niʻihi koeʻuhí he kuo nau ʻosi kau ʻi hoku tuʻunga fakaākonga fakaʻahó. Pea naʻá ku toe pehē foki mahalo he ʻikai ke u lava ʻo fai ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻekitivitií, hangē ko e hisitōlia fakafāmilí, ʻo fuoloa tatau mo hono fakahoko ʻe he niʻihi kehé. Ka naʻá ku ʻiloʻi te u lava ʻo fai maʻu pē ha meʻa. ʻI he ngaahi tūkunga ko ʻení, naʻá ku falala ʻo hangē ko e palōmesi ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, “ʻoku hōifua ʻa e ʻEikí ki he ngāué.”5 Naʻá ku ʻiloʻi ʻokú Ne mahuʻingaʻia foki ʻi he kihiʻi paʻanga ʻa e uitoú (vakai, Luke 21:1–4) mo e meʻa pē naʻá ku lava ʻo foakí. He ko hono moʻoní, te tau takitaha lava ʻo fai ha ngaahi foaki kehekehe ʻi he ngaahi taimi kehekehe ʻi heʻetau moʻuí pe naʻa mo e ʻaho pe uike takitaha.

Hili haʻaku fokotuʻutuʻu ʻi he faʻa lotu ha palani ki he founga ke fakahoko ʻaki e ngaahi meʻa naʻe ʻikai ke u fakahoko maʻu pē ʻi he tuʻunga naʻá ku ʻi aí, naʻá ku lotua ha tokoni fakalangi mo ha mālohi ke ngāueʻi e palani ko iá. Naʻá ku toe fakafalala foki ki he palōmesi meia Palesiteni ʻEselā Tafi Penisoni (1899–1994) ʻi heʻene faleʻí:

“[ʻI he] taimi ʻoku tau fakamuʻomuʻa ai ʻa e ʻOtuá, ʻe tuʻu ʻa e ngaahi meʻa kehe kotoa pē ʻi honau tuʻunga totonú pe ko ʻenau mavahe mei heʻetau moʻuí. ʻE puleʻi ʻe heʻetau ʻofa ki he ʻEikí ʻa ʻetau talaki ʻetau ʻofá, ngaahi fie maʻu ki hotau taimí, ngaahi meʻa ʻoku tau tulifua ki aí, pea mo e fakahokohoko ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tau mahuʻingaʻia aí.

“ʻOku totonu ke tau fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi ha toe taha ʻi heʻetau moʻuí.”6

Naʻá ku fakakaukau ke fakamuʻomuʻa ʻa e ʻEikí ʻi heʻeku taimi-tēpilé, ʻi heʻeku ngaahi tōʻongá, pea ʻi hoku lotó mo siʻaki ʻeku “kupenga toutaí” pea ke toe lelei ange hono fakatapui ʻeku moʻuí kiate Iá.

Naʻe ʻuhinga nai ia ki hono fai ʻo e ngaahi meʻa fakalaumālié ʻi he houa ʻe 24 ʻi he ʻahó? ʻOku ʻikai ʻuhinga ia ke tuku e miniti kotoa ki he lau folofolá pē pe fai e hisitōlia fakafāmilí. Ka naʻe ʻuhinga ia ke fakaafeʻi ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ki he konga takitaha ʻa hoku ʻahó. ʻI hono fakatafoki hoku lotó kiate Kinaua ʻi he founga ko iá, naʻe fakamanatu mai ai kiate au ʻoku fakalaumālie foki mo e ngaahi meʻa fakatuʻasino kotoa pē (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:34–35) pea ʻe lava ke tukutaha ʻeku tokangá ki he ʻEikí ʻi heʻeku ngaahi ngāue kotoa pē (vakai, ʻAlamā 34:17–27). Pea naʻe ʻuhinga ia ke tokanga taha ki he meʻa ʻoku mahuʻinga tahá ʻi heʻeku feinga ke lotoʻaki ange ke hoko ko ha ākonga .

Naʻe ʻi ai ha faikehekehe ʻi heʻeku fakahoko ʻa e fanga kiʻi liliu īkí pea ʻomi ai ha faingamālie ke toe fakalakalaka ange ʻeku talangofua. Kapau naʻá ku fakaʻaongaʻi ʻeku telefoní ʻi ha ngaahi miniti siʻi ʻi he pongipongí, te u lava ʻo fakaʻaongaʻi e taimi ko iá ʻi he polokalama Family Tree ʻa e FamilySearch kae ʻikai ko e pae noaʻia pē ʻi he mītia fakasōsialé. Lolotonga ʻeku tatali ʻi ha laine, te u lava ʻo fai ha telefoni vave, ʻave ha text ke tokoni ki ha kaungāmeʻa, pe talanoa mo ha taha ofi mai kiate au.7 Naʻá ku fakaʻosi ʻaki hoku ʻahó ʻeku tohinoá kae ʻikai ko e fakafiefiá. Naʻá ku ʻā hake mo ha tokanga tukutaha lelei ange pea mo ha taimi-tēpile fakaʻaho ke fakamuʻomuʻa ʻa e ako fakalaumālié kimuʻa pea toki hoko mai ʻa e ngaahi meʻa kehe ʻo e ʻahó te ne tohoakiʻi ʻeku tokangá. Naʻá ku muimui ki he faleʻi ʻa Palesiteni Nalesoni ke “feinga ke ke fetuʻutaki maʻu pē mo e ʻEikí—ʻo ʻalu ki Hono fale māʻoniʻoní—pea tauhi pau maʻu pē taimi ko iá ʻi he fiefia.”8 Naʻá ku fakatokangaʻi ʻa e ngaahi momeniti naʻe faʻa tohoakiʻi ai au ʻe he ngaahi meʻa leleí peá u feinga ke fakaʻaongaʻi ʻa e taimi ko iá ki he ngaahi meʻa lelei tahá.9

Pea ʻokú ke ʻilo ha meʻa? Naʻá ku lava ʻo fakahoko e meʻa kotoa pē ʻi heʻeku taimi-tēpilé pea kei ʻi ai pē ha taimi ke u fiefia ai ʻi ha ngaahi meʻa kehe. Ko hono fikaʻi hoku taimí naʻe ʻikai ʻuhingamālie, ka naʻá ku ʻiloʻi ko ha toe founga ia ʻoku fakahoko ai ʻe he ʻEikí ha ngaahi mana ʻi heʻetau moʻuí ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo fakamatalaʻi.

Hangē ko e akonaki ʻa Sisitā Miseli D. Kuleki, Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí: “Ka te tau lava ʻo [foaki] ʻa ia ʻoku tau maʻú kia Kalaisi, pea te Ne fakalahi ʻetau ngaahi [feingá]. Ko e meʻa te ke foakí, ʻoku lahi ʻānoa ia—pea naʻa mo hoʻo ngaahi tōnounoú mo e vaivaiʻangá—ʻo kapau te ke falala ki he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá.”10 Naʻá ku ongoʻi (pea kei ongoʻi) naʻe fakahoko ʻa e talaʻofa ko iá ʻi heʻeku moʻuí, pea ʻoku ou ʻiloʻi ʻoku siʻisiʻi ange ʻa e fakamafasia ʻeku taimi-tēpilé, ʻo ʻikai ke lahi ange, ʻi he taimi ʻoku ou feinga ai ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku kole mai ʻe he ʻEikí. Kuó u ʻiloʻi ʻoku ʻomi ʻe he ngaahi fekau mo e ngaahi fakaafe ʻa e ʻEikí ha lelei lahi ange ki heʻeku moʻuí ʻi ha toe meʻa.

Neongo naʻe ʻikai totonu ke u ofo ʻi he meʻa naʻe kamata ke hoko ʻi heʻeku ngāue ʻaki ʻa e tui naʻe fakafoʻoú mo aʻusia ʻa e ngaahi mana naʻe malava ai ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku kole mai ʻe he ʻEikí, ka ʻoku ou kei ofo pē ʻi he founga kuo tokoniʻi ai au ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke u lavaʻi ʻa e meʻa naʻe ngali taʻemalava ʻi heʻeku taimi-tēpilé (vakai, Luke 1:37). Naʻe ʻikai ngata pē ʻi hono hanga ʻe he ʻEikí ʻo “teuteu ha hala [maʻaku] [ke u] lava ai ʻo fai ʻa e meʻa kuó ne fekau” kiate aú, ka ko e fiefia mo e fiemālie lahi ange naʻe maʻu ʻi heʻeku moʻuí naʻe mahulu hake ia ʻi he meʻa naʻá ku ʻamanaki ki aí. Pea naʻe kamata ke u fakatokangaʻi ko e ngaahi ngāue ko ʻení ʻoku lahi ange ia fekauʻaki mo e tuʻunga ʻoku ou hoko ki aí kae ʻikai ko e meʻa ʻoku ou faí.11 Naʻe tataki au ʻe ha konga lahi ʻo e hoko ko iá ke u fakatokangaʻi naʻe ʻunuʻunu ofi ange hoku lotó ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi pea tokoniʻi au ke u hoko ʻo hangē ange ko Kinauá.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “[ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku puputuʻu ha kakai ʻe niʻihi], ʻi heʻenau pehē ko e ngaahi fekaú ko ha ngaahi fakataputapui pe fakangatangata ʻokú ne fakafaingataʻaʻiaʻi ʻa e moʻuí, tokua ʻokú ne toʻo ʻa e ngaahi faingamālié pe fiefiá pe ngaahi meʻa lelei ʻo e moʻuí. Ko hono moʻoní, ʻoku maluʻi mo tataki kitautolu ʻe he ngaahi fekaú ki he fiefiá. ʻOku ʻikai taumuʻa ke nau taʻofi ka ke fakaʻatā—ke fakangofua kitautolu ke tau aʻusia ʻi he moʻuí ni mo e moʻui kahaʻú—ʻa e meʻa ʻoku tau fie maʻu moʻoní pea mo e meʻa ʻoku fie maʻu heʻetau Tamai Hēvani ʻoku ʻofa ʻiate kitautolú, maʻatautolú.

“… Ko ia, … kātaki ʻo tuku e lāunga fekauʻaki mo e ngaahi fekaú. ʻOua te ke pehē, ‘ʻOku ʻikai ke u toe fie maʻu ʻe au,’ kae pehē, ‘ʻIo, ʻomi ke toe lahi ange. ʻOku ou fie fakalakalaka. ʻOku ou fie fiefia. ʻOku ou fie tatau mo ʻeku Tamai Hēvaní. Pea ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he ngaahi fekaú ʻa e founga ke u fai ai iá. ʻOku nau [fakaʻatā] ʻa e halá ʻi muʻa ʻiate au.’”12

ʻI heʻeku fai hoku lelei tahá ke talangofua ki he fakaafe fakaepalōfita takitaha, ʻokú ne tokoniʻi au ke lelei ange ʻeku nofo ʻi he hala ʻo e fuakavá pea hoko ʻo hangē ange ko hoku Fakamoʻuí, ʻa ia ʻokú Ne ʻomi ʻa e sīpinga haohaoa ʻo e talangofua ki he meʻa kotoa pē ʻoku kole mai ʻe he Tamaí kiate Iá. Naʻá ku fakatokangaʻi ʻi he hoko atu ʻa e fonongá, ko hono fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi fekaú mo e ngaahi fakaafe fakaepalōfita ko ʻení ʻoku ʻikai fekauʻaki ia mo hono lavaʻi ʻo ha ngaahi meʻa ʻi ha lisi ʻo e ngaahi meʻa ke faí ka ko ha founga ʻo e moʻuí ke tokoniʻi au ke u tupulaki. ʻOku ou lau kinautolu ko ha faingamālie ke tauhi ʻeku ngaahi fuakava fakatemipalé ʻi heʻeku fakatapui hoku lotómo ʻeku taimi-tēpiléki he ʻEikí ko ha fakaʻilonga ʻo ʻeku ʻofa kiate Iá mo e holi ke hoko ʻo hangē ko Iá. ʻI heʻeku feinga ke tauhi ʻa e ngaahi fuakava ko iá, kuó u ongoʻi ai ʻa e moʻoni ʻo hono maʻu e “mālohi ke fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku finangalo e ʻOtuá [ke u] faí.”13

ʻOku ou fie fakakaukau ʻi he taimí ni ki he fakaafe takitaha mei he ʻOtuá ko ha maʻuʻanga ʻo e fiefia mo e ngaahi tāpuaki ʻoku fakatatali mai kiate kitautolu ʻo kapau te tau fili pē ke hū ʻi he vai [ʻo e papitaisó]. ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke tāpuakiʻi kitautolu ʻo mahulu hake ʻi he meʻa ʻoku tau ʻiló, pea ʻokú Ne ʻomi kiate kitautolu ha ngaahi fekau ʻe lava ke maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki ko iá ʻo fakafou ʻi heʻetau talangofuá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:20–21). ʻOku fie maʻu pē ke tau fili ke falala kiate Ia mo ʻEne malava ke tokoniʻi kitautolu ke tauhi kotoa ʻEne ngaahi fekaú. ʻI he taimi ʻoku foaki ai hotau lotó, ongo nimá, mo e taimí kiate Iá, te tau mamata ki Heʻene fakahoko ha ngaahi mana ʻi heʻetau moʻuí.

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani. ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e talanoa fakatātā ʻo e pule koloaʻiá “ko ha talanoa fakatokanga mahuʻinga ʻeni fekauʻaki mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e koloá pea mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e masivá. Kae hiliō aí, ko ha talanoa ia fekauʻaki mo e līʻoa kakato ki ha tufakanga fakalangi. Neongo pe ʻoku tau koloaʻia pe ʻikai, ka kuo pau ke tau takitaha haʻu kia Kalaisi mo e tukupā tatau ki Heʻene ongoongoleleí ʻa ia naʻe fie maʻu mei he talavou ko ʻení. ʻI he lea ʻo e toʻu tupu ʻo e ʻaho ní, kuo pau ke tau fakahaaʻi ʻoku tau ʻkau [kotoa]’” (“Ko e Koloa Lelei Tahá,” Liahona, Nōvema 2021, 8).

  2. Vakai, Russell M. Nelson, “I Studied More Than 2,200 Scriptures about the Savior in Six Weeks—Here Is a Little of What I Learned,” Inspiration (blog), Feb. 28, 2017, ChurchofJesusChrist.org.

  3. Russell M. Nelson, “Ngaahi Koloa Fakalaumālie,” Liahona, Nōvema 2019, 79.

  4. Henry B. Eyring, “O Remember, Remember,” Liahona, Nov. 2007, 67.

  5. Russell M. Nelson, naʻe lave ki ai ʻa Joy D. Jones ʻi he, “Ko ha Uiuiʻi Fakaʻeiʻeiki Makehe,” Liahona, Mē 2020, 16.

  6. Ezra Taft Benson, “The Great Commandment—Love the LordEnsignMē 1988, 4.

  7. Vakai Michelle D. Craig, “Mata ke Mamata,” Liahona, Nōvema 2020, 16.

  8. Palesiteni Russell M. Nelson, “Ko e Hoko ko ha Kāingalotu Faʻifaʻitakiʻanga,” Liahona, Nōvema 2018, 114.

  9. Vakai, Dallin H. Oaks, “Good, Better, Best,” Liahona, Nōvema 2007, 104–08.

  10. Michelle D. Craig, “Taʻefiemālie Fakalangí,” Liahona, Nōvema 2018, 54.

  11. Vakai, Dallin H. Oaks, “The Challenge to Become,” Ensign, Nov. 2000, 32. ʻOku ou saiʻia foki he kupuʻi lea ko ʻeni meia ʻEletā Lini G. Lōpini ʻo e Kau Fitungofulú: “ʻOku tokolahi ha niʻihi ʻiate kitautolu ʻoku faʻu ke fai ha ngaahi lisiʻo e meʻa ke faíke fakamanatu mai e ngaahi meʻa ʻoku tau loto ke fakahokó. Ka ʻoku tātātaha foki hano hiki ʻe he kakaí ia ha lisi ʻo e ngaahi meʻa ke aʻusiá. Ko e hā hono ʻuhingá? Ko e ngāue ke faíko ha ngaahi ʻekitivitī pe meʻa ke fakahoko ka ʻe toʻo ia mei he lisíhili hono fakahokó. Ka ko e tuʻunga ke aʻusiá, he ʻikai pē ke toe ʻosi ia. He ʻikai lava ke fakaʻilongaʻi kuo ʻosi ha tuʻunga keaʻusia” (“Ko e Hā ʻa e Anga ʻo e Tangatá mo e Fefiné ʻOku Taau mo Kimoutolú?,” Liahona,Mē 2011, 104).

  12. D. Todd Christofferson, “Steps to Happiness,” New Era, Sept. 2013, 23.

  13. About the Temple Endowment,” temples.ChurchofJesusChrist.org.

Paaki