Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 12: Ko e Ngaahi Mana ʻi he ʻŪ Hala ʻo Palesitainé


Lēsoni 12

Ko e Ngaahi Mana ʻi he ʻŪ Hala ʻo Palesitainé

Talateú

[Naʻe] fononga foki [ʻa Sīsū Kalaisi] ʻi he ngaahi hala ʻo Palesitainé, fakamoʻui ʻa e mahakí, fakaʻā ʻa e kuí, pea fokotuʻu ʻa e maté” (“Ko e Kalaisi Mo’uí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló,” Ensign pe Liahona, ʻEpeleli, 2000, 2). Naʻe hoko ʻa e ngaahi maná ko e konga mahuʻinga ʻo e ngāue ʻofa fakamatelie ʻa e Fakamoʻuí, ka naʻa nau toe fakamoʻoniʻi foki ʻa Hono mālohí mo e mafaí, ʻo fakapapauʻi ʻEne pehē ko e Mīsaiá Iá. ʻI heʻetau ngāueʻi ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, te tau lava ai mo kitautolu ʻo fakamoʻoni pe aʻusia ʻa e ʻofa, manavaʻofa, mo e mālohi ʻo e Fakamoʻuí, ʻi he tuʻunga ʻo e ngaahi maná.

Laukonga ki Hono Puipuituʻá

  • Dallin H. Oaks, Miracles,”Ensign, Nov. 2001, 6–17

  • Sydney S. Reynolds, “A God of Miracles,” Ensign, May 2001, 12–13.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Maʻake 1:39–42; 2:1–12; 5:1–8, 19, 22–43; 8:1–9; Luke 7:11–15; 3 Nīfai 17:5–9

Naʻe fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi mana lolotonga ʻEne ngāue ʻi he matelié

Hiki ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé: lolomi ʻa e tahí, fokotuʻu ʻa e maté, mo kapusi ki tuʻa ʻa e ngaahi laumālie ʻulí. Fehuʻi ki he fānau akó pe ko e fē ʻi he ngaahi maná ni ʻe tolu naʻe fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ʻoku nau pehē ko e maʻongoʻonga tahá ia. Hili e tali ʻa e fānau akó, tānaki atu ʻa e fakatupu ʻo e māmaní ki he lisi he palakipoé pea ʻeke ange pe ko e fē ʻa e maʻongoʻonga tahá. Toutou fai pē ʻa e ngāue ʻo e fakaului ʻo e ngaahi laumālié pea fakaʻosí, ko e mamahi mo e pekia maʻa ʻetau ngaahi angahalá.

Fehuʻi ki he fānau akó pe te nau fakaʻuhingaʻi fēfē ʻa e foʻi lea ko e maná. Hili e tali ʻa e fānau akó, fakaʻaliʻali ange ʻa e fakaʻuhinga ko ʻení pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi:

“[Ko e maná ko] ha meʻa makehe ʻoku hoko ko e fakatupu ʻe he mālohi ʻo e ʻOtuá. ʻOku hoko ʻa e ngaahi maná ko ha ʻelemēniti mahuʻinga ʻo e ngāue ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku kau ki ai ʻa e ngaahi fakamoʻui mahakí, fokotuʻu hake ʻo e maté ke toe moʻuí, mo e toetuʻú. ʻOku hoko ʻa e ngaahi maná ko ha konga ʻo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalisí. ʻOku ʻaonga ke ʻi ai ha tui kae lava ʻo fakahoko ʻa e ngaahi maná”(Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Maná”; scriptures.lds.org).

  • Ko e hā mo ha toe ngaahi sīpinga kehe ʻo e ngaahi mana naʻe fakahoko ʻe Sīsū he lolotonga ʻo ʻEne ngāue ʻi he matelié? Hiki e tali ʻa e fānau akó ʻi he palakipoé.)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ʻa e aoniu ʻo e mālohi ʻo e Fakamoʻuí?

Hiki ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení he palakipoé, pea fakaafeʻi ʻa e fānau akó ke nau fili ha taha ʻo ako: Maʻake 1:40–42; Maʻake 5:1–8, 19; Maʻake 8:1–9; Luke 7:11–15; mo e 3 Nīfai 17:5–9. Kole ange ke nau fakaʻilongaʻi ʻi he potufolofola ʻoku nau laú ha mana naʻe fakahoko ʻe he Fakamoʻuí pea mo e meʻa ʻokú ne fakahā fekauʻaki mo Hono mālohí. Hili ha taimi feʻunga, pea aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha mana naʻá ke lau kau ki ai, pea ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ne fakahaaʻi fekauʻaki mo e mālohi ʻo e Fakamoʻuí?

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e mahino ʻo e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke fai ha ngaahi maná ke ke tui ai kiate Ia? (Mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ʻi he tali ʻa e fānau akó, naʻe sio mai ʻa e kau palōfitá ʻi ha ngaahi senituli kimuʻa pea toki ʻaloʻi ʻa e Fakamoʻuí te ne fakahoko ha ngaahi mana he lolotonga ʻo ʻEne ngāue ʻi he matelié [vakai, 1 Nīfai 11:31; Mōsaia 3:5–6]. Naʻe tokoni ʻa e ʻilo ko ʻení kiate kinautolu naʻe moʻui kimuʻa ʻi Hono ʻaloʻí ke nau maʻu ha tui lahi ange kiate Ia.)

Fakaafeʻi ʻa e fānau akó ke nau toe vakai ki he potufolofola naʻa nau akó pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga naʻe fakahoko ai ʻe Sīsū ʻa e maná. Aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ʻa e ʻuhinga kuo ʻomi ki he fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ʻa e mana naʻa mou lau kau ki aí? (Tuku ki ha fānau ako ʻe niʻihi ke nau tali. ʻOku fakamatala e manavaʻofa ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi sīpingá takitaha. Talaange ki he fānau akó ko e taimi te nau feinga ai ke ʻilo ʻa e ngaahi sīpinga mo e ngaahi kaveinga hangē ko ʻení ʻi he folofolá, ʻe fakaloloto ange ʻenau ʻilo ki he folofolá.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga naʻe fakahaaʻi ai ʻe he ngaahi mana ko ʻení e manavaʻofa ʻa e Fakamoʻuí?

  • Ko e hā hano lelei ke ʻiloʻi naʻe faʻa fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ʻi ha taimi ʻe niʻihi ha ngaahi mana koeʻuhí ko ʻEne manavaʻofa lahí? (Lolotonga e tali ʻa e fānau akó, fakamamafaʻi ange, ko e taimi ʻoku tau ngāueʻi ai ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, te tau lava ʻo maʻu tokoni mei Hono mālohi maʻongoʻongá mo ongoʻi ʻEne manavaʻofa kiate kitautolú.)

Fakaʻosi ʻa e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní ʻaki hano fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau ʻa e Ngāue 10:38 kae muimuiʻi ʻe he toenga ʻo e kalasí. Hili ia pea fehuʻi ange ki he fānau akó:

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e fakamoʻui ʻe Sīsū “ʻa kinautolu kotoa pē naʻe fakamālohiʻi ʻe he tēvoló”? (ʻE lava ke ʻuhinga ʻa e kupuʻi leá ni ki he ngaahi mana ʻa Sīsū ʻo hono kapusi ki tuʻa ʻa e ngaahi laumālie ʻulí ko e maʻongoʻonga taha ia ʻo e ngaahi maná kotoa—ki he fakamoʻui fakalaumālie naʻe ʻomi ʻe Sīsū kiate kinautolu naʻe fakamoʻulaloaʻi ʻe he angahalá. Fakamahinoʻi ange neongo ko ha konga mahuʻinga e fakamoʻui fakaesinó ʻo e ngāue ʻa e Fakamoʻuí, ka ko hono olá naʻe fakataimi pē. Ko e tāpuaki ʻo e fakamoʻui fakalaumālié naʻe—pea ʻoku—taʻengata.)

Maʻake 2:1–12; 5:22–43

ʻOku ʻomi ʻe he tui kia Sīsū Kalaisí ʻa e ngaahi maná ki heʻetau moʻuí

Talaange ki he fānau akó neongo ʻoku mahuʻinga ke ʻilo naʻe fakahoko ʻe Sīsū ha ngaahi mana ʻi “ʻHeʻene hāʻelea ʻa e ngaahi hala ʻo Palesitainé” (“Ko e Kalaisi Mo’uí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló,”2), mahalo ʻoku mahuʻinga ange ke ʻiloʻi ʻokú Ne kei hoko atu ke fai ha ngaahi mana ʻi he ʻahó ni. Kole ki he fānau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e {77}ʻEta 12:12, 18 pea toki hiki ha tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku nau ako mei he ongo vēsí ni. Fakaafeʻi ha fānau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe mo e kalasí ʻa e meʻa naʻa nau tohí. (ʻOku totonu ke kau ʻi he ngaahi talí ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení: Ko e taimi ʻoku tau ngāueʻi ai ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, te tau lava leva ʻo siotonu ki Hono mālohi fakaofó ʻi heʻetau moʻuí.)

Ke tokoni ke ʻilo ʻe he fānau akó ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení, hiki ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ko ʻení ʻi he palakipoé: Maʻake 2:1–12; Maʻake 5:22–24, 35–43; mo e Maʻake 5:25–34. (Fakatokangaʻi ange:Mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ʻoku ʻi he ngaahi potufolofolá ni ha fakatātā ʻe taha ʻo ha sīpinga pe taumuʻa ʻi he folofolá.) Vahe tolu ʻa e kalasí. Vahe ki he kulupu takitaha ke nau lau ha taha ʻo e ngaahi potufolofolá, ʻo kumi e ngaahi founga naʻe fakatātaaʻi ai ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí. Hili ha taimi feʻunga, fehuʻi ange:

  • Ko e hā ha fakamoʻoni ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí naʻá ke maʻú?

ʻOange ki he fānau akó takitaha ha tatau ʻo e fakamatala ke tufa “Ko e Fakamoʻui ʻo e Mahakí.”

ʻĪmisi
handout, Healing the Sick

Ko e Fakamoʻui ʻo e Mahakí

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻoku fie maʻu ʻa e tuí kae lava ʻo hoko ʻa e ngaahi maná:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

“Kuo pau ke ʻi ai ʻa e tuí ʻi he fai fakamoʻui ʻaki ʻa e [mālohi] ʻo e langí. ʻOku akoʻi foki ʻe he Tohi ʻa Molomoná ʻkapau ʻoku ʻikai ha tui ʻi he fānau ʻa e tangatá, ʻoku ʻikai lava ʻe he ʻOtuá ʻo fai ha mana ʻiate kinautolu’ ( ʻEta 12:12) [vakai foki, 1 Nīfai 7:12; T&F 35:9]. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo ʻi ha lea ʻiloa fekauʻaki mo e faingāue ki he mahakí: ‘ʻOku faʻa siʻi maʻu pē ʻa e fakafuofua ki he maʻu ʻo e tuí. Ko e taimi lahi ʻoku ngalingali ko e tokotaha puké pea mo e fāmilí ʻoku nau fakafalala kakato ki he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e meʻafoaki ʻo e fakamoʻuí ʻoku nau ʻamanaki ʻoku maʻu ʻe he tokotaha ʻokú ne foaki iá, kae ʻosi angé ko e fatongia mamafá ʻoku ʻiate ia ʻoku fakahoko ki ai ʻa e tāpuakí. … Ko e ʻelemēniti lahi tahá ko e tui ʻa e tokotahá ʻi he taimi ʻoku ʻā mo tokanga aí. “Kuo fakamoʻui koe ʻe hoʻo tuí” [Mātiu 9:22] naʻe toutou fakaʻaongaʻi ia ʻe he ʻEikí pea hangē ha veesi ʻoku toutou fakamanatú” [“President Kimball Speaks Out on Administration to the Sick,” New Era, Oct. 1981, 47]” (“Fakamoʻui ʻo e Mahakí,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 49).

Naʻe toe fakamanatu foki ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi kiate kitautolu ko ha konga mahuʻinga ʻo e tuí ko e loto fiemālie ke tali e finangalo ʻo e ʻOtuá:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

“ʻI heʻetau fakaʻaongaʻi ʻa e mālohi taʻe toe fehuʻia ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá pea ʻi heʻetau mataʻikoloa ʻaki ʻEne ngaahi talaʻofá ʻo ʻilo te Ne fanongo mo tali ʻa e lotu ʻi he tuí, kuo pau ke tau manatuʻi maʻu pē ko e tuí mo e mālohi ʻo e fakamoʻui mahaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí he ʻikai ke lava ʻo maʻu ha ola ʻe fehangahangai mo e finangalo ʻo Ia ʻoku ʻoʻona ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku akoʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi ha fakahā, ʻo fakahinohino ʻa e kaumātuʻa ʻo e Siasí ke hilifaki honau nimá ki he tokotaha puké. Ko e talaʻofa ʻa e ʻEikí, ‘ko ia ia ʻokú ne maʻu ʻa e tui kiate au ke fakamoʻui iá, pea kuo ʻikai tuʻutuʻuni ke ne maté, ʻe fakamoʻui ia’ (T&F 42:48; ko e toki tānaki atu hono fakamamafaʻí). ʻI he founga tatau, ne toe fakahā kimui mai, he folofola ʻa e ʻEikí ko ia ia ‘ʻokú ne kole ʻo fakatatau ki he finangalo ʻo e ʻOtuá … ʻoku fai ʻo hangē ko ʻene kolé’ (T&F 46:30) [vakai foki, 1 Sione 5:14; Hilamani 10:5].

“Mei he ngaahi meʻá ni kotoa ʻoku tau ako ai neongo ʻetau hoko ko e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí, ʻo fakaʻaongaʻi Hono mālohi fakalangí ʻi he ngaahi tuʻunga ʻoku feʻunga ai e tui ke faifakamoʻuí, ʻe ʻikai lava ʻe ha tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki ʻo fakamoʻui ha tokotaha ʻo kapau ʻoku ʻikai ke finangalo ʻa e ʻEikí ki he fakamoʻui ko iá.

“ʻI heʻetau hoko ko e fānau ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau falala kiate Ia ʻi heʻetau ʻilo ʻEne ʻofa maʻongoʻongá pea mo ʻEne tokaimaʻananga ki he ngaahi meʻa ʻoku lelei taha ki heʻetau lelei taʻengatá. Ko e tefitoʻi moʻoni ʻuluaki ʻo e ongoongoleleí ko e tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Naʻá ku ongoʻi ʻa e loto falala ko iá ʻi he lea ʻa hoku tokouá ʻi ha meʻafakaʻeiki ʻo ha kiʻi finemui naʻe mate tupu mei ha puke lahi ʻaupito. Naʻá ne lea ʻaki ʻa e ngaahi lea ko ʻení, ʻa ia naʻá ne tomuʻa fakaʻohovaleʻi au pea toki fakamāmaʻi kimui hoku ʻatamaí: ʻʻOku ou ʻilo ko e finangalo ia ʻo e ʻEikí ke ne mate. Naʻe lelei hono tauhi fakafaitoʻó. Naʻe fakahoko kiate ia ha faingāue. Naʻe hiki hono hingoá ʻi he lisi ʻo e lotú ʻi he temipalé. Naʻe fakahoko ha lotu ʻe laungeau ke fakamoʻui ia. Pea naʻá ku ʻiloʻi naʻe ʻi ai ha tui feʻunga ʻa e fāmilí ʻe fakamoʻui tukukehe kapau ko e finangalo ia ʻo e ʻEikí ke ʻave ia ki ʻapi ʻi he taimí ni.’ Naʻá ku toe ongoʻi ʻa e loto falala tatau ʻi he lea ʻa ha tamai ʻa ha kiʻi finemui taʻu hongofulu tupu ne toki mālōlō ko e tupu mei he kanisaá. Naʻá ne pehē, ʻKo e tui homau fāmilí ʻoku ʻi he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻo ʻikai ʻi he ngaahi meʻa ʻe hokó.’ ʻOku kei ongo moʻoni ʻa e ngaahi leá ni kiate au. ʻOku tau fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku lavá ke fakamoʻui ʻa e niʻihi ʻoku tau ʻofa aí, pea tau falala ki he ʻEikí ʻi he meʻa ʻe hokó” (“Fakamoʻui ʻo e Mahakí,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 50).

Koeʻuhí ke tokoni ke mahino ki he fānau akó ʻa e fie maʻu ʻo e tuí ʻi hono fakahoko ʻo e ngaahi maná, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e ʻuluaki lea ʻi he fakamatala ke tufa naʻe fai ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Hili ia pea fehuʻi ange:

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni mahuʻinga naʻe akoʻi ʻe ʻEletā ʻOakesi fekauʻaki mo e tuí?

Koeʻuhí ke maʻu ha ngaahi ʻilo makehe meia ʻEletā ʻOakesi, fakakaukau ke lau pe vahevahe ʻi hoʻo lea pe ʻaʻau ʻa e fakamatala hono ua ʻi he fakamatala ke tufá. Te ke lava ke talaange naʻe fakataumuʻa ʻe ʻEletā ʻOakesi ʻa e ngaahi leá ni ki he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí. Aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe ʻEletā ʻOakesi ʻoku fie maʻu meiate kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau lotu ai ʻi he tui ki ha mana ke hokó?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke manatuʻi ko e meʻa ʻoku tau kolé kuo pau ke fakatatau ia mo e finangalo ʻo e Tamai Hēvaní?

Fakamoʻoniʻi ange ʻoku kei hoko ʻa e ngaahi maná he ʻahó ni. Vahevahe ange ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

“ʻOku hoko ʻa e ngaahi mana he ʻaho kotoa pē ʻi he ngāue hotau Siasí pea ʻi he moʻui hotau kāingalotú.” Kuo siotonu hamou tokolahi ʻi ha ngaahi mana, mahalo ʻo laka ange ʻi he meʻa ʻoku mou fakatokangaʻí” (“Miracls,” Ensign, June 2001, 6).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku ʻikai ke tau faʻa fakatokangaʻi maʻu ai pē ʻa e ngaahi mana ʻoku hoko ʻi heʻetau moʻuí? (Lolotonga e tali ʻa e fānau akó, mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ʻoku kau ʻi he hoko ʻa e ngaahi maná ʻa e hāsino fakaofo ʻo e mālohi ʻo e ʻEikí. ʻOku hoko fakafoʻituitui pē ha ngaahi mana lahi ʻoku fuʻu siʻisiʻi. [Vakai, Sydney S. Reynolds, “A God of Miracles,” Ensign, May 2001, 12–13.])

  • Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻe he fanga kiʻi mana iiki mo fakafoʻituitui ko ʻení fekauʻaki mo e mahuʻingaʻia ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻiate kitautolú?

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e fanga kiʻi mana “iiki” pe “fakaʻaho” ʻokú ke lava ʻo fakakaukau ki ai? (Kapau ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha tali, fakakaukau ke ke vahevahe ange ha niʻihi naʻe fakamatala ki ai ʻa Sisitā Sitenei S. Leinolo ʻo e kau palesitenisī lahi ʻo e Palaimelí ʻi he “A God of Miracles” [Ensign, May 2001, 12–13].)

Fakaafeʻi ʻa e fānau akó ke tohi ʻenau tali ki he fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā naʻá ke mei fai ke fakatokangaʻi lelei mo fakahoungaʻi lahi ange ai e ngaahi mana ʻa e ʻEikí—ʻa e īkí mo e lalahí fakatouʻosi—ʻi hoʻo moʻuí?

Poupouʻi ʻa e fānau akó ke nau fakakaukau pe te nau ngāueʻi fēfē ʻa e meʻa kuo nau tohí. Fakaʻosi ʻa e lēsoní ʻaki haʻo fehuʻi ange pe ʻoku ʻi ai ha niʻihi ʻo hoʻo fānau akó te nau fie vahevahe ʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí pea mo e ʻofa ʻoku nau ongoʻi meiate Ia pea kiate Iá.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó

Paaki