Lēsoni 21

Na’e Fokotu’u ’e Sīsū Kalaisi ’a Hono Siasí

Talateú

Na’e foaki ’e Sīsū Kalaisi ’i he lolotonga ’o e ta’u ’e tolu ’o ’Ene ngāue ’i he mo’ui fakamatelié ’a e ngaahi kī ’o e lakanga fakataula’eikí ki He’ene Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá. ’I he ngaahi kií ni, na’e fokotu’u ai ’a e Siasi ’o Sīsū Kalaisí “’i he tu’unga ’o e kau ’aposetoló mo e kau palōfitá” ( ’Efesō 2:20.) ’Oku fakamatala’i ’i he lēsoni ko ’ení ’a e founga na’e hoko atu ’e he Fakamo’uí, hili ’Ene Toetu’ú, ke tataki mo fakahinohino ’a ’Ene Kau ’Aposetoló pea mo Hono Siasí ’o fakafou ’i he Laumālie Mā’oni’oní koe’uhí ke nau lava ’o tokoni ke fakahoko ’a e fuakava Faka-’Ēpalahamé ke tānaki ’a ’Isileli na’e fakamovetevete’í.

Laukonga ’o e Puipuitu’á

Jeffrey R. Holland, “Kau Palōfita, Kau Tangata Kikite, mo e Kau Tangata Ma’u Fakahā,”, Ensign pe Liahona, Nōvema 2004, 6–9.

Ngaahi Fokotu’u ki hono Ako’í

Mātiu 10:1–4; 16:19; 17:3–7; 18:18; ’Efesō 2:19–20; 4:11–14

Na’e fokotu’u ’e Sīsū Kalaisi Hono Siasí ’i ha fakava’e ’o e kau ’aposetolo pea mo e kau palōfita

Faka’ali’ali ki he kau akó ha fo’i kī pe fuhinga kī, pea fehu’i ange pe ko e hā ’etau ’uhinga ’i he taimi oku tau faka’aonga’i ai ’a e fo’i lea ngaahi kií ’i he ongoongoleleí. Fakaafe’i ha ni’ihi ’o e kau akó ke taufetongi ’i hono lau le’olahi ’a e ngaahi potufolofola fakahokohoko ko ’ení. Kole ki he kalasí ke nau muimui pea feinga ke ’ilo’i ’a e me’a mahu’inga na’e hoko ’oku fakamatala’i ’e he potufolofolá takitaha pe ’uhinga ki aí.

Mātiu 10:1–4 (Na’e ui ’a e Kau ’Aposetoló pea tu’utu’uni)
Mātiu 16:19 (’Oku tala’ofa ’a e ngaahi kī ’o e lakanga fakataula’eikí kia Pita [vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Ngaahi Kī ’o e Lakanga Fakataula’eikí”; scriptures.lds.org].)
Mātiu 17:3–7 (“Na’e foaki ’e he Fakamo’uí, Mōsese, pea mo ’Ilaiase [’Ilaisiā], ’a e ngaahi kií kia Pita, Sēmisi, pea mo Sione, ’i he mo’ungá, ’i hono liliu kinautolu ’i Hono ’aó” [Ngaahi ’Akonaki ’a e Kau Palesiteni ’o e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 120].)
Mātiu 18:18 (’Oku ’uhinga ’a e fakamo’oni fakafolofola ki he nono’o mo e vete ’i he māmaní pea ’i he langí ki he ngaahi kī ’o e lakanga fakataula’eikí ’a ia na’e toe tala’ofa foki ki he toenga ’o e kau ’Aposetoló.)

Mahalo te ke fie fakamatala’i ko e “ngaahi kī” ’oku hā pe ’uhinga ki ai ’i he ongo fakamo’oni fakafolofola ko ’ení ’oku tatau ia mo e mālohi fai silá (vakai, Boyd K. Packer, The Holy Temple [1980], 81–87).

Fehu’i ange ki he kau akó:

’Oku ’uhinga ki he hā ’a e ngaahi kī ’o e lakanga fakataula’eikí?
Ko e hā ’oku mahu’inga ai ke ma’u ’e he Kau ’Aposetoló ’a e ngaahi kī ’o e lakanga fakataula’eikí?

Kole ki ha tokotaha ako ke lau ’a e fakamatala ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Tāleni H. ’Oakesi ’o e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá:

“‘Ko e ngaahi kī ’o e lakanga fakataula’eikí ko e mafai ia kuo foaki ’e he ’Otuá ki he kau [ma’u] lakanga fakataula’eikí ke nau tataki, tokanga’i, pea mo pule’i hono faka’aonga’i ’o Hono lakanga fakataula’eikí ’i he māmaní’ [Tohi Tu’utu’uni Fika 2: Ko Hono Pule’i ’o e Siasí [2010], 2.1.1]. Ko e ngāue pe ouau kotoa pē ’oku fakahoko ’i he Siasí ’oku fai ia ’i he malumalu ’o hono fakamafai’i fakahangatonu pe ’ikai fakahangatonu ’o e taha e ngaahi kī ko iá. Hangē ko e fakamatala’i ’e ’Eletā M. Lāsolo Pālatí, ’o pehē, ‘Ko kinautolu ’oku nau ma’u ’a e ngaahi kī ’o e lakanga fakataula’eikí … ko kinautolu ia ’oku nau fakafaingamālie’i kotoa ’a kinautolu ’oku nau tokoni pe ngāue faivelenga ’o fakatatau mo ’enau fakahinohinó, ke ngāue ’aki ’a e mafai ’o e lakanga fakataula’eikí mo ma’u e mālohi ’o e lakanga fakataula’eikí ’ [M. Russell Ballard, “Men and Women in the Work of the Lord,” New Era, Apr. 2014, 4; Liahona, ’Epeleli 2014, 48]” (“Ko e Ngaahi Kī mo e Mafai ’o e Lakanga Fakataula’eikí” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 49).

Ko e hā ha ngaahi founga ’oku tāpuaki’i ai ’e he ngaahi kī ’o e lakanga fakataula’eikí ha kau mēmipa fakafo’ituitui ’o e Siasí?

Fakaafe’i ha tokotaha ako ke lau le’olahi ’a e ’Efesō 2:19–20. Hili ia, fehu’i ange leva ki he kalasí:

Ko e hā ’oku tau ako mei he potufolofola ko ’ení fekau’aki mo e fakava’e ’o e Siasi ’o e Fakamo’uí? (’Oku totonu ke ’ilo’i ’e he kau akó ’a e fo’i mo’oni ko ’ení: Na’e fokotu’u ’e Sīsū Kalaisi, ’a ia ko e fungani makatulikí, ’a Hono Siasí ’i ha fakava’e ’o e kau ’aposetoló mo e kau palōfitá.)
Ko e hā ’oku fakahoko ’e ha fakava’e mo ha makatuliki ki ha fale? (’Oku ’omi ’e he fakava’e ha mālohia mo ha poupou ki he falé. ’Oku hoko ’a e makatulikí, ’i he’ene hoko ko e fuofua fo’i maka ’oku fakatoka ’i ha fakava’é, ko ha kamata’anga ki he toenga ’o e ngaahi maka kotoa ’o e fakava’é pea ’oku fakafuofua’i mei ai ’a e tu’unga ’o e falé kotoa. ’Oku toe tokoni foki ke fakama’u ’a e ngaahi holisí ke tu’u ma’u.)

Fakaafe’i ’a e kau akó ke alea’i mo ha taha ’oku tangutu ’i honau tafa’akí ’a e ngaahi fehu’i ko ’ení:

Ko e hā ’a e ngaahi founga ’oku hoko ai ’a Sīsū Kalaisi ko e “fungani makatuliki” ’o e Siasí?
Ko e hā ’oku ako’i mai ’e he potufolofola ko ’ení fekau’aki mo e fekau’aki ’a e Fakamo’uí (ko e makatulikí) mo e kau ’aposetoló mo e kau palōfitá (ko e fakava’é)?

Fakaafe’i ha tokotaha ako ke laule’o lahi ’a e ’Efesō 4:11–14. Kole ki he kalasí ke nau muimui mo feinga ke ’ilo ’a e ngaahi ’uhinga na’e ’omi ’e Paula ki he ’uhinga ’oku tau fie ma’u ai e kau ’aposetoló, palōfitá, mo e kau taki kehe ’o e Siasí ke tataki ’a e Kāingalotú.

Faka’ali’ali ’a e fakamatala ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Sefilī R. Hōlani ’o e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá, pea kole ki ha tokotaha ako ke lau le’olahi ia.

“Pea koe’uhí ke fokotu’u ha siasi ’a ia te Ne kei tataki hili hono ’ave Ia mei he māmaní, na’e hā’ele hake ai ’a Sīsū … ’ki ha mo’unga ke lotu, pea lotu ai pē ia ki he ’Otuá ’i he poó ’o ’aho.

“Pea kuo ’aho hake, peá ne ’ui kiate ia ’a ’Ene kau ākongá: pea na’á ne fili ’iate kinautolu ’a e toko hongofulu mā toko ua, ’a ia foki na’á ne fakahingoa ko e kau ’aposetolo’ [Luke 6:12–13].

“Na’e ako’i kimui ’e Paula ’o pehē, ’i he ’afio’i ’e he Fakamo’uí kuo pau ke Ne pekiá, ko ia na’á Ne fai ai ’eni ke fokotu’u ki he Siasí ha ‘tu’unga ko e …kau ’aposetolo mo e kau palōfita’ [vakai, ’Efesō 2:19–20]. Na’e pau ke ngāue ’a e kau tangata mo e kau ’ōfisa kehe ko ’eni ’o e Siasí ’o fakatatau ki he finangalo ’o Kalaisi kuo toetu’ú.

“Ko e hā hono ’uhingá? ’Oku kau ’i he ngaahi ’uhinga kehé ’a e ‘koe’uhí ‘ke ’oua na’a tau kei fakatamaiki, ’o felīlī’aki, mo fe’ave’aki fano ’e he matangi ’o e akonaki kotoa pē ’i he poto kākā ’o e tangatá, mo e poto ’i he fiemu’a, ’a ia ’oku nau tokatata’o ai ke kākā’í’ [ ’Efesō 4:14]” (“Prophets, Seers, and Revelators,” Ensign or Liahona, Nov. 2004, 6–7).

Ko e hā ha ngaahi founga kuó ke fakatokanga’i ai ’oku ’omi ’e he kau ’aposetolo mo e kau palōfita ’o onopōní ha fakava’e mālohi mo pau ki he Siasí?

Ngāue 2:1–6, 14–26; 4:1–13, 18–21; Ngāue 10:9–20, 25–28, 34–35, 44–48; Ngāue 15:1–20

Na’e fakahinohino ’e Sīsū Kalaisi ’a e Kau ’Aposetoló ’o fakafou ’i he Laumālie Mā’oni’oní

Kole ki ha tokotaha ako ke lau le’olahi ’a e Ngāue 1:1–2. Hili ia, fehu’i ange leva ki he kalasí:

Na’e fakamatala’i fēfē ’e Luke e hoko atu hono tataki ’e Sīsū Kalaisi kuo toetu’ú ’a ’Ene Kau ’Aposetoló hili ’Ene Hā’ele Hake ki he langí? (Na’á Ne fai ha ngaahi fekau mo ha fakahinohino ’o fou ’i he Laumālie Mā’oni’oní.)

Fakamo’oni’i ange na’e hili ’Ene Toetu’ú mo Hā’ele Hake ki he langí, na’e tataki ’e Sīsū Kalaisi ’a e kau ’aposetoló ’o fou ’i he tauhi mai ’a e Laumālie Mā’oni’oní. Vahevahe ’a e kalasí ki ha kulupu ’e fā pea ’oange kiate kinautolu ’a e ngāue ko ’eni ke faí, ke tokoni ke ’ilo ’e he fānau akó ’a e ngaahi sīpinga ’o e fakahinohino ko ’ení:

Ako ’a e Ngāue 2:1–6, 14–26, ’o kumi ’a e founga hono tokoni’i ’e he Laumālie Mā’oni’oní ’a Pita mo e Kau ’Aposetoló ’i he ’aho ’o e Penitekosí.
Ako ’a e Ngāue 4:1–13, 18–21, ’o kumi ’a e founga na’e tokoni’i ai ’e he Laumālie Mā’oni’oní ’a Pita ’i he’ene tali ki ha kau taki ’o e kakai Siú.
Ako ’a e Ngāue 10:9–20, 25–28, 34–35, 44–48, ’o kumi ’a e founga na’e fakahā ai ha liliu mahu’inga ’i he Siasí kia Pitá.
Ako ’a e Ngāue 15:1–20, ’o kumi ’a e founga na’e tokoni’i ai ’e he fakahā ’i he kuo hilí meia Sīsū Kalaisi ’o fakafou he Laumālie Mā’oni’oní ’o takiekina ’a e fili ’a Pitá pea mo e poupou na’e fai ’e he kau taki kehe ’o e Siasí ki he tu’utu’uni ko ’ení ’i he konifelenisi ’i Selusalemá.

Hili ha taimi fe’unga, kole ki ha ni’ihi fakafo’ituitui mei he ngaahi kulupú takitaha ke fakamatala’i fakanounou ’a e me’a na’a nau laú pea mo fakamatala’i ’a e anga hono tataki ’e Sīsū Kalaisi ’a e kau taki ’o e Siasí ’o fakafou ’i he tauhi mai ’a e Laumālie Mā’oni’oní. Fakamatala’i ange ’oku fakahoko ’e he Laumālie Mā’oni’oní Hono ngaahi fatongiá ’i he malumalu ’o e fakahinohino ’a e Fakamo’uí (vakai, Sione 16:13–14).

Fakakaukau ke faka’aonga’i ’a e 3 Nīfai 19:7–9, 19–20 ke fakahaa’i na’e toe ma’u ’e he kau taki ’o e Siasí ’oku tau lau ki ai ’i he Tohi ’a Molomoná ’a e tokoni ’a e Laumālie Mā’oni’oní ’i he’enau ngāué.

Alea’i mo e kau akó ’a e fehu’i ko ’ení:

’E founga fēfē ha’o fakamatala’i ki ha taha ’a e ’uhinga ’oku mahu’inga ai ke ’ilo’i na’e hoko atu hono tataki ’e Sīsū Kalaisi hili ’o ’Ene pekiá, ’a ’Ene Kau ’Aposetoló?

’Oku tataki ’e Sīsū Kalaisi ’a e kau taki ’o e Siasí he ’ahó ni ’o fakafou ’i he Laumālie Mā’oni’oní

Faka’ali’ali ’a e ngaahi fakamatala ko ’eni na’e fai ’e Palesiteni Tōmasi S. Monisoni pea mo Palesiteni Henelī B. ’Aealingi ’o e Kau Palesitenisī ’Uluakí (pe tufa kinaua ki he kalasí), pea kole ki ha tokotaha ako ke lau le’olahi kinaua:

“’Oku ou fakamo’oni … ko hotau Fakamo’ui ko Sīsū Kalaisí ’a e ’ulu ki he Siasi ko ’eni ’oku fakatauhingoa ki Hono huafá. ’Oku ou ’ilo ko e me’a faka’ofo’ofa taha ke a’usia ’i he mo’ui ko ’ení, ko ’etau ongo’i ’a ’Ene ngaahi ue’í, ’i He’ene tataki ’a kitautolu ke ’unuaki ’a ’Ene ngāué kimu’á” (Thomas S. Monson, “Vakai ki he Kuohilí pea Laka Kimu’a,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 88).

“Kuo hoko mai ha fakahā mo e ue’i ia [Palesiteni Tōmasi S. Monisoni] ’e he laumālié ’o u mātā tonu, [’o] fakamo’oni’i mai kiate au ’oku [faka’apa’apa’i] ’e he ’Otuá [’a e ngaahi kī ’o e lakanga fakataula’eikí ’oku ma’u ’e he palōfitá]. ’Oku ou fakamo’oni ki ai” (Henry B. Eyring, “Ko e Siasi Mo’oni mo Mo’uí,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 24).

’Oku fakahaa’i fēfē ’e he ngaahi fakamatalá ni ha fehokotaki ’i he Siasi ’o e Fuakava Fo’oú mo e Siasi ’o Sīsū Kalaisi ’o e Kau Mā’oni’oni ’i he Ngaahi ’Aho Kimui Ní? (Tokoni’i ke mahino ki he kau akó ’a e fo’i mo’oni ko ’ení: ’Oku tataki ’e Sīsū Kalaisi ’a e kau taki ’o e Siasí he ’ahó ni ’o hangē ko ’Ene tataki ’a ’Ene Kau ’Aposetoló ’i he taimi ’o e Fuakava Fo’oú ’i ha ngaahi founga kehekehe, kau ai ’a e tauhi mai ’a e Laumālie Mā’oni’oní.)

Fakaafe’i ha tokotaha ako ke lau le’olahi ’a e lea ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Sefilī R. Hōlani ’o e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo pea mo fakakaukau ki he ’uhinga ’oku fie ma’u ai ke tataki ’e he Fakamo’uí ’a e kau taki ’o e Siasí .

“Ko e taumu’a ’o hono fakava’e faka’aposetolo mo fakapalōfita ’o e Siasí, ke faitāpuekina ’i he taimi kotoa pē, kae tautautefito ’i he taimi ’o e faingata’á pe fakatu’utāmakí, taimi te tau ongo’i ai ’o hangē ha fānaú, ’o puputu’u pe veiveiua, pea ki’i manavahē, pe ko e taimi ’e feinga ai ’a e ngaahi ngāue kovi pe fakalotokovi ’a e kau tangatá pe tēvoló ke uesia pe kākaa’i pe takihala’i kitautolú. ’I he teuteu ki ha ngaahi taimi pehē ’e hoko mai ’i hotau kuonga ní, kuo fakamafai’i ai ’e he ’Otuá ’a e Kau Palesitenisī ’Uluakí mo e Kōlomu ’o e Toko Hongofulu Mā Uá pea mou poupou’i ko e kau palōfita,kau tangata kikite, mo e kau tangata ma’u fakahā pea hikinima’i ’a e Palesiteni ’o e Siasí ko e palōfita, tangata kikite, mo e tangata ma’u fakahā, ’a ia ko e ’Aposetolo Fika ’Uluaki, ’o ne hoko ai ko e tangata pē ’e tokotaha kuo fakamafai’i ke ngāue ’aki ’a e ngaahi kī kotoa pē ki he ma’u fakahaá mo hono pule’i ’o e Siasí. Na’e hoko ’a e kau ’ōfisa ko ’ení ’i he kuonga ’o e Fuakava Fo’oú, ’i he taimi ’o e Tohi ’a Molomoná, mo onopooni, ko e fakava’e ia ’o e Siasi mo’oní, pea kuo fokotu’u takai ’a kinautolu pea ma’u honau iví mei he fungani makatulikí, ’a ia ko e ‘maka ’o hotau Huhu’í, ’a ia ko [Sīsū] Kalaisi, ko e ’Alo ’o e ’Otuá’ [Hilamani 5:12]” (“Prophets, Seers, and Revelators,” Ensign pe Liahona, Nov. 2004, 7).

Muimui’i ’aki ha’o fai ange ki he kau akó ha ni’ihi pe kotoa ’o e ngaahi fehu’i ko ’ení:

’Okú ke pehē ’oku ’uhinga ki he hā ’a e “fokotu’u takatakai” ’a e kau ’ōfisa pule ’o e Siasí pea mo nau ma’u ivi mei he fungani maka tulikí, ’a Sīsū Kalaisi?
Ko e hā ha fakamo’oni kuó ke mamata ai pe ko e fē ha taimi kuó ke ongo’i ai ’oku tataki ’e he Fakamo’uí ’a kinautolu ’oku nau pule’i ’a e Siasí he ’aho ní?
Ko e hā ha ngaahi founga kuo tokoni’i ai koe ’e ho’o kau atu ki he konifelenisi lahí ke ha’u kia Kalaisi pea langa ’i he fakava’e ’o e kau ’aposetoló mo e kau palōfitá?

Faka’ali’ali pe hiki ’a e ngaahi fehu’i ko ’ení ’i he palakipoé. Fakaafe’i ’a e kau akó ke fakakaulaulauloto ki he ngaahi fehu’i ko ’ení pea hiki ’i he’enau ngaahi tohinoa fakatāutahá pe tohinoa ako folofolá ha palani ke nau toe lelei ange ai ’i he ngaahi tafa’aki ko iá.

Ko e hā te u lava ’o fai ke fakamālohia ange ai ’eku fakamo’oni ki he Kau ’Aposetolo ’a e Fakamo’uí ’i onopōní?

Ko e hā ha ngaahi founga ’e lava ke u fakafalala lelei ange ai ki he kau palōfita ’o onopōní koe’uhí ke u lava ’o langa ’ia Sīsū Kalaisi?

Laukonga ’a e Tokotaha Akó

Mātiu 10:1–4; 16:19; 17:3–7; 18:18; Ngāue 2:1–6, 14–26; 4:1–13, 18–21; Ngāue 10:9–20, 25–28, 34–35, 44–48; Ngāue 15:1–11, 13–19; ’Efesō 2:19–20; 4:11–14.
Jeffrey R. Holland, “Prophets, Seers, and Revelators,” Ensign pe Liahona, Nov. 2004, 6–9.