Lēsoni 26
’E Pule ’a Sīsū Kalaisi ko e Tu’i ’o e Ngaahi Tu’i mo Fakamaau’i e Māmaní
Talateú
’I he lolotonga ’o e Nofo-tu’í, ’e “pule [’a Sīsū Kalaisi] ko e Tu’i ’o e Ngaahi Tu’i mo e ’Eiki ’o e Ngaahi ’Eiki, pea ’e peluki ’a e tui kotoa pē, mo vete ’a e ’elelo kotoa ’i he’enau hū kiate Iá. Te tau tu’u fakataha kotoa pē ke fakamāu’i ’o fakatatau mo ’etau ngaahi ngāué pea mo e ngaahi holi ’a hotau lotó” (“Ko e Kalaisi Mo’uí: Ko e Fakamo’oni ’a e Kau ’Aposetoló,” Ensign pe Liahona, ’Epeleli 2000, 3). ’E tokoni ’a e lēsoni ko ’ení ke mahino ki he kau akó ’oku fie ma’u ke nau tatali kae ’oua kuo hoko ’a e Nofo-tu’í ke nau ma’u ha ni’ihi ’o e ngaahi tāpuakí.
Laukonga ’o e Puipuitu’á
-
Vahe 45, “Ko e Nofotu’í,” Ngaahi Tefito’i Mo’oni ’o e Ongoongoleleí [2009], 309–314.
-
Vahe 46, “Ko e Fakamaau Faka’osí,” Ngaahi Tefito’i Mo’oni ’o e Ongoongoleleí [2009], 315–322.
-
Kapau ’oku ma’u: Vahe 37, “The Millennium and the Glorification of the Earth,” Doctrines of the Gospel Student Manual, 2nd ed. (Church Educational System manual, 2010), 104–6.
Ngaahi Fokotu’u ki hono Ako’í
Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 65:1–6
’E pule ’a Sīsū Kalaisi tonu ’i he māmaní
Kole ki he kau akó ke hiki ’i ha la’ipepa ’a e ngaahi me’a ’oku nau fa’a lotua pe lotu’í. Fakaafe’i ha ni’ihi ’o e kau akó ke vahevahe ’a e me’a kuo nau hikí, kapau ’oku nau loto fiemālie ki ai.
Fakaafe’i ha tokotaha ako ke lau le’olahi ’a e konga talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 65. (Kapau ’oku ’ikai ke ma’u ’e he kau akó ’a e tatau e folofolá ’o e 2013, pea fakamatala’i ange ko e vahe ko ’ení ko ha fakahā ia kau ki he lotú na’e fai mai ’i he Palōfita ko Siosefa Sāmitá.) Fakamatala’i ange ’oku talamai ’e he ’Eikí ’i he fakahā ko ’ení ’oku totonu ke tau lotua, ’o tautautefito ki he taimi ’oku tau siotonu ai ’i hono fakahoko ’o e ngaahi me’a na’e kikite’i ’e hoko ’i he ngaahi ’aho kimui ní.
Fakaafe’i ha ongo tamaiki ako ke taufetongi ’i hono lau le’olahi ’a e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 65:1–2 Kole ki he kalasí ke nau muimui pē, mo kumi ’a e fakamatala ’a e ’Eikí ki hono fakamafola ’o e ongoongoleleí. Hili ia, fehu’i ange leva:
-
Ko e hā hano mama’o ’o e mafola ’o e ongoongolelei ’o Sīsū Kalaisí? (’Oku totonu ke ’ilo’i ’e he kau akó ’a e tokāteline ko ’ení: ’E a’u ’a e ongoongolelei ’o Sīsū Kalaisí ki he ngaahi ngata’anga ’o e māmaní. Hiki ’a e tokāteline ko ’ení ’i he palakipoé.)
-
Fakatatau ki he veesi 2, ko e hā ’a e maka ’oku tā mei he mo’ungá ta’e-kau ai ha nimá?
Hili e tali ’a e kau akó, lau ange ’a e fakamatala ko ’eni na’e fai ’e Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló (1895–1985):
“Ko e Siasi ’o Sīsū Kalaisí ’o e Kau Mā’oni’oni ’i he Ngaahi ’Aho Kimui Ní … ko e pule’anga ia, na’e fokotu’u ’e he ’Otua ’o e langí, ’a ia he ’ikai pē toe faka’auha pe liua. … ’I he konga ki mu’a ’o e senituli hono hongofulu mā hivá ne hoko ’a e ’aho… [’a ia] na’e fokotu’u ai ’a e Siasí. Neongo ’ene tokosi’í, ko ha kau mēmipa pē ’e toko ono, pea fakatatau ki he maka na’e tā mei he mo’ungá ta’e kau ai ha nimá, ’a ia te ne laiki ke movete ’a e ngaahi pule’anga kehé, pea ’e teka atu pea fakafonu ’a e māmaní kotoa. … ’Oku teka atu ’a e maká he ’ahó ni ke fakafonu ’a e māmaní” (“The Stone Cut without Hands,” Ensign, May 1976, 8, 9).
-
Ko e hā ’ene ’uhinga kiate koe ke hoko ko ha konga ’o e pule’anga ’o e ’Otuá ’i he māmaní?
Fakaafe’i ha tokotaha ako ke lau le’olahi ’a e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 65:3–4. Fakaafe’i ha tokotaha ako kehe ke laule’o lahi ’a e veesi 5–6. Kole ki he kalasí ke nau muimui pē, ’o kumi ’a e fale’i ’a e ’Eikí ’i he me’a ’oku totonu ke tau lotuá. Hili ia, alea’i leva ’a e ngaahi fehu’i ko ’ení:
-
Fakatatau mo e ngaahi veesi ko ’ení, ko e hā ’oku totonu ke tau lotua ’i he’etau teuteu ki he Hā’ele ’Angaua Maí? (’I hono tali ’e he kau akó ’a e fehu’i ko ’ení, mahalo te ke fie fakaafe’i kinautolu ke nau fakafehoanaki ’a e veesi 6 mo e fakalea ’o e Lotu ’a e ’Eikí ’i he Mātiu 6:10.)
-
Ko e hā ’a e ongo pule’anga ’oku lau ki ai ’i he veesi 6? (Ko e “pule’anga ’o e ’Otuá” ’i he māmaní [pe ko e Siasí] mo e “pule’anga ’o e langí.”)
-
Ko e hā kuo fekau’i ’e he ’Eikí ke fai ’e he “pule’anga ’o e ’Otuá” ’i he māmaní? (’I he tali ’a e kau akó, fakamamafa’i ange ’a e tokāteline ko ’ení: Ko e pule’anga ’o e ’Otuá he māmaní, pe ko e Siasi ’o Sīsū Kalaisí, ’e mafola ia ’i he funga māmaní pea teuteu’i ’a e kakai ’o māmaní ki he pule ’a Sīsū Kalaisi ’i he ta’u ’e afé.)
(Fakatokanga’i ange: Mahalo te ke fie fakamamafa’i ange ’e pule fakapolitikale mo fakalotu ’a Sīsū Kalaisi ’i he funga ’o e māmaní kotoa lolotonga ’o e Nofotu’í. [Kapau ’oku ma’u, pea vakai ki he Doctiner and Covenants Student Manual, 2nd ed. (Church Educational System manual, 2001), 139–40.])
Hiki ’a e saati ko ’ení he palakipoé pe tufa ia ’i ha la’ipepa tufa ki he kau akó takitaha (’oua ’e fakakau ai ’a e fakamatala ’oku ha’í):
|
Ko Sīsū Kalaisi pea mo e Nofotu’í | ||
|---|---|---|
|
Ko e hā ’e fai ’e Kalaisi lolotonga e Nofotu’í? |
(Te Ne pule’i ’a e pule’anga ’o e ’Otuá ’i māmani. Te Ne hoko ko e fakamaau mo e tokotaha foaki fono pea te Ne fakahaofi kitautolu.) | |
|
’E ’ifē ’a Kalaisi lolotonga ’o e Nofotu’í? |
Sefanaia 3:15–17; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:11; 45:59 |
(Te Ne ’afio ’i māmani ’i he lotolotonga ’o Hono kakaí.) |
|
’E founga fēfē ’a e pule ’a Kalaisi lolotonga ’o e Nofotu’í? |
(’E hoko ’a Kalaisi ko e Tu’i mo e tokotaha foaki fono.) | |
|
Ko e hā ha ’aonga ’o e pule ’a Kalaisí? |
(’E fokotu’u ma’u ’a e melinó, uouangatahá pea mo e mā’oni’oní ’i māmani He ’ikai ke ma’u ’e Sētane ha mālohi ki he loto ’o e kakaí.) | |
(Fakatokanga’i ange: Mahalo te ke fie fakamatala’i ange ’e fakatātaa’i ’e he ’ekitivitī ko ’ení ’a e mahu’inga ’o e ako fakafo’i tefito ’a e ngaahi folofolá he taimi ’e ni’ihi . Ko e taimi ’oku tau ako fakafo’i tefito ai ’a e folofolá, te tau lava leva ’o sio faka’āuliliki—’o mahino lahi ange—hangē ko e ngaahi sīpingá mo e ngaahi kaveingá.)
Vahevahe ’a e kalasi ke nau tautau toko fā. Kole ki ha taha ’i he ngaahi kulupú takitaha ke ako ’a e ngaahi potufolofolá pea tali ’a e fehu’i ’i he ’otu ’uluaki ’o e sātí. Kole ki ha tokotaha ako kehe ’i he kulupú ke ne fai ’a e me’a tatau ’i he ’otu hono uá, pea pehē atu ai pē. Fakahinohino’i ’a e kau akó ke tokanga makehe ki he ngaahi fo’i lea mo e ngaahi kupu’i lea ’oku tokoni ke tali ’enau ngaahi fehu’i na’e vahe angé. Mahalo te ke fie ma’u ke fokotu’u ke faka’ilonga’i ’e he kau akó e me’a ’oku nau ’iló. Hili ha taimi fe’unga, fakaafe’i ’a e kau akó ke alea’i ’a e me’a na’a nau akó mo e kau mēmipa kehe ’o ’enau kulupú.
(Fakatokanga’i ange: Kapau ’oku ma’u ’i he lolotonga ’o e teuteu e lēsoní, pea vakai ki he fakahinohino ’o e tohi lēsoni ko ’ení ki he 1 Nīfai 22:26: Book of Mormon Student Manual [Church Educational System manual, 2009],48.)
Hili ia, fai ange leva ’a e ngaahi fehu’i ko ’ení:
-
Ko e hā ’a e me’a ’okú ke nofo ’amanaki taha ki ai ’i he Nofotu’í, ’i he ngaahi me’a kuo mou alea’í? (Hili e tali ’a e kau akó, hiki ’a e tokāteline ko ’ení ’i he palakipoé: ’E pule tonu pē ’a e Fakamo’uí ’i māmani he lolotonga ’o e Nofotu’í.)
-
Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ’o faka’atā ’a e Fakamo’uí ke Ne pule ’i he’etau mo’uí ’i he taimí ni?
-
’E liliu fēfē ’etau mo’uí kapau te tau faka’atā ’a Kalaisi ke pule ’i he’etau mo’uí?
Lau le’olahi ’a e fakamatala ko ’eni na’e fai ’e Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló:
“Ko e taimi ’oku ha’i ai ’a Sētane ’i ha ’apí—ko e taimi ’oku ha’i ai ’a Sētane ’i ha mo’ui ’a ha tahá—kuo ’osi kamata leva ’a e Nofotu’í ’i he ’api ko iá, ’i he mo’ui ko iá” (The Teachings of Spencer W. Kimball, ed. Edward L. Kimball 1982, 172).
’Oange ki he kau akó ha taimi ke fakakaukau ai ki he me’a te nau fakahoko ke fakaafe’i ’a e Fakamo’uí ke pule ’i he’enau mo’uí mo honau fāmilí.
Sione 5:22; Mātiu 12:36–37; Fakahā 20:12–13; Mōsaia 4:30; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 137:9
’E hoko ’a Sīsū Kalaisi ko hotau fakamaau
Faka’ali’ali ’a e ngaahi fakamo’oni folofola ko ’ení, pe hiki kinautolu ’i he palakipoé:
Kole ki he kau akó ke fakakaukau pe ’e founga fēfē ha’anau tali kapau ’e fai ange ’e hanau kaungāme’a ’a e ongo fehu’i ko ’ení: “Ko hai ’e hoko ko hotau fakamaau ’i he ’Aho ’o e Fakamāú?” mo e “Ko e hā ’a e makatu’unga ’e hoko ai ko hotau fakamāú?” ’Oange ha ki’i taimi ki he kau akó ke vakai ai ki he ngaahi potufolofola kuo hiki ’i he palakipoé mo fa’ufa’u ha’anau tali ki he fehu’í. Hili ha ki’i taimi, pea fakaafe’i ’a e kau akó ke alea’i ’enau talí mo e tokotaha ’oku tangutu ’i honau tafa’akí. Hili ia, fehu’i ange leva ki he kalasí:
-
Ko e hā ha me’a kuó ke ako fekau’aki mo e ’Aho ’o e Fakamāú? (’Oku totonu ke ’ilo’i ’e he kau akó ’a e tokāteline ko ’ení: ’E hoko ’a Sīsū Kalaisi ko hotau fakamaau.)
-
Ko e hā ha makatu’unga ’e fakamāu’i ai kitautolu ’e he Fakamo’uí? (’Oku totonu ke kau ’i he ngaahi talí ’a e tokāteline ko ’ení: ’’E fakamāu’i kitautolu ’e he Fakamo’uí ’o fakatatau ki he’etau leá, fakakaukaú, angafaí, pea mo e ngaahi holi ’a hotau lotó.)
Lau le’olahi ’a e fakamatala ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Lisiate G. Sikoti ’o e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá:
“Na’e mo’ui haohaoa hotau ’Eikí, ’ikai ha angahala pea na’e ’ata’atā ai ia mei he ngaahi fie ma’u ’a e fakamaau totonú. ’Okú Ne haohaoa ’i he ’ulungaanga kotoa pē ’o kau ai ’a e ’ofá, manava’ofá, fa’a kātakí, talangofuá, fa’a fakamolemolé, mo e loto fakatōkilaló. …
“’Oku ou fakamo’oni na’e ma’u ’e he Fakamo’uí ’i he faingata’a taukakapa mo ha mamahi ta’e mafakatataua ’a ’Ene totonu ke hoko ko hotau Huhu’í, Fakalaloá, mo hotau Fakamaau Faka’osí” (“The Atonement Can Secure Your Peace and Happiness,” Ensign or Liahona, Nov. 2006, 42).
-
’Oku tokoni’i fēfē ’e he ’ilo ko Sīsū Kalaisi ’e hoko ko hotau “Fakamaau Faka’osí” ’a ho’o ngaahi ongo ki he Fakamaau Faka’osí?
Poupou’i ’a e kau akó ke hiki ’a e fehu’i ko ’ení ’i ha la’ipepa fefeka pea fokotu’u ia ’i ha feitu’u ’ilo’i-ngofua: Te u faka’atā fēfē ’a Sīsū Kalaisi ke pule ’i he’eku mo’uí ’i he ’ahó ni?
Laukonga ’a e Tokotaha Akó
-
Vahe 45, “Ko e Nofotu’í,” Ngaahi Tefito’i Mo’oni ’o e Ongoongoleleí [2009], 309–314.
-
Vahe 46, “Ko e Fakamaau Faka’osí,” Ngaahi Tefito’i Mo’oni ’o e Ongoongoleleí [2009], 315–322.