Lēsoni 28

Ko ha Fakamo’oni Fakatāutaha kia Sīsū Kalaisi

Talateú

Na’e fakahā ’e he Kau Palesitenisī ’Uluakí mo e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá: “’Oku mau fakamo’oni, ’i he’emau hoko ko ’Ene Kau ’Aposetolo mo’oni kuo ’osi fakanofó—ko Sīsuú ko e Kalaisi Mo’uí Ia, ko e ’Alo ta’e fa’amate ’o e ’Otuá” (“Ko e Kalaisi Mo’uí: Ko e Fakamo’oni ’a e Kau ’Aposetoló” Ensign pe Liahona, ’Epeleli 2000, 3). Kuo tau ako ’i he kalasí ni kotoa ’a e ngāue ta’engata ’a Sīsū Kalaisí pea mo e ngaahi fakamo’oni ’a e kau palōfitá fekau’aki mo Iá. ’I he’etau ma’u ha fakamo’oni fakatāutaha ’o fou ’i he Laumālie Mā’oni’oní ko Sīsū ’a e Kalaisi Mo’uí, ’oku tau mateuteu ke vahevahe ’etau fakamo’oni ki he Fakamo’uí pea mo e ni’ihi kehé.

Laukonga ’o e Puipuitu’á

• D. Todd Christofferson, “Ko e Hoko ko ha Fakamo’oni ’o Kalaisí,” Liahona, Mā’asi 2008, 58–63.

Ngaahi Fokotu’u ki hono Ako’í

2 Nīfai 25:26; Mōsaia 18:8--11

Tu’u ko ha Fakamo’oni ’o Kalaisí

Fehu’i ki he kau akó pe ’oku ’i ai ha ni’ihi ’iate kinautolu kuo ’i ha tūkunga ne hoko ai ko e mēmipa toko taha pē ’o e Siasí pe ko ia tokotaha pē na’e loto fiemālie ke fakafofonga’i ’a e ngaahi tu’unga mo’ui ’o e Siasí. Fakaafe’i kinautolu ke tali ’a e ngaahi fehu’i ko ’ení:

• Na’á ke ongo’i fēfē ’i he me’a na’á ke faí, ’i ho tu’unga ko e tokotaha muimui ’o Sīsū Kalaisí?

• Ko e hā ha ni’ihi ’o e ngaahi tafa’aki mahu’inga pe faingata’a ’o ho’o a’usiá?

Fakamanatu ki he kau akó ’a e fakamatala ’a ’Alamā ’i he Tohi ’a Molomoná, ’a ia na’e fakaului ’e he ngaahi akonaki ’a e palōfita ko ’Apinetaí. Na’e kamata ke malanga’i foki ’e ’Alamā ’a e ongoongoleleí, hili ’ene uluí. ’Oku tau lava ’o lau ’i he Mōsaia 18, ’a ’ene ngaahi akonaki fekau’aki mo e fuakava ’o e papitaisó. Kole ki ha tokotaha ako ke lau le’olahi ’a e Mōsaia 18:8--11. Fakaafe’i ’a e kau akó ke nau muimui pē mo feinga ke ’ilo’i ’a e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi tō’onga ’oku nau fakahaa’i kuo mateuteu ha taha ke fakahoko mo tauhi ’a e fuakava ’o e papitaisó. Fakahinohino ange hili e tali ’a e kau akó, ’a e kupu’i lea “tu’u ko e kau fakamo’oni ’o e ’Otuá ’i he taimi kotoa pē pea ’i he ngaahi me’a kotoa pē, pea ’i he feitu’u kotoa pē” ’i he veesi 9. Hili ia, fehu’i ange leva:

• ’Oku ’uhinga ki he hā ke tu’u ko ha fakamo’oni ’o e ’Otua ko e Tamaí mo Sīsū Kalaisi “’i he taimi kotoa pē mo e me’a kotoa pē, pea ’i he feitu’u kotoa pē? (Mōsaia 18:9.)

Faka’ali’ali ’a e lea ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Tāleni H. ’Oakesi ’o e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá, pea kole ki ha tokotaha ako ke laule’o lahi ia.

“’Oku ma’u ’e he kau ’Aposetoló ’a e uiui’i pea fakanofo ke hoko ko ha kau fakamo’oni makehe ’o e huafa ’o Sīsū Kalaisí ’i he māmaní kotoa (vakai, T&F 107:23), ka ko e fatongia ke hoko ko e fakamo’oni pea mo fakamo’oni’i ’a Kalaisi ’i he taimi kotoa pē mo e feitu’u kotoa pē ’oku tuku ia ki he mēmipa kotoa pē ’o e Siasí kuó ne ma’u ’a e fakamo’oni ’a e Laumālie Mā’oni’oní” (“Witnesses of Christ,” Ensign, Nov. 1990, 30).

• Fakatatau kia ’Eletā ’Oakesi, ko hai ’oku ’a’ana ’a e fatongia ke fakamo’oni’i ’a Sīsū Kalaisí? (Fakapapau’i ’oku ’ilo’i ’e he kau akó ’a e fo’i mo’oni ko ’ení: Kuo fuakava ’a e kau mēmipa kotoa pē ’o e Siasí ke tu’u ko e kau fakamo’oni ’o e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.)

• Ko e hā mo ha ngaahi toe founga kehe te tau lava ai ’o tu’u ko ha fakamo’oni kia Kalaisi, ’o makehe mei hono lea ’aki pē ’a ’etau tuí mo ’etau fakamo’oní? (Fakakaukau ke fakaafe’i ’a e kau akó ke nau ako ’a e Mātiu 5:14–16 mo e 3 Nīfai 18:24 ke tokoni ’i hono tali ’a e fehu’i ko ’ení.)

Faka’ali’ali ’a e fakamatala ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā D. Toti Kulisitofasoni ’o e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá, pea kole ki ha tokotaha ako ke lau le’olahi ia.

“Lolotonga e malanga ’a e Fakamo’uí ’i he Hemisifia Hihifó, na’á Ne ’oange ’a e fekau ko ’ení: ‘Hiki hake ho’omou māmá ke ulo atu ki he māmaní. Vakai ko au ’a e maama ke mou hiki haké—mou fai ’a e me’a kuo mou mamata na’á ku faí’ (3 Nīfai 18:24). ’Oku totonu ke lava ’e he kakaí ’o ’ilo’i ’iate kitautolu ha konga ’o Sīsū Kalaisi. Te tau fakahā atu Ia mo ’Ene ngaahi foungá ’i he anga ’o ’etau ngāué, leá, sió, pea mo ’etau fakakaukaú” (“Ko e Hoko ko ha Fakamo’oni ’o Kalaisí,” Ensign pe Liahona, Mā’asi 2008, 60).

• Kuó ke mamata fēfē ki ha ni’ihi ’oku nau ngāue, lea, pe vakai ki ai ’o hangē ’oku nau fakafōtunga mai ’enau tui kia Sīsū Kalaisí?

• ’E founga fēfē ha’o fokotu’u ki ha taha ke ne lava’i ’a e momoú pe manavasi’i ke hoko ko ha fakamo’oni ’o Sīsū Kalaisi?

Hiki ’a e ngaahi kupu’i lea ko ’ení ’i he palakipoé:

Lea ’ia Kalaisi

Fiefia ’ia Kalaisi

Malanga ’aki ’a Kalaisi

Kikite ’ia Kalaisi

Tohi kau kia Kalaisi

Fakaafe’i ’a e kau akó ke lau fakalongolongo ’a e 2 Nīfai 25:26, pea kole ange ke fakamatala’i ’a e founga ’e lava ke vahevahe ai ’e ha taha ’a ’ene fakamo’oni kia Sīsū Kalaisí ’o fakatatau mo e ngaahi founga ’oku fakamatala’i fakanounou ’i he palakipoé. Faka’aonga’i ’a e fakamatala ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā D. Toti Kulisitofasoní ke tokoni’i e fealēlea’aki ’a e kalasí, ’o ka fie ma’u:

“’Oku fokotu’u mai ’e he kupu’i lea ’a Nīfai “’oku mau lea ’ia Kalaisí’ [2 Nīfai 25:26] ’oku ’ikai ke tau [momou] ke talanoa kau ki he ngaahi ongo ’oku tau ma’u ki he Fakamo’uí ’i he’etau ngaahi talanoá mo e ngaahi feitu’u ’oku tau fakataha ai mo e ni’ihi kehé. ’Oku fa’a hoko e ngaahi feitu’u ko ’ení ko ha feitu’u ke tau talanoa fakatāutaha mo alea’i ai Ia mo e me’a na’á Ne fai mo akonaki ’akí ’i ha founga ’oku tau’atāina mo anga fakakaume’a, pea fakalotolahi’i ai foki mo e ni’ihi kehé ke nau ’ofa pea muimui ’iate Ia.

’Oku ’uhinga ’a e “’oku mau fiefia ’ia Kalaisí’ ki he’etau mo’ui ’aki ’a e ’ulungaanga fiefia ’a ia ’okú ne fakahaa’i ’etau tui kia Kalaisí. ’Oku tau ’ilo’i ’e toki fe’unga ’a ‘’Ene ’alo’ofá’ kiate kitautolu ke huhu’i ai kitautolu mei he maté mo e faiangahalá pea tau hoko ’o haohaoa ’iate Ia (vakai, Molonai 10:32 – 33). Neongo ’oku tau fehangahangai mo e mamahí pea mo e ngaahi faingata’á, ka ’oku tau ’ilo’i ’oku pau ’a ’etau fiefia ta’engatá koe’uhí, ko Ia. ’I he mamata mai ’a e ni’ihi kehé ki he’etau tui kia Sīsū Kalaisí, ’oku tau fakahā ai kiate kinautolu ‘’oku feinga mo mafasiá’ ’a e founga ke nau ma’u ai ’a e fiemālié ’iate Iá (vakai, Mātiu 11:28–30).

“Ko e mo’oni ’oku ’uhinga ’a e ’’oku tau malanga ’aki ’a Kalaisí’ ki he ngāue fakafaifekau taimi kakató mo e ngāue fakafaifekau ’a e mēmipá, ka ’oku toe kau foki ai mo ia ’oku tau fakahoko ’i he taimi lotú, ngaahi kalasi Lautohi Faka-Sāpaté, mo e ngaahi fakataha’anga tatau mo ia ’oku fakatefito ai e ako mo e faiakó ’iate Iá. ’Oku hoko ’etau kau ki ai mo e kau faiakó mo e kau akó, ko ha konga ia ’o ’etau fakamo’oni kiate Iá. …

“’Oku ’uhinga ’a e ’’oku mau kikite ’ia Kalaisí’ ki he’etau fakahā ’etau fakamo’oni kiate Iá, ’i he mālohi ’o e Laumālié (vakai, 1 Kolinitō 12:3). ‘He ko e fakamo’oni kia Sīsuú ko e laumālie ia ’o e kikité’ (Fakahā 19:10). Hangē ko kinautolu na’a nau kikite’i ’i he kuonga fuoloá ’a ’Ene ’uluaki hā’ele maí, ’oku tau fakamo’oni foki [mo] kitautolu ’i he lea moe ngāue, ’a e ngaahi kikite ’o kau ki He’ene Hā’ele ’Angaua Maí. …

“’Oku fokotu’u mai ’e he kupu’i lea ’pea ’oku mau tohi ’o fakatatau mo ’emau ngaahi kikité’ ’a e fakapotopoto ’o hono hiki ha lekooti tu’u ma’u ’o ’etau fakamo’oni kia Kalaisí. ’Oku mahino kiate kitautolu ko e ngaahi fakamo’oni ko ia ’oku tau faí, ‘kuo tohi ia ’i he langí ke mamata ki ai ’a e kau ’āngeló; pea ’oku nau fiefia koe’uhí ko [kitautolu]’ (T&F 62: 3). ’E mamata hotau hakó mo e ni’ihi kehé ki he’etau fakamo’oni kia Kalaisi ’a ia kuo hiki pe tohi ke ’aonga kiate kinautolú” (“Ko e Hoko ko ha Fakamo’oni ’o Kalaisi,” Lahona, Mā’asi 2008, 62–63).

’I ho’o faka’osi ’a e konga ko ’eni ’o e lēsoní, poupou’i ’a e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taha ’o e ngaahi me’a ’i he palakipoé pea fokotu’u ha taumu’a ’o e me’a te nau fai ke hoko ai ko ha fakamo’oni mālohi ange ’o Sīsū Kalaisi.

Fakamo’oni’i ’o Sīsū Kalaisí

Kole ki he kau akó ke nau fakamanatu ’a e lēsoni ’o e fa’ahita’u fakaakó pea talaatu ha ni’ihi ’o e ngaahi fatongia ’o Sīsū Kalaisí pea mo ha ni’ihi ’o e ngaahi tefito fekau’aki mo Ia na’e alea’i ’i he kalasí. (Fakamatala’i fakanounou ’i he palakipoé ’a e tali ’a e kau akó.) (’E lava ke kau ’i he ngaahi fatongiá ’a e Taukapó, Fakamo’uí, Taha Fakaleleí, ’Alo Lahí, Alo pē taha Kuo Fakatupú, Sihova, Mīsaia, Tupu’angá. ’E lava ke kau ’eni ’i he ngaahi tefitó: ko e mahu’inga ’o Sīsū Kalaisi ki he palani ’a e ’Otuá; ’Ene ngāue ’i he maama fakalaumālié; ’a e mo’oni ’okú Ne mo’uí; ’Ene ngāue hili ’a e mo’ui fakamatelié; Hā’ele ’Angaua Maí; ’a ’Ene pule ’i he Nofotu’í, ’a e Fakafoki mai ’o ’Ene ongoongoleleí; ’a ’Ene taki ’i he Siasí; pea mo e ngaahi founga ’okú Ne hoko ai ko e Maama mo e Mo’ui ’o e Māmaní.)

Download pea hulu’i ha fo’i vitiō ’o e lea ko ’eni na’e fai ’e Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008), ’a ia na’á ne vahevahe ai ’ene fakamo’oni kia Sīsū Kalaisí. Kapau ’oku ’ikai ke ma’u ’a e fo’i vitioó ’i ho’omou lea fakafonuá, pea fakaafe’i ha tokotaha ako ke laule’o lahi ’a e fakamatalá.

“Ko Sīsuú ko hoku kaungāme’á.. Hala ha taha kuó Ne foaki lahi fau pehē ma’aku. ’Kuo ’ikai ha tangata ’e lahi hake ’ene ’ofá ’i he me’á ni, ke ne foaki ’ene mo’uí koe’uhí ko hono kāingá” (Sione 15:13). Na’á Ne foaki ’Ene mo’uí ma’aku. Na’á Ne faka’atā ’a e hala ki he mo’ui ta’engatá. Ko ha ’Otua pē te Ne lava ’o fakahoko ’eni. ’Oku ou fakatauange ’e lau ’oku ou fe’unga ke hoko ko Hano kaungāme’a.

“Ko Ia hoku fa’ifa’itaki’angá. ’Oku tu’u kotoa ’Ene tō’onga mo’uí, Hono ’ulungaanga mātu’aki ta’esiokitá, ’a ’Ene fietokoni kiate kinautolu faingata’a’iá, ’a ’Ene feilaulau faka’osí, ko e fa’ifa’itaki’anga kiate au. …

“Ko Ia ’a ’eku faiakó. Kuo ’ikai ha le’o kuo faifaiangé peá ne lea ’aki ha lea fakaofo pehē. …

“Ko Ia hoku fai fakamo’uí. ’Oku ou ’a’apa ’i He’ene ngaahi mana fakaofó. …

“Ko Ia hoku takí. ’Oku ou lāngilangi’ia ke hoko ko e taha ’i he kakai tokolahi ’oku ’ofa ’iate Ia mo muimui ’iate Ia he lolotonga ’o e uaafe’i tau kuo maliu atu talu mei Hono ’alo’í. …

“Ko Ia hoku Fakamo’ui mo hoku Huhu’í. ’I He’ene foaki ’Ene mo’uí ’i he mamahi mo e faingata’a’ia ta’e-mafakamatala’í, kuó Ne ala hifo ai ke hiki hake au pea mo kitautolu takitaha mo e ngaahi foha mo e ’ofefine kotoa pē ’o e ’Otuá mei he vanu ’o e fakapo’uli ta’engata hili e maté. … ’Oku ’ikai ha ngata’anga ’o ’eku fakafeta’í. ’Oku ’ikai ha ngata’anga ’o ’eku hounga’ia ’i hoku ’Eikí.

“Ko Ia hoku ’Otuá mo hoku Tu’í. ’E pule ko e Tu’i ’o e Ngaahi Tu’i mo e ’Eiki ’o e Ngaahi ’Eiki mei he ta’engatá ki he ta’engatá. He ’ikai ha ngata’anga ’o ’Ene pulé. He ’ikai ha fakapo’uli ’i Hono nāunaú” (“My Testimony,” Ensign, May 2000, 71).

Fakamatala’i ange ’a e fo’i fakakaukau ko ’ení ki ho’o kau akó: Kapau ’e fehu’i atu ’e ha taha pe ko e hā ho’o tui fekau’aki mo Sīsū Kalaisí, ko e hā ha fo’i fakakaukau ’e tolu pe fā te ke fie ma’u taha ke fakamamafa’í? ’Oange ha taimi ki he kau akó ke hiki ’enau ngaahi fakakaukaú. Hili ia, fakaafe’i ’a e kau akó ke nau tauhoa ’o fevahevahe’aki ’enau talí. Poupou’i kinautolu ke alea’i ’a e ’uhinga na’a nau fili ai ’a e me’a na’a nau faí pea mo ha ngaahi a’usia na’á ne fakamālohia ’enau māhino mo e ’ofa ki he Fakamo’uí. Hili ha taimi fe’unga, pea fehu’i ki he kau akó pe ’oku ’i ai ni’ihi ’iate kinautolu te nau fie vahevahe ’enau fakamo’oni kia Sīsū Kalaisí mo e kalasí.

Faka’osi ’aki hano fai ho’o fakamo’oni ki he ngāue fakalangi ’a e Kalaisi Mo’uí. Fakakaukau ke fakahaa’i ho’o hounga’ia ’i he ngaahi ngaahi fatongia mahu’inga kehekehe na’e fakahoko ’e he ’Eiki ko Sīsū Kalaisí ’i he hisitōliá. Hili ia pea ’oange ki he kau akó ’a e tukupā ko ’ení: Fakalaulauloto ’i ho’o faka’osi ’a e kalasi ko ’ení pe ko hai ’okú ke ’ilo’i ’e lava ke fakamālohia ’i ha’ane fanongo ki ho’o fakamo’oni ki he Fakamo’uí. Fakakaukau ’i he lolotonga ’o e ngaahi uike ka hokó pea faai atu, pe ko hai te ke tokoni’í pea mo e founga te ke vahevahe ai ho’o fakamo’oní.

Laukonga ’a e Tokotaha Akó

• Mātiu 26:14–16; 2 Nīfai 25:26; Mōsaia 18:8–11; 3 Nīfai 18:24.

• D. Todd Christofferson, “Ko e Hoko ko ha Fakamo’oni ’o Kalaisí,” Liahona, Mā’asi 2008, 58–63.