Lēsoni 22: Na’e Hā ’a e Tamaí mo e ’Aló kia Siosefa Sāmita
Lēsoni 22
Na’e Hā ’a e Tamaí mo e ’Aló kia Siosefa Sāmita
Talateú
’Oku pehē ’e he “Ko e Kalaisi Mo’uí: Ko e Fakamo’oni ’a e Kau ’Aposetoló”: “’I hotau kuongá ni, na’e hā ai [’a Sīsū Kalaisi] mo ’Ene Tamaí ki he ki’i tamasi’i ko Siosefa Sāmitá, ’o ne fakafe’ao mai ai ’a e tala’ofa ko ia ne fai fuoloa ko e ‘kuonga ’o e kakato ’o e ngaahi kuongá’ ( ’Efesō 1:10)” (Ensign pe Liahona, ’Epeleli 2000, 3). ’E nofotaha ’a e lēsoni ko ’ení ’i he tefito’i fatongia ’o e ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí ’i he tokāteline ’o e Siasi ’o Sīsū Kalaisi ’o e Kau Mā’oni’oni ’i he Ngaahi ’Aho Kimui Ní pea mo e tafa’aki ’a e Fakamo’uí ’i he me’a-hā-mai ko iá. ’E toe fakamamafa’i foki ’e he lēsoni ko ’ení hono fakamālohia ’e he ako ’o e ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí ’a ’etau tui ki he ’Otuá pea mo Sīsū Kalaisí.
Laukonga ’o e Puipuitu’á
Gordon B. Hinckley, “The Marvelous Foundation of Our Faith,” Ensign pe Liahona, Nov. 2002, 78–81.
Dieter F. Uchtdorf, “The Fruits of the First Vision,” Ensign pe Liahona, May 2005, 36–38.
Neil L. Andersen, “Siosefa Sāmita,”; Ensign pe Liahona, Nōvema 2014, 28–31
Na’e mamata ’a Siosefa Sāmita ki he ’Otua ko e Tamaí mo Hono ’Alo ko Sīsū Kalaisí
Fakamahino’i ’a e kakano ’o e lēsoní ni ’aki hano fakamanatu nounou ’a e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:5–12. Hili iá, kole ki he kau akó ke fakatatau ’a e potufolofola ko ’ení ki hotau kuongá ’aki hano fakamahino’i ange ’a e ngaahi faitatau ’i he me’a na’e a’usia ’e Siosefa Sāmita ’i he’ene fekumi ki he mo’oní pea mo e ngaahi a’usia ’a kinautolu ’oku nau fekumi ki he mo’oní ’i hotau kuongá. (’Oku totonu ke kau ’i he ngaahi talí ’a e me’á ni: Na’e lahi fau ’a e fakafekikí ’i he ngaahi siasí kehekehe. Na’e ’ikai ke lava ’e Siosefa Sāmita ’o ’ilo’i pe ko e fē ’a e siasi na’e mo’oní ’i he’ene faka’uhingá pe fakakaukau faka’atamaí. Na’e faka’uhinga’i kehekehe ’e he kau taki ’o e ngaahi siasí ’a e ngaahi potufolofola tatau pē.)
’Okú ke pehē ko e hā na’e feinga ai ’a Sētane ke ta’ofi e lotu ’a Siosefa Sāmitá? (’E lava ke kau ’eni ’i he ngaahi talí: Na’e ’ilo’i ’e Sētane ’a Siosefa Sāmita mei he maama fakalaumālié peá ne ’ilo’i ko e misiona ne tomu’a fakanofo ki ai ’a Siosefa Sāmita ke tokoni ke fakafoki mai ’a e mo’oní ki he māmaní. Na’e feinga ’a Sētane ke ta’ofi ke ’oua na’a hoko ’eni.)
Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo ’a e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:16–17 pea hiki ’a e ngaahi tokāteline ’oku ma’u mei he fakamo’oni ’a Siosefa Sāmitá. Hili ha taimi fe’unga, fakaafe’i ’a e kau akó ke vahevahe ’a e ngaahi tokāteline na’a nau ma’ú.
Fakakaukau ke faka’ali’ali ’a e lea ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Kulisitōfeli Kouliteni ’o e Kau Fitungofulú:
ʻĪmisi
Elder Christoffel Golden Jr.
“Na’e tohi ’e he Palōfitá: ’Na’á ku sio ki he Tangata ’e toko ua, ’a ia ko hona ngingilá mo e nāunaú ’oku ’ikai fa’a lava ke mafakamatala’i, ’okú na tu’u mai ’i ’olunga ’iate au ’i he ’ataá. Na’e folofola mai ’a e toko taha kiate au, ’o ne ui au ’aki hoku hingoá, ’o ne tuhu ki he tokotahá ’o pehē—Ko Hoku ’Alo ’Ofa’angá ’Eni. Fanongo kiate Ia! [Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:17].
“’Oku fakahaa’i mai ’e he a’usia ’a e tamasi’i ko Siosefá, pea mo ha ngaahi vīsone mo e fakahā kimui ai ’oku ’i ai mo’oni ’a e ’Otua; ko e Tamaí mo Hono ’Alo ko Sīsū Kalaisí ’okú na sino māvahevahe mo kehekehe; ’oku ngaohi ’a e tangatá ’i he ’īmisi ’o e ’Otuá; ko ’etau Tamai Hēvaní ’a e Tamai mo’oni ’a Sīsū Kalaisí; ’oku hokohoko atu hono fakahaa’i ’e he ’Otuá Ia ki he tangatá; ’oku ofi mo tokanga mai ’a e ’Otuá kiate kitautolu; pea ’okú Ne tali ’etau lotú. (“Ko e Tamaí mo e ’Aló,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 100).
’E founga fēfē ha’o fakamatala’i hono mahu’inga ’o e ’Uluaki Mata Me’a-hā-mai ’a Siosefa Sāmita ’i he tui fakalotu ’a e Kau Mā’oni’oni ’i he Ngaahi ’Aho Kimui Ní? (’I he tali ko ia ’a e kau akó, fakamamafa’i ’eni: Na’e fakafoki mai ’e he mata me’a-hā-mai ’a Siosefa Sāmita ki he Tamaí mo e ’Aló ha ngaahi mo’oni mahu’inga lahi ki he māmaní.)
’E founga fēfē ha’o fakamatala ’a hono mahu’inga ’o e ’Uluaki Mata Me’a-hā-mai ’a Siosefa Sāmitá ki he kau fekumi ki he mo’oní ’i he kuongá ni?
Faka’ali’ali ’a e lea ko ’eni na’e fai ’e Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008), pea kole ki ha tokotaha ako ke lau le’olahi ia:
ʻĪmisi
President Gordon B. Hinkley
“’Oku fakafalala ’a e kotoa ’o e me’a ’oku tau taukave’i ’i he’etau hoko ko e kau mēmipa ’o e Siasi ’o Sīsū Kalaisi ’o e Kau Mā’oni’oni ’i he Ngaahi ’Aho Kimui Ní ’i he mo’oni ko ia ’o e ’Uluaki Mata Me’a-Hā-Mai nāunau’ia ko ’ení. … ’Oku ’ikai ha me’a ’oku fakatefito ai ’etau tokāteliné, ’ikai ha me’a ’oku tau ako’i, pea ’ikai ha me’a ’oku tau mo’ui ’aki ’e toe mahu’inga lahi ange ’i he ’uluaki fakamatala ko ’ení. ’Oku ou pehē kapau na’e fefolofolai ’a Siosefa Sāmita mo e ’Otua ko e Tamaí mo Hono ’Alo ’Ofa’angá, ta ’oku mo’oni e me’a kotoa na’á ne lea ’akí. Ko e me’a ’eni ’okú ne fakaava e matapā ’a ia ’oku fakatau ki he hala ’o e fakamo’uí mo e mo’ui ta’engatá” (“What Are People Asking about Us?” Ensign, Nov. 1998, 71).
Ko e hā ’oku “fakafalala [ai] ’a e kotoa ’o e me’a ’oku tau taukave’i ’i he’etau hoko ko e kau mēmipa ’o e Siasi ’o Sīsū Kalaisi ’o e Kau Mā’oni’oni ’i he Ngaahi ’Aho Kimui Ní” ’i he mo’oni ko ia ’o e ’Uluaki Mata Me’a-Hā-Mai nāunau’iá? (’Oku totonu ke mahino ki he kau akó kapau ’oku loi ’a e fakamatala ’a Siosefa Sāmitá, pea ta na’e ’ikai hoko hono Fakafoki mai ’o e Siasi ’o Sīsū Kalaisí; ka, ’o kapau ’oku mo’oni ’a e fakamatala ’a Siosefa Sāmitá, pea ta na’e hoko ’a e Fakafoki mai ’o e ongoongoleleí.)
Kuo founga fēfē ha’o ma’u ha fakamo’oni ki he mo’oni ’o e ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí?
Fakaafe’i ’a e kau akó ke kamata fakakaukau ki he me’a te nau ala fai ke feinga ke ma’u hano toe fakapapau’i fo’ou ’o e mo’oni ’o e ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí. Fakakaukau ke vahevahe ange ’a e lea ko ’eni na’e fai ’e ’Eletā Niila L. ’Enitaseni ’o e Kōlomu ’o e Kau ’Aposetolo ’e Toko Hongofulu Mā Uá:
ʻĪmisi
Elder Neil L. Andersen
“’Oku ou fai atu ha tukupā ki he to’u tupu ’oku fanongo he ’ahó ni pe lau e ngaahi leá ni ’i he ngaahi ’aho ka hoko maí: Ma’u ha’o fakamo’oni fakafo’ituitui ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. … Lau e fakamo’oni ’a e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ’i he Mata’i Tofe Mahu’ingá. … Ko e fakamo’oni ’eni ’a Siosefa ki he me’a tonu ne hokó. Toutou lau ia. Fakakaukau ke ke hiki tepi’i e fakamo’oni ’a Siosefá ’i ho le’o pē ’o’oú, fanongo ma’u pē ki ai, pea vahevahe ia mo ho ngaahi kaungāme’á. ’E tokoni ha’o fanongo ki he fakamo’oni ’a e Palōfitá ’i ho le’ó pē ’o’oú ke ke ma’u ’a e fakamo’oni ’okú ke fekumi ki aí” (“Siosefa Sāmita,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2014, 30).
Kimu’a pea hoko atú, fakamatala’i ki he kau akó ’oku ’ikai ko e ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí pē ’a e taimi na’e ’a’ahi mai ai ’a e Fakamo’uí kia Siosefa Sāmita ’i he kuonga fakakosipelí ni. Hangē ko ’ení, na’e toutou hā ’a Sīsū Kalaisi kia Siosefa Sāmita mo ha kau taki kehe ’o e Siasí lolotonga e ngaahi fuofua ’aho ’o e Fakafoki mai ’o e ongoongoleleí (hangē ko ’ení, vakai, T&F 76:22–24; 110:1–10).
Kole ki he kau akó ke toe fakamanatu ’a e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:17, pea fehu’i ange pe ko e hā na’e fai ’e he Tamai Hēvaní ’i He’ene hā kia Siosefa Sāmita. (Na’á Ne fakafe’iloaki Hono ’Aló.) Te ke lava foki ’o fehu’i ange pea kuo ’i ai ha taimi kuo nau fakakaukau ki he ’uhinga ’oku mahu’inga ai ’a e konga ko ’eni ’o e ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí. Lau ange ki ho’o kau akó ’a e ngaahi fakamatala ko ’eni na’e fai ’e Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita (1876–1972):
ʻĪmisi
President Joseph Fielding Smith
“Ko e fakahā kotoa pē talu mei he hingá na’e fakafou mai ia ’ia Sīsū Kalaisi. … Kuo te’eki ai teitei ngāue fakahangatonu pe fakafo’ituitui mai ’a e Tamaí, talu mei he hingá, pea kuo te’eki ai pē ke Ne hā tuku kehe pē ke fakafe’iloaki mo fakamo’oni ki he ’Aló” (Doctrines of Salvation, fakatahataha’i ’e Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 1:27).
“Ko e taimi na’e ’i he Ngoue ai ko ’Ītení ’a ’Ātamá, na’e ’i he ’ao ’o e ’Otua ko ’etau Tamai Ta’engatá. Hili ’ene hingá, na’e kapusi ia ki tu’a mei he ’ao ’o e Tamaí. … Pea fakatatau mo e folofolá, na’e hoko ’a Sīsū Kalaisi ko e Taukapo ma’a ’Ātama mo ’ene fānaú [vakai, 1 Sione 2:1; T&F 29:5; 110:4], pea mo toe hoko foki ko honau Fakalaloa [1 Tīmote 2:5; Hepelū 9:15] ’o tu’u ’i he vaha’a ’o e fa’ahinga ’o e tangatá mo e Tamai Ta’engatá, ’o tautapa ma’atautolu. Talu mei he taimi ko iá ’o faai mai mo e tataki ’e Sīsū Kalaisi ’a ’Ene kau tamaio’eiki ’i he māmaní mo ’oange ’a e fakahā mo e fakahinohino ki he kau palōfitá. Kapau ko Siosefa Sāmitá ko ha tokotaha kākā…na’e ’ikai ke ne talaki ko e Tamaí na’á Ne fakafe’iloaki ’a e ’Aló, mo kole ange ke ne fai ’ene fehu’í ki he ’Aló, pea ko e ’Aló na’á Ne fai ’a e talí” (Answers to Gospel Questions, comp. Joseph Fielding Smith Jr., 5 vols. [1957–66], 3:58).
Ko e taimi na’e fehu’i ai ’e Siosefa Sāmita ’i he ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí pe ko e fē ’a e siasi na’e mo’oní, ko hai na’á Ne tali ’ene fehu’í?
Fakatatau kia Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita, ko e hā na’e mahu’inga ai ke hiki ’e Siosefa Sāmita ko e Tamai Hēvaní na’á Ne fakafe’iloaki ’a Sīsū Kalaisí pea ko Sīsū Kalaisi na’á Ne tali ’a e ngaahi fehu’i ’a Siosefá? (’Oku totonu ke mahino ’a e fo’i mo’oni ko ’ení ki he kau akó: Talu mei he Hinga ’a ’Ātama mo ’Iví, mo e fakafou mai ’o e fakahā kotoa pē ’ia Sīsū Kalaisi.)
’Oku takiekina fēfē ’e he mahino ’o e fa’ahinga sīpinga ko ’eni ’o e fakahaá ho’o falala ki he ngaahi mo’oni ’o e fakamatala ’a e Palōfitá ki he’ene mata me’a-hā-maí?
’Oku tokoni ’a e ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí ke tau fakatupulaki ha tui kia Sīsū Kalaisi
Fakaafe’i ha tokotaha ako ke lau le’olahi ’a e fakamatala ko ’eni na’e fai ’e Palesiteni Dieter F. Uchtdorf ’o e Kau Palesitenisī ’Uluakí:
ʻĪmisi
President Dieter F. Uchtdorf
“Ko e founga ’eni ’oku hanga ai ’e he ’Uluaki Mata-Me’a-Hā-Mai ’a Siosefa Sāmitá ’o faitāpuekina ’a ’etau mo’ui fakatāutahá, mo’ui ’a hotau fāmilí pea a’u atu ki he fa’ahinga kotoa ’o e tangatá—’oku tau tui kia Sīsū Kalaisi ’o fakafou ’i he fakamo’oni ’a e Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Kuo ma’u ’e he kau Palōfita mo e kau ’aposetolo ’i he hisitōlia ’o e fa’ahinga ’o e tangatá ha ngaahi fakahā fakalangi meimei tatau mo Siosefá. …
“… ’Oku hanga ’e he ngaahi fakahā kotoa ko ’eni ’i he kuonga mu’á mo onopōní ’o tataki ’a kinautolu ’oku tuí ki he tupu’anga ’o e mā’oni’oni mo e ’amanaki lelei kotoa pē—ki he ’Otua ko ’etau Tamai Hēvaní mo Hono ’Alo ko Sīsū Kalaisí. …
“’E tāpuaki’i kitautolu ’i he’etau tui ki he fakamo’oni fakatāutaha ’a e Palōfita ko Siosefá mo hono mo’oni ’o e ’Uluaki Mata-Me’a-Hā-Maí, ’i he ako mo e lotu lahi mo fakamātoató, ’aki ha tui mālohi ki he Fakamo’ui ’o māmaní, ’a ia na’e folofola kia Siosefa ’ko e pongipongi ia ’o ha ’aho faka’ofo’ofa, mo langi ma’a, ’i he kamata’anga ’o e tō-ta’u ’o hono taha afe valungeau mā uofulu ’o e ta’ú” (Siosefa Sāmita—Hisitōlilá 1:14)” (“The Fruits of the First Vision,” Ensign or Liahona, May 2005, 38).
Fakatatau kia Palesiteni Ukitofa, ko e hā ha tāpuaki ’oku ma’u mei he ako kau ki he ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí? (Neongo te nau ala ngāue ’aki ha fakalea kehe, ka ’oku totonu ke ’ilo’i ’e he kau akó ’a e tefito’i mo’oni ko ’ení: ’I he’etau ako ki he ’Uluaki Mata Me’a-Hā-Maí ’oku tau fakatupulaki ai ha tui lahi ange ki he ’Otua ko e Tamaí mo Hono ’Alo ko Sīsū Kalaisí.)
’Oku fakaloloto’i fēfē ’e he ako ki he ’a’ahi ’a e Tamaí mo e ’Aló kia Siosefa Sāmitá ’a ’etau tui kiate Kinauá? (’E lava ke kau ’i he talí ’a e me’á ni: Ko e ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí ko ha fakamo’oni ia ’e taha ’okú Na mo’ui; ’okú ne toe fakapapau’i mai kiate kitautolu ’okú Na mahu’inga’ia ’i he ngaahi ngāue ’a e tangatá; ko e fakamo’oni ’okú Na ’afio’i mo talia ’etau ngaahi lotú.)
Ko e hā ’a e fatongia ’oku fakahoko ’e he ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí ’i ho’o fakamo’oni ki he Fakafoki mai ’o e ongoongoleleí?
Ko e hā te ke lava ’o fai ’i he ngaahi uike ka hoko maí ke fakamālohia pe ma’u ai ha fakapapau’i ho’o fakamo’oni ki he ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí?
Fakatukupaa’i ’a e kau akó ke tuku ha taimi ’i he ngaahi ’aho ka hokó ke fakalaulauloto mo lotua fekau’aki mo e ’Uluaki Mata Me’a-hā-maí. Fakaafe’i kinautolu ke hiki e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi ongo ’oku nau ma’u fekau’aki mo e a’usia toputapu ’a Siosefa Sāmitá.