Talateú
Kuo fokotu‘u ‘e he Kau Palesitenisī ‘Uluakí mo e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá ‘a e ngaahi tohi ‘o e Ngaahi Akonaki ‘a e Kau Palesiteni ‘o e Siasí ke tokoni ki he kāingalotu ‘o e Siasí ‘i hono fakalahi ‘o ‘enau mahino ki he tokāte-line ‘o e ongoongoleleí pea nau ‘unu ke toe ofi ange ai kia Sīsū Kalaisi ‘o fakafou ‘i he ngaahi akonaki ‘a e kau palōfita ‘i he kuonga fakakosipelí ni. ‘Oku ‘i he tohí ni ha ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Hiipa J. Kalānite, ‘a ia na‘e hoko ko e Palesiteni ‘o e Siasi ‘o Sīsū Kalaisi ‘o e Kau Mā‘oni‘oni ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimui Ní mei Nōvema 1918 ki Mē 1945.
‘E tāpuekina ‘a e Kāingalotu ‘o e Siasí ‘o ka nau ka faka‘aonga‘i ‘a e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Kalānité ‘i he‘enau mo‘uí. Na‘á ne fakamamafa‘i: “He ‘ikai ke ‘i ai ha fa‘ahinga ‘ilo ia, pe ue‘i fakalaumālie pe fakamo‘oni ki hono fakalangi ‘o e ngāue ‘a e ‘Otuá ‘e ‘aonga kiate kitautolu kae ‘oua pē kuo tau faka‘aonga‘i ‘a e ‘ilo ko iá ‘i he‘etau ngaahi tō‘onga mo‘ui faka‘ahó. ‘Oku ‘ikai ko e lahi ‘o e me‘a ‘oku ‘ilo ‘e ha tahá ‘e ‘aonga ki ai mo hono kāingá, ka ko hono faka‘aonga‘i ‘o e ‘ilo ko iá.1
Founga Faka‘aonga‘i ‘o e Tohí
‘Oku ‘i he vahe kotoa pē ‘o e tohí ni ha konga ‘e fā: (1) ko ha talamu‘aki ‘okú ne fakataukei‘i nounou ‘a e tefito‘i me‘a mahu‘inga ‘i he vahé; (2) “Mei he Mo‘ui ‘a Hiipa J. Kalānité, ” ‘a ia ‘oku fakafōtunga mai ai ‘a e pōpoaki ‘o e vahé ‘aki hano fakamatala‘i mai ha me‘a ‘e taha pe lahi ange ai na‘e hoko ‘i he mo‘ui ‘a Palesiteni Kalānité; (3) “Ngaahi Akonaki ‘a Hiipa J. Kalānité, ” ‘a ia ‘okú ne fakamatala‘i ha ngaahi tokāteline mei he ngaahi malanga mo e ngaahi tohi ‘a Palesiteni Kalānité pea mei he ngaahi pōpoaki na‘e fai ‘e he Kau Palesitenisī ‘Uluakí he lolotonga ‘o ‘ene hoko ko e Palesiteni ‘o e Siasí; pea mo e (4) “Ngaahi Fokotu‘u ki hono Akó mo hono Alea‘í, ” ‘a ia ‘oku ‘i ai ha ngaahi fehu‘i ke ne faka‘ai‘ai hano toe vakai‘i mo ha fekumi fakafo‘ituitui, ‘a hono faka‘aonga‘i ‘o e ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘o e ongoongoleleí, pea mo hono alea‘i ‘i ‘api pea ‘i he lotú. ‘E ala ‘omi ‘e hano tomu‘a lau ‘o e ngaahi fehu‘í ki mu‘a pea toki ako ‘a e ngaahi lea ‘a Palesiteni Kalānité ha fakamaama lahi ange ki he‘ene ngaahi akonakí.
‘Oku tonu ke faka‘aonga‘i ‘a e tohí ni ‘i he ngaahi tūkunga ko ‘ení:
Ako fakafo‘ituituí mo fakafāmilí. Kapau ‘e ako ‘i he fa‘a lotu mo e fifili lahi, ‘e ala ma‘u ‘e he fakafo‘ituituí ha fakamo‘oni fakatāutaha ki he ngaahi mo‘oni na‘e ako‘i ‘e Palesiteni Kalānité. ‘E tānaki atu ‘a e tohí ni ki he laipeli ‘o e ongoongoleleí ‘a e mēmipá pea ‘e hoko ia ko ha ma‘u‘anga tokoni mahu‘inga ki hono ako‘i ‘o e fāmilí pea mo e ako ‘oku fakahoko ‘i ‘apí.
Alea‘i ‘i he ngaahi houalotu he Sāpaté. ‘E hoko ‘a e tohí ni ko e tohi lēsoni ia ki he ngaahi houalotu he Sāpaté ‘a e kulupu ‘o e taula‘eiki lahí, kōlomu ‘o e kaumātu‘á, pea mo e Fine‘ofá, ‘o tautautefito ki he Sāpate ua mo e tolu ‘o e māhiná. Ko e ngaahi fealēlea‘aki ‘o e ngaahi houalotu ko ‘eni he Sāpaté ‘oku totonu ke nofotaha pē ia ‘i he ngaahi tokāteline moe ngaahi tefito‘i mo‘oni ‘o e ongoongoleleí. ‘Oku tonu ke nofotaha pē ‘a e kau faiakó ‘i he fakamatala ‘i he tohí mo tokoni‘i ‘a e kāingalotú ke nau faka‘aonga‘i ‘a e ngaahi akonakí ni ‘i he‘enau mo‘uí. ‘E lava pē ke nau ngāue‘aki ‘a e ngaahi fehu‘i ‘i he ngata‘anga ‘o e vahe taki taha, ke faka‘ai‘ai ‘aki ‘a e fealēlea‘aki ‘i he kalasí. ‘Oku totonu ke fai ‘e he kau mēmipa ‘o e kalasí ‘enau ngaahi fakamo‘oní mo vahevahe ha ngaahi me‘a fakafo‘ituitui na‘e hoko tonu fekau‘aki mo e ngaahi lēsoní, ‘i he taimi ‘e taau ai ke fakahokó. Ko e taimi ‘e feinga ai ‘a e kau faiakó ‘i he loto fakatōkilalo ke ma‘u ‘a e Laumālié ‘i hono teuteu mo hono fakahoko ‘o e lēsoní, ‘e fakalahi e ‘ilo ki he mo‘oní, ‘a e taha kotoa pē ‘oku kau he lēsoní.
‘Oku tonu ke poupou‘i ‘e he kau takí mo e kau faiakó ‘a e kāingalotú ke nau lau ‘a e ngaahi vahé ‘i he‘enau teuteu ki he ngaahi houalotu he Sāpaté pea mo ‘omi ‘enau ngaahi tohí ki he lotú. ‘Oku totonu ke nau faka‘apa‘apa‘i ‘a e teuteu ko ia ‘oku faí ‘aki ha‘anau faiako mei he ngaahi lea ‘a Palesiteni Kalānité. Ko e taimi ‘oku tomu‘a lau ai ‘e he kāingalotú ha vahe, te nau mateuteu ange ai ke faiako pea mo fefakamaama‘aki.
‘Oku ‘ikai fie ma‘u ia pe ‘e fokotu‘u atu ke toe fakatau ‘e he kāingalotú ha toe ngaahi tohi fakamatala kehe pe ngaahi tohi fakamaama ke fakalahi atu ki he fakamatala kuo ‘osi ‘i he tohí. ‘Oku poupou‘i ‘a e kāingalotú ia ke nau kumi ki he folofolá ke ‘ilo lahi ange ai ki he tokāteliné.
Koe‘uhí na‘e fatu ‘a e tohí ni ki he ako fakafo‘ituituí mo ha fakamo‘oni ki he ongoongoleleí, ‘oku lahi ai ha ngaahi vahe ia ‘oku fu‘u lahi ‘a e fakamatalá ia ke alea‘i kakato ‘i ha houalotu pē taha he Sāpaté. Ko ia, kuo pau ke taki taha ako ai ‘a e fakafo‘ituituí ‘i honau ‘apí kae lava ke ‘aonga kakato ‘a e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Kalānité.
Ngaahi Mau‘anga Fakamatala ‘Oku Hā he Tohí Ni
Ko e ngaahi akonaki ‘a Palesiteni Kalānite ‘i he tohí ni ko e to‘o fakahangatonu pē ia mei ha ngaahi ma‘u‘anga fakamatala kehekehe. ‘Oku kei ‘i he ngaahi konga ko ‘eni ‘oku to‘o fakahangatonu maí ‘a e ngaahi faka‘ilonga lea, sipela, pea mo e fakamata‘itohi lahi na‘e ‘i he ngaahi tohi na‘e ma‘u hangatonu mei aí tuku kehe kapau na‘e fie ma‘u ke fakahoko ha ngaahi fakatonutonu fakatohi pe liliu ‘i he taipé, ke lava ai ‘o lau lelei ange. ‘I he ‘uhingá ni, ‘e ala fakatokanga‘i ‘e he kau lau tohí ha fanga ki‘i faikehekehe iiki ‘i he kakano ‘o e fakamatalá.