A na Kainaomataaki n Aki Toki, ni Mwakuri bon Irouia
Iroun Unimwaane D. Todd Christofferson
Man te Kooram n te Tengaun ma Uoman n Abotoro
Bon ana kantaninga te Atua bwa ti na riki bwa aomata aika a kariaiakaki ni keerake ni karekea bwaninin aia konabwai n te maiu n rabwata ao n tamnei.
Ana kaotioti William Shakespeare ae Maiun Henry te V ae te Uea inanona tamnein te kaembwa n te tairiki ae tamneia tautia n Engiran i Agincourt tii tabeua te tai imwaain aia buaka ma aia aami I-Buranti. Inanon te oota ae e aki bati ao ni karabaaki te Uea Henry e nakonako n aki kinaaki ibuakoia ana tautia. E taetae ma ngaia, ni kataia ni kakaea nanoia ana tautia ake a rangi ni karako mwaitiia nakon te taanga ni buaka are e kaaitaraia, ao ibukina bwa a aki kina bwa antai ngaia, a bon kokoaua n aia kaeka. Inanon mwakoron aia maroro a taetae ibukin ae antai tabena te bwai are e riki nakoia mwaane inanon te buaka—te uea ke tautia n tatabemaniia nako.
N te iango teuana te Uea Henry e katanoata, “N au iango N na rangi ni kukurei riki ni mate inanon ana aami te uea nakon te tabo riki teuana; ibukina bwa ana buaka a tamaroa.”
Michael Williams e kaeka, “Te iango anne e raka riki nakon are ti ataia.”
Te tautia are temanna e kariaia man taku, “Eng, ao e raka riki nakon are ti riai n ataia; ibukina bwa e bon tau ibukira bwa ngaira ana bwai te uea. Ngkana ana buaka a kairua, ti aki bure iai ibukina bwa ti bon tii ongotaeka nakoina.”
Williams e reitia, “Ngkana a aki tamaroa, ngkanne te uea n ti ngaia e bon bukintaeka ni bwaai ni kabane ake e karaoi.”
N aki kakubanako, Henry te Uea e aki kariaia, “Ni kabane ana aomata te uea iai tabeia nakon te uea ma ni kabane aomata bon tabeia tamneiia.”1
Shakespeare e aki kataia ni kakaea tokin te kauntaeka aio n te kaotioti, ao n teina teuana ke te aekakira bon te kauntaeka ae reitinako nakon oin ara tai—ake a uota te tabe ibukin tera te bwai ae e riki inanon maiuira?
Ngkana bwaai a bitaki nakon te buakaka, bon iai te kani bukiniia tabeman ke bon te Atua. Tabetai aomata a moanna n namakina ae a na riai n tararuaaki irouia tabeman aomata ke kurubu, a kataia ni kanakoa te tabe ibukin mweraoia nakoia aomata tabeman ke nakon te tautaeka. Inanon bwain te tamnei tabeman a taku, bwa mwaane ao aine a aki kainnanoa karekean te tamaroa ibon irouia—ibukina bwa te Atua e tangiriira ao ni kamaiura “n arora ae ngkai.”
Ma te Atua iai ana iango bwa Natina a riai ni mwakuri nakon aia rinerine ae tamaroa are e a tia n anganiia, “bwa aomata ni kabane a na kona ni bukintaeka ibukin oin aia bure n te bong ni motikitaeka.”2 Bon Ana.babaire ao Ana kaantaninga bwa ti karekea oin te babaire inanon ara mwakuri ni maiura, Te Atua e na aki maiuakina maiura ibukira ke ni baireira n aiaron Ana bwabeten aron are n te taina e iangoia ni karaoia. Ao a na aki Ana burabeti ni butimwaea ana mwakuri te “bwabete mwatita” n ana tabo te Atua. E taekinna Brigham Young: “I aki tangiriia Aomata Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira n te aonaaba aei, ke i karawa, n rau nanoia ni bwaai ake I karaoi, ti ngkana te Uea Iesu Kristo,— tamnein te kaotioti e karikiia, bwa a na rauaki. I tangiriia bwa a na ataia ibon ibukiia ao n oota ibon irouia.”3
Ngaia are te Atua e aki kamaiuira “n arora ae ngkai” te moan, ibukina “n arora ae ngkai” ti aki itiaki, ao “akea te bwai ae e aki itiaki ae kona ni maeka … i matana, bwa, n ana taeka Atam, te Aomata ae Tabu bon arana, ao aran Natina te riki temanna bon Natin te Aomata [ae Tabu].” 4 Ao te kauoua, Te Atua e na aki mwakuri ni karaoira bwa bwaai ake ti aki rinei n ara mwakuri n riki iai. E koaua E tangiriira, ao ibukina bwa E tangiriira, E aki imanonoira ke ni kitaniira. Ma E buokiira ao ni kairiira. E koaua, kaotan raoi ana tangira te Atua bon Ana tua.
Ti riai (ao ti karaoia) ni kimwareirei inanon te babaire are e kateia te Atua are e kariaira ni karaoi rinerine ni mwakuri iboni bukira ao n rinanon mwiina, ke n aron are e taekinna te koroboki ae tabu, ni “katoonga te mao, bwa [ti] aonga n ataia bwa e kakawaki te tamaroa.”5. Ti na aki toki ni kakaitau n ana Mwakuri ni Kamaiu te Tia Kamaiu are e tokanikai iaon te moan bure bwa ti aonga ni bungiiaki nakon te aonaaba aio are e na katuaeaki ibukin ana bure Atam. 6 Ai ngaia are ibukin ae ti a tia ni kabooaki man te Bwaka, ti moana maiura n akea burera imatan te Atua ao n “riki ni kainaomataaki n aki toki, n ata te raoiroi man te buakaka; ni mwakuri iboni [bukira] ao n aki mwakuriaki.”7 Ti kona n rineia n riki nakon aron te aomata are ti tangiria, ma ana ibuobuoki te Atua, ao ti kona n riki n ai Arona.8
Ana euangkerio Iesu Kristo e karikii aanga aika tauraoi nakon are ti na riki iai. Rinanon ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo ao Ana akoi, kabwakara ni maiuakin tuan te teretio raoi ao n teimatoa inanon te maiu n rabwata a kona ni kamaunaaki ao ti na kona ni karikirakea anuan te Atua ao n riki kaitiakaki. Te motiraoi e tangira, e ngae ngke, bwa a na akea n aei ae e na riki n akea tauraoi ni boraraoi ao ara mwakuri iai. Aio are e koaua n taainako. Rokora iaon te aba bwa aomata ae iai rabwatara bon mwiin ara rinerine are ti karaoia n karaoa ana baire Tamara.9 Ai ngaia are, te kamaiuaki bon te koaua bwa mwiin te nano ae karina ma e bon aki riki man te kantaninga ae tabu n tii ngaia.10
Te motiraoi bon te anua ae kakawaki iroun te Atua. Ti kona ni karekea te onimaki iroun te Atua ibukina bwa e kororaoi onimakinana. Booki aika tabu a reireiniira bwa “Te Atua e aki nakonako ni kawai aika bwaoua, n aki rairaki nakon te atai ke te maing, n aki karaoa ae kaokoro man are e a tia n taekinna, ngaia are kawaina a eeti, ao ana kooti bon te mronron ae akea tokina”11 ao bwa “te Atua e bon aki nanonano n taraakin aroia aomata:”12 Ti onimakina tamaroan te motiraoi ibukin te onimaki, te aki nanououa, ao te kantaninga.
Ma ngkai mwiin te riki ni kororaoi raoi, iai bwaai tabeua are te Atua e aki kona ni karaoia. E aki kona n rinerine n aki akaaka ni kamaiuaia tabeman ao ni kanakoia ao n aki manga butimwaia tabeman. E “aki kona n taraa te bure ma ni kariaia karaoana naba teuatana.”13 E aki kona ni kariaia te nanoanga n riaon te motiraoi.14
Te koaua are te Atua e karika koauan te nanoanga bon te kakoaua ae anainano ibukin ana motiraoi are te Atua e a tia ni karaoa raon te koaua n nanoanga. I bon bukina bwa E bon riai are e a katea te kawai ibukin te nanoanga ni karaoa te mwakuri ae kakawaki n tokira are akea tokina. Ngaia are ngkai, “te momotiraoi e karaoi bwaai ni kabane ake e tangiri, ao te nanoanga e anai bwaai ni kabane ake bon oin ana bwai.”15
Ti ataia bwa bon ana korakai ao matena ake a aki bure, Ngaia are te Tama bon rangi ni kukurei; … ao raraan Natina are e a waanako”16are e karaua nanon tangiran te motiraoi, ni kanaua te nanoanga, ao ni kabooira.17 Engae ngkanne, “n aron te momotiraoi, te babaire ibukin te kabooaki e aki kona ni kakoroaki bukina ma, tii te rairinano.”18 Bon te bwai ae e kainnanoia ao te tai ibukin te rairannano are e a kariaia te nanoanga ni karaoa ana mwakuri n aki kamaunaa te motiraoi.
Kristo e aki mate bwa e aonga ni kamaiuia aomata ni kabane ma e anga te tai ibukin te rairannano. Ti onimakina “tamaroana ae bwanin ao e korakora ni kamaiu”19 inanon te mwakuri n rairannano, ma ni mwakuri nakon te rairannano bon te bitaki are e kainnanoira ni karaoia man ara iango. Ai ngaia are ni karaoan te rairannano bwa te aro ibukin te bwaintituaraoi n akoi are te Atua e karikiira n tauii taabe ibon ibukira. Te rairannano, e karinea ao ni kamatoa ara rinerine ae tamaroa: “Ao ngaia are te nanoanga e kona ni kakoroi bukin bwaai ake e tangiri te momotiraoi, ao e katobibia ni bain te mweengaraoi, ngaia are ti nakon are iai te onimaki irouna nakon te rairannano e bon kamanenaaki iaan te tua ae kaineti ma te momotiraoi; ma ngaia are te babaire ae kakannato ao akea tokina ibukin te kabooaki e na ti kakoroaki bukina iroun are iai ana onimaki nakon te rairannano.”20
Te aki oota n ana momotiraoi ao n nanoanga te Atua bon te bwai teuana; kakeaan ae iai te Atua ke te kariaia ao mwaakana ae korakora bon ngaia naba teuana, ma teuana e na riki ni karekean ae karako iroura—n tabetai e rangi ni uarereke—nakon ara konabwai ae bwanin ae tabu. Te Atua ae e aki kainnanoa te bwai teuana mai irouia Ana aomata e mwakuri n tii te arona ngke E na karaoia ngke arona bwa E bon akea ngaia. Te aonaaba are akea Atuana te Atua ae maiu are e katei tuua aika a raoiroi n tautaekani ao ni kakororaoia Natina bon te aonaaba naba are akea raoi te koaua ke te momotiraoi. Bon te aonaaba are e butimwaeaki n tabangaki n are eeti ao n are e bure e bon kaokoro ibukin temanna ma temanna.
Relativism nanona aomata n tatabemaniia bon ngaia teuanne ke neienne n oin ana kabanea n rietata ni kariaia. E koaua, tiaki ti ake a kakeaa te Atua ao n iirate koaua aio. Tabeman ake a kakoaua te Atua a teimatoa ni kakoaua bwa ngaia ibon irouia n tatabemaniia a baireia bwa tera ae eeti ao ni bure. Temanna te kairake ni kawai e kabwarabwara n te aro aio: “I taku bwa I aki kona n taekinna bwa te Hinduism e kaairua ke te Katorika e kaairua ke n riki bwa te Episcopalian e bon kaairua—I taku bwa e nakon are tera ae ko kakoaua. … I taku bwa akea ae e eeti ke e bure.”21 Temanna, are e titirakinaki ibukin boton ana koaua n ana aaro, e kaeka, “Ngai—I kakoauaii ibon irou e a bon n roko n anne. I nanonna bwa e na kanga n iai te kariaia nakon are ko kakoaua?”22
Nakoia ake a kakoaua te bwai teuana ke bwaai ni kabane bwa a kona ni koaua, te katanoata ibukin te kantaninga, ae matoatoa, ao te koaua ae taabangaki e namakinaki n ai aron korakora—“N na riai n aki kairoroaki ni kakoaua te bwaai teuana bwa e koaua are I aki tangiria.” Ma anne e aki bita te koaua. Ribaakin tuan ana katikitiki te aonaaba e na aki tuuka bwakan te aomata anne ngkana e ewenako man te katati. Titebo te koaua ibukin te tua ao te momotiraoi ae akea tokiia. Te inaomata e aki roko man totokoana ma man kammwakurana. Anne bon te boto ae kakawaki nakon mwaakan te Atua. Ngke arona bwa tiaki ibukin aron raoi koaua aika a matoatoa ao n aki bibitaki, te bwai n tituaraoi ibukin inaomatam n rinerine a na riki n akea nanoia ngkai ti na aki kona ni kan nooria ao ni karekea iangoan ara mwakuri. N aron Riaai ni kabwarabwara: “Ao ngkana kam taekinna bwa akea te tua, ao titebo ngke kam taekinna naba bwa akea te bure. Ngkana kam taekinna bwa akea te bure, ao titebo naba ngke kam taekina bwa akea te raoiroi. Ao ngkana akea te raoiroi ao a na akea te kukurei. Ao ngkana akea te raoiroi ke te kukurei ao a na akea naba te rekenikai ke te karawawataaki. Ao ngkana akea bwaai aikai ao bon akea te Atua. Ao ngkana akea te Atua ao akea ngaira, ke te aonaaba; bwa a na bon akea naba karikan bwaai, ke mwakuri i boni iroum ke ni mwakuri imwiin tuangam ao a na bane n tia ni mauna bwaai ni kabane.”23
Inanon bwaai aika uoua bwa te rabwata ao te tamnei, te tai n riki ni mwiokoaki iboni bukira bon ana bwai n tituaraoi te Atua are e anganiira ao n akeana ao tiaki kona ni karekea ara konabwai raoi ae natin te Atua te aine ke te mwaane. Ni bukintaeka iboni iroura e a riki ni kauoua bwa te inaomata ao te tabe are ti na riai n taainako ni kamanoa; e a tia ni buakanaki mai imwaain te Kairibwai. Ti riai ni kamanoa te bukintaeka ni kaitaraia aomata ao burokuraem nako ake (n tabetai ma te nano ae te kabanea n tamaroa) a karikiira bwa ti na katan iai. Ao ti riai ni kamanoa ni kaitarai oin ara iango n totokoa te mwakuri are e kainnanoaki ni karikirakea te tarena, konabwai, ao aron te Kristo.
Te karaki e taekina rongorongon te mwaane are e bon rawa ni kan mwakuri. E tangiria n tararuaaki ni bwaai ni kabane ake e kainnanoi. N aron are e iangoia, te Ekaretia ke te tautaeka, ke ni kauoua, a taarau irouna ni maiuna ibukina bwa e a tia ni kakabwaka ana taekiti ao ana kabwianibwai. Akea kanana ae e na kanna ma e rawa ni mwakuri n tararuaia iboni irouna. Man buan aia iango ao te kairiribai ae bati, naake a kataia ni buokiia a baireia bwa ngkai e na bon akea ana kekeiaki ni kamaiua iboni irouna, a riai ni uotia nakon te tabo are a taunaki iai maate ao ni karikia bwa e na mate. Iaon kawaia nakon te tiemeteri, temanna te mwaane e taku, “Ti aki kona ni karaoa aio. Iai tabeua au koon ao N na anganna.”
Ngaia are a kabwarabwara aio nakon te mwaane, ao e titiraki, “E a tia ni kanakoaki kunna?”
A kaekaa, “E tuai.”
“Eng ngkanne,” e taku, “buti nako.”
Bon ana kantaninga te Atua bwa ti na riki bwa mwaane ao aine aika kainaomataaki ni kona ni maiu nakon ara konabwai ae bwanin n rabwatara ao n tamneira, bwa ti na kainaomataaki man ataakin tokin aki kaubwaira ao buure ake a tauiira, ake ti kimwareirei man karineaki iai iboni iroura ao te inaomata, bwa ti na riki n tauraoi ni bwaai ni kabane ao n rin n Ana abanuea are te teretio.
I mena iaan te iango are e kaairua bwa aio e kona ni karekeaki man oin ara kekeiaki n tingaia n akea Ana ibuobuoki ae e rangi ni bati ao n teimatoa. “Ti ataia bwa man ana akoi are ti a kamaiuaki iai, ma ti konai ni karaoi ni kabane.”24 Ao ti aki kainnanoa karekean tabeua tian te konabwai ae uarereke ke te tamaroa imwaain ae e na buokiira te Atua—te ibuobuoki ae tabu e kona n riki bwa ara bwai ni katoa aoa n te bong koraki, n aki tabe bwa ti mena ni kawain te ongotaeka. Ma I ataia bwa riaon tangiran Ana ibuobuoki, ti riai, ni mwakuri, n rairananora, ao n rinea te Atua bwa e aonga ni mwakuri inanon maiura n teimatoa ma te momotiraoi ao te rinerine ae tamaroa. Au bubuti bwa ti na taua te mwioko ao ni mwakuri bwa e aonga n iai te bwai teuana ae e na buokiira iai te Atua.
I kaota te koaua bwa te Atua te Tama e maiu, bwa Natina, Iesu Kristo, bon ara Tia kabooira, ao bwa te Tamnei ae Raoiroi e tiku iroura. Nanoia ae e koaua ni buokiira ao bon iai irouia te konabwai ni buokiira. Ti na uti n “teirake man te bubu. … bwa ana berita aika tabu te Tama ae Akea Tokina ake e a tia ni karaoia ma ngkami e na kakoroaki bukina.”25 N aran Iesu Kristo, amen.