“Ngke tao Kam a Tia N Ataai”
Ti bon tii ata taekan te Tia Kamaiu, ke e rikirake kinaakina? Ti na kanga ni kina riki te Uea?
Ngke e kaina ana kabwarabwara te Tia Kamaiu iaon te Maunga, E kamatata te koaua are akea tokina bwa “tii man karaoan nanon te Tama bon ngaia te akoi ni kamaiu are e kona ni karekea te Nati.”1
E taekinna:
“A aki bane n rin n uean te Atua akana kangai nako Iu, Te Uea, Te Uea; ma e na rin iai ane taua ana taeka Tamau are i Karawa.
“Ane a na kangai nako Iu aomata aika bati n te bong arei, Te Uea, Te Uea, tiaki ti taetae ni burabeti n aram? Ao tiaki ti kanakoia taimonio n aram? Ao tiaki ti karaoi kakai aika bati n aram?
“Ao ngai N na taku nako ia, I bon aki atai ngkami ma ngkoa: nako mai Rou, ngkami aika kam kakaraoa ae buakaka.”2
Otara n te Tamnei aei e karababaki ngkai ti tarai manga kaetan taeka aika a anainano. Ae tamaroa riki, ana taeka te Uea are e taekinaki n ana Booki te Baibara ae King James, “I bon aki atai ngkami ma ngkoa,” e bitaki n ana Rairairi Iotebwa Timiti nakon “Ko tuai man kinaai.”3
Iangoa naba te taeka ni kaikonaki irouia kiibono ake Tengaun. Uringnga bwa niiman ake a nanobaba ake aki tauraoi a nako ni karekea bwaan aia taura imwiina ngke a ongo bwa a nang kaitibo ma te tia mare te mwane.
“Ao ngke a nako ni kaboa te bwa, ao e roko te tia iein; ao a rin ma ngaia n te baka naake a tauraoi aia bwai: ao e a bonotaki naba te mataroa.
“Ao rimwi a roko kibono ake raoia, ao a kangai, Te Uea, te Uea, ko na kaukia nako ira.
“Ao e kaekaia ni kangai, E koaua ae I a tuangkami ba I aki kinaingkami.”4
E kaotaki n te taeka ni kaikonaki aei bwa ngaira n tatabemaniira ti kaotaaki ni manga kaetana ae kairaki. E kakaawaki riki, te kibu “I aki kinaingkami” ngke e taekinaki n Baibare King James Version e kamatataaki n ana rairairi Iotebwa Timiti nakon “Ko tuai man kinaai.”5
Kibu aika “Kam tuai man kinaai” ao “Kam aki kinaai” e riai n riki bwa kinaakira ae nano n te maiu n Tamnei n ataira raoi ibon iroura. Ko bon ti ata taekan te Tia Kamaiu, ke ti karikirakei Kinaakina? Ti kanga n ata riki te Uea? Titiraki aikai nanona a boboto n au rongorongo. I kakorakoraai ni kaoa ana ibuobuoki te Tamnei ae Raoiroi ngkai ti ikotaki n iangoa te iango ae kakaawaki aei.
Te Ataiko ae te Atua
E taku Iesu:
“Boni Ngai te kawai, ao te koaua, ao te maiu: akea ane nako n te Tama, ba ti I Rou.
“Ngke tao kam a tia n atai, ao kam ata naba Tamau.”6
Ngkai ti ata te Tama ao ti ata naba Natina ae Tangiraki.
Te botoniango ae kakaawaki n te maiu ae Mamate bon ti ataakin Natina te Riki Temanna te Tama ma kataakin riki Kinaakina. Aua mwaneka aika kakaawaki ake a kona ni buokiira n ata te Uea bon kamwakuran ara onimaki Irouna, iriirakina, beku Ibukina, ao Kakoauakina.
Kamwakuran ara Onimaki Irouna
Kamwakuran onimakinan Iesu Kristo are e kairaki ma mwakuri aika raraoi, nanoanga ao n akoi.7 Ti moan ata te Tia Kamaiu ngkai ti kaota moan waakinan ao kabonganaan ara konabwai n te maiu n Tamnei ao n rinanon Ana reirei, riki ni karokoa are ti kona ni karinna inanona mwakoron Ana taeka.”8 Ngkai e rikirake ara onimaki iroun te Uea, ti Onimakinna ao ti kakoaua Mwaakana ni kamaiu, katoki aoraki, ao ni kakorakoraira.
Te onimaki ni koaua e boboto inanon ao iaon te Uea ao n tainako e kairi nakon karaoan ae raoiroi. “Onimakinan Kristo [bon] te moan reirei ni kaotan te etieti ni kabane, … aan taian reirei ni kabane … a kautun aia mwakuri aomata ni kabane aika wanawana.”9 Ibukina bwa te mwakuri ni kaineti ma reirei aika eti te Tia Kabooira e taekinna bwa e boboto iaon karekean ao kakaraoan te onimaki ni koaua. “te onimaki e mate ngkana akea te mwakuri.”10 Ti na riki bwa taan karaoa nanon te taeka, ao tiaki tii taan ongoongo.”11
Ongoraeakinan ana taeka te Atua ao karekean ana bwaintangira n Tamnei n te onimaki iroun te Tia Kamaiu a bon uaia n irekereke, ngkai “te onimaki e roko man ongoraeakinana, ao te ongora man ana taeka te Atua.”12 Ti na kataneiaira ma Ngaia ao ni Bwanaana ngkai ti kamatebwai ao ni kakukureia n Ana taeka inanon Koroboki aika a tabu,13 tataro nakon te Tama ao Natina ma nanora ni koaua,14 ao n ukoukora raonakira n tainako iroun te Tamnei ae Raoiroi.15 N reirei ao ni karaoi inanon maiura ana reirei Kristo bon moanibwaia aika riai n reke ni karekean te bwaintangira n Onimakinana.16
Kamwakuran onimakinan te Uea bon te katauraoi ae kakaawaki ibukin Iriirakina.
Iriria
“Ao e nakonako irarikin naman Kariraia, ao E noria tari mwane aika uoman, are Timon are atongaki bwa Betero, ao Anterea are tarina, ngke a kabwaka te karun n te nama: bwa taan akawa ngaia.
“Ao e taku nakoia, mai rimwiu, ao N na karaoi ngkami bwa taan akawa, aika konami aomata.
“Ao a kitan naba aia karaun ao a iria.”17
Betero ao Anterea bon banna ni katoto aika korakora n ongo ao n iriira te Mwatita.
N aron naba anne te Tia Kamaiu e tuangko ao e tuangai: “Ane e kan rimwiiu ao ke e na kaakea n taona nanona, ao ke tabeka ana kaibangaki, ao ke e iriirai.”18 N tabeka ana kaibangaki temanna bon kakeana ibon iroum man ni kabane bwain aonaaba aika aki raraoi ao mataiakinan te aonaaba ao kawakinan ana tua te Uea.19
Te Tia Kamaiu e kauringiira bwa tina riki n ai Arona20 Ni karekea, irakin te Uea n ikotaki ma katotongana. Ti reitinako n tabe ni kina te Uea ngkai ko ukoukoria rinanon mwaakan Ana Mwakuri ni Kamaiu n riki n ai Arona.
N ana reirei iaon te aba, Iesu e katanea te kawai, kaira te kawai, ao ni katea te banna ni katoto ae kororaoi. “Te iango ae eti n Anuana, kororaoina, ao anuana”21 ni karekea te kantaninga n teimatoa ao te kawai ae Itiaki ngkai ti iriria iaon te kawai n riki bwa a na reirei aika a babane nanoia.
Iriiran te Tia Kamaiu e karekea te kona ni karekea “te atatai ae koaua are kawain te maiu are [ti] karekea”22 ni kaineti ma ana kantaninga te Atua. Te atatai aei bon tiaki te bwai ni kamimi ae aki ataaki ao e aki boboto tii iaon bwaai ake tina karekea n te maiu n rabwata ke ni kaineti ma te maiu n rabwata. Ma, ni matoa ao ni kateimatoa te rikirake ni waakina karaoan ao kawakinan berita ae tabu bon kawain te maiu are e kakukurei irouna.
Miin Riaai n ana Booki Moomon e kabwarabwara te kawai are ti riai n iria, te kakaewenako re ti na kaitara, ao bwain te Tamnei ake a tauraoi ni buokiira n iriiran ao n nakon te Tia Kamaiu. Reitinako ni waakinako iaon te kawai ae eti man irariki bon Ngaia are e anganiira bwa ti na karaoia. Kanakin te uanikai ao n rikirake ni matoa “n rairaki nakon te Uea”23 bon kakabwaia ake E tangiria bwa ti na karekei. Riki, E anoira, “Mai, Iriirai.”24
Ni kabane kamwakuran te onimaki ao iriiran Iesu Kristo bon katauraoi aika kaakawaki ibukin te ibuobuoki Ibukina.
Beku Ibukina
“Bwa e na kanga te aomata ni kinaa te toka are e tuai ma ni beku irouna, ae te iruwa nakoina, ao e raroa nako ana iango ma ana kantaninga?”25
Ti katabwanina riki ataakin te Uea ngkai ti beku iBukina ao ni beku n Abanueana. Ngkai ti karaoia, E na kakabwaiaira n ana akoi ma te ibuobuoki mai karawa, bwaintangira n Tamnei, a ni karikirakei konabwaira. Ti bon aki kona ni katukaki n ti ngaira ngkai ti karaoi Ana mwakuri.
E taekinna: Bwa E na nako n rimoara. E na mena I angataira ao I angamaingira, ao Tamneina e na mena inanora, ao ana anera a na katobibiira, n tabekiira rake.26
Ti na ata riki te Tia Kamaiu ngkai ti karaoa ara kabanea n tamaroa n nako n tabo ake E tangiriira bwa ti na nako iai, ngkai ti kataia n taekin bwaai ake E tangiriira bwa ti na taekin, ao ngkai ti riki n ai aron are e tangiriira bwa ti na riki iai.27 Ngkai ti butimwaai n ongotaeka ni katan irouna, E karababai ara kona ni beku riki n ae nakoraoi. N tokina, nanora e na booraoi ma Nanona, “ao n aki tuatua te bwai ae e aki booraoi [Ma] nanona.”28
Ni beku ibukina e kantaningai ni kabane nanora, korakorara, ara iango ao marurungira. 29 N tokina, buokakiia tabeman ma nanom ni kabane e na katokanikaia te nano n aomata n iangoia ibon irouna. Ti rikirake n tangiriia naake ti beku ibukiia. Ao ibukina bwa buokaia tabeman bon buokan te Atua, ti rikirake n tangiria tarira ao mwanera n ae nano riki. Te tangira anne bon kaotan te bwaintangira n Tamnei n te tangira ae Itiaki, are bon ana tangira Kristo ae Itiaki.30
“Tataro nakon te Tama ma korakoran nanomi ni kabane, bwa kam na kaonaki n te tangira aio, are e a tia ni katoka iaoia ni kabane ake taan irira Natina, are Iesu Kristo ni koaua; bwa kam aonga n riki bwa ntin te Atua; bwa ngkana e kaoti ao ti na riki n arona, bwa ti na nooria n arona ngkai; bwa ti aonga ni karekea te kantaninga aio; bwa ti aonga ni kaitiakaki n arona ae e Itiaki.”31
Ti na ata te Uea ngkai ti kaonaki ma Ana tangira.
Kakoaua
Ti kona ni kamwakura ara onimaki Irouna, Iririia, beku Ibukina, ma n aki Kakoaua?
I a tia ni kaitibo ma kain te Ekaretia ake a butimwaea te reirei bwa e koaua ao reirei ake inanon Koroboki aika a tabu ao taekinna man tei n taetae imoan te bwabete aei. Ao e ngae n anne e matoa koauan te euangkerio akanne ni karaoi riki inanon maiuia ao inanon kanganga ake a mena inanona. A tara n iai aia onimaki iroun te Tia Kamaiu, ma a aki Kakoaua ana kakabwaia are e berita iai ake a tauraoi ibukiia ke a kona ni kamwakuri inanon maiuia. I kaitibo naba ma te tari ao te mwane are kakoroi nanon tibwangaia ni bekutata ma a tuai ni kona ni maiuakinna bwa e na kaoti koauaia inanon maiuia. Ti na kina riki te Uea ngkai ti aki tii Kakoaua ma ti Kakoaua ao Ana Kakoaua.
N te Nu-Tetemanti, te tama e tuanga te Tia Kamaiu bwa e na kamarurunga natina. E kaeka Iesu:
“Ngkana ko kona, a boni konaki bwai ni kabane iroun ane onimaki.
“Ao e kanenea bwanana naba taman te tei, ao e kangai, ma rannimatana, I onimaki; Ko na kakorakora riki au onimaki ae karako.”32
I a tia n kauring tai aika a mwaiti iaon ana bubuti te karo aei: “Ko na kakorakora riki au onimaki ae karako.” I titiraki ngkana nanon te aomata ni bubuti tiaki tii ibukin buokana ni Kakoaua Iesu bwa ara Tia Kaboira ao ni mwaakana ni kamaiu. E a tia ni kaman ata Kristo bwa Natin te Atua. Ma tao e kainnanoa te ibuobuoki ni kakoaua mwaakan te Mwatita ni kamaiu are e kona ni kaineti ma ngaira n tatabemaniira ao ni kaonoti ngkai e na kakabwaia natina. E kona ni kakoaua bwa Kristo ma e aki kakoaua ae bon te Kristo ao ni kina raoi.
N tabetai ti kakoaua n te bwai are ti ataia bwa e bon koaua, ma tao e na kaineti riki ara titiraki nakoira n tatabemaniira ngkana ti Kakoaua bwa ti ataia.
Otenanti aika tabu ake a karaoaki raoi irouia Nakoanibonga aika kariaiakakai a bon kakaawaki ni kakaoauan te Tia Kamaiu, ni kina riki, ao n tokina, ni kakaoaui bwaai ake ti atai.
“Ao Nakoanibonga ae te Merekitereka e bairea te euangkerio ao iai irouna kingiin kamimiin te abanuea, ao riki bon kiingin ataakin te Atua.
“Ai ngaia are, inanon taian otenanti, e kaotaki mwaakan te aro n atua.”33
Ti kakoaua ao ti ata te Uea n aron kiingin ataakin te Atua ni kairiiri rinanon te Nakoanibonga ae te Merekitereka ni kauki rokan mataroa ao ni karekea nakoira te kona ni karekei mwaakan te atua inanon maiura. Ti kakoaua ao n ata te Tia Kamaiu ngkai ti iririia ni karekei ao ni kakaonimaki ni karinei otenanti aika mimitong ao ni karikirakei karekean tein taraakina I moara.34 Ti Kakoaua ao ti ata Kristo ngkai ti rinanon bitakira, kamaiu, kakorakoraakina, ao Ana Mwakuri ni Kamaiu. Ti kakoaua bwa ti ata te Mwatita ae “mwaakan ana taeka [wakaa} inanora,35 and e koreaki n ara iango ao inanora,36 ao ti “anganako ni kabane [ara] bure ni [Kina].”37
Kakoauakina bon onimakinana bwa Ana kakabwaia aika akea tiaia a kona n tauraoi ao ni kona n karaoaki inanon maiuia aomata ao utu. Kakoauakina ma nanora ni kabane38 e roko ngkai ti wakinako ni karaoi ao kawakinii berita aika a tabu, n anganna ara kantaninga, ao n ongotaeka nakon Ana moanibwaia ao ana tai ibukira. Kakoauakina—ni butimwaea koauan mwaakana ao ana berita—e kaoi kantaninga, raunnano ao te kukurei inanon maiura.
Berita ao Koaua
Ni boong aika ana roko, “ni kabane bubuaniwae a na katorobubua ao newe ni kabane a na taekinna”39 bwa Iesu bon te Kristo. N te bong ae kakabwaiaki anne, ti na ataia bwa E kinaira n tatabemaniira nako n arara. Ao I kakoaua ao I berita bwa ti aki ti ata rongorongon te Uea ma ti na kina riki ngkai ti kamwakuri ara onimaki n, iriiria, beku, ao ni kakoauakina. I kakoaua n aran Iesu Kristo ae tabu, amen.