Taataraa te Boki, Taataraa te Uea
Ko kona ni kabongana Ana Boki Moomon bwa am kiing, boton korakoram n tamnei?
Mary Elizabeth Rollins
N au iango, I iangoi ngkami bwa te roro ae rikirake aika mataku ke ni kakauongo nakon te tetere n te maungatabu aei n te tabo teuana n te aonaaba. N na tibwaua te karaki ae koaua ma ngkami, te karaki ae kona n riki bwa te katooto ao te reirei. E kona ni kaotia nakoim bwa ko na kanga ni kaan riki nakon te Uea ao ni karekea te mwaaka ae korakora riki ni kaitara te kataaki.
Aio bon karakinan te ataeinnaine, ae maeka i New York, are imwain ae koro teniua ana ririki e bua ana karo ngke e inako ana booti inanon te nei ae bubura. Ngaia, tinana, mwanena ae ikawai riki, tarina ae uarereke a mwaing nakon te kaawa ae boou n te aba teuana ni maeka ma tarin tinan Mary ma buuna. Tabeua te tai imwiin rokon te utu, mitinare ao kaain te ekaretia n te aro ae tibwa baireaki arona e roko nakon aia taun ma te rongorongo ae kakukurei ni Kaokan te euangkerio. A taekina karakinan te anera ae moan te kamiimi n anga te rekooti n rongorongon rimoa nakon te ataeinimwaane ae arana Iotebwa Timiti, te rekooti ae e a tia n rairia man mwaakan te Atua. A tia naake a roko, Oliver Cowdery ao John Whitmer, a noori raoi ni mataia rekooti ni kawai n iteran baan biiti aika kaaraki, ao e a tia Whitmer ni kakoaua ae a tia n tau bwaatua aika koora n oin baina. E a tia te rekooti aei n tibwa tia ni booretiaki, ao e uota te boki ma ngaia. Aran te boki, eng, bon Ana Boki Moomon.
Ngke te 12 ana ririki e ongo aia taeka mitinare Mary n taekina te boki, iai te namakin ae onoti I nanona. E ngae ngke e matenten Ana Boki Moomon ma baana aika mwaiti, e korakora nanon Mary ni kan warekia. Ngke e nako te Tari Whitmer, e anga teuana katooton te boki ae kakawaki nakon te Tari Isaac Morley, are raoraon ai taman Mary ao te tia kairiiri n te tabo n te aro ae boou.
Imwiina e raweia Mary: “I nakon ana auti te [Tari Morley] … ao n tuatua bwa n na noora te Boki; [e] katikua inanon baiu, [ao] ngke I taraia, I namakina te nano ni kan warekia, are I aki kona n taotaona nanou n tuanga bwa n na uotia ni warekia ni mweengau … E taku … e kaangaanga reken ana tai ni wareka te mwakoro inanona, ma ti tabeman taari ae a ti n nooria, ma I onon ni bubuti ibukina, n tokina e taku, ‘te ataei, ngkana ko na kaoka te boki aei nakon te auti imwain te amwarake n te moaingabong n te bong are imwiina, ko kona n anaia.’”
Mary e biri nakon mweengana ao e tauaki n te boki are e a tekatekanna ni warekia ni karokoa e kaan banen te tairiki anne. Te ingabong are imwiina ngke e kaoka te boki e taku te Tari Morley, “Au keeti bwa ko aki bati ni wareware inanona” ao “I aki kakoaua ae ko kona n tuangai teuana te taeka ma iai.” E tei ni kainetia Mary ao ni kaokiokia man te moan n ururing te moan ni kibu n Ana Boki Moomon. Imwiina e taekinna nakoina karakinan te burabeti Nibwaai. Imwiina Mary e koreia, “E karekea taraakiu ma te miimi, ao e taku, ‘te ataei, ana te boki aei nakon mweengam ao kabanea, I kona n tataninga.’”
Te tai ae uarereke imwiina, e kabanea warekan te boki Mary ao ngaia te moan n aomata n te taun ni kabanea warekan te boki ni kabane. E ataia bwa e koaua ao e roko mai iroun te Tama are i Karawa. Ngke e taraa te boki, e taraa te Uea.
Teuana te namwakaina imwiina te tia kakawari ae onoti e roko nakon ana auti. Aio te bwai ae koroi Mary ibukin ana ururing n te bong anne: “Ngke e norai [Iotebwa Timiti] e taraai ma te tangira. … Imwiin te tai teuana ke uoua e. … e anganai te kakabwaia ae korakora. … ao ni karikai bwa te bwai n tangira n te boki, ao e taku bwa e na angan te Tari Morley te [kaobi] riki teuana. … Ti bane n namakinna ae ngaia bon ana aomata te Atua, bukina bwa e taetae ma te mwaaka, ao E reireia n ai aron ae mwaaka.”
Te ataeinnaine aei, Mary Elizabeth Rollins, e noori kakai aika mwaiti riki inanon maiuna ao e teimatoa ni kawakin ana koaua n Ana Boki Moomon. 1 Te karaki aei iai nanona ae onoti nakoiu bukina bwa ngaia bon mwanen tibun, tibun, tibun, tibun Unimwaane Stevenson. Rinanon ana katooto Mary, n raonaki ma atatai ake tabeua inanon maiu, I a tia n reiakinna are temanna e aki rangin ni uarereke n ukoukora ao ni karekea ana koaua n Ana Boki Moomon.
Te Bwai Ae Kakawaki n Am Koaua
Iai te reirei ae onoti ibukim n ana karaki Mary. Ngkami n tatabemani ngkami ataeinimwaane, ataeinnaine, ao ataei kam kona ni karekei aeka n namakin n aron ake e karekei. Ngkana ko wareka Ana Boki Moomon ao n tataro ma te nano ni kan ataia bwa e koaua, ngkoe naba ko kona ni karekea te aeka n nano ae ti tebo ma are e karekea Mary. Ko kona naba ni kunea bwa ngkana ko tei ao ni kaota am koaua n Ana Boki Moomon, ko na namakina te aeka n tamnei anne ni kamatoai koauaia. E na taetae te Tamnei ae Raoiroi nakon nanom. Ko kona naba n namakina te aeka n tamnei naba aei ni kamatoai koaua ngkana ko ongora aia koaua tabeman iaon Ana Boki Moomon. Koaua n tamnei aikai n tatabeua a kona ni karika Ana Boki Moomon bwa mwakoron am koaua ae moan te kakawaki.
Kariaia bwa n na kabwarabwara. Te Burabeti Iotebwa Timiti, are e raira Ana Boki Moomon rinanon ana bwai n tituaraoi ma mwaakan te Atua,” e kabwarabwara Ana Boki Moomon bwa “bon te boki ae te kabanea n eti mai buakon boki nako iaon te aonaaba, ao bon te bwai ae kakawaki n ara ekaretia.”2
Man te tai are e moan ni booretiaki Ana Boki Moomon n te 1830, e raka iaon 174 te mirion kaobiina ae a tia ni booretiaki inanon 110 taetae aika kaokoro, ni kaotia bwa Ana Boki Moomon bon te bwai ae kakawaki n ara ekaretia. Ma tera ae nanonaki ibukimi n tatabemani ngkami?
N te taetae ni kateitei te bwai ae kakawaki bon mwakoron te kawai ae bwaoua ae kakawaki. Bon te atiibu ae kaaraki kabin nuukana ao n te tabo ae te kabanea n rietaata n te aake. Bon te atiibu ae moan te kakawaki bukina bwa e taui rarikin te aake, n totokoa bwakana. Bon mwakorona ae baireaki raoi ni kakoaua bwa te mataroa n rin, ke ae e uki inano, e kona n rin te aba iai.
N te taetae n euangkerio, bon te bwaintangira ao te kakabwaia mairoun te Uea bwa te bwai ae kakawaki n ara ekaretia bon te bwai ae kona n riingaki ao n tauaki n aron Ana Boki Moomon ao ko kona n taua ao ni warekia. Ko kona n iangoa Ana Boki Moomon bwa am bwai ae kakawaki, boton korakoram n tamneim?
E kabwarabwara Beretitenti Ezra Taft Benson iaon ana reirei Iotebwa Timiti. E taku: “Iai teniua kawai ae riki iai Ana Boki Moomon bwa te bwai ae kakawaki n ara ekaretia. Bon te bwai ae kakawaki n ara kakoaua iroun Kristo. Bon te bwai ae kakawaki n ara tua. Bon te bwai ae kakawaki n ara koaua.”
E reitia n reirei Beretitenti Benson: “E reireiniira Ana Boki Moomon te koaua [ao] ni kaota koauan Kristo.{nbMa iai riki te bwai teuana. Iai te mwaaka n te boki ae na moanna n reke ni maium n te tai ae ko moana iai am kamatebwai n te boki. Ko na karekea te mwaaka ae korakora riki ni kaitara mwakuri aika buakaka. … Ko kona ni kunea te mwaaka n tiku iaon te kawai ae e eti ma n irariki.”3
Oin Au Kakoaua
N au kaangaanga e riki Ana Boki Moomon bwa te bwai ae kakawaki n au koaua inanon ririki aika mwaiti ao rinanon atatai tabeua. Teuana te atatai ae moan te mwaaka ni karekean au kakoaua e riki ngke te kairake ni mitinare ngai ni beku n au moan n tabo: Kumamoto, Tiabaan. Toau ao ngai ti karaoa te mwakuri ni mitinare ni kawara te auti teuana ma teuana. I kaitibo ma te tibu te aine ae kaoira ma te tangira nakon kawain mweengana, are e aranaki bwa genkan n te taetae n Tiabaan. E anganiira nimara ae mwaitoro n te bong ae kabuebue. I tuai roroko i Tiabaan n te tai ae maan, ao I a tibwa tia ni wareka Ana Boki Moomon ao n tia n tataro n ataia ma te aki nanokokoraki bwa e koaua.
Ibukina bwa I tibwa roko i Tiabaan, I aki rangin ni bwaati n taetae n Tiabaan. Ni koauana, I aki koaua bwa te aine aei e ota n angiin te bwai ae I taekin. I moanna n reireinna taekan Ana Boki Moomon, ni kabwarabwara bwa e kanga Iotebwa Timiti ni karekei mairoun te anera rekooti n taai ake rimoa aika a kaaraki iaon bwaatua ao e kanga n rairi ma mwaakan te Atua.
Ngke I kaota au koaua nakoina ae Ana Boki Moomon bon ana taeka te Atua ao kakoauaan riki taekan Iesu Kristo, I karekea te nano ae te kabanea ni korakora, n raonaki ma te namakin ae kamwengaraoi ao n rau inanon bwabwaau, are e kabwarabwaraaki ni booki aika tabu bwa “am tabo ni katantan[e ura] inanom.”4 Te namakin aei e kamatoa nakoiu n te kawai ae mwaaka ae Ana Boki Moomon bon ana taeka ni koaua te Atua. N te tai anne a rangin ni korakora au namakin are a waanako iai ranin matau ngke I taetae nakon te tibu te aine ae tei i Tiabaan aei. I aki kona ni mwaninga te namakin ae onoti n te bong anne.
Oin Am Koaua
Kam kona n tatabemani ngkami ni karekea oin ami koaua n te boki aei! Ko ataia ae e koreaki Ana Boki Moomon ibukim—ao ibukin am bong? Te boki aei bon teuana mai ibuakon kakabwaia ni maiu n aron ae ti atongnga bwa koron raoi bongina. E ngae ngke e koreaki Ana Boki Moomon irouia taan koro rongorongo n taai akekei aika kairaki mai ieta—angiia bon burabeti—ngaia ao aomata n aia bong aki karekea te kabwaia ni karekean te boki ae bwanin. Ko a kona ni karekei ngkai n ae bebete te rekooti ae tabu ae a tia burabeti, Ibonga, ao ueea aika kakawaki, kamoamoaaki, ao ni kamanoaki! Ko a kakabwaiaki ngkai ko kona n taua ni baim Ana Boki Moomon ae bwanin. Ae kakaongora riki, temanna te burabeti man Ana Boki Moomon, Moronaai, e noora ara bong—am bong. E noriko naba, n te mii, bubua n ririki n nako aika mwaiti! E koroia Moronaai:
“Nooria, e a tia te Uea ni kaoti nakoiu bwaai aika a korakora ma ni kamimi ni kaineti ma … te bong are a na roko,” nanona Ana Boki Moomon, “iai bwaai aikai nakoimi.
“Nooria, e a tia te Uea ni kaoti nakoiu bwaai aika a korakora ma ni kamimi ni kaineti ma … te bong are a na roko,” nanona Ana Boki Moomon, “iai bwaai aikai nakoimi.”5
N te aro bwa ti na buoka Ana Boki Moomon bwa kiingin am koaua, I angani ngkami te kakaewenako. I tibwa reiakinna bwa a mwaiti kairake ae a kabanea e kaniia 10 te aoa ni katoabong iaon te TV, kombiuta, ao n te timaatitareboon tikuriin.6 Ma aio n am iango, ko kona ni karaoa te bitaki ae uarereke? Ko kona n onei mwiin tabeua taai n te tikuriin ni katoa bong—riki iaon are e bane n te kanako bwanaa, te intanete, takakaro, ke terewition, ma warekan Ana Boki Moomon? Ngkana a eti kamatebwai ake I taekin, ko kona ni karekea te tai ae bebete ibukin kamatebwaiakan Ana Boki Moomon ti 10 te miniti ni katoabong. Ao ko kona ni kamatebwai n te kawai are ko na kukurei iai ao n oota iai—tao n am bwai ni mwakuri ke n te boki. Beretitenti Nelson e reirei, “Ti aki riai ni karika warekan ana Boki Moomon kanga te mwakuri ae kairua, n aron kabwautan te bwainaoraki ae kammaira bwa e na kabwautaki ni waekoa ao n tibwa tuoa imwiina.”7
Ibukiia tabeman ataei aika uarereke riki, ko kona ni warekia ma am karo, tibum, ke temanna ae ko tatangiria. Ngkana te mwakoro, te kibu, ke te mwakoro e moanna n aki kaungaa am wareware riki, nakon are imwiina ao are imwiina. I kantanigaiko bwa ko na ira ana katooto Mary. I kantaningaiko bwa e na ingainga nanom ni kakaea te tai ao te tabo ae ko na wareka iai Ana Boki Moomon. I noriko n ukoukori kaeka, namakina te kairaki, ao ni karekea oin am koaua n Ana Boki Moomon ao te koaua iroun Iesu Kristo. Ngkana ko tarataraa te boki, ko tarataraa te Uea.
Ko na wareware rinanon mwakoron te boki ae kakawaki aei ao ni kaitibo ma am Tia Kamaiu ae tangiraki, te Uea Iesu Kristo, iaon e kaniia baana ni kabane. E katautauaki bwa tabeua tein Arana e kabonganaaki ni katoa 1.7 kiibu.8 N aron naba Kristo Irouna e taekin koauaia ni boong aika kaitira, n taekinna ae, ngkana a maiu am Uea ao Atuam e boni koaua.”9
I kakaitau ibukin te kakao ao te berita are e a tia te Uea n anga rinanon te burabeti Moronaai nakoimi n tatabemani ngkami—ao naake a wareka Ana Boki Moomon. I kainna man warekan te kakao ao te berita aei ma n raonna ma au koaua aei: “Ao ngkana a reke bwaai aikai iroumi [Ana Boki Moomon], n na kaungai nanomi bwa kam na butiia te Atua, te Tama ae akea Tokina, n aran [Iesu] Kristo, ngkana arona bwa a koaua bwa kam bubuti ma te nano ae koaua ma nanomi raoi, ao te onimaki iroun Kristo, e na bon kaota te koaua nakoimi ni mwaakan te Tamnei ae Raoiroi.”10
I kaota au koaua ni Kaokan te euangkerio ni boong aika kaitira ao Ana Boki Moomon bwa bwa bwaai ni kakoaua ni Kaokan bwai. N aron taeka man te boki aei e kaunga te ataeinnaine ae 12 ana ririki bwa e na kamoamoa Ana Ekaretia Iesu Kristo ae kaokaki e kaniia uoua te tienture n nako, koaua aika ko na kunei ikekei e na uotikorake ao ni kaungako n te kawai naba anne. A na kakorakora am onimaki, e na kaona tamneim ma te oota, ao ni katauraoiko ibukin te tai ae na roko ae kaangaanga karaoakina iroum.
Inanon baan te boki, ko na kunea ana tangira ae akea tokina ao ana akoi te Atua ae akea kabotauana. Ngkana ko kekeiaki n irii reirei aika ko kunei ikanne, e na rababa kimwareireim, e na rikirake otam, kaeka aika ko ukoukori nakon kakaewenako aika mwaiti n te maiu aei ana kaukaki nakoim. Ngkana ko tarataraa te boki, ko tarataraa te Uea. Ana Boki Moomon bon ana taeka te Atua ae kaokaki. N aei I kakoaua, ma nanou ao n tamneiu ni kabane, n aran Iesu Kristo, amen.