“Ngkanne N na Karaoi Bwaai aika a Mamaara Bwa A na Riki ni Korakora”
Ngkai ti karinanoira ao ni kamwakura ara onimaki iroun Iesu Kristo, ana akoi Kristo ao Ana anga karea ni kamaiu e anganiira te kona ni bitaki.
N te taina ao Beretitenti Thomas S. Monson e karakina te tia taraua te karabuti ae Clinton Duffy. “N te 1940 tabun ao 1950 tabun, [Warden Duffy] e rang kinaaki ibukin ana konabwai n tararuai marurungiia mwaane ake a mena n te karabuti. E taku temanna te tia taumanta, ‘Ko riai n ataia bwa tenaan leopards aki bita nneia!’
“E kaeka Warden Duffy, ‘Ko riai n ataia bwa I aki mwakuri ma tenaan leopards. I mwakuri ma aomata, ao aomata a bitaki ni katoa bong.’”1
Teuana kewen Tatan ae moan te korakora bwa aki kona ni bitaki mwaane ao aine. E taetaekinaki te bwai ae aki koaua aei n aanga aika a mwaiti n aron are e taku te aonaaba bwa ti bon aki kona ni bitaki—ao ae e rangi ni kairua riki, bwa ti riai n aki bitaki. Ti reiakinaki bwa ti taraaki man arora. Ti riai ni “mwaneira bwa antai raoi ngaira,” e taku te aonaaba, “ao ti riai ni koaua nakon arora ni koaua.”
Ti Kona ni Bitaki
Ngkai eti bwa ti riai ni kokoaua, ti riai ni koaua nakon arora raoi, ngkai naati mwaane ao aine iroun te Atua ma rikira ae tabu ao tokin kawaira n riki n ai Arona.2 Ngkana ara kouru bwa tina kokoaua nakon rikira ao tokin kawaira ae tabu, ngkanne ti bane ni kainnanoa te bitaki. Te taetae n te bwaibara ibukin te bitaki bon te rairannano. “A rang mwaiti aomata,” n aron ana reirei Beretitenti Russell M. Nelsons, “aika a iangoa te rairannano bwa te katuaeaki—te bwai ae e na totokoaki ma e ti riai ngkana a riki aro aika a rang kaangaanga. … “Ngkana Iesu e tuangko ao ngai bwa ti na ‘rairi nanora,’ E kaoira bwa ti na bitaki.”3
Aron ana Waaki te Atua
Taan karaoi ana tiaobutuwea te kombiuta a kabonganai kibuntaeka aika e kairoroa te kombiuta bwa e na karaoa te mwakuri. A aranaki kibuntaeka aikai n tabetai bwa ngkana ao ngkanne. N aron, ae, ngkana x e koaua, ao ngkanne eti naba y.
Te Uea e mwamwakuri rinanon waaki aika a kona n riki: te waaki n te onimaki, te waaki n etieti, te waaki n rairannano. A rangi ni mwaiti katooto n aron taekan taian waaki mai rouna te Atua n aron:
“Ngkana ko kawakini au tua ao n teimatoa ni karokoa te toki [ngkanne] e na reke iroum te maiu ae akea tokina, are te bwai n tituaraoi ae moan te korakora mai i buakon ana bwai n tituaraoi nako te Atua.”4
Ke “ngkana arona bwa kam bubuti ma te nano ae koaua ma nanomi raoi, ao te onimaki iroun Kristo [ngkanne] e na bon kaota te koaua nakoimi, ni mwaakan te Tamnei ae Raoiroi.”5
Ana tangira naba te Atua, e ngae ngke akea tiana ao man kororaoi, e kabaeaki naba nakon ae e na iai te bwai ae e na karaoaki.6 Te katooto:
“Ngkana kam kawakin au tua, [ngkanne] kam maeka n tangirau; n ai arou ngkai I kawakin ana tua Tamau, ao I maeka n tangirana.”,.”7
E kabwarabwara Unimwaane D. Todd Christofferson iaon koauan te euangkerio aio ngke e anga reirei: “Tabeman a taneiai n taekinna ae kangai, ‘E tangirai te Tia Kamaiu n aron ae bon Ngai,’ ao anne e bon koaua. Ma E aki kona n ana temannna nakon Abanueana n arora ae ngkai, ‘bwa akea te bwai ae bareka ae kona ni maeka ikekei, ke ni maeka i matana’ [Mote 6:57]. Ara bure a riai moa ni kaitiakaki.”8
Bwaai Aika a Mamaara a na Riki ni Korakora
Te kakabwaia ni karekean mwaakan te Atua ni buokiira ni bitaki e reke naba man te mwakuri ae e na karaoaki. Te Tia Kamaiu, n taetae rinanon te burabeti ae Moronaai n Ana Boki Moomon, e reirei: “Ao ngkana a roko aomata nakoiu N na kaota nakoia mamaaraia. I anganiia aomata mamaaraia bwa aonga n nanorinano; ao e tau au akoi nakoia aomata ni kabane ake a kananorinanoia i matau, ma n onimakinai, ao ngkanne N na karaoi baika mamaara bwa a na riki bwa korakoraia.”9
Ni kamwataua n taraa te bwai are e anga reirei iaona te Uea ikai, ti noria bwa te moan bwai E taku bwa e anganiia mwaane ao aine mamaaraia, ti teuana, are bon mwakoron te bwai ae ti na rinanona n te maiu aei ke n arora n rabwata. Ti a riki bwa te aro n aomata aika mwaane ao aine ibukin Bwakan Atam. Ma rinanon Ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo, ti kona n tokanikai iaon mamaarara, ke arora ni bwaka.
Ngkanne e taku bwa e tau Ana akoi ao ngkana ti karinanoira ao n onimakinna, ngkanne E na “karaoi baika a mamaara [mwaiti] bwa a na riki bwa [korakorara].” N atongana teuana, ngkai ti moanna ni biti arora ni bwaka, mamaarara, ngkanne ti na kona ni biti anuara, mamaarara.
Bwaai aika Riai ni Bitaki
Ti na rinanoi baika a kainnanoaki nakon te bitaki ni kaineti ma ana baeten te Uea:
Te moan, ti riai ni karinanoira. Anuan te Uea ibukin te bitaki bon te nanorinano. “Ngkana a kananorinanoia i matau,”10 E taku. Kaitaraan te nanorinano bon te kainikatonga. E riki te kainikatonga ngkana ti iangoia bwa ti raoiroi riki—ngkana tera ae ti iangoia ke n namakinna e moanibwai moa iaon ana iango te Atua ke ana namakin.
E reirei, te Uea are Beniamina bwa “bon ana kairiribai te Atua te aro n aomata … ao e na teimatoa n aki toki, ni karokoa ae e … ao n tokanikai i aon te aro n aomata ao n riki bwa te aomata ae itiaki rinanon ana mwakuri ni kamaiu Kristo ae te Uea, ao n riki n aiaron te ataei, n ongeaba, n nimamannei, [ao] n nanorinano.”11
N te aro bwa ko na bitaki, ti riai ni kanakoa te aro n aomata ao n riki n nanorrinano ao n aantaeka. Ti riai n nanorinano n ae bon tau n iriira te burabeti ae maiu. N nanorinano ni karaoi ao ni karinei berita aika tabu. N nanorinano n rairinanora ni katoa bong. Ti riai n nanorinano n tangiran te kan bitaki, n “anganakin te Atua nanora.”12
Te kauoua, e riai n reke ara onimaki iroun Iesu Kristo. Ao riki, ana taeka te Tia Kamaiu: “Ngkana a kananorinanoia i matau, ma n onimakinai,”13 E na anganiira te mwaaka bwa ti na tokanikai iaon mamaarara. Te nanorinano, n raonaki ma te onimaki iroun Iesu Kristo, e na kariaira bwa ti na kona ni karekea mwaakan Ana akoi ao bwaninin kakabwaia ake a katauraoaki ibukin Ana Mwakuri ni Kamaiu.
E reirei Beretitenti Nelson bwa te “rairannano ni koaua e moanaki ma te onimaki bwa iai mwaakan Iesu Kristo ni kaitiakiira, kamarurungiira, ao ni kakorakoraira. … Bon ara onimaki are karokoa mwaakan te Atua i nanon maiura.”14
Te Kateniua, rinanon Ana akoi E kona ni karaoi bwaai aika a mamaara bwa a na riki ni korakora. Ngkana ti karinanoira ao n iai ara onimaki iroun Iesu Kristo, ngkanne Ana akoi e na kona n anganiira te bitaki. N atongana teuana, E na anganiira te korakora bwa ti na bitaki. Aei e kona ni karaoaki ibukina, n aron are E taku, “e tau au akoia nakoia aomata ni kabane.”15 Ana akoi ae korakora, e anganiira te mwaaka n tokanikai iaon ni kabane bwaai aika a tutukira, ni kabane kakaewenako, ao ni kabane mamaarara ngkai ti ukora te bitaki.
A na riki mamaarara bwa kabanean korakorara. Ti kona ni bitaki ao “n riki bwa aomata aika a boou.”16 Bwaai aika a mamaara a kona n “riki bwa korakora [nakoira].”17
Te Tia Kamaiu e mwakuriia Ana Mwakuri ni Kamaiu ae akea tiana ao akea tokina bwa ti aonga ni kona raoi ni bitaki, rairinanora, ao n riki n tamaroa. Ti kona ni manga bungiaki kaua. Ti kona n tokanikai iaon katei, waaki aika a kareketaati, ao riki n “akea te nano ni kan karaoa ae buakaka.”18 Ngkai ngaira naati mwaane ao aine iroun Tamara are i Karawa ae tangira, iai te mwaaka inanora ni karaoa te bitaki.
Katooto ibukin te Bitaki
Ni booki aika tabu a onrake n aia katooto mwaane ao aine ake a tia ni bitaki.
Tauro, te Baritaio ao te tia bwainikirina te aro ni Kiritian n taai ake ngkoa,19 e a riki bwa Bauro, ana Abotoro te Uea Iesu Kristo.
Aramwa bon ana ibonga te Uea ae Nooa ae buakaka. E ongo ana taeka Abinataai, e rairananona n ae bwanin, ao e riki bwa temanna te mitinare ae kakannato n ana Boki Moomon.
Natina te mwaane ae Aramwa e kabanea ana bong ni kairake n ukoukora kamaunaan te Ekaretia. E mena ibuakoia “kabanean ngkoa buakakaia taan bure.”20 ni karokoa are e a bitaki nanona ao n riki bwa te mitinare ae moan te korakora n oin inaomatana.
E tabekaki Mote nakon ana utu Barao ao ni kaikawaaki inanon te maiu ni kaubwai n riki bwa te natinuea te mwaane i Aikubita. Ma ngke e a moanna n ataia bwa antai ngaia ao n ataa tokin kawaina, e bitaki ao n riki bwa te burabeti ae kakannato ae te tia anga te tua n te O Tetemanti.21
Tibun kainnabau ae James B. Keysor e kakakureia nanou n taainako ibukin bitakin nanona.22 E bungiaki mai irouia bakatibu aika bwaeoniia aika a kakaonimaki i Salt Lake Valley n 1906, e mate tinana inanon ataeina ao ni korakai inanon ana tai ni kairake. Inanon uarerekena ao kairakena e kabanei ririki akanne n raroa nako man te Ekaretia, are inanon te tai anne e a karaoi anuana aika aki raraoi. E ngae n anne, e kaitibo ao ni mare ma te aine, ae kakaonimaki ao a uaia ni kaikawaiia niman ataei.
N 1943, imwiin kangaanga n ririki akanne n tain Bwakan Kaubwain te Aba n te Kauoua ni Buaka n te Aonaaba Bud, arana irouia raoraona ao ana utu, e kitana Utah ao ni mwaing nako Los Angeles, California, ni kakaea ana mwakuri. Inanon te tai aei n raroa nako man mweengana, e maeka ma mwaanena ao buuna, are e beku bwa te bitiobi n aia uoote.
N ana tangira ao n ana kairoro mwaanena ao butikana, e a moanna n anaaki nanona n te Ekaretia ao ni moana ana wareware n ana Boki Moomon ni katoa tairiki imwaain matuuna.
N te tairiki teuana, ngke e tabe ni warewarena n Aramwa mwakoro 34, e riingaki nanona ngke e wareki taeka aikai:
“Eng, I tangiria bwa kam na waaki rake man aki manga kamatoatoai nanomi. …
“Bwa nooria, te maiu aei bon aia tai aomata bwa a na katauraoia ni kaitibo ma te Atua; eng, nooria te bong ni maiu n te maiu aei bon te bong are aomata a na karaoi aia beku.”23
Inanon warekan kiibu aikai, e roko te namakin irouna ae moan te korakora ao e ataia bwa e riai ni bitaki, n rairananona, ao e ataa te bwai ae riai ni karaoia. E teirake man ana kainiwene ao ni katorobubua ao ni moana ana tataro, ni butiia te Uea bwa e na kabwara ana bure ao n anganna te korakora are e kainnaoia ni karaoi bitaki inanon maiuna. E kaekaaki ana tataro, ao man te tai anne ni karokoa ngkai, e aki manga tanrikaaki. E waaki nako Bud ni beku n te Ekaretia ao n teimatoa ni kakaonimaki, te Aomata ae Itiaki ma ana motinnano ni uaa tokin maiuna. E bitaki n aanga aika a bati. Ana iango, nanona, ana mwakuri, ao bon ngaia n ae bwanin a bitaki.
Tariu ao mwaaneu, tokin kawaira ae mairoun te Atua ao te kantaninga ni maiura bon te riki n ai aron Tamara are i Karawa ao te Tia Kamaiu, Iesu Kristo. Ti karaoa aei ngkai ti bitaki, ke n rairinanora. Ti karekea “tein taraakin te Tia Kamaiu [i] moara.”24 Ti riki ni boou, itiaki, kaokoro, ao ti reitinako ni mwakuriia n te bong ae koraki. N tabetai kanga ti eutirarake nakon te rikirake ao ni manga kaitarai kakaewenako ake a na tuki rikrakera, ma ti reitinako ni karinanoira ni waakirake inanon te onimaki.
Ao ngkai ti karinanoira ao ni kamwakura ara onimaki iroun Iesu Kristo, ana akoi Kristo ao ana anga karea ni kamaiu e anganiira te kona ni bitaki.
I tei bwa te tia kakoaua ao ni kakoaua bwa Iesu Kristo bon ara Tia Kamaiu ao ara Tia Kabooira. E bon tau Ana akoi. I taekinna bwa Ngaia “te kawai, te koaua, ao te maiu.”25 N aran Iesu Kristo, amen.