Mwaakan te Kabaebae
Te mwaaka ni kabaebae e karaoaki ibukin kamauakiia aomata n tatabemaniia ao karietatakiia utu n te aonaaba are e tauraoi ibukiia natin te Atua.
E a tia ni kaman taetae ni burabetiaki man ana bong Itaia1 bwa ni boong aika kaitira, ana aomata ni berita te Uea ngkoa, ana auti Iteraera, a “na botaki, man aban marawa, ao man mwakoron te aonaaba ake aua,”2 ao ni kaokaki nako “aban rikiia.”3 Beretitenti Russell M. Nelson e tataekinna n tainako ma te mwaaka taekan te ikotaki aei, n aranna “te bwai ae moan te kaawaki are e na riki i aon te aba ni boong aikai.”4
Tera te kaantaninga ibukin te ikotaki aei?
Man te kaotioti nakon te Burabeti Iotebwa Timiti, te Uea e kabwarabwara te kantaninga ae ti teuana bwa katanakiia aomata inanon te berita ae tabu. E taku, “Ao bwa ikotakiia i aon aban Tion, ao i aon ana titeiki, e [na] riki bwa te otanga, ao te kamanomano man te angibuaka, ao man te un ngkana e na bwaronako n akea renganana i aon te aonaba ni kabutaa.”5 “Te un” n ae taekinaki ikai e kona ni matata bwa baika a rki imwiin butanakon te aki ongotaeka nakon tuua ao ana tua te Atua.
Ae kakaawaki riki, te ikotaki bon te kantaninga n uotakin te kakabwaia n te kamaiuaki ao te karietataaki nakoia ni kabane ake a reke irouia. Aio bon aron te berita ae tabu are e anganaki Aberaam ae a na ataaki iai. Te Uea e tuanga Aberaam bwa rinanon ana kariki ao te nakoanibonga “ni kabane utu iaon te aba [a na] bane ni kakabwaiaki, riki ma kakabwaia n te euangkerio, riki te maiu ae akea tokina.”6 Beretitenti Nelson e kabwarabwara n aron aei, “Ngke ti butimwaea te euangkerio ao ni bwabetitoaki, ti katoka iaora aran Iesu Kristo ae tabu. Te bwabetito bon te mataroa are e kairiko n riki bwa taan bwaibwai nakon ni kabane berita ake a kanakoaki ngkoa ngkoa iroun te Uea nakon Aberaam, Itaaka, Iakoba, ao kanoaia.”7
N 1836, e kaoti Mote nakon te Burabeti Iotebwa Timiti n te Kirtland Tembora ao “n anganiira … kiingin ikotakiia Iteraera man mwakoron te aonaba ake aua.”8 N te tai anne, Eriati e kaoti ao “n anganiira te mwioko n tararua n te euangkerio are e anganaki Aberaam, n taekinna bwa iroura ao ara kariki n rooro ni kabane i mwira a na kakabwaiaki.”9 Ma te kariaia aio, ti a kona ni uota ana euangkerio Iesu Kristo—te rongorongo ae raoiroi n te kamaiuaki Rinanona—nakon mwakoro ni kabane ao aomata n te aonaaba ao n ikotiia ni kabane ake tangiria inanon te berita n te euangkerio. A riki bwa “kanoan Aberaam, ao te ekaretia ao te abanuea, ao ake a rineaki iroun te Atua.”10
N te tai naba anne inanon te Tembora i Kirtland, iai te kateniman n tia uarongorongo mai karawa are e kaoti nakon Iotebwa Timiti ao Oliver Cowdery. I taekina te burabeti are Eria, ao bon te kariaia ao king ake e kaoki ae I kan taetae i aona n te bong aei.11 Te mwaaka ni kamwakuri otenanti n te nakoanibonga ni kabane ao kabaei i aon te aba ao i karawa—te mwaaka ni kabaebae—e kakaawaki ibukin ikotakiia ao katauraoaia aomata inanon te berita ae tabu i aon te aba ao n te aba n tamnei.
Ririki ake mai i mwaina, Moronaai e a tia ni kamatata nakon Iotebwa Timiti bwa Eria e na uoti kariaia n te nakoanibonga aika kakaawaki: “N na kaota nakoimi te Nakoanibonga, man bain Eria te burabeti.”12 Iotebwa Timiti e kabwarabwara i mwina: “Bukin tera te Uea e kanakoa Eria? Ibukina bwa iai irouna kiingin te kariaia ni karaoi ni kabane otenanti n te Nakoanibonga: ao [ti ngkana] e anga te kariaia, te otenanti e aki kona ni karaoaki inanon te raoiroi ,”13—ngkanne, te otenanti e na bon akea mwaakana n te tai aei ao akea tokina.14
N te reirei are e a rin bwa kanoan koroboki aika tabu n Reirei ao Berita aika Tabu, e taku te Burabeti: “E kona n taraaki irouia tabeman bwa te reirei ae e rang ni mataata ae ti taekinna—te mwaaka are e taui mwiina ke ni kabaei i aon te aba ao ni kabaei i karawa. E ngae n anne, n rooro ni kabane n te aonaba, te tai are e anga iai te mwioko n tararua te Uea n te nakoanibonga nakoia aomata nako man te kaotioti ni koaua, ke te botaki ni mwaane teuana, e aki toki n angania te mwaaka aei. Mangaia are, tera ae a karaoia aomata akanne n te kariaia, n aran te Uea, ao ni karaoia raoi ma te kakaonimaki, ao n taua rongorongona ae e eti ao e koaua, e a riki bwa te tua i aon te aba ao i karawa, ao e aki kona ni kamaunaaki, ni kaineti nakon ana tua Iehova ae kakannato.”15
Ti iangoa te kariaia n te kabaebae bwa ti karaoan aekan otenanti n te tembora, ma te kariakaki anne e riai ibukin karaoan otenanti nako aika bwainaki ao kabaebae imwiin te mate.16 Mwaakan te kabaebae e anga te kamatoa n te kariaia iaon am bwabetito, te katooto, bwa e na kinaaki ikai ao i karawa. N tokina, ni kabane otenanti n te nakoanibonga a karaoaki iaan te kiing man te Beretitenti n te Ekaretia, ao n aron are e kabwarabwara Beretitenti Joseph Fielding Smith, “Teuare [te Beretitenti n te Ekaretia] e a tia n anganiira te kariaiakaki, e a tia ni katuka mwaakan te kabaebae inanon ara nakoanibonga, ibukina bwa e tauii kiing aikai.”17
Iai naba te kantaninga ae kakaawaki n ikotakiia Iteraera are iai nanona ngke ti taetae iaon te kabaebae iaon te aba ao i karawa— are te kateitei ao kabutan taian tembora. Ngke e kabwarabwaraa te Burabeti Iotebwa Timti: “Tera oin ikotakiia … ana aomata te Atua n roro nako n te aonaaba? … Te kantaninga bwa a na katea ana auti te Uea ike E kona ni kaoti nakoia Ana aomata otenanti ao mimitongin Abanueana ao n reireinia aomata ni kawain te kamaiuaki; ibukina bwa iai otenanti ao reirei ake, ngkana a reiakinaki ao ni karaoaki, a riai ni karaoaki n te tabo ke te auti ae kateaki ibukin te kantaninga anne.”18
Nakoraoin te mwaaka ni kabaebae anne are n te otenanti n te nakoanibonga e raonaki ma, bon karaoan te otenanti ibukin temanna are e karaoaki n te tabo are e baireaki iroun te Uea—Ana tembora. Ikai ti noora kakannatona ao mimitongin te mwaaka ni kabaebae—e karaoaki ibukin kamauakiia aomata n tatabemaniia ao karietatakiia utu n te aonaaba are e tauraoi ibukiia natin te Atua ao taai ake a tia ni maeka iai iaon te aba. Akea riki te tua ke te iango n rabakau ke te kariaiakaki ae kona ni bootau ma tibwanga ae tabwanin arona ni kabane. Te mwaaka ni kabaebae aio bon kaotan raoi te motiraoi, nanoanga, ao ana tangira te Atua.
Ma te kona ni karekea te mwaaka ni kabaebae, nanora e na rairaki nakoia ake a tia ni kaman rimoara. Te ikotaki ni boong aika kaitira inanon te berita ae tabu e raonaki irouia ake a tia ni mate. N ana baire ae kororaoi te Atua, aika a maiu aki kona ni karekea te maiu ae akea tokina n ae bwanin ngkana aki reitaki nakoia “tama,” ara bakatibu. N ai aron naba, rikirakeia naake a tia ni mate, ke ake a mate n aki kabaeaki, kabwaiaia e aki tabwanin ni karokoa karaoan te otenanti ibukin temanna e kabaeia nakoira, ao ngaira nakoia n te babaire mai karawa.19 Te kabaeaki n ibuobuoki imarenara ibukiia mate e kona ni karinanaki bwa te berita ae tabu, mwakoron te berita ae boou ao ae akea tokina. N ana taeka Iotebwa Timiti, ti tangiria ni “kabaeaki ma ara mate bwa a na kautaki [ma ngaira] n te moan mangauti.”20
Mwaakan te kabaebae are te kabanea n rietata ao ni mimitong are e kaotaki n ikotakin te mwaane ao te aine inanon te mare ao kabaeakiia aomata nako rinanon aia roro nako. Ibukina bwa te kariaia ni karaoi otenanti aikai a rangi n tabu, te Beretitenti n te Ekaretia ngaia ae e tararuaia bwa antai ae na anganaki. N te taina ao e taku Beretitenti Gordon B. Hinckley, “I a tia n taekinna n taai aika a mwaiti are ngkana akea te bwai ae riki man te rawawata ni kabane ao maraki n kaokan bwai nakon riki te mwaaka ni kabaebae ni mwakan te nakoanibonga ae mimitong ni kabaeia utu n aki toki, e na bon rang uaana ni bwaai ni kabane te bwai are e a tia n riki.”21
N akean te kabaebae are kabaeia utu n akea tokina ao n reitiia roro nako ikai ao ake atia ni mate, ti na bon tiku n akea wakaara ke mwaangara— are bon, ara bakatibu ke ara kariki. Bon te tionako aei, ni motikan aia reitaki somata, n iterana teuana, ke te reitaki are e kaitara ma te mare ao reitakin te Utu are e a tia n anga te Atua,22 n iterana teuana, anne are e na bon urua te kantaninga ibukin karikan aonaaba. Ao ngkana e na riki anne bwa te taneiai, e na riki bwa kamaunaan te aonaaba ke “e na kamaunaaki” n rokon te Uea.23
Ti kona n nooria bwa bukin tera “te mare i marenan te mwaane ao te aine e katabuaki iroun te Atua “ao te utu e kakaawaki n Ana baire te Tia Karikibwai ibukin kaeakin te tia ae akea tokina irouia Natina.”24 N te tai naba anne, ti ataia bwa n te tai ae aki kororaoi aei, aio bon tiaki te koaua ke bon te bwai ae e na riki irouia tabeman. Ma iai ara onimaki iroun Kristo. Ngkai ti tataninga te Uea, Beretitenti M. Russell Ballard e kauringiira bwa “koroboki aika a tabu ao burabeti ni boong aika kaitira a kamatoa bwa ni kabane ake a kakaonimaki ni kawakin berita n te euangkerio a na karekea tibwangaia n te karietataaki.”25
Tabeman a tia n rinanon aroaro n te utu aika aki kakukurei ao n tamaroa ao a namakina te nano ae memeere n ikotakin te utu ae akea tokina. Unimwaane David A. Bednar e taekina te bwai ae noria: “Nakoimi aika kam atia n rinanon te maraki n nano n raureia am utu ke n namakina te korakai n uruakan te onimakinaki, taiaoka uringnga [bwa ana baire te Atua ibukiia utu] e waaki moa mai inanom! Teuana te toma n tiein inanon am roro e kona n tia n uruaki, ma reitaki aika raraoi ake tabeua ao te bwai are e tiku n te tiein a bon rang kakaawaki n akea tokina. Ko kona ni kakorakora am tiein ao tao ni bon buoka naba katoman te reitaki are e uruaki. Te mwakuri anne e na katiaaki teuana i mwin teuana.”26
N te bootaki n taunimate ibukin Titita Pat Holland, kainnaban Unimwaane Jeffrey R. Holland, n Turai ae nako, Beretitenti Russell M. Nelson e reirei: “N te taina, Patricia ao Jeffrey a na manga ikotaki. A na manga bon raonaki i mwiina irouia natiia ao aia kariki ake a kawakin aia berita bwa a na karekea kimwareirein te Atua ae bwanin are e a tia ni katauraoia te Atua ibukiia natina aika kakaonimaki. Ataakin anne, ti matata bwa te bong ae te kabane ni kakaawaki ni maiun Patricia bon tiaki ana bong ni bung ke ana bong ni mate. Ana bong ae rangi ni kakaawaki bon Tuun 7, 1963, ngke ngaia ma Jeff a kabaeaki n te St. George Tembora. … Bukin tera e rangi ni kakawaki aei? Ibukina bwa oin raoi karikan te aonaaba bwa aonga utu ni kona ni kateaki ao ni kabaeaki i marenaia. Te kamaiuaki bon aia bwai aomata n tatabemaniia, ma te karietataaki bon ana bwai te utu. Akea ae kona ni karietataaki n ti ngaia.”
N tai ae aki maan n nako, Ngai ma kainnabau ti raoniia raraora aika tatangiraki n te ruu ni kabaebae n te Tembora i Bountiful Utah. I moan kaitibo ma te rao aei inanon ataein neiei i Córdoba, Argentina. Ngai ma toau ni mitinare ti karaoa ara reitaki ma aomata ake a maeka n te tabo ae tabeua te buraoki raroaia ma aobitin te mition, ao e kaeka n te mataroa ngke ti kawaria n ana auti. Ni karokoa ngkai, ngaia ma tinana ao tarina ma mwanena a kaina te Ekaretia, ao a teimatoa n riki bwa membwa aika a kakaonimaki. E a ataeinnaine ngkai, ao n te bong aei ti raonna n te tembora bwa e na kabaeaki ma ana karo ao imwina e kabaeaki nakoia.
Te taanga ae a riki bwa raraona aika a rang kaan nakoia a tei ibukiia ana karo n te bao ni karea. Bon te tai ae roota te nano are e a tamaroa riki ngke raraora mai Argentina e a kabaeaki nakoia ana karo. Bon ti onoman ngaira n te bwakantaai ae rau ae raroanako man te aonaaba, ma e ngae n anne bon te tai ae te kabanea ni kakaawaki are e a tia n riki i aon te aba. I rangi ni kakaitau bwa tibwangau ao rekerekeu e a tabwanin man te karebwerebwe n ana mataroa ngke te kairake ni mitinare ngai ni karokoa ngkai, ao i mwiin ririki aika a mwaiti, I a karaoa te otenanti n te kabaebae are e reita neiei nakoia ana karo ao ana bakatibu ake mai i mwaina.
Aio te bwai ae riki n tainako ni kabuta te aonaaba inanon taian tembora. Aio te kabanea ni mwaneka n ikotakiia aomata inanon te berita ae tabu. Bon te tibwanga ae te kabanea n rietata man kainakin ana Ekaretia Iesu Kristo. I berita bwa ngkai ko kakaonimaki n ukoukora te kabwaia ane, n te tai aei ke n akea tokina e na bon reke iroum.
I kakoaua bwa n te mwaaka ni kabaebae ao te kariaiakaki are e kaokaki nakon aon te aba rinanon Iotebwa Timiti a bon koaua, bwa te bwai are e kabaeaki i aon te aba ni koauana e bon kabaeaki naba i karawa. I kakoaua bwa Beretienti Russell M. Nelson, ngkai te Beretitenti n te Ekaretia, bon temanna n aomata i aon te aba ni bong aikai are man kiing ake irouna e kaira kabonganaan te mwaaka mai karawa aei. I kakoaua bwa ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo e a tia ni karika te aki mamate bwa e na kona ni karietatata aia reitaki utu ni koaua. N aran Iesu Kristo, amen.