“Sa Sega ni Mudu … Na Noqu Vosa”
Keimami sureti kemuni taucoko mo ni vakataroga mada, na veivakurabuitaki ni veika sa tukuna oti na Kalou, vakatekivu mai na gauna vakaivolatabu, kei na veika e tukuna tiko ena gauna sara ga oqo.
Peresitedi Monson, e rawa beka meu taura e dua na gauna lekaleka meu vakaraitaka na noqu vakavinavinaka?
Me vaka niu isevu ena mata-Veitacini ka sureti me vosa, veimuri kei na nomuni vosa vakatabakidua ki na Lotu ena mataka nikua, e rawa beka meu tukuna e dua na ka ena vukudra kece na Veitacini ena Vakaitutu Raraba kei na vukuna sara mada ga na Lotu taucoko.
Ena vuqa sara na madigi sa tu vei keda ena koniferedi vakairogorogo oqo, oka kina na vakaitavi ena dua na soqoni bibi ka rawa kina vei keda meda tucake ka tokoni kemuni me vaka e dua na parofita, daurairai, ka dauvakatakila, au sega ni rawa ni vukea ia au vakila ga na bibi vakalevu sara ni madigi sa tu vei keda kece meda vakadinata vakayadua na ituvatuva vakalou, kei na vakaparofita ni ivakatakilakila ena vatuvatu ni tabamuni, sa voleka sara ga me vaka sa ligadra dina na agilosi. O ira era tiko rawa ena soqoni raraba ni matabete ena bogi kei ira kece era tiko rawa oqo ena soqoni ena mataka nikua ka kaburaki tiko yani ki vuravura raraba, era sa ivakadinadina bula ki na veika sa yaco oqo. Me baleti ira kece era vakaitavi, au vakaraitaka na neimami vakavinavinaka me baleta e dua na gauna vakaoqo. Au tukuna o ya vata kei na loloma kivei Peresitedi Monson ka vakauasivi kivua na Tamada mai Lomalagi ena gauna talei eda sa mai “raica dina ga na nona ivalavala vakaturaga” (2 Pita 1:16), me vaka a kaya o Pita na iApositolo.
Ena koniferedi raraba ni Okotova sa oti au a vakaraitaka kina e rua na vuna bibi e beitaki, vakaca tiko kina na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai ni sega ni lotu Vakarisito. Ena gauna o ya au a vakamacalataka kina e dua vei ira na yavu vakaivunau oqori—na noda nanuma ka yavutaki vakaivolanikalou me baleta na Lewetolu Vakalou. Nikua au na via vosa ena vunau bibi e vakaraitaka na noda vakabauta ia e vakavuna tiko na nodra lomaleqa eso, o ya na noda vunautaka tiko vakadoudou ni Kalou sa tukuna tikoga mai na Nona vosa kei na Nona dina, na ivakatakila e vakayavutaka e dua na ivolanikalou sa na tomani tikoga.
Eso era lotu Vakarisito, e vakalevu sara ena vuku ni nodra lomana vakaidina na iVolatabu, era sa vakadeitaka ni sa sega ni dodonu me tiko tale e dua na ivolanikalou ena taudaku ni iVolatabu. Ni sa vakaraitaki vakaoqo na ivolanikalou tudei ni ivakatakila sa mai sogo, o ira na noda itokani mai na veimatalotu tale eso era sa sogota mai na katuba ni ivakaraitaki vakalou ni o ikeda na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai eda ququmi matua ki na—iVola i Momani, na Vunau kei na Veiyalayalati, na Mataniciva Talei kei na kena yaco tikoga mai na nodra veidusimaki na parofita kei na iapositolo lumuti ni Kalou. Meda kakua ni yalocataki ira era dau tu ena itutu vaka o ya, ia ena veidokai eda na sega ni duavata kina kei na veivakasama vakatamata me baleta na yavu dina ni Lotu Vakarisito.
E dua vei ira na ile e dau vakayagataki vakawasoma ena kena sabai e dua na ivolanikalou sogo o ya na tikina e tiko ena Veiyalayalati Vou ena iVakatakila 22:18: “Au sa vakatakila vei ira na tamata kecega era sa rogoca na vosa ni … ivola oqo, Kevaka e dua na tamata ena vakaikuritaka na veika oqo, ena vakaikuritaka vei koya na Kalou na mate ca sa volai tu ena ivola oqo.” Ia e vakasakiti oqo na nodra lomavata na tamata vuku kece ni ivolatabu ni tikina oqo e baleta tikoga na ivola ni iVakatakila, sega ni iVolatabu taucoko. Sa yaco kina me o ira yadua na tamata vuku ni noda gauna era duavata kina kei na vica na “ivola” ena Veiyalayalati Vou era a volai ni oti toka ga vakalailai na nona a ciqoma o Joni na ivakatakila mai na Yanuyanu o Patemo. Era oka ena kena oqo o ira na ivola nei Juta, na tolu na iVola nei Joni, ka rairai na Kosipeli taucoko nei Joni.1 E rairai beka ena levu sara mai vei ira oqo.
Ia e tiko e dua na kena isau rawarawa ni tikina o ya ena iotioti ni ivola ena Veiyalayalati Vou e sega ni rawa me vakaibalebaletaki tiko kina na iVolatabu taucoko. Oqo e baleta ni iVolatabu taucoko me vaka eda sa kila kece tu—sa dua na isoqoni ni itukutuku me sa dua ga na ivola—a sega ni tiko ena gauna a volai kina na tikina o ya. Ni oti e vica vata na senijiuri na nona sa vakarautaka oti o Joni na ivola, o ira na veivola yadua ena Veiyalayalati Vou era se veikauyaki yadudua tiko se era sa sema vata toka e vica na ivola vata kei na so tale, ia e a sega ni o koya taucoko. Ena ivola taucoko oqo ni 5,366 ka kilai me Veiyalayalati Vou vaka-Kiriki, e 35 walega era tiko oqo ena Veiyalayalati Vou taucoko me vaka eda sa kila tiko, ka 34 vei ira oqo era a vakaivolataki ni oti na yabaki 1000 Y.T. (A.D).2
Na iusutu ni ka oqo ni dau yaco vei ira na parofita yadua ni Veiyalayalati Makawa kei na ka Vou me ra sa dau vakuria kina eso na tikina ki na kena era a ciqoma o ira era sa mai sosomitaka. Kevaka sa veirauti vakavinaka na vosa nei Mosese ena Veiyalayalati Makawa, me vaka eso era rairai nanuma me ra sa vakakina,3 ia cava na vuna, me kena ivakaraitaki,e baci parofisai tale kina o Aisea, se o Jeremaia, e taravi koya mai? Me kakua ni tukuni e dua na ka baleti iratou o Isikeli kei Taniela, o Joeli, Emosi, kei ira kece na kena vo. Kevaka sa dua na ivakatakila vua e dua na parofita ena dua na gauna me sa baleta na veigauna taucoko, era sa qai donu vakacava o ira na kena vo oqo? Na veika era sa mai vakadonui kina sa vakamatatataka kina vakai Koya o Jiova ni a kaya vei Mosese, “Sa sega ni mudu na noqu cakacaka, ka … sa sega talega ni mudu … na noqu vosa.”4
E dua na tamata vuku ni Protestant a vakataroga vagumatua na ivakavuvuli cala me baleta na ivolanikalou sogo. E vola, “Ena kaukauwa cava vaka-ivolatabu se itukutuku makawa sa mai oti toka ga ena itukutuku volai na veivakauqeti ni Kalou ka sa vakatoka tu oqo na lotu me iVolatabu? … Kevaka sa veivakauqeti walega na Yalotabu ki na veika me volai ena imatai ni senijiuri, sa kena ibalebale beka ni Yalotabu vata ga o ya sa sega tale ni vosa tiko edaidai ena loma ni lotu me baleta na veika bibi me vakayacori?”5 Ena yalomalumalumu eda na taroga tiko na veitaro vata ga o ya.
Na ivakatakila era na yaco tiko mai e sega ni laki vakalailaitaka se vakacacana na ivakatakila era sa tu rawa. Na Veiyalayalati Makawa ena sega ni rawa me yali mai vei keda na kena talei ni da sa mai vakatakilaitaki ki na Veiyalayalati Vou ka na veivakararamataki cake na Veiyalayalati Vou ni da wilika na iVola i Momani: E Dua Tale na iVakadinadina Kei Jisu Karisito. Ni da vakasamataka na ikuri ni ivolanikalou eda sa ciqoma na Yalododonu Edaidai, eda na taroga beka: O ira beka na lotu Vakarisito ena gauna makawa era a wilika tiko beka ga na Kosipeli makawa i Marika ena veiyabaki kece o ya, (ka vakabauti raraba tu ni imatai vei ira na Kosipeli ena Veiyalayalati Vou me volai)—era vakacudrui beka ni ra sa mai ciqoma e muri e vuqa tale na veitukutuku matata mai vei Maciu kei Luke, sega mada ga ni wili na itukutuku vou kei na ivakatakila matata e a qai solia malua mai o Joni? Sa dina sara, era a marau beka kina vakalevu sara ni sa tomani tikoga mai na ivakadinadina veivakauqeti ni sa vakalou ko Karisito. O koya gona eda sa marau kina.
Yalovinaka ni kakua ni nanuma cala. Keimami lomana ka doka na iVolatabu, me vaka a vakavulica vakamatatata sara o Elder M. Russell Ballard ena itutu ni vunau oqo ena dua na yabaki sa oti.6 Na iVolatabu sa vosa ni Kalou. Sai koya ena dau imatai tikoga ena ivolanikalou, na noda “ivolayavu ni cakacaka” ena Lotu. Sa dina sara ni sa mai wiliki na veika tabaki vakalou ena ikalima ni tikina ena ivola i Jemesa ena iVolatabu ka a muataki Josefa Simici ki na nona raica votu na Tamada kei na Luvena ka a vakasucuma mai na Vakalesuimai ni kosipeli i Jisu Karisito ena noda gauna oqo. Ia ena gauna mada ga sa kila tu kina o Josefa, ni sega ni rawa ki na iVolatabu duadua ga me sauma na veitaro kece vakalotu e vakataroga voli o koya kei na so tale. Me vaka a kaya ena nona vosa, ni o ira na italatala ena nona itikotiko era a veileti—ka so na gauna era veivakacacani—ena vuku ni nodra ivakavuvuli. “Era [a] veicudruvi na i talatala, ka ra [a veicudruvi] na lewe ni lotu; … ka sa duidui sara vakalevu na nodra dui nanuma,” a kaya o koya. Sa ikoya beka ga o ya na ka era a dau veicacati tiko kina o ira na veimatalotu oqo, vakaukauwa sara, na vakabauta ena iVolatabu, ia me vaka a vola o Josefa, “ko ira na iliuliu ni veimatalotu ia era vakaibalebaletaka ga vakatani me ra dui vakadonui kina ka ra sega ni vakatakekere vakaidina [me baleta na lotu cava e dina] me vaka ka tukuni ena iVolatabu.”7 E vakamatatataki tiko ena iVolatabu, ka dau cavuti vakawasoma ena gauna o ya me “vanua tudei,” e a sega ni vakakina—e ka ni rarawa ni a vanua ni veivala.
Sa qai dua kina vei ira na inaki cecere ni tomani tikoga mai ni ivakatakila, vei ira na parofita bula o ya me sa tukuni raraba yani ki vuravura, mai vei ira na ikuri ni ivakadinadina ni sa dina na iVolatabu. “Oqo e volai,” a kaya vakaoqori e dua na parofita ni gauna makawa, ni tukuna tiko na iVola i Momani, “mo dou vakabauta kina na itukutuku ko ya,” vakaibalebaletaki tiko ki na iVolatabu.8 Ena dua vei ira na ivakatakila taumada vei Josefa Simici, a kaya kina na Turaga, “Ia au sa sega ni vakatakila mai [na iVola i Momani] me vakarusa ia me vakadinadinataka ga na i tukutuku [ni iVolatabu] sa tiko vei ira.”9
E dua tale na ka bibi me na vakaraitaki. Sa matata vinaka tiko ni ra a bula tu mai liu na tamata lotu Vakarisito, ni se bera sara na Veiyalayalati Vou se na kena a vakasokumuni tiko na veivosa nei Jisu, sa sega kina ni rawa me tukuni tiko ni iVolatabu e veisautaka e dua me sa tamata Vakarisito. Ena nona vosa o N.T. Wright, na tamata vuku dokai ni Veiyalayalati Vou, “O Jisu ka sa tucake tale, ka tukuni tiko ena iotioti ni Kosipeli i Maciu, e sega ni tukuna, ‘Na kaukauwa kece kei lomalagi kei na kena e vuravura sa soli ki na veivola ko ni na vola o ikemuni taucoko,’ ia sa vakaoqo ‘Sa soli mai vei au na kaukauwa kecega mai lomalagi kei vuravura.’”10 E kena ibalebale talega, “Na ivolanikalou mada ga ena muataki koya tani ga … mai vei koya ka sa ka dina sara ni taucoko ni dina, sa nona ga vakai Koya na Kalou.”11 O koya gona na ivolanikalou, era sa sega ni ivurevure cecere ni kila vei keda na Yalododonu Edaidai. Era sa ivakadinadina ni ivurevure cecere. Na nona ivurevure cecere ni kila kei na lewa kaukauwa ni dua na Yalododonu Edaidai sa iKoya na Kalou bula. Na vakadewataki mai ni isolisoli o ya era sa tadu mai vua na Kalou, ni ra sa ivakatakila bula, kaukauwa, ka vakalou.12
Na vunau oqo sa iusutu bula ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai ka sa noda itukutuku ki vuravura. E vakavotukanataka na bibi ni soqoni vakalou e nanoa ena noda a tokoni Thomas S. Monson me dua na parofita, dua na daurairai, ka dua na dauvakatakila. Eda vakabauta e dua na Kalou sa vakayaco ka tiko vei keda, e sega ni galu tiko, sega ni yali, ka sega ni vaka a kaya o Ilaija me baleti koya na kalou ni bete nei Peali, e sa “lako [tiko] ki na dua na vanua, se sa moce beka, ka sa yaga me [vakayadrati rawa].”13 Ena Lotu oqo o ira sara mada ga na noda gone lalai ena Lalai era cavuqaqataka: “Keimami vakabauta na veika sa vakatakila oti na Kalou, na veika sa vakatakilai mai oqo, ka keimami vakabauta ni na levu tale na veika ena qai vakatakilai mai me baleta tikoga na Matanitu ni Kalou.”14
Ena kena vakaraitaki yani na veivolanikalou vou kei na ivakatakila sa yaco tikoga mai, sa noda masu ni da na sega ni datuvu se yalo vakatani. Ia ni sa mai oti na raivotu tabu ena dua na veikau ka sa vakatabui tu ena gauna oqo ka sa saumi mai kina vakadodonu sara na vakatataro, “E tiko beka li na Kalou?,” na ka sa mai vakaraitaka vakadodonu o Josefa Simici kei na Lotu i Jisu Karisito ni Yalodododnu Edaidai o ya na taro ni veilialiaci oqo: “Ena vosa beka o Koya?” Keimami kauta mai na itukutuku vinaka ni sa bula tiko ka dau vosa mai o Koya. Ena loloma kei na veikauwaitaki e sucu mai na noda bula Vakarisito, keimami sureti kemuni taucoko mo ni vakataroga na veivakurabuitaki ni veika sa tukuna oti na Kalou vakatekivu mai na gauna vakaivolatabu kei na veika sa tukuna tiko ena gauna sara ga oqo.
Ena dua na kena vakasama o Josefa Simici kei ira na parofita era sa mai sosomitaki koya ena Lotu oqo sa sauma yani na bolebole a solia o Ralph Waldo Emerson kivei ira na gonevuli mai Harvard Divinity School ena 170 na yabaki sa oti ena vula ikatakata mai oqo. Ki na ilawalawa ni Protestant uasivi duadua ka vuku, na tamata vuku cecere nei Concord era a vakamamasu me ra vakavulica “na Kalou oqo, sega ni o ya; o Koya a vosa, sega ni sa vosa oti.”15
Au vakadinadinataka ni sa tadola tu ko lomalagi. Au vakadinadinataka ni a parofita ka sa parofita tikoga ni Kalou o Josefa Simici, ni iVola i Momani sa “dua tale na ivakadinadina kei Jisu Karisito.” Au vakadinadinataka ni ko Thomas S. Monson sa parofita ni Kalou, o koya e dua na iApositolo ni gauna oqo sa tu e ligana na idola ni matanitu, o koya e dua na tamata au sa raica e mataqu me lutuki koya na itutuvi. Au sa vakadinadinataka ni dau voqa mai na domodra na parofita era sa vakadonui kei na kedra yaco tikoga mai na ivakatakila vakaivolanikalou sa iusutu bula ni itukutuku Vakarisito ena veigauna kece e tiko kina e vuravura na matanitu vakadonui nei Karisito. Au sa vakadinadinataka ni matanitu vakaoqo sa tiko tale e vuravura ena gauna oqo ka sa tiko ena Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai.
Ena noda lotu vakayalo ka vakaidina vei Jisu na kai Nasareci ni sa Luvena dina na Kalou, na iVakabula kei vuravura, keimami sa sureti kemuni taucoko mo ni mai raica na veika sa solia mai o Koya, ni mai duavata kei keimami ka gunu tikoga mai na “tobu ni wai tovure ki na bula tawamudu,”16 ki na veivakavotui ni sa bula tiko na Kalou, ni sa lomani keda o Koya, ka sa dau vosa mai. Au sa vakavinavinaka mai na vu ni yaloqu ni sa sega ni mudu na Nona cakacaka ka “sa sega ni mudu … na Nona vosa.” Au sa vakadinadinataka na veikauwaitaki ni loloma vakalou kei na kena volai, ena yaca tabu i Jisu Karisito, emeni.