Kae ʻOua Ke Tau Toe Feʻiloaki
Ko ha Leʻo ʻo e Mana, ko ha Leʻo ʻo e Lōngonoa
ʻOku ongoʻi fēfē nai ʻe ha niʻihi ʻa e mofuiké kae ʻikai ke u tokanga au ki ai? Naʻe akoʻi au ʻe he talí ki ha meʻa ʻoku mahulu ange ʻi he ngaahi ʻilo ki he tūkunga ʻo e māmaní (seismology).
Naʻe fakaʻāaki au tuʻuapō ʻi ha ʻuʻulu longoaʻa hili pē ha ngaahi uike siʻi ʻeku ngāue fakafaifekaú. Naʻe kamata mamaʻo pea fakaʻau ʻo leʻolahi ange ʻene fakaofi maí. Naʻe ngalulu e falé kotoa. Naʻe holo vave hifo ʻene ngalulú, pea puli atu mo e ʻuʻulú. Meʻamālié he naʻe ʻosi fakatokanga mai hoku hoá ko e meʻa angamaheni pē ʻa e mofuiké. Naʻá ku toe tafoki atu pē ʻo māʻumohe he naʻe hā ngali sai pē e meʻa kotoa.
Hili ha ngaahi uike mei he pō naʻá ku ʻā tuuʻapō aí, naʻá ku fanongo atu ki he talanoa ʻa e kakaí ta naʻe ʻi ai mo ha mofuike he hengihengi ko iá. Naʻá ku pehē pe ko e hā ʻoku nau pehē aí he naʻe ʻikai ke u fanongo ʻo ongoʻi ha meʻa. Ne u puputuʻu peá u fehuʻi ange pe naʻe hoko fakakū ʻa e “mofuiké.” Mahalo naʻá ku lolotonga fakamālohisino pe kaukau he taimi naʻa nau talamai naʻe hoko aí. Naʻá ku ʻā ʻi he ʻuluaki mofuiké, ko ia kapau naʻe toe ʻi ai ha mofuike ʻi he lolotonga ʻeku ʻaá, naʻe tonu pē ke u ʻiloʻi.
Ka ko e ʻuluaki pē ʻeni ʻo ha ngaahi mofuike pehē. Naʻe ʻikai ke u ongoʻi kinautolu, ko ia naʻá ku pehē ʻoku ʻikai ʻilo ʻe he kakaí pe ko e hā ʻa e mofuike.
Hili ha mahina ʻe valu ʻo ʻeku fakakaukau ko ha ngaahi mofuike loi eé, naʻe kiʻi longo ʻeku faiako Lautohi Fakasāpaté peá ne ʻeke mai, “ʻOku mou ongoʻi ha meʻa? Ko e mofuike.” Naʻe kamo e taha kotoa ʻo ʻio—tukukehe pē au. Naʻe ʻikai pē mahino ia kiate au. Naʻe ʻikai ha ʻuʻulu pe ngalulu. Naʻe ʻikai luluʻi hoku seá. Naʻe ʻikai ngatata e holisí. Naʻe hoko fēfē e mofuiké?
Naʻá ku feinga ke fakamanatu ʻa e meʻa naʻá ku ongoʻi he taimi naʻe tala ai ʻe he faiakó e mofuiké. Ko ha kiʻi ninimo siʻi—hangē pē ne kiʻi vilohi aú. ʻE lava ke hoko e ongo ko ʻení ʻi ha mofuike?
Naʻá ku kamata leva ke tokanga koeʻuhí ko ʻeku faiakó, ke u fakatokangaʻi mo ʻiloʻi ta ko e ngaahi mofuike naʻe hokó naʻe moʻoni pē ia. ʻOku ou toki fakatokangaʻi haké naʻe ʻikai te u ongoʻí ia he naʻá ku fakamālohisino pe kaukau pe mohe koeʻuhí he ko ha kiʻi ngaue siʻi pē. Ka ʻoku māmālie ʻeku toki fakatokangaʻi hake ko e kiʻi ongoʻi ninimó pe ko ha kiʻi ngaue siʻi, ko e fakaʻilonga ia ʻo ha mofuike.
ʻI he konga kimui ʻeku ngāue fakafaifekaú, naʻá ku hoa ai mo ha faifekau foʻou. Naʻe ʻi ai ha ʻaho ʻe taha, lolotonga haʻama akoʻi, naʻe pehē hake ha fefine, “ʻOi, ko e mofuike,” naʻá ku tui ki ai. Naʻe sio mai hoku hoá ʻo hangē ʻokú ma valé. Ka naʻá ku tuhu atu ki he kiʻi ngaue ʻa e maama tautaú mo fakamahinoʻi ki ai ʻe kiʻi fuoloa atu peá ne toki ongoʻi e kiʻi ngaue ko ia ʻa e kelekelé.
ʻOku ou houngaʻia ʻi he meʻa ne akoʻi mai ʻe he ngaahi mofuiké ʻo kau ki hono ʻiloʻi ʻo e Laumālié. ʻOku ʻi ai e taimi ʻoku ʻikai lava ke fakaʻikaiʻi e Laumālié, he ʻokú ne hangē ha leʻo ʻo ha mana ʻokú ne hokaʻi hotau laumālié. Ka ko e taimi lahi, ʻoku fanafana mai ʻa e Laumālié ʻi ha fakakaukau foʻou, ongo, ongoʻi ha meʻa ke fai pe lea ʻaki (vakai Hilamani 5:30). Kapau te tau toki fakatokangaʻi pē ʻa hono luluʻi mālohi ʻo e laumālié, ʻe mole leva ha ngaahi ongo fakaʻofoʻofa ʻo e Laumālié. Mahalo te tau faʻa fie maʻu he taimi ʻe niʻihi ke fakamahinoʻi mai ʻe ha niʻihi kehe ʻa e ngaahi ongo ʻo e Laumālié kae lava ke tau tokanga taha pea fakaleleiʻi ʻetau ngaahi fakakaukaú. ʻI heʻetau fai iá, te tau toki ʻilo ai ha māmani foʻou ʻo e ʻiló mo e fakaofó.
Faitā ʻa David Stoker