2012
Naʻá ku Toe Fakafanongo Tuʻo Ua
Sune 2012


Naʻá ku Toe Fakafanongo Tuʻo Ua

Mātiu D. Filitoni, Ngaahi Makasini ʻa e Siasí

Naʻá ku fakaʻau hifo ke u mohe ʻi he pō ki muʻa pea mau fonongá, feʻunga mo ʻeku maʻu ha ongo ke fakatau ha foʻi haiane mo ha leta vaʻe meʻalele ki heʻema veeni kuo taʻu 15 hono motuʻá, he naʻe fakatau mai ʻoku ʻikai ke ʻi ai hano vaʻe talifaki. ʻI he ʻaho hono hokó naʻá ku fuʻu femoʻuekina pea ngalo ʻa e ongó ni ia. Naʻá ma fakafonu leva e meʻalelé ʻaki ʻema kiʻi fānaú ʻe toko tolu mo e ngaahi nāunaú pea mau fononga atu ki he fale ʻo ʻeku tangataʻeikí ʻi ha houa ʻe fā.

Lolotonga ʻemau lelé, kuo pā ha vaʻe ia ʻo e vēní. Naʻe taulani leva ʻa e vēní ki he kolo ofi tahá ke fetongi hono vaʻé. Naʻe liunga tolu hono mahuʻingá ʻi he meʻa naʻe mei totongi ʻi hano fakatau ha foʻi haiane mo ha leta meʻalele ʻi homau ʻapí, pea mole mo hamau miniti ʻe 90 ʻi he tatalí. Naʻá ku fakahoungaʻi heni e ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié mo fakapapau ke u muimui lelei ange ki ai ʻi he kahaʻú.

Hili ha taʻu ʻe fā pea tānaki mai mo ha fānau ʻe toko ua kehe, ne mau toe palani ke ʻeva ki heʻeku tangataʻeikí, ka kuo nofo ʻeni ʻi ha fononga houa ʻe 13 ki ai. Kuo ʻi ai ʻeni haʻamau veeni ʻe taha, ʻoku taʻu ʻe 14 hono motuʻá. Toe ha uike ʻe taha pea mau fonongá, kuó u ongoʻi ʻoku fie maʻu ke u fetongi ʻa e vaʻe talifaki ʻo e vēní. ʻI heʻeku manatuʻi e meʻa ne hoko ki muʻá, naʻá ku fai leva e meʻa naʻe ueʻi maí. Hili ha ʻaho ʻe ua mei ai, kuó u ongoʻi ke fakatau ha nāunau ke fakaʻaongaʻi ʻi ha ngaahi meʻa naʻa mau faʻa haʻi ʻaki pē ha maea. Naʻá ku fie maʻu pē ha ua ka naʻá ku iku fakatau ha fā. Naʻá ku faʻo leva ʻa e ua ʻi heʻemau nāunau tali fakatuʻutāmakí.

ʻI heʻemau foki mai mei heʻeku tangataʻeikí, ne mau afe ke maʻu meʻatokoni efiafi. Pea lolotonga ʻo ʻeku toʻo ha ngaahi meʻa mei he puha naʻe ʻi he funga fale ʻo e vēní, kuo ala mai ʻeku kiʻi taʻahine taʻu tolú ki he matapā tohó. Naʻe tō ia ki he kelekelé! Naʻa mau fakamālō ʻi he ʻikai ke tau ai e matapaá. Ko ha efiafi Falaite ʻeni pea naʻa mau meimei maile ʻe 500 (kilomita ʻe 805) mei ʻapi, ko ia, naʻá ku fokotuʻu leva ʻa e matapaá ka mau hoko atu, ka naʻe ʻikai ke tuʻu lelei pea naʻe lava pē ke mau fanongo ki he halá ʻi he lolotonga ʻemau lelé. Naʻá ku toe afe leva ki he kauhalá ʻo fakaʻaongaʻi ha taha ʻo e ongo meʻa haʻí ke haʻi maʻu ʻaki ʻa e matapaá.

Hili ha ngaahi houa mei ai kuo kamata ke tete lahi e vēní. Naʻe ongo mai ha patō leʻo lahi mei he matapā naʻe teté, ka naʻe kei puke pē ʻe he meʻa haʻí. Naʻá ku afe leva ki he kauhalá ʻo toki ʻilo kuo homo ha leta ia ʻi he taha ʻo e ngaahi vaʻé. Naʻá ku fetongi fakavavevave leva ia ʻaki e foʻi vaʻe talifaki naʻá ku fakatau ʻi he ngaahi uike siʻi ki muʻá, pea mau toe hoko atu leva.

ʻOku ou fakamālō ʻi he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia naʻá ne ʻai ke mau malu he lolotonga ʻo ʻemau fonongá. ʻOku ou ʻilo ʻoku tokangaʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní kapau te tau fakafanongo ki he “kihiʻi leʻo siʻí” (1 Ngaahi Tuʻi 19:12; vakai foki, 1 Nīfai 17:45; T&F 85:6), talangofua ki Heʻene ngaahi ueʻí, pea mo kole tokoni ʻi he taimi ʻoku tau fie maʻu aí.

Paaki