Ang Templo ug ang Kinaiyanhon nga Han-ay sa Kaminyoon
Mao kini ang ikaduha sa duha ka mga artikulo ni Elder Hafen nga mitabang sa pag-saulog sa ika-20 nga anibersaryo sa “Ang Pamilya: usa Ka Pamahayag ngadto sa Kalibutan.” Ang unang artikulo gimantala sa Agosto 2015 nga isyu sa Liahona.
Gikan sa pakigpulong nga, “Marriage, Family Law, and the Temple,” nga gipakigpulong sa J. Reuben Clark Law Society sa Tinuig nga Fireside sa Siyudad sa Salt Lake niadtong Ene. 31, 2014.
Ang templo mao ang dapit diin ang langit ug ang yuta magkahiusa.
Sa Wala: gilitratohan ni Gustavo Hartel; tuo: litrato sa Templo sa Columbia River Washington ni Russ MAY
Kon ang makalibug nga kultura nakapalibug kanato mahitungod sa unsay mga kahulugan sa kaminyoon, lagmit kitang mopasagad na lang sa atong kaugalingon ug sa usag usa sa dili madugay. Apan adunay paglaum. Ang mahangturon nga mga sumbanan sa templo makatabang kanato sa pagbuntog sa modernong mga kasamok.
Matag higayon nga kita moadto sa templo, ang mga ordinansa subling ipasinati kanato sa kinaiyanhon nga han-ay sa uniberso, lakip sa kinaiyanhon nga han-ay sa kaminyoon. Sama sa karaang marinero, kita motan-aw sa langit aron sa pagkuha sa atong mga direksyon—ug kita makahimo niana pinaagi sa templo. Ang Santos sa ulahing mga adlaw nga scholar nga si Hugh Nibley misulat:
“Ang templo gitukod aron sa pagrepresentar sa mga baruganan sa pag-organisar sa uniberso. Kini mao ang eskwelahan diin ang mga tawo magkat-on mahitungod niining mga butanga. …
“… Ang templo sa yuta [mao] ang naa sa tunga-tunga sa tanang butang, … ang bugtong dapit nga nakaapekto sa unsay panghitabo sa kahangturan, ang dapit diin ang yuta ug ang langit magkahiusa.”1
Sa ingon, ang templo adunay gahum sa pagkulit sa natural nga mga balaod sa Dios bahin sa kaminyoon ug sa kinabuhing pamilya ngadto sa atong mga kasingkasing.
Ang Kaminyoon ni Adan ug ni Eva
Una natong nakat-unan ang mga pagtulun-an sa templo mahitungod sa kaminyoon diha sa sugilanon ni Adan ug ni Eva—ang lumad nga the sugilanon bahin sa templo. Usa ka higala sa makausa nangutana nako, “Kon si Kristo pa maoy sentro sa ebanghelyo ug sa templo, ngano man nga ang sugilanon sa endowment sa templo wala man magtudlo sa sugilanon sa kinabuhi ni Kristo? Unsa may anaa niining mahitungod ni Adan ug ni Eva?”
Nakabaton ako og pagbati nga ang kinabuhi ni Kristo mao ang sugilanon mahitungod sa paghatag sa Pag-ula. Ang sugilanon ni Adan ug ni Eva mao ang sugilanon mahitungod sa pagdawat sa Pag-ula, taliwala sa usahay makahahadlok nga oposisyon sa mortalidad.
Si Adan ug si Eva mao ang unang katawhan nga nakadawat sa Pag-ula ni Jesukristo. Sila usab ang unang ginikanan nga nakahibalo sa gugma nga mahatag sa bag-ong anak, sa makapamalandong nga sakripisyo sa pagmatuto sa usa ka anak, ug sa tumang pag-antus nga magtan-aw sa mga anak nga migamit sa ilang kabubut-on sa dili maalamong paagi.
Ang amahan nga si Lehi mihatag kanato sa doktrinal nga kahulugan alang sa pagsabut sa ilang kasinatian—ug sa atoa. Siya misulti kanato nga kon si Adan ug Eva wala pa unta makakaon gikan sa kahoy sa kahibalo, sila “magpabilin unta diha sa tanaman sa Eden. …
“Ug sila dili unta makabaton og mga anak; busa sila unta magpabilin diha sa usa ka kahimtang nga walay sala, walay hingpit nga kalipay, tungod kay sila wala makasinati sa pagkauyamot; walay gihimo nga maayo, kay sila wala makasinati og sala. …
“Si Adan napukan aron ang mga tawo mahimo [mortal]; ug ang mga tawo naingon, nga unta sila makabaton og hingpit nga kalipay.” (2 Nephi 2:22–23, 25).
Busa, sa sukwahi nga paagi, ang sala, kalisdanan, ug ang mga anak makatabang sa pagmugna og kahimtang alang sa pagkat-on unsay kahulugan sa hingpit nga kalipay—usa ka proseso nga nahimong posible pinaagi sa Pag-ula ni Jesukristo.
Tungod sa Pag-ula, kita makat-on gikan sa atong mga kasinatian nga dili na masilutan gumikan kanila. Ug ang pagdawat sa Pag-ula, sama sa nabuhat ni Adan ug Eva, dili lamang usa ka doktrina sa pagpasaylo sa mga kasal-anan; kini ang kinauyokan nga doktrina nga nagtugot og tawhanong kalamboan. Sa ingon, ang sakripisyo ni Kristo wala lamang magpahibalik kanila ngadto sa Eden sa kainosente. Kana mahimong usa ka sugilanon nga walay plano ug walay paglambo sa kinaiya. Hinoon, sila mibiya sa tanaman nga nag-inunongay ug nagpadayon sa unahan, managkauban, ngadto sa kalibutan nga maoy atong gipuy-an karon.
Ang lumad nga sugilanon bahin sa templo maisip nga sugilanon sa managtiayon kinsa nagtambayayong sa pag-atubang sa walay hunong nga mortal nga oposisyon. Kay pinaagi lamang sa pakigharong nianang usahay-miserabling oposisyon sila makakat-on ug makasabut sa matuod nga kalipay.
Maghunahuna kita og duha ka mga implikasyon mahitungod sa atong pagsabut sa kaminyoon gikan sa sugilanon ni Adan ug Eva. Una mao ang positibong pag-aninaw sa Pagpahiuli mahitungod sa Pagkapukan. Kita nasayud nga si Adan ug Eva maalamong mipili diha sa tanaman tungod kay sa mortalidad lamang mahatag ang mga kasinatian nga gikinahanglan aron matuman ang plano sa Dios alang kanila—ug alang kanato. Agig kalahian, ang tradisyonal nga Kristiyanismo nagtudlo nga ang pagpili ni Eva maoy usa ka subo nga kasaypanan, nagdala sa kapungot sa Dios sa tanang katawhan. Pipila sa Kristiyanong mga simbahan nagtudlo pa gihapon nga tungod kay ang kababayen-an mao ang mga anak nga babaye sa hungog nga Eva, ang mga asawa kinahanglang mag-agad sa ilang mga bana.
Sa kusganong pagsupak niini nga ideya, kadaghanan sa katawhan karon moingon nga ang asawa kinahanglang dili mag-agad sa iyang bana. Ug, agig pag-angay-angay, sila modugang pa nga, ang bana kinahanglan usab nga dili mag-agad sa iyang asawa. Apan kon ang managtiayon dili mag-agad sa usag usa, sila nagdawat lamang sa karon nga “walay-pulos nga mga pasalig”, ug ang mga tawo motalikod sa ilang kaminyoon sa higayon nga dili na malingaw—o sa higayon magsugod na ang kasamok.
Hain man ang husto: mag-agad o dili mag-agad? Walay usa niana. Ang gipahiuli nga ebanghelyo—lahi sa ubang Kristiyanismo—nagtudlo kini nga ang pagpili ni Eva ug ni Adan sa tanaman dili usa ka sayop o usa ka aksidente; hinoon, kini tinuyo, gani mahimayaon, usa ka bahin sa plano sa kaluwasan. Sa ingon ang Pagpahiuli nagtan-aw kang Eva—ug sa tanang mga babaye—isip halangdong mga nilalang kinsa maoy kompletong tumbas sa mga lalaki.
Busa, si Eva dili mag-agad kang Adan; dili sab sa ingon nga siya dili mag-agadni Adan. Hinoon, si Eva ug si Adan maagaron sa usag usa. Sila “ingon nga magkauban” kinsa “nagtinabangay sa usag-usa” sa tanan nilang buhaton.2
Nagdala og usa ka Masulub-on nga Kasingkasing ngadto sa Altar
Si Adan ug Eva Nagluhod sa usa ka Altar, ni Del Parson; paghulagway sa litrato pinaagi ni Jerry L. Garns
Ikaduha, sa dihang si Adan ug Eva mibiya sa tanaman, ang Ginoo misugo kanila sa pagtukod og altar ug maghalad og mga hayop nga isakripisyo. Human sa daghang mga adlaw ang anghel nangutana kang Adan nganong siya mihalad og sakripisyo. Ug si Adan miingon ngadto kaniya: “Wala ako masayud, gawas nga ang Ginoo misugo kanako.” Dayon ang anghel miingon kaniya, “Kini nga butang mao ang usa ka pagkasama sa sakripisyo sa Bugtong Anak” (Moises 5:6–7).
Sa ingon, ang mga hayop nga gisakripisyo ni Adan ug Eva mao ang mga simbolo nga nagtumong kanila ngadto sa umaabut nga matubsanong sakripisyo sa Iyang Anak. Ang anghel dayon mitudlo kanila nga ang sakripisyo ni Kristo ug ang plano sa katubsanan mohatag og kahulugan ug katuyoan sa tanan nilang pagsupak—tinuod gayud, ngadto sa tanan nilang kasinatian sa pagkamortal.
Pipila kanato moadto sa templo karon sama sa paagi sa unang paghalad ni Adan ug Eva og mga sakripisyo—tungod kay kita gimandoan, wala masayud kon ngano. Ang yano nga kamasulundon sigurado nga mas maayo kay sa dili pagbuhat sa mga ordinansa. Apan ang Ginoo, kinsa mipadala sa anghel, buot gayud nga ilang masayran kon ngano—ug ako mituo nga Siya gusto nga kita masayud kon ngano.
Ang mga ordinansa sa templo sa karon usa ba usab “ka pagkasama … sa Bugtong Anak”? Hunahunaa sa unsang paagi ang mga altar sa templo, sama sa altar ni Adan ug Eva, mao ang mga altar sa pag-ampo, sakripisyo, ug mga pakigsaad. Hunahunaa ang gidak-on sa pagsakripisyo sa tanang mga pakigsaad sa endowment.
Sukad sa panahon nga nakompleto ni Kristo ang Iyang maulaon nga misyon, wala na kita maghalad og mga hayop nga isakripisyo, apan mipakigsaad kita sa pagsakripisyo. Sa unsa nga paagi? Si Kristo mitudlo sa mga Nephite, “kamo mohalad og usa ka sakripisyo ngari kanako nga usa ka masulub-on nga kasingkasing ug usa ka mahinulsulon nga espiritu” (3 Nephi 9:20; tan-awa usab sa 2 Nephi 2:7).
Ang hayop nga sakripisyo nagsimbolo sa Amahan nga gisakripisyo ang Anak, apan ang pagsakripisyo sa usa ka masulub-on nga kasingkasing ug mahinulsulon nga espiritu nagsimbolo sa Kaugalingong pagsakripisyo sa Anak. Si Elder James E. Talmage (1862–1933) sa Korum sa Napulog duha ka mga Apostoles misulat nga “si Jesus namatay nga dunay masulub-on nga kasingkasing.”3 sa pagpahisama, kita karon maghalad sa atong kaugalingon—sa atong mga kasingkasing nga masulub-on—isip usa ka personal nga sakripisyo.4 Sama sa giingon ni Elder Neal A. Maxwell (1926–2004) sa Korum sa napulog Duha ka mga Apostoles, “Ang matuod, nga personal nga sakripisyo dili gayud mao ang pagbutang og usa ka hayop diha sa altar. Hinoon, mao kini ang kaandam nga mobutang sa hayop ngari kanato diha sa altar ug pasagdan nga mahurot kini!”5
Samtang nagserbisyo bag-ohay lang isip presidente sa St. George Utah Temple, mag-seal nako og usa ka batan-ong magtiayon. Samtang sila akong gidapit sa altar ug ang pamanhunon miagak sa kamot sa iyang pangasaw-unon, ako nakaamgo nga hapit na nilang ibutang ibabaw sa altar ang pagsakripisyo sa ilang kaugalingong masulub-on nga kasingkasing ug mahinulsulon nga espiritu—usa ka dili hinakog nga paghalad sa ilang mga kaugalingon ngadto sa usag usa ug ngadto sa Dios sa pagsunod sa sakripisyo ni Kristo alang kanila. Ug sa unsang tumong? Aron pinaagi sa tibuok kinabuhi nga pagsakripisyo alang sa usag usa—kana mao ang, pagpaningkamot sa pagsunod sa Iyang gibuhat—sila unta mas mahisama Kaniya.
Pinaagi sa pagpakabuhi og ingon niana sa matag adlaw, sila sa matag usa maduol sa Dios, diin mohimo usab nilang mas maduol sa usag usa. Sa ingon, ang pagsunod sa mga pakigsaad sa ordinansa sa pagbugkos nagbalaan dili lamang sa ilang kaminyoon apan sa ila usab nga mga kasingkasing ug sa ila gayud nga mga kinabuhi.
Kini nga pagsabut sa kaminyoon labihan ug lahi ra kaayo kay sa nagpatigbabaw nga panlantaw bahin sa kaminyoon karon. Sa Iyang sambingay sa maayong magbalantay, gihulagway ni Jesus ang binayaran—usa ka tawo nga sinuholan sa pag-atiman sa karnero. Kon ang mga lobo moabut, Siya miingon, ang sinuholan nga magbalantay “mobiya sa mga karnero, ug makalagiw.” Ngano nga ang sinuholan nga magbalantay modagan palayo? Tungod kay ang mga karnero dili iyang kaugalingon. Agig pagtandi, si Jesus miingon sa iyang Kaugalingon, “Ako mao ang maayong magbalantay sa mga karnero. … igahalad ko ang akong kinabuhi sa pagpakamatay alang sa mga karnero.” (Tan-awa sa Juan 10:11–15.)
Daghang mga tawo karon naghunahuna sa kaminyoon isip usa ka dili pormal nga kasabutan tali sa duha ka mga sinuholan. Kon ang usa ka sinuholan mibati nga nahulga sa mga lobo sa kasamok, yano ra kining mosibat. Ngano gud nga irisgo sa usa ka sinuholan ang kahupayan o kasayon, kinabuhi pa kaha?
Apan sa higayon nga kita mohalad diha sa atong kamiyoon og masulub-on nga kasingkasing ug mahinulsulon nga espiritu nga susama sa Maayong Magbalantay, misaad kita sa paghatag sa atong mga kinabuhi alang sa mga karnero sa atong pakigsaad, usa ka adlaw o gani usa ka oras matag higayon. Kini nga proseso nagdapit kanato sa walay paghinakog nga pagdala sa mga kasakit ug kalipay sa atong kapikas ug mga anak, nga nagsunod gamit ang atong limitado nga pamaagi kon giunsa sa Manluluwas sa pagdala nganha Kaniya ang atong mga kasakit.
“Ikaw mag-antus sa iyang tanan nga mga kasakitan” (D&P 30:6) miingon ang Ginoo ngadto ni Peter Whitmer mahitungod sa iyang misyonaryo nga kompanyon nga si Oliver Cowdery. Si Isaias mipalanog nianang pulonga agig paghulagway kang Kristo ug niadtong Iyang gitubos: “Sa ilang tanan nga mga kasakit siya nasakit, … ug midala kanila sa tanan nga mga adlaw sa karaan” (Isaias 63:9; tan-awa usab D&P 133:53).
Usa ka temple worker kansang asawa namatay na human siya nag-antus og makaluya nga balatian sulod sa daghang katuigan misulti kanako, “Abi nako og nasayud na kon unsa ang gugma—kami kapin na sa 50 ka bulahang tuig nga nag-uban. Apan diha lamang sa pagpaningkamot sa pag-atiman kaniya sulod niining katapusang katuigan nga akong nakaplagan unsa gayud ang gugma.”
Pinaagi sa pagpakigbahin sa mga kasakit sa iyang asawa, kining tawhana nakakaplag og halawom nga tinubdan sa kaluoy diha sa iyang kasingkasing nga dili gayud mahibaloan sa usa ka sinuholan nga magbalantay. Ang pagkatigom sa akong mga nakaplagan naghatag og makapabalaan nga proseso sa pagkahimong sama sa Maayong Magbalantay—pinaagi sa pagsunod ug paghatag sama sa gibuhat ni Jesus. Dili kay sulagma, kana nga matang sa pagpakabuhi nagsangkap og dili mahulipan nga kalig-on ngadto sa sosyal nga mga kaayohan sa atong kultura.
Kaminyoon ug ang Tinuod nga Kalipay
Usa ka higala nangutana bag-ohay lang, “Kon unsa ka duol sa kahingpitan ang kinahanglan natong sundon aron madawat ang himaya nga gisaad sa sealing sa templo?” Mga bana ug asawa ila-ilaha og maayo ang usag usa, ilabi na niadtong kinsa nagtinguha og mahangturong mga panalangin, nga sa pipila ka adlaw sila sa tinuoray maghunahuna kon sila nagpakabuhi ba paduol sa kahingpitan—o kon ang ilang kapikas naghimo ba usab sa ingon.
Ganahan ko sa tubag nga gihatag diha sa mga panamilitni Moroni: “Kon kamo molimud sa inyong mga kaugalingon sa tanan nga dili diosnon, ug mohigugma sa Dios uban sa tibuok ninyo nga gahum, hunahuna ug kusog, niana ang iyang grasya igo alang kaninyo, nga … kamo mahimo nga hingpit diha kang Kristo” (Moroni 10:32; emphasis gidugang). Usa ka paagi sa pagwagtang sa atong mga kaugalingon sa pagkadili diosnon mao ang pagpabiling duol sa templo, tungod kay diha sa mga ordinansa niini “ang gahum sa pagkadiosnon ikapakita” (D&P 84:20; emphasis gidugang). Dugang pa, ang paghigugma sa “Dios sa tibuok [natong] gahum” nagpasabut sa paghigugma hangtud sa atong linaing personal nga kapasidad, dili sa pipila ka pangagpas ug dili makab-ot nga kahingpitan.
Samtang atong ilimud ang atong mga kaugalingon sa pagkadili diosnon ug sa tinud-anayng paghigugma sa Dios kutob sa atong mahimo, ang makahingpit nga grasya ni Kristo makakompleto sa proseso sa pag-ayo kanato. Usa ka sulat sa Unang kapangulohan nga gisulat niadtong 1902 naghisgot unsay sumada sa sakripisyo ni Kristo kon dugangan sa atong kaugalingong sakripisyo: “Human maabut ang hingpit nga kahimtang sa kinabuhi ang mga tawo wala nay laing tinguhaon pa kay sa magpakabuhi sumala sa [pagkamatarung], lakip nianang naghiusa kanila isip bana ug asawa. … Kadtong makakab-ut sa una o celestial nga pagkabanhaw kinahanglan gayud nga putli ug balaan, ug sila mahimong hingpit ingon man usab sa lawas. … Matag lalaki ug babaye nga makaabut niining dili mahulagway nga kahimtang sa kinabuhi mahimong matahum sama sa mga anghel nga naglibut sa trono sa Dios; … kay ang kahuyang sa unod ang nabuntog na ug nahikalimtan; ug ang duha maanaa diha sa panag-uyon uban sa balaod nga naghiusa kanila”6
Usa ka babaye nga akong nahibaloan nga naminyo mga 50 ka tuig na ang milabay didto sa templo. Human siya ug ang iyang bana aduna nay mga anak, ang iyang gubot nga kinabuhi misangpot sa ilang diborsyo ug sa iyang pagka-excommunicate sa Simbahan. Dayon giputol niya ang iyang pagka-miyembro sa Simbahan ug mipili og tunukon nga dalan. Wala madugay ang iyang kanhi bana namatay. Siya akong nahimamat sa dihang gidala siya sa iyang anak nga babaye sa akong opisina aron pagsuhid kon ang inahan makabalik pa gayud ngadto sa templo.
Human sa malinawon nga panag-istorya mahitungod sa unsang paagi atong makat-unan gikan sa kasinatian nga walay paghukom niini, among gihisgutan ang proseso sa paghinulsol, pagpabunyag og usab, ug pagpahiuli sa mga panalangin sa templo. Dayon siya akong giingnan nga ang mga ordinansa sa pagpahiuli usab mopahiuli sa iyang sealing sa templo. Andam na ba siya alang niana?
Ang anak nga babaye misulti og una. “Ako adunay bipolar disorder [problema sa subo nga pagbati],” siya miingon. “Ang akong anak nga lalaki bipolar. Nahibalo kaayo mi mahitungod nianang disorder kay sa naandan, ug kami mitumar og mga tambal nga makatabang. Sa paghinumdom, nagtuo ko nga bipolar ang akong amahan, ug kana tingali ang nakaimpluwensya sa daghang malisud nga mga butang sa among kinabuhi sa pamilya. Ako dili mohukom kaniya karon.”
Ang inahan hinayng mitubag, “Kon ako makabalik man gayud sa templo ugma damlag, ako maandam na alang sa pagpahiuli sa akong sealing.”
Samtang nagtan-aw ko nila nga nanlakaw sa pasilyo, nakaamgo ko nga ang templo ug ang mga gahum ni Elijah sa pagbugkos mao ang tinubdan sa panag-uli, pagpabalik dili lamang sa mga kasingkasing sa mga anak ug mga ginikanan ngadto sa usag usa apan usab sa pagpabalik sa mga kasingkasing sa mga asawa ug bana ngadto sa usag usa. Sa wala madugay nakadawat ko og mensahe nga ang inahan nabunyagan pag-usab.
Ako mopamatuod nga ang han-ay sa kaminyoon nga gihatag sa Dios ngadto ni Adan ug Eva bilihon kaayo—aron makit-an kini, aron matukod kini, ug aron magpabilin kini diha sa atong kinabuhi. Ako mopamatuod usab nga ang mga bana ug asawa kinsa naningkamot sa pagpuyo sama sa Maayong Magbalantay makakaplag, ug mohatag ngadto sa usag usa, og mas abunda nga kinabuhi sa tinuod nga kalipay.