Ko e Ongo Fakaʻofoʻofa ʻo e Hisitōlia Fakafāmilí
Tā fakatātaaʻi ʻe Carolyn Vibbert
ʻI haʻaku ʻaʻahi ki hoku ʻofefiné ʻi Kenitaki, USA, naʻá ku ʻiloʻi ai ha meʻalea ʻApaleiseni naʻe ui ko e kītā tolosimá (dulcimer). Naʻá ku akoʻi ha niʻihi hoku makapuná ke nau tā ha hiva pea naʻá ku ʻiloʻi ai ʻoku faingofua ke ako ke tā ha fanga kiʻi fasi faingofua ʻi he kītā tolosimá. Naʻe ʻaonga e kiʻi meʻalea toʻotoʻo mo faʻo ngofua ko ʻení, ki he hiva fakafāmili fakafiefia lolotonga ʻemau tangutu takai ʻi he afí pe ʻi ʻapí.
Naʻá ku ʻalu mo hoku ʻofefiné ʻi ha hoʻatā ʻe taha ke vakai pe te ma lava ʻo maʻu ha taha naʻá ne ngaohi e kītā tolosimá. Naʻá ma maʻu ha tangata matuʻotuʻa naʻe nofo ʻi ha kiʻi fale ʻi he hala ʻutá. Naʻá ne ngaohi e kītā tolosimá pea ne u maʻu ai e kītā fakaʻofoʻofa tahá.
ʻI he ngaahi taʻu siʻi ne hoko maí, naʻá ku ako ai ke tā e meʻaleá mo akoʻi foki ha niʻihi hoku makapuná. Naʻá ku loto ke ʻoange ki he mokopuna takitaha ha kītā tolosima, ka ʻe fuʻu mamafa hono fakatau mai ha kītā ʻe 17. Naʻá ku pehē leva ke u ngaohi pē ʻe au.
Naʻá ku kamata ʻaki hono fekumi e hisitōlia ʻo e meʻalea ʻAmelika makehe ko ʻení. Naʻá ku ʻilo ai naʻe ʻi ai ha meʻalea faitatau mo e kītā tolosimá naʻe ui ko e scheitholt, naʻe ʻomi mahalo ki he ʻIunaiteti Siteití ʻi he 1700 tupú ʻe he kau hiki fonua mai mei Siamané pe Sikenitinēviá. Fakafuofua ki he taimi tatau pē, naʻe tā foki ʻa e scheitholt ʻe he kau hiki fonua Sikotilani konga ʻAilaní. ʻI he fakalau ʻa e taimí, naʻe kamata ke ngaohi ʻe he kakaí ha ngaahi faʻahinga kehekehe ʻo e scheitholt,, ʻa ia naʻe iku ʻo hoko ko e kītā tolosimá. Naʻá ku ʻilo foki ai ko e maʻu e hingoa tolosimá mei he foʻi lea faka-Latina ko e dolce melos, pe ʻoku ʻuhinga ko e “ongo fakaʻofoʻofa.”
Fakakaukauloto angé ki heʻeku ʻohovale kimui ange, ʻi haʻaku teuteu ha ngaahi talanoa hisitōlia fakafāmilí, ne u ʻilo ai naʻe tā ʻe ha niʻihi ʻo e ngaahi kui Siamane ʻeku fineʻeikí mo e ngaahi kui Sikotilani konga ʻAilani ʻeku tangataʻeikí e kītā tolosimá! Naʻá ku ofo ʻi heʻeku ʻilo ʻi ha lauʻi toʻu tangata kimui mei ai ʻa e meʻaleá pea naʻá ku akoʻi hoku makapuná e anga hono taá. Ko ha fehokotaki fakamūsika fakaʻofoʻofa moʻoni ia ʻiate au mo ʻeku ngaahi kuí mo hoku hakó! ʻOku ou houngaʻia ʻi he hisitōlia fakafāmilí, ʻa ia kuo tokoni ke u fakahoungaʻi ʻeku ngaahi kuí mo ongoʻi ha fehokotaki mo kinautolu ʻi he ongo fakaʻofoʻofa ʻo e kītā tolosimá.