2023
Ko Hotau Tuʻunga Malava Fakalangí
Tīsema 2023


Pōpoaki Mei He Kau Taki Fakaʻēliá

Ko Hotau Tuʻunga Malava Fakalangí

ʻOku ʻi ai ha ngāue ʻahiʻahi (experiment) ʻiloa naʻe faʻa ʻasi ʻi he motivational books1 naʻe ʻiloʻi ai ʻe he kau saienisí ʻoku nau lava ʻo akoʻi ʻa e fanga kutufisí ke ʻoua te nau puna. Naʻa nau faʻo ʻa e fanga kutufisí ʻi ha foʻi hina sioʻata ʻoku ʻi ai hono tāpuni. ʻI he kamatá naʻe feinga ʻa e kutufisí ke puna ki tuʻa mei he hiná ka ʻi he taimi kotoa pē ʻenau feingá, ʻe tau honau ʻulú ʻi he tāpuní, ʻo tupu ai haʻanau ongoʻi taʻefiemālie mo mamahiʻia. Ke fakaʻehiʻehi mei hení, naʻe feinga leva ʻa e fanga kutufisí ke nau puna kae ʻoua naʻa tau ki he tāpuni ʻo e foʻi hiná. Naʻe ʻilo ʻe he kau saienisí kapau te nau tuku ʻa e fanga kutufisí ʻi he loto hiná ʻi ha ngaahi ʻaho lahi, ʻe faifai pea nau anga ki ai—ʻo ʻikai toe puna ʻa e fanga kutufisí ia ʻo māʻolunga ange ʻi he foʻi hiná, naʻa mo e taimi naʻe toʻo ai ʻa e tāpuní. Ko e meʻa mālie ange aí, naʻe fai pē ʻe heʻenau fanga kiʻi kutufisi iikí ʻa e meʻa tatau, neongo ʻenau malava ke puna ʻo māʻolunga angé.

ʻOku tau hangē nai ʻi he taimi ʻe niʻihi ko e fanga kutufisí ʻo anga ki he ʻātakai ʻoku tau nofo aí. ʻOku mahino moʻoni nai kiate kitautolu hotau tuʻungá pea mo e tuʻunga malava ʻoku tau maʻu ke tau hoko ʻo hangē ko ʻetau Tamai Hēvaní? Hangē ko ia naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní: “Ko e pole leva kiate kitautolú ke fakapapauʻi te tau takitaha aʻusia ʻa e meʻa te tau malava fakalangí. ʻOku tau faʻa fanongo ʻi he ʻahó ni ʻo kau ki ha ʻmeʻa angamaheni foʻou.’ Kapau ʻokú ke loto moʻoni ke tali lelei ha meʻa angamaheni foʻou, ʻoku ou fakaafeʻi kimoutolu ke toe lahi ange ʻa hono fakatafoki homou lotó, ʻatamaí, mo e laumālié ki heʻetau Tamai Hēvaní pea mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. Tuku ke hoko ia ko hoʻo meʻa angamaheni foʻoú.”2

Hangē ko e fanga kutufisí, te tau lava foki mo kitautolu ʻo liliu ʻa e meʻa ʻoku tau angamaheni ki aí ka ʻi ha founga māʻolunga mo māʻoniʻoni ange. Naʻe akoʻi ʻe Pita M. Sionisoni: “Ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine fili kimoutolu ʻo e ʻOtuá. ʻOku mou maʻu ʻa e mālohi ke ikunaʻi ʻa e filí. Ka ʻoku ʻiloʻi foki kimoutolu ʻe he filí. ʻOkú ne ʻiloʻi ho tukufakaholo fakalangí pea feinga ke fakangatangata ho ivi malava fakamāmaní mo fakalangí ʻaki hono fakaʻaongaʻi ʻa e . . . fakatakākaá, fakahohaʻasí, fakalotosiʻí.”3

Ka neongo ia, ko e ongoongo leleí, ʻoku ʻiloʻi foki ʻe heʻetau Tamai Hēvaní ko hai koe pea ʻokú Ne kau ʻi he meʻa kotoa pē ʻo ʻetau moʻuí. Ko ʻEne fānau kitautolu pea ko ʻEne taumuʻa fakalangí “ke fakahoko ʻa [ʻetau] moʻui taʻe-faʻa-maté mo e moʻui taʻengatá.”4 Koeʻuhí ʻokú Ne ʻafioʻi mo ʻofa ʻiate kitautolu, naʻá Ne fekauʻi mai ai Hono ʻAlo Pē Taha Naʻe Fakatupú ke pekia maʻatautolu koeʻuhí ke tau lava ʻi Heʻene ʻaloʻofá mo e ʻofá, ʻo toetuʻu pea maʻu ʻa e faingamālie ki he moʻui taʻengatá mo e ʻOtuá.

ʻI heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití ʻi he uike takitaha, ʻoku fakamanatu mai ai hotau tuʻunga malava fakalangí ʻa ia ʻoku fakafaingamālieʻi ʻo fakafou ʻi hotau Fakamoʻui mo e Huhuʻi ko Sīsū Kalaisí. ʻI heʻetau maʻu ʻa e maá ʻoku tau manatu ai ki Hono sinó, mamahi fakamatelié, pekiá mo e toetuʻú. Naʻá Ne ikunaʻi ʻa e mate fakatuʻasinó pea mo tāpuekina kitautolu kotoa ʻaki ʻa e meʻaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá. ʻI heʻetau maʻu ʻa e vaí (pe uainé) ʻoku tau manatu ai ki Hono taʻataʻá ʻa ia naʻe lilingi maʻatautolu ʻo ʻikai ngata pē ʻi he kolosí ka ʻi he Ngoue ko Ketisemaní. Naʻá Ne foua ai ha mamahi mo ha faingataʻaʻia fakalaumālie lahi fau ʻi Heʻene toʻo kiate Ia ʻa e ngaahi angahalá, faingataʻá mo e mamahi ʻa e kakai kotoa pē. Te tau lava ʻi Heʻene fakalelei taʻefakangatangatá ʻo maʻu ha fakamolemole ʻo e ngaahi angahalá ʻi heʻetau ngāue ʻi he tui ke fakatomala pea mo fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava toputapú.

ʻOku ʻomi ʻe he moʻui fakaākongá ha ngaahi liliu ki heʻetau moʻuí ʻi heʻetau “haʻu kia Kalaisi, pea hoko ʻo haohaoa ʻiate iá.”5 Ka ke manatu, “ʻoku ʻikai tatau ʻa e tuʻunga haohaoá pea mo e hoko ʻo haohaoa ʻia Kalaisí. . . .

“Ko e hoko ʻo haohaoa ʻia Kalaisí . . . ko e founga ia . . . ʻo e hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻuí. ʻOku fokotuʻu ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui māʻolungá ʻe ha Tamai Hēvani angaʻofa mo tokaimaʻananga pea ʻoku fakamatalaʻi mahino ia ʻi he ngaahi fuakava ʻoku fakaafeʻi kitautolu ke tau talí. ʻOku fakaʻatā ai kitautolu mei he ngaahi mafasia ʻo e halaiá mo e taʻetāú, ʻo fakamamafaʻi mai maʻu pē ko hai kitautolu ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Neongo ʻoku ueʻi fakalaumālie mo poupouʻi kitautolu ʻi he foungá ni ke tau hoko ʻo lelei ange, ka ʻoku fua tautau kitautolu ki heʻetau mateaki fakataautaha ki he ʻOtuá ʻa ia ʻoku tau fakahaaʻi ʻi heʻetau feinga ke muimui kiate Ia ʻi he tuí. ʻI heʻetau tali ʻa e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke haʻu kiate Iá, ʻoku tau fakatokangaʻi leva ai ʻoku lelei feʻunga pē hotau lelei tahá pea ʻe fakakakato ʻa e taʻekakató ʻe he ʻaloʻofa ʻa ha Fakamoʻui ʻofa ʻi ha ngaahi founga ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo mafakakaukaua.”6

ʻI heʻetau fakaofi atu ki he faʻahitaʻu Kilisimasí, ʻoku tau kau fakataha mo ha kau Kalisitiane ʻi he funga ʻo e māmaní ʻi hono fakamanatua ʻa e ʻaloʻi ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ko e ʻAlo Pē Taha Naʻe Fakatupu ʻo e Tamaí. Naʻe ʻikai fakaofo pe makehe ʻa e ngaahi tūkunga ʻo Hono ʻaloʻí, ka naʻe fiefia ʻa e ngaahi langí, pea hiva ha kau ʻāngelo tokolahi. Ko e kamataʻanga ʻeni ʻo e moʻui haohaoa ʻa ia naʻe fakaiku ki he feilaulau mafatukituki mo fakaʻosi ko iá, ʻa ia naʻe taʻefakangatangata mo taʻengata, ʻo tau takitaha lava ai ke aʻusia hotau tuʻunga malava fakalangí.

“Pea ko ia te ne ʻomi ʻa e fakamoʻuí kiate kinautolu fulipē ʻe tui ki hono huafá; ko e meʻa ʻeni ʻoku hanga ki ai ʻa e feilaulau fakaʻosi ko iá, ke fakahoko ʻa e finangalo ʻaloʻofá, ʻa ia ʻokú ne taʻofi ʻa e fakamaau totonú, pea ʻomi ai ha ngaahi founga ki he tangatá ke nau maʻu ai ha tui ke fakatomalá.

Pea ko ia ʻoku lava ʻe he ʻaloʻofá ʻo totongi ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e fakamaau totonú, pea ʻōʻōfaki ʻa kinautolu ʻaki ʻa e toʻukupu ʻo e maluʻí, ka ko ia ia ʻoku ʻikai ke ne ngāue ʻaki ʻa e tui ke fakatomalá te ne tuʻutāmaki ia ʻi hono kotoa ʻo e fono ʻo e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e fakamaau totonú; ko ia ko ia pē ʻokú ne maʻu ʻa e tui ki he fakatomalá ʻoku ʻaonga ki ai ʻa e palani lahi mo taʻengata ʻo e huhuʻí.”7

ʻI he ngaahi lea ʻa C.S. Lewis: “Ko ha meʻa mafatukituki ia ke te nofo ʻi ha sōsaieti ʻo ha kakai ha ngaahi ʻotua mo ha ngaahi ʻotua fefiné . . . ʻOku ʻikai ha kakai angamaheni. Kuo teʻeki ai ke ke teitei talanoa ki ha taha fakamatelie.”8

Ko kitautolú takitaha ko ha kakai taʻe-faʻa-mate mo ha tuʻunga malava ke hoko ʻo hangē ko ʻetau Tamai ʻi he Langí. Ko ia ai, tuku ke haʻi kitautolu ʻi he loto-fiefia ki he Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí ʻi heʻetau fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava toputapú. Te tau lava ʻo ikunaʻi ʻa e māmaní ʻo fakafou ʻiate Ia pea aʻusia moʻoni hotau tuʻunga malava fakalangí.

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Z. Ziglar, See You at the Top [2005], 187.

  2. Palesiteni Russell M. Nelson, “Ko ha Meʻa Angamaheni Foʻou,” Konifelenisi Lahi ʻo ʻOkatopa 2020.

  3. ʻEletā Peter M. Johnson, “Mālohi ke Ikunaʻi ʻa e Filí,” Konifelenisi Lahi ʻo ʻOkatopa 2019.

  4. Mōsese 1:39.

  5. Molonai 10:32.

  6. ʻEletā Vern P. Stanfill, “Ko e Ututaʻu ʻOku ʻIkai Haohaoá,” Konifelenisi Lahi ʻo ʻEpeleli 2023.

  7. ʻAlamā 34:15–16

  8. C.S. Lewis, The Weight of Glory [1980], 45–46.

Paaki