Liahona
ʻE Poupouʻi mo Maluʻi Kitautolu ʻe he ʻOtuá
ʻAokosi 2024


“ʻE Poupouʻi mo Maluʻi Kitautolu ʻe he ʻOtuá,” Liahona, ʻAokosi 2024.

ʻE Poupouʻi mo Maluʻi Kitautolu ʻe he ʻOtuá

Te tau lava ʻo hangē ko e ʻEikitau ko Molonaí, ʻo maʻu ʻa e tokoni mo e mālohi fakalangi ki he ngaahi fepaki ʻoku tau fehangahangai mo ia ʻi he moʻuí.

ʻĪmisi
Ko e ʻEikitau ko Molonaí ʻokú ne toʻo ʻa e fuka ʻo e tauʻatāiná

ʻŪ tā fakatātā ʻa Eric Chow

Ko e taimi naʻá ku fuofua lau ai ʻa e Tohi ʻa Molomoná, naʻá ku saiʻia ʻi he hisitōlia ʻo e ngaahi tau ʻi he vā ʻo e kau Nīfaí mo e kau Leimaná. Naʻá ku mālieʻia ʻi he tui, mohu founga, mo e ngaahi founga ngāue naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikitau ko Molonaí, ko ha taki fakakautau naʻe fokotuʻu ko e taki ʻo e kau tau kotoa ʻa e kau Nīfaí ʻi hono taʻu 25 pē. Naʻá ne poto, mālohi, mo ʻatamai māsila. Naʻá ne moʻuiʻaki kakato ʻa e tauʻatāina mo e lelei ʻa hono kakaí. (Vakai, ʻAlamā 48:11–12.)

Naʻe tuku ʻe Molonai ʻa e lavameʻá ki he ʻOtuá mo e tokoni toputapu naʻe maʻu ʻe heʻene kau taú mei he kakai fefine mo e fānau naʻe ʻikai ke nau taú, kae ʻikai kiate ia. Naʻá ne talaange ki hano fili naʻá ne ikunaʻi: “Ko e ʻEikí … kuó ne tuku mai koe ki homau nimá. Pea ko ʻeni ʻoku ou fakaʻamu ke mou ʻiloʻi kuo fai ʻení … koeʻuhí ko ʻemau lotu pea mo ʻemau tui kia Kalaisí.” Naʻe toki fakamatalaʻi leva ʻe Molonai ʻa e fakakaukau fakaepalōfita ko ʻení: “ʻE poupouʻi, mo tauhi, mo maluʻi kimautolu ʻe he ʻOtuá, ʻo kapau te mau tui faivelenga maʻu ai pē kiate ia, mo ʻemau lotú” (ʻAlamā 44:3, 4).

ʻI ha vahaʻa taimi, kuó u fakatokangaʻi naʻe fakafōtunga mai ʻe Molonai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ke tokoni kiate kitautolu ke tau matuʻuaki ʻa e ngaahi faingataʻa ʻo ʻetau moʻui ʻi onopōní. ʻI heʻetau tui kia Sīsū Kalaisi, ko e Fakamoʻui ʻo māmaní, te Ne tāpuakiʻi kitautolu ʻaki Hono mālohí. Ka koeʻuhí ke Ne fai ia pea ke tau ʻiloʻi ʻEne ngaahi tāpuakí, ʻoku fiemaʻu ke mahino kiate kitautolu ʻetau taumuʻá, palani lelei ke ikuna, mo teuteu ki he ngaahi tau fakataipe ʻoku tau fehangahangai mo iá, ʻo hangē ko e teuteu ʻa Molonai mo ʻene fepaki mo e ngaahi tau moʻoni ʻi heʻene moʻuí. ʻI heʻetau fai iá, ʻe poupouʻi mo maluʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

Ko e Mahino ʻo ʻEtau Taumuʻá

Naʻe toutou fakamanatu ʻe Molonai ki he kakaí pe ko hai kinautolu (ko e kau maʻu ʻo e fuakava faka-ʻĒpalahamé), ko hai ʻoku ʻaʻana kinautolú (ko e fānau ʻofeina ʻa e ʻOtuá), mo e taumuʻa ʻo ʻenau taú (maʻa honau fāmilí, tuí, mo e tauʻatāiná). Naʻe akoʻi ʻe Molonai hono kakaí ko ʻenau taú koeʻuhí ke nau moʻui pea mo tauʻatāina mei he fakamoʻulaloá mo e nofo pōpulá. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, naʻe tau honau ngaahi filí koeʻuhí ko e kumi lāngilangi mo e mafai ke fakamoʻulaloaʻi ʻo ha niʻihi kehe.

Ko e taimi naʻe feinga ai ha kau Nīfai ʻe niʻihi ke maʻu fakamālohi ʻa e mafai ki he lelei fakafoʻituituí, naʻe hae ʻe Molonai hono koté ʻo tohi ʻi hano konga ʻa e ngaahi tefitoʻi ʻelemēniti ʻo ʻene pōpoakí: “Ko e fakamanatu ki hotau ʻOtuá, mo ʻetau lotú, mo e tauʻatāiná, mo ʻetau melinó, ko hotau ngaahi uaifí, mo ʻetau fānaú.” Naʻá ne fusi ʻa e fuka ko ʻení, ʻa ia naʻá ne ui ko e “fuka ʻo e tauʻatāiná,” ʻi he muiʻi ʻakau pea fakaʻaongaʻi ia ke fakamanatu ki he kakaí ʻa e ʻuhinga ʻo e taú pea mo ui ʻaki kinautolu ki he taú. (Vakai, ʻAlamā 46:12–13, 19–20.)

ʻI he ngaahi tau fakalaumālie ʻo e moʻuí, “ʻoku ʻikai ko e tau fangatua mo e kakanó mo e totó, ka mo e … kau pule ʻo e fakapoʻulí … [mo fepaki] mo e ngaahi angahala fakalaumālié” (ʻEfesō 6:12). ʻOku fiemaʻu foki ke fakamanatu mai kiate kitautolu ʻa e taumuʻa ʻo e taú. Naʻe fakamatalaʻi lelei ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuale (1926–2004), ko ha mēmipa kimuʻa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻa e foʻi fakakaukau ko ʻení, neongo ʻene nounou, ʻa e fakamatalá.

ʻI he 2004, naʻá ku ʻaʻahi ai kia ʻEletā Mekisuale ʻi hono loki he falemahakí kimuʻa siʻi peá ne siʻi mālōloó. Naʻe angaʻofa ʻaupito ki he taha kotoa pē naʻe ʻaʻahi ange pe tokoni ki ai. Naʻe hū atu ʻa e kau ngāue tokoni ki he moʻuí ki hono lokí pea nau hū mai ʻoku nau tangi. Naʻá ku pehē ange ki ai, “ʻEletā Mekisuale, ʻoku mātuʻaki faingataʻa ʻeni.” Naʻá ne kata pē mo pehē mai, “ʻE Teili, ko e kakai taʻengata kitautolu ʻoku moʻui ʻi ha māmani fakamatelie. ʻOku tau mavahe mei hotau ʻelemēnití, ʻo hangē ko e iká mei he vaí. ʻE toki ʻuhinga mālie pē ʻeni ʻi he taimi ʻoku tau maʻu ai ha fakakaukau taʻengatá.”

ʻOku ʻikai totonu ke teitei ngalo ʻiate kitautolu ʻa e faʻunga maʻongoʻonga ʻo hotau natula fakalangí mo e ikuʻanga taʻengatá pea mo e ngaahi mālohi taʻe-fakafiemālie ʻoku fakafepaki kiate kitautolú. ʻE hanga ʻe he mahino totonu ʻo e palani ʻa e Tamai Hēvaní ʻo fakaʻaiʻai kitautolu ke tau feinga pē ki hotau fakamoʻui taʻengatá pea mo ʻetau tauʻatāina mei he pōpula fakalaumālié.

ʻĪmisi
kakai ʻoku nau teuteuʻi ʻa e ngaahi kolotau

Palani Fakalelei ke Ikuna

ʻI he ngaahi tau naʻe fakahoko ʻe heʻene ngaahi konga kaú, naʻe palani fakalelei ʻa Molonai ke fakapapauʻi te nau ikuna Naʻá ne fakaʻaongaʻi ha kau mataki ke ʻilo ʻa e ngaahi ngāue mo e ngaahi taumuʻa ʻa hono ngaahi filí. Naʻe kumi fakahinohino mei he palōfita ko ʻAlamaá. Pea toki fakaʻaongaʻi leva ʻe Molonaí ʻa e tokoni fakalaumālie ko iá ʻi heʻene fakahoko ʻa e taú. Naʻá ne fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoní ʻo fakatatau mo e fiemaʻú, ʻo tuku ha kau sōtia tokolahi ange ʻi he ngaahi kolo naʻe siʻi honau ʻākoloʻí. Naʻá ne fokotuʻutuʻu ha ngaahi palani ngāue ʻo makatuʻunga ʻi he fakamatala fakamuimuitahá.

Naʻá ne maʻu ai ha ngaahi faingamālie ki he kautau ʻa e filí. Naʻe ʻikai ke teitei fakafiefiemālie ʻi he ngaahi ikuna ʻo e kuo hilí; ka naʻe hoko atu ke fakaleleiʻi ʻa ʻene malava mo ʻene kau taú ke ikunaʻi ʻa e ngaahi palopalema hoko maí.

Te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi founga tatau ke taʻofi ʻaki ʻa e kau fakafepaki fakalaumālié. Te tau lava ʻo kamata ʻaki haʻatau fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻoku feinga ʻa Sētane ke fai ʻi heʻetau moʻuí. ʻOkú ne feinga ke tohoakiʻi kitautolu mei heʻetau taumuʻá. Ko e taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ʻahiʻahí, ʻoku totonu ke tau fehuʻi pē kiate kitautolu:

  • ʻOku fēfē ʻene tuʻu ʻa e meʻa ʻoku ou faí ʻi hono fakafehoanaki ki he folofola ʻa e ʻOtuá kuo fakahaá?

  • Ko e hā ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo hono fai ʻo e tōʻonga ko ʻení?

  • ʻE tokoniʻi nai au ʻe he tōʻonga ko ʻení ke fakahoko ʻeku taumuʻa ʻi māmaní?

ʻOku totonu foki ke tau toe fakatokangaʻi ʻa e nunuʻa aofangatuku ʻo e tukulolo ki he fanga kiʻi ʻahiʻahi īkí. ʻI heʻetau fakavaivai ki he ʻahiʻahí, ʻoku tau inu ai ʻa e “meʻa kona fakatuʻutāmakí” (ʻAlamā 47:18), ko ha founga ngāue lelei taha ia ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he ngaahi mālohi ʻo e faiangahalá ʻa ia ʻe lava ke iku ki ha ngaahi nunuʻa kovi fakalaumālie.

Te tau lava ʻo maluʻi kitautolu mei he ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané ʻaki ʻetau muimui ki he fakahinohino ʻoku tau maʻu mei hotau palōfita ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. ʻI heʻetau fai iá, ʻoku tokoni ai ke tau tauhi ha fakakaukau ʻoku taʻengatá ʻo fakafou ai hono fakafuofuaʻi ʻo ʻetau ngaahi angafaí. Ko hono fokotuʻutuʻu ko ia ʻo e founga ke tau fehangahangai ʻaki mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻoku hoko ʻi he ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo ʻetau moʻuí, ʻe tokoni ia ke tau fai ha ngaahi fili totonu ange ʻi he taimi ko iá. ʻE tokoni ʻa e tomuʻa palani ʻo e ngaahi founga mo e ngaahi meʻa ke faí, ke tau maluʻi ai kitautolu mei he ngaahi fakahala ki heʻetau taumuʻa taʻengatá.

Ko ha sīpinga ʻe taha ʻa e tekinolosiá. ʻE lava ke hoko ʻa e tekinolosiá ko ha heletā fakatoumata, ʻoku fakatou ʻaonga mo fakatuʻutāmaki fakatouʻosi, ʻo fakatatau ki he anga ʻo ʻetau fakaʻaongaʻi iá. Ke tokoni ke tau fai ha ngaahi fili fakapotopoto ʻi he ʻetau ngaahi meʻangāue fakaʻilekitulōniká, ʻe lava ke vakai ʻa e talavou mo e matuʻotuʻa ki he “Ko Hono Mapuleʻi ʻo e Tekinolosiá” mo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú: Ko ha Fakahinohino ki hono Fai ʻo e Ngaahi Filí. ʻOku fakamanatu mai ʻe he ngaahi meʻá ni ʻa ʻetau taumuʻá, tataki kitautolu kia Sīsū Kalaisi, mo tokoni ke tau fakaafeʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻetau moʻuí. ʻE hanga ʻe he palani ʻo e founga, taimi, mo e feituʻu ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e tekinolosiá ʻo maluʻi kitautolu mei he ngaahi makatuʻunga, mo e ngaahi founga fakamāmaní.

ʻĪmisi
Ko e ʻohofi ʻe he kau Leimaná ʻa e ngaahi ʻākolo ʻo e kau Nīfaí

Ko e Teuteu ki he Ngaahi Tau Fakataipé

Naʻe teuteuʻi ʻe Molonai hono kakaí fakataautaha ʻaki ha ngaahi sifa fatafata, ngaahi pā, helemeti, mo e teunga matolu, ʻi heʻenau hanganaki ki he ngaahi tau ʻe hokó. Naʻá ne teuteuʻi fakakātoa hono kakaí ʻaki hono ʻākoloʻi ʻa e ngaahi koló ʻaki ha ngaahi kolotau, tanu takai ki ʻolunga ha ngaahi pā-kelekele ʻiate kinautolu.

ʻOku tau teuteu fakalaumālie fakafoʻituitui ʻaki ʻetau tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. ʻOku tau fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava mo e ʻOtuá ʻokú ne tohoakiʻi mai ʻa e mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ki heʻetau moʻuí. ʻOku tau kau ʻi ha ngaahi ngāue līʻoa fakafoʻituitui, hangē ko e lotú, ʻaukaí, mo e fekumi ʻi he folofolá. ʻOku tau ngāue foki ʻi he tui, ʻo muimui ki he tataki fakalaumālie ʻoku tau maʻú. ʻOku tau teuteu moʻoni mo maʻu ʻa e sākalamēnití ʻi he moʻui taau. ʻI heʻetau fai iá, ʻoku hoko ʻo moʻoni ange ai ʻa e Fakamoʻuí ʻi heʻetau moʻuí, ʻo hangē ko ʻEne moʻoni kia Molonaí, ʻa ia naʻe tuʻu maʻu ʻi heʻene tui kia Sīsū Kalaisí. Naʻe ʻiloʻi ʻe Molonai te ne lava ʻo falala ki he Fakamoʻuí ke maʻu ha fakahinohino mo ha fakahaofi (vakai, ʻAlamā 48:16). Te tau lava foki mo kitautolu ʻo falala kia Sīsū Kalaisi ke maʻu ha fakahinohino mo ha fakahaofi.

Te tau lava ʻo teuteu lahi ange ʻaki hano fakamālohia hotau ngaahi fāmilí. Naʻe fokotuʻutuʻu kitautolu ʻe heʻetau Tamai Hēvaní ki ha ngaahi fāmili ke tokoni ke tau fiefia mo ako ʻa e founga ke toe foki ange ai kiate Iá. ʻE lava ke hoko hotau ngaahi fāmilí ko ha maʻuʻanga tokoni kiate kitautolu. Te tau lava kotoa ʻo ongoʻi ʻa e fiefiá mo e ʻofá ʻaki haʻatau manatuʻi ko ha konga kitautolu ʻo ha fāmili maʻongoʻonga ʻo e ʻOtuá, neongo pe ko e hā ʻa e ngaahi tūkunga takitaha ʻo hotau ngaahi fāmilí.

Te tau lava ʻo maʻu fakalūkufua ha ivi pea mo teuteu ki heʻetau ngaahi tau fakalaumālié ʻi heʻetau kau atu ki hotau kaungākolo ko e Kāingalotú. ʻOku ʻomai ʻe hotau ngaahi siteikí mo e vahefonuá ha feituʻu pehē ko ha hūfangaʻanga mo ha maluʻanga. Te tau lava ʻo fetauhiʻaki fakalaumālie, fetokoniʻaki ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, mo fepoupouaki ke falala kia Kalaisi maʻu ai pē kae tautautefito ki he taimi faingataʻá. ʻI he taimi ʻoku tau fakataha aí, ʻoku tau fakatokangaʻi ʻoku ʻikai ke tau fakahoko tokotaha pē ʻetau ngaahi taú. ʻOku ʻi ai hatau ngaahi kaungāmeʻa, kau faiako, mo e kau taki te nau lava ʻo tokoniʻi mo maluʻi kitautolu. ʻOku tau mālohi kātoa ange ʻi he taimi ʻoku tau teuteu fakataha aí.

Ko e meʻa fakaofó, he naʻe tuku kātoa ʻe Molonai ʻa e fiefia ʻa hono kakaí ki heʻenau fai pau ki heʻenau tui ki he ʻOtuá mo ʻenau tui fakalotú. ʻOku totonu ke tau ʻiloʻi ʻoku maʻu ʻa e fiefiá koeʻuhí ko e Tamai Hēvaní mo ʻEne palaní pea koeʻuhí ko Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí, ʻo hangē ko Molonaí. ʻI he fakaʻau ke mahino kiate kitautolu ʻetau taumuʻá, fokotuʻutuʻu ha founga ki he ikuná, mo teuteu ki he ngaahi tau fakaangaangá, ʻoku tau maʻu leva ha tokoni mo ha mālohi fakalangi.

ʻOku ou ʻiloʻi ʻo hangē ko Molonaí, ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻokú na ʻomai ʻa e tauʻatāina taupotu taha mei he pōpulá—ʻa e tauʻatāina mei he maté mo e angahalá. ʻOkú Na tāpuakiʻi kitautolu ʻaki Hona mālohí ʻi he taimi ʻoku tau hanga ai kiate Kinaua ʻi he meʻa kotoa pē.

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Ko Hono Mapuleʻi ʻo e Tekinolosiá,” Gospel Library.

  2. Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú: Ko ha Fakahinohino ki Hono Fakahoko ʻo e Ngaahi Filí (2022), Gospel Library.

  3. Vakai, Russell M. Nelson, “Fiefiá mo e Moʻui Fakalaumālié,” Liahona, Nōvema 2016, 82.

Paaki