Ο Ηλίας ο Θεσβίτης και η αποκατάσταση των κλειδιών επισφράγισης

«Πώς θα σώσει ο Θεός αυτή τη γενεά; Θα στείλει τον Ηλία τον Θεσβίτη, τον προφήτη».

Από τη ζωή του Τζόζεφ Σμιθ

Την άνοιξη του 1836, μετά από τρία χρόνια εργασίας και θυσιών, οι Άγιοι του Κίρτλαντ είδαν τελικά ολοκληρωμένο τον όμορφο ναό τους, τον πρώτο ναό σε αυτή τη θεϊκή νομή. Την Κυριακή 27 Μαρτίου, περισσότεροι από 900 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην εκκλησία και στον πρόδομο του ναού για τη συγκέντρωση αφιέρωσης. Πολλοί άλλοι συγκεντρώθηκαν σε μια υπερχειλισμένη αίθουσα σε ένα κοντινό σχολείο, ενώ άλλοι ακόμα, άκουγαν έξω από τα ανοιχτά παράθυρα του ναού. Ο ίδιος ο Προφήτης βοηθούσε να τοποθετηθούν σε θέσεις οι πιστοί.

Το εκκλησίασμα άκουσε μία ομιλία από τον Σίδνεϋ Ρίγκντον, σύμβουλο στην Πρώτη Προεδρία και στη συνέχεια τραγούδησαν μαζί το «Λοιπόν ας χαρούμε» και το «Άνταμ-όντι-Άχμαν», γραμμένα από τον Ουίλιαμ Φελπς. Μετά σηκώθηκε ο Τζόζεφ Σμιθ για να προσφέρει την προσευχή αφιέρωσης, την οποία είχε λάβει με αποκάλυψη. Στην προσευχή, περιέγραψε πολλές από τις σημαντικές ευλογίες οι οποίες απονεμήθηκαν σε εκείνους που έρχονται, όντες άξιοι, στους ναούς του Θεού (βλέπε Δ&Δ 109). Η χορωδία τραγούδησε «Του Θεού το Πνεύμα» και το εκκλησίασμα σηκώθηκε όρθιο στη συνέχεια και κραύγασε, Ωσαννά, «με τόση δύναμη, ώστε θα μπορούσε να σηκώσει την οροφή του κτηρίου»¹.

«Και ας γεμίσει ο οίκος σου», είπε ο Προφήτης στην προσευχή αφιέρωσης, «με τη δόξα σου σαν με δυνατό, ορμητικό άνεμο» (Δ&Δ 109:37). Αυτό εκπληρώθηκε κυριολεκτικά, διότι πολλοί Άγιοι κατέθεσαν μαρτυρία ότι ουράνια άτομα ήταν παρόντα κατά τη συγκέντρωση αφιέρωσης. Η Ιλάιζα Σνόου, θυμόταν: «Μπορεί κανείς να αφηγηθεί ξανά τα των συγκεντρώσεων εκείνης της αφιέρωσης, όμως καμία ‘θνητή’ γλώσσα δεν μπορεί να περιγράψει τις θεϊκές εκδηλώσεις εκείνης της αλησμόνητης ημέρας. Άγγελοι εμφανίστηκαν σε ορισμένους, ενώ μία αίσθηση ουράνιας παρουσίας έγινε αντιληπτή από όλους τους παρόντες και κάθε καρδιά ήταν γεμάτη ‘αγαλλίαση με ανεκλάλητη και ένδοξη χαρά’ [βλέπε Πέτρου Α′ 1:8]»².

Εκείνο το απόγευμα, καθώς ο Προφήτης ήταν μαζί με 400 περίπου φέροντες την ιεροσύνη στο ναό, «ένας θόρυβος ακούστηκε, σαν τον ήχο βίαιου δυνατού ανέμου, ο οποίος γέμισε το Ναό και όλο το εκκλησίασμα σηκώθηκε μεμιάς, παρακινημένο από μία αόρατη δύναμη». Σύμφωνα με τον Προφήτη, «πολλοί άρχισαν να μιλούν γλώσσες και να προφητεύουν· άλλοι είδαν ένδοξα οράματα· και είδα ότι ο Ναός ήταν γεμάτος από αγγέλους, πράγμα το οποίο διακήρυξα στο εκκλησίασμα»³.

Σε μία συγκέντρωση που έγινε στο ναό μία εβδομάδα αργότερα, την Κυριακή 3 Απριλίου, έλαβαν χώρα θεϊκές εκδηλώσεις εξαιρετικής σπουδαιότητας. Αφού ο Προφήτης βοήθησε άλλους ηγέτες της Εκκλησίας στη διεξαγωγή της μετάληψης, ο ίδιος και ο Όλιβερ Κάουντερυ αποσύρθηκαν στον άμβωνα πίσω από κλειστές κουρτίνες και γονάτισαν σε κατανυκτική προσευχή. Καθώς σηκώνονταν από την προσευχή, εμφανίστηκε ο Ίδιος ο Σωτήρας σε αυτούς και δήλωσε την έγκριση Του για το ναό: «Γιατί, ιδέστε, αποδέχτηκα ετούτον τον οίκο, και το όνομά μου θα είναι εδώ, και θα φανερωθώ στο λαό μου με ευσπλαχνία σε τούτον τον οίκο» (Δ&Δ 110:7).

Μετά το τέλος του οράματος, ο Τζόζεφ και ο Όλιβερ είδαν τρία ξεχωριστά οράματα, όπου εμφανίστηκαν σε αυτούς αρχαίοι προφήτες για να αποκαταστήσουν απαραίτητα κλειδιά ιεροσύνης για το έργο των τελευταίων ημερών του Κυρίου. Εμφανίστηκε ο προφήτης Μωυσής και τους παρέδωσε «τα κλειδιά της συνάθροισης του Ισραήλ από τα τέσσερα κομμάτια της γης». Ήρθε ο Ηλίας και τους παρέδωσε «τη θεϊκή νομή του ευαγγελίου του Αβραάμ». (Βλέπε Δ&Δ 110:11-12.)

Κατόπιν, σε ένα άλλο ένδοξο όραμα, ο Τζόζεφ και ο Όλιβερ είδαν τον προφήτη Ηλία τον Θεσβίτη (βλέπε Δ&Δ 110:13-16). Ο ερχομός του Ηλιού του Θεσβίτου ήταν τόσο σημαντικός, ώστε ο αρχαίος προφήτης Μαλαχίας είχε προφητεύσει για αυτό αιώνες πριν και ο Σωτήρας είχε επαναλάβει την προφητεία στους Νεφίτες (βλέπε Μαλαχίας 4:5-6, Νεφί Γ’ 25:5-6; 26:1-2). Ο Ηλίας ο Θεσβίτης ήρθε για να παραδώσει στον Τζόζεφ και τον Όλιβερ τα κλειδιά της επισφράγισης – τη δύναμη να δένει και να καθιστά έγκυρες στους ουρανούς όλες τις διατάξεις που τελούνταν στη γη. Η αποκατάσταση της δύναμης επισφράγισης ήταν απαραίτητη για την προετοιμασία του κόσμου για τη Δευτέρα Παρουσία του Σωτήρα, διότι χωρίς αυτή, «ολόκληρη η γη θα χανόταν ολοκληρωτικά κατά τον ερχομό του» (Τζόζεφ Σμιθ–Ιστορία 1:39).

Διδασκαλίες του Τζόζεφ Σμιθ

Ο αρχαίος προφήτης Μαλαχίας είχε προφητεύσει τον ερχομό του Ηλιου του Θεσβίτου.

0 Προφήτης Τζόζεφ Σμιθ είπε τα ακόλουθα σχετικά με την επίσκεφη του Μορόνι σε εκείνον, το απόγευμα της 21^ης Σεπτεμβρίου 1823, όπας καταγράφηκε στο Τζόζεφ Σμιθ–Ιστορία 1:36-39: «[Ο Μορόνι] πρώτα είπε ένα απόσπασμα από το τρίτο κεφάλαιο του Μαλαχία. Και είπε επίσης το τέταρτο δηλαδή το τελευταίο κεφάλαιο της ίδιας προφητείας, όμως με μια μικρή παραλλαγή από το πώς είναι γραμμένο στη Βίβλο μας. Αντί να πει τον πρώτο στίχο όπως είναι γραμμένος στα βιβλία μας, τον είπε ως εξής:

»Γιατί ιδέστε, έρχεται η μέρα που θα καίει σαν κλίβανος, και όλοι οι περήφανοι, μάλιστα, και όλοι όσοι ενεργούν άνομα θα καούν σαν άχυρο. Γιατί αυτοί που έρχονται θα τους κάψουν, λέει ο Κύριος των Δυνάμεων, ώστε δε θα τους αφήσει ούτε ρίζα ούτε κλάδο.

»Και είπε επίσης τον πέμπτο στίχο ως εξής: Ιδέστε, θα σας αποκαλύ-φα την Ιεροσύνη, με το χέρι του Ηλιού του Προφήτη, πριν να έλθει η ημέρα του Κυρίου η μεγάλη και τρομερή.

»Είπε επίσης τον επόμενο στίχο διαφορετικά: Και θα φυτέφει στις καρδιές ταν τέκνων τις υποσχέσεις που δόθηκαν προς τους πατέρες, και οι καρδιές των τέκναν θα στραφούν προς τους πατέρες τους. Αν δε γινόταν έτσι, ολόκληρη η γη θα χανόταν ολοκληρατικά κατά τον ερχομό του» ”⁴.

Ο Ηλίας ο Θεσβίτης εμφανίστηκε στον Τζόζεφ Σμιθ και στον Όλιβερ Κάουντερυ στο Ναό του Κίρτλαντ.

0 Τζόζεφ Σμιθ περιέγραφε την εμφάνιση του αρχαίου προφήτη Ηλιού του Θεσβίτου σε αυτόν και στον Όλιβερ Κάουντερυ, στις 3 Απριλίου 1836, στο Ναό του Κίρτλαντ, η οποία καταγράφηκε αργότερα στο Διδαχή και Διαθήκες 110:13-16: «Ένα άλλο μέγα και ένδοξο όραμα ξεπρόβαλε εμπρός μας. Γιατί ο προφήτης Ηλίας ο Θεσβίτης, ο οποίος είχε υψωθεί στους ουρανούς χωρίς να γευτεί το θάνατο, στάθηκε εμπρός μας, και είπε:

»Ιδέστε, ήλθε απόλυτα η ώρα η οποία είχε ειπωθεί από το στόμα του Μαλαχία – που μαρτύρησε ότι αυτός (ο Ηλίας ο Θεσβίτης) θα αποστέλνονταν, πριν έλθει η ημέρα του Κυρίου η μεγάλη και τρομερή – Να στρέψει τις καρδιές των πατέρων προς τα τέκνα, και τα τέκνα προς τους πατέρες, μην τυχόν και πληγεί ολόκληρη η γη με κατάρα – Γι’ αυτό, τα κλειδιά ετούτης της θεϊκής νομής παραδίνονται στα δικά σας χέρια. Και από αυτό να ξέρετε ότι η ημέρα του Κυρίου η μεγάλη και τρομερή είναι σιμά, δηλαδή στις πόρτες» ⁵.

Ο Ηλίας ο Θεσβίτης αποκατέστησε τα κλειδιά της επισφράγισης – τη δύναμη να δένει στους ουρανούς όλες τις διατάζεις που τελούνταν στη γη.

«‘Να, εγώ, θα σας στείλω τον Ηλία τον προφήτη, πριν έρθει η ημέρα του Κυρίου, η μεγάλη και τρομερή’, κ.λπ., κ.λπ. [βλέπε Μαλαχίας 4:5]. Γιατί να στείλει τον Ηλία τον Θεσβίτη; Επειδή εκείνος κρατά τα κλειδιά της εξουσίας για να χορηγεί σε όλες τις διατάξεις της Ιεροσύνης· και αν δεν υπάρχει δοθείσα εξουσία, οι διατάξεις δεν μπορούν να χορηγηθούν με χρηστότητα»⁶.

0 Προφήτης Τζόζεφ Σμιθ είπε τα ακόλουθα, σε μία επιστολή προς τους Αγίους, η οποία αργότερα καταγράφηκε στο Διδαχή και Διαθήκες 128:8-11: «Η φύση της διάταξης αυτής [η βάπτιση των νεκρών] συνίσταται στη δύναμη της Ιεροσύνης, μέσω της αποκάλυψης του Ιησού Χριστού, στην οποία παρέχεται το ότι οτιδήποτε δέσετε στη γη να είναι δεμένο στους ουρανούς, και οτιδήποτε λύσετε στη γη να είναι λυμένο στους ουρανούς…

»Ίσως σε μερικούς αυτή η διδαχή για την οποία μιλάμε να φαίνεται πολύ τολμηρή – μια δύναμη που καταγράφει, δηλαδή δένει στη γη και δένει και στους ουρανούς. Κι όμως, σε όλες τις εποχές του κόσμου, όποτε ο Κύριος έδωσε μια θεϊκή νομή της ιεροσύνης σε οποιονδήποτε άνθρωπο με πραγματική αποκάλυψη ή σε οποιαδήποτε ομάδα ανθρώπων, αυτή η εξουσία πάντοτε δόθηκε. Γι’ αυτό, οτιδήποτε έκαναν αυτοί οι άνθρωποι με εξουσία, στο όνομα του Κυρίου, και το έκαναν ειλικρινά και πιστά, και τήρησαν ένα κανονικό και πιστό χρονικό του, αυτό έγινε νόμος στη γη και στους ουρανούς, και δεν μπορούσε να εκμηδενιστεί, σύμφωνα με τις διαταγές του μεγάλου Ιεχωβά. Αυτός είναι ένας πιστός λόγος. Ποιος μπορεί να τον ακούσει;

»Και πάλι για το δεδικασμένο, Κατά Ματθαίον 16:18, 19: Και εγώ σου λέα ότι εσύ είσαι Πέτρος, και επάνα σ’ αυτή την πέτρα θα οικοδομήσα την εκκλησία μου, και οι πύλες του άδη δεν θα υπερισχύσουν αυτής. Και θα σου δώ-σα τα κλειδιά της βασιλείας ταν ουρανών. Και ό,τι κι αν δέσεις επάνα στη γη θα είναι δεμένο στους ουρανούς, και ό,τι κι αν λύσεις επάνα στη γη, θα είναι λυμένο στους ουρανούς.

»Λοιπόν, το σπουδαίο και μεγάλο μυστικό όλου του θέματος, και το υπέρτατο καλό του όλου ζητήματος που τίθεται εμπρός μας, έγκειται στην απόκτηση των δυνάμεων της Αγίας Ιεροσύνης. Για εκείνον στον οποίο έχουν δοθεί αυτά τα κλειδιά δεν είναι δύσκολο να αποκτήσει γνώση των πραγμάτων σχετικά με τη σωτηρία των τέκνων των ανθρώπων, τόσο για τους νεκρούς, όσο και για τους ζώντες»⁷.

Μέσω της δύναμης επισφράγισης, οι οικογένειες μπορούν να επισφραγιστούν για όλο τον καιρό και την αιωνιότητα και ιερές διατάζεις μπορούν να τελεστούν για τους νεκρούς.

«Το πνεύμα, η δύναμη και η κλήση του Ηλιού του Θεσβίτου είναι ότι έχετε δύναμη να κρατάτε το κλειδί της αποκάλυψης, των διατάξεων, των οραμάτων, των δυνάμεων και των προικοδοτήσεων της πληρότητας της Μελχισεδικής Ιεροσύνης και της βασιλείας του Θεού στη γη· και να δέχεστε, να λαμβάνετε και να τελείτε όλες τις διατάξεις που ανήκουν στη βασιλεία του Θεού, ακόμα και να στρέφετε τις καρδιές των πατέρων προς τα τέκνα και τις καρδιές των τέκνων προς τους πατέρες, ακόμα και εκείνων που είναι στους ουρανούς.

»Ο Μαλαχίας λέει: ‘Να, εγώ, θα σας στείλω τον Ηλία τον προφήτη, πριν έρθει η ημέρα του Κυρίου, η μεγάλη και τρομερή· αυτός θα επαναφέρει την καρδιά των πατέρων προς τα παιδιά, και την καρδιά των παιδιών προς τους πατέρες, μήποτε έρθω και πατάξω τη γη με ανάθεμα’. [Μαλαχίας 4:5-6.]

»Λοιπόν, αυτό το οποίο επιθυμώ να αποκτήσω είναι η γνώση του Θεού και χαράζω την πορεία μου για να το αποκτήσω. Τι θα πρέπει να καταλάβουμε από αυτή τη γραφή κατά τις τελευταίες ημέρες;

»Στις ημέρες του Νώε, ο Θεός κατέστρεψε τον κόσμο με έναν κατακλυσμό και έχει υποσχεθεί ότι θα τον καταστρέψει με φωτιά κατά τις τελευταίες ημέρες: όμως προτού συμβεί αυτό, θα πρέπει πρώτα να έρθει ο Ηλίας ο Θεσβίτης και να μεταστρέψει τις καρδιές των πατέρων προς τα τέκνα, κ.λπ.

»Τώρα έχουμε το σημαντικό σημείο. Ποιος είναι ο βαθμός και το έργο του Ηλιού του Θεσβίτου; Είναι ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα θέματα που έχει αποκαλύψει ο Θεός. Θα έπρεπε να στείλει τον Ηλία τον Θεσβίτη να σφραγίσει τα τέκνα προς τους πατέρες και τους πατέρες προς τα τέκνα.

»Αυτό είχε απλώς περιοριστεί στους ζώντες, ώστε να διευθετούνται δυσκολίες με τις οικογένειες στη γη; Με κανέναν τρόπο. Ήταν ένα κατά πολύ μεγαλύτερο έργο. Ηλία Θεσβίτη! Τι θα έκανες, εάν ήσουν εδώ; Θα περιόριζες το έργο σου μόνο στους ζώντες; Όχι: Θα ανατρέξουμε στις Γραφές, όπου αποκαλύπτεται το ζήτημα: δηλαδή, χωρίς εμάς, δεν μπορούν να γίνουν τέλειοι ούτε εμείς χωρίς αυτούς· οι πατέρες χωρίς τα τέκνα και τα τέκνα χωρίς τους πατέρες [βλέπε Προς Εβραίους 11:40].

»Επιθυμώ να καταλάβετε αυτό το ζήτημα, διότι είναι σημαντικό· και αν το λάβετε, αυτό είναι το πνεύμα του Ηλιού του Θεσβίτου, ότι λυτρώνουμε τους νεκρούς μας, και συνδέουμε τον εαυτό μας με τους πατέρες μας, οι οποίοι βρίσκονται στους ουρανούς και επισφραγίζουμε τους νεκρούς μας, να έλθουν κατά την πρώτη ανάσταση· και εδώ θέλουμε τη δύναμη του Ηλιού του Θεσβίτου, για να επισφραγίσει εκείνους οι οποίοι κατοικούν στη γη προς εκείνους οι οποίοι κατοικούν στους ουρανούς. Αυτή είναι η δύναμη του Ηλιού του Θεσβίτου και τα κλειδιά της βασιλείας του Ιεχωβά…

»Και πάλι: Η διδαχή ή η δύναμη επισφράγισης του Ηλιού του Θεσβίτου έχει ως εξής: Εάν έχετε δύναμη να σφραγίζετε επάνω στη γη και στους ουρανούς, τότε θα πρέπει να είμαστε συνετοί. Το πρώτο πράγμα που κάνετε είναι να πάτε και να επισφραγίσετε στη γη τους γιους και τις θυγατέρες σας προς εσάς, και εσάς προς τους πατέρες σας σε αιώνια δόξα»⁸.

Ο ερχομός του Ηλιού του Θεσβίτου ήταν μία αναγκαία προετοιμασία για τη Δευτέρα Παρουσία του Σωτήρα.

«Οι καρδιές των τέκνων των ανθρώπων θα πρέπει να στραφούν προς τους πατέρες και των πατέρων προς τα τέκνα, ζώντα ή νεκρά, για να τα προετοιμάσουν για την έλευση του Υιού του Ανθρώπου. Αν δεν ερχόταν ο Ηλίας ο Θεσβίτης, ολόκληρη η γη θα πατάσσετο»⁹.

«Ο Ηλίας είναι ο πρόδρομος που θα προετοιμάσει το δρόμο και το πνεύμα και η δύναμη του Ηλιού του Θεσβίτου θα έρθει μετά, κρατώντας τα κλειδιά της δύναμης, οικοδομώντας το Ναό έως τον κορυφαίο λίθο, θέτοντας τις σφραγίδες της Μελχισεδικής Ιεροσύνης επάνω στον οίκο Ισραήλ και ετοιμάζοντας τα πάντα. Τότε θα έρθει ο Μεσσίας στο Ναό Του, που είναι το τελευταίο όλων. …Ο Ηλίας ο Θεσβίτης επρόκειτο να έρθει και να προετοιμάσει την οδό, και να οικοδομήσει τη βασιλεία, πριν να έλθει η μεγάλη ημέρα του Κυρίου»¹⁰.

«Ο κόσμος έχει κρατηθεί για να καεί κατά τις τελευταίες ημέρες. Εκείνος θα στείλει τον Ηλία τον Θεσβίτη, τον προφήτη, και θα αποκαλύψει τις διαθήκες των πατέρων σε σχέση με τα τέκνα και τις διαθήκες των τέκνων σε σχέση με τους πατέρες»¹¹.

«Πώς θα σώσει ο Θεός αυτή τη γενεά; Θα στείλει τον Ηλία τον Θεσβίτη, τον προφήτη. …Ο Ηλίας ο Θεσβίτης θα αποκαλύψει τις διαθήκες, για να σφραγίσει τις καρδιές των πατέρων προς τα τέκνα, και των τέκνων προς τους πατέρες»¹².

Προτεινόμενα για μελέτη και διδασκαλία

Συλλογιστείτε αυτές τις ιδέες καθώς μελετάτε το κεφάλαιο ή καθώς προετοιμάζεστε για να διδάξετε. Για επιπλέον βοήθεια, βλέπε σελίδες νii-xiii.

Όταν ο Σωτήρας εμφανίστηκε στο Ναό του Κίρτλαντ, είπε στον Τζόζεφ Σμιθ και τον Όλιβερ Κάουντερυ: «Θα φανερωθώ στο λαό μου με ευσπλαχνία σε τούτον τον οίκο» (σελίδα 334). Πώς η αποκατάσταση των κλειδιών επισφράγισης είναι μία εκδήλωση της ευσπλαχνίας του Κυρίου; Με ποιους άλλους τρόπους φανερώνει τον Εαυτό Του στο ναό;
Μελετήστε την τρίτη και τέταρτη παράγραφο στη σελίδα 335. Τι διδάσκουν αυτές οι δύο παράγραφοι για την αποστολή του Ηλιού του Θεσβίτου, που δεν μαθαίνουμε από το Μαλαχία 4:5-6; Ποιο είναι το σημαντικό στις διαφορές αυτές;
Μελετήστε την εξήγηση της δύναμης επισφράγισης που βρίσκουμε στις σελίδες 336-37. Τι είναι η δύναμη επισφράγισης; Γιατί είναι σημαντική αυτή η δύναμη για εσάς και την οικογένειά σας;
Διαβάστε την εξήγηση του Τζόζεφ Σμιθ για το έργο του Ηλιού του Θεσβίτου (σελίδες 337-39). Ποιο είναι το Πνεύμα του Ηλιού του Θεσβίτου; Γιατί ήταν τόσο σημαντικό να έρθει ο Ηλίας ο Θεσβίτης και να εκπληρώσει το έργο του, ετούτες τις τελευταίες ημέρες;
Τι εμπειρίες είχατε, όπου στρέψατε την καρδιά σας προς τα μέλη της οικογένειας τα οποία έχουν πεθάνει; Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν τα παιδιά να στρέψουν την καρδιά τους προς τους προγόνους τους;
• Διαβάστε την δεύτερη παράγραφο στη σελίδα 336 και την τρίτη παράγραφο στη σελίδα 339. Γιατί νομίζετε ότι η γη θα «πατάσσε-το με κατάρα» χωρίς τη δύναμη επισφράγισης;

Συσχετιζόμενες γραφές: Ήλαμαν 10:4-10, Δ&Δ 132:45-46, 138:47-48, Bible Dictionary, “Elijah,” σελ. 664.

Elijah appearing to Joseph and Oliver — «Ένα άλλo μέγα και ένδοξο όραμα ζεπρόβαίε εμπρός μας. Γιατί ο Ηλίας ο Θεσβίτης, ο προφήτης, ο οποίος είχε νφαθεί στονς ουρανούς χωρίς να γευτεί το θάνατο, στάθηκε εμπρός μας».

family at temple — «Πρέπει να είμαστε συνετοί. Το πρώτο πράγμα που κάνετε είναι να πάτε και να επισφραγίσετε στη γη τους γιους και τις θυγατέρες σας προς εσάς, και εσάς προς τους πατέρες σας σε αιώνια δόξα».