Kapitulo 2

Igo nga Kahimayaan

Bugnaw nga hangin ang mihuyop sa pag-abut ni Brigham Young sa Sugar Creek sa gabii sa Pebrero 15, 1846. Nagkatag libut sa nyebihon nga luna sa mga kahoy, dili layo sa yelohon nga sapa, gatusan ka mga Santos nga umog og mga kupo ug mga habol ang nanagkurog. Daghang mga pamilya ang nagpundok libut sa mga kalayo o ilawom sa mga tolda nga hinimo gikan sa mga tabon sa katre o mga tabon sa mga karomata. Ang uban nagdasok og pundok diha sa mga karwahe o mga karomata aron mainitan.¹

Diha dayon nahibalo si Brigham nga kinahanglan niyang han-ayon ang kampo. Uban sa tabang sa ubang mga pangulo sa Simbahan, gibahin niya ang mga Santos ngadto sa mga panon ug mitawag og mga kapitan aron sa pagpangulo kanila. Mipasidaan siya batok sa paghimo og wala kinahanglana nga mga pagbiyahe balik ngadto sa Nauvoo, sa pagtinapulan, ug sa paghulam nga walay pananghid. Ang mga kalalakin-an gikinahanglan nga mopanalipod kanunay sa kampo ug motan-aw sa kalimpyo, ug ang matag pamilya gikinahanglan nga mag-uban sa pag-ampo mabuntag ug magabii.²

Usa ka maayong pagbati sa wala madugay mipahiluna sa tibuok kampo. Luwas nga nakagawas sa Nauvoo, ang mga Santos wala na kaayo maguol mahitungod sa manggugubot nga mga panon o mga hulga sa gobyerno sa paghunong sa pagpangbiya. Sa kada gabii, usa ka banda militar nagtugtog og madasigon nga musika samtang ang mga lalaki ug mga babaye nagsayaw. Ang mga Santos kinsa misulod og daghang kaminyoon nahimo usab nga dili na kaayo binantayan ug misugod na sa pagsulti sa dayag mahitungod sa baruganan ug giunsa niini paghiusa ang ilang mga pamilya.³

Si Brigham, sa maong panahon, migahin og mga oras sa paghashas sa mga plano alang sa pagbalhin ngadto sa kasadpan.⁴ Samtang nagpuasa ug nag-ampo didto sa templo sa hapit na mobiya sa Nauvoo, nakakita siya og panan-awon ni Joseph Smith nga nagtudlo ngadto sa usa ka bandila nga naglupad ibabaw sa usa ka bukid. “Pagtukod ubos sa dapit diin ang mga kolor matungod,” misugo si Joseph kaniya, “ug kamo mouswag ug makaangkon og kalinaw.”⁵ Nahibalo si Brigham nga ang Ginoo adunay dapit nga giandam alang sa Simbahan, apan ang paggiya og liboan ka mga Santos didto mahimong usa ka hilabihan kadako nga buluhaton.

Sulod niini nga panahon, miabut sa kampo ang mga sulat gikan ni Sam Brannan, kinsa sa karon naglawig ngadto sa California sakay sa Brooklyn. Uban sa mga sulat mao ang kontrata nga nagsaad og luwas nga pagbiya alang sa mga Santos agi og baylo alang sa yuta didto sa Kasadpan. Mabinantayon nga gibasa ni Brigham ang kontrata uban sa mga apostoles. Kon sila dili mopirma niini, misugyot ang sulat ni Sam, ang presidente sa Estados Unidos makamando sa mga Santos nga kuhaan og mga armas ug sa paghunong sa pagpundok.⁶

Si Brigham wala motuo. Ingon ka mabinantayon niya sa gobyerno, nakahukom na siya sa pagsulay og trabaho uban niini kay sa pagbatok niini. Sa hapit na mobiya sa Nauvoo, sa tinuod lang, gisugo niya si Jesse Little, ang bag-ong tigdumala nga elder sa silangang mga estado, sa paghangyo alang sa Simbahan ug sa pagdawat og bisan unsa nga matarung nga tanyag gikan sa federal nga gobyerno aron pagtabang sa pagbiya sa mga Santos. Si Brigham ug ang mga apostoles dali nga nakasabut nga ang kontrata walay lain kon dili usa ka maayong paagi nga gihimo aron sa paghatag og kaayohan sa mga tawo kinsa nagplano niini. Imbis nga pirmahan ang panag-uyon, mihukom ang mga apostoles sa pagsalig sa Dios ug pagpangayo Kaniya og panalipud.⁷

Samtang naglakaw ang bulan, mius-os ang temperatura ubos sa katugnaw nga bagtik, ug ang ibabaw sa Suba sa Mississipi nahimong yelo, naghatag og sayon nga agianan tabok sa suba. Wala madugay mga duha ka libong mga tawo nagkampo didto sa Sugar Creek, bisan og ang pipila mibalik ngadto sa Nauvoo matag karon og unya sa usa ka sugo o uban pa.

Ang paglakaw ngadto ug balik nakapabalaka ni Brigham, kinsa naghunahuna nga kini nga mga Santos nagpasagad sa ilang mga pamilya ug nagtutok og maayo sa ilang kabtangan sa siyudad. Alang sa panaw padulong sa kasadpan nga ulahi na sa iskedyul, mihukom siya nga kini panahon na alang sa mga Santos sa pagbalhin gikan sa Sugar Creek, bisan og ang mga panon kulang sa pagpangandam.

Kaniadtong Marso 1, lima ka gatus nga mga karomata mipadulong sa kasadpan tabok sa kasagbutan sa Iowa. Gusto gihapon ni Brigham nga magpadala og mag-una nga panon agi sa Rocky Mountains niana nga tuig, apan ang mga Santos nagkinahanglan una sa tanan og kapanguhaan aron sa pagbalhin sa kampo nga mas layo gikan sa Nauvoo.⁸

---

Samtang ang mga Santos nga kauban ni Brigham mibiya sa Sugar Creek, ang kwarenta y tres anyos ang panuigon nga si Louisa Pratt mipabilin sa Nauvoo, nag-andam sa pagbiya sa siyudad uban sa iyang upat ka batan-ong mga anak nga babaye. Sa milabayng tulo ka tuig, gitawag sa Ginoo ang iyang bana, si Addison, sa usa ka misyon ngadto sa mga Isla sa Pasipiko. Sukad niana, ang dili kasaligan nga serbisyo sa koreyo tali sa Nauvoo ug Tubuai, ang isla sa French Polynesia diin nagserbisyo si Addison, mihimo niini nga malisud sa kanunay nga pagsulat ngadto kaniya. Kasagaran sa iyang mga sulat daghang mga bulan na ang milabay kon kini moabut, ug ang pipila mas dugay pa sa usa ka tuig.

Ang kinaulahian nga sulat ni Addison miklaro nga siya dili makapauli sa panahon nga moadto sa kasadpan uban kaniya. Ang Napulog Duha misugo kaniya sa pagpabilin diha sa mga Isla sa Pasipiko hangtud sila motawag kaniya sa pagpauli o mopadala og mga misyonaryo sa pagpuli kaniya. Sa usa ka higayon, milaum si Brigham nga makapadala og dugang nga mga misyonaryo ngadto sa mga isla human nadawat sa mga Santos ang tuga, apan ang pagbiya gikan sa Nauvoo milangan niana nga plano⁹

Andam si Louisa sa paghimo niana nga panaw nga wala ang iyang bana, apan maghunahuna mahitungod niini nakapanerbyos kaniya. Dili siya gusto nga mobiya sa Nauvoo ug sa templo ug wala ganahi sa ideya nga magbiyahe pinaagi sa karomata agi sa Rocky Mountains. Gusto usab siya nga makakita sa iyang nagkatigulang nga mga ginikanan sa Canada—tingali sa katapusan nga higayon—sa dili pa moadto sa kasadpan.

Kon ibaligya niya ang iyang panon sa mga toro, makakuha siya og igo nga kwarta aron sa pagbisita sa iyang mga ginikanan ug nagpareserba og biyahe alang sa iyang pamilya sa usa ka bapor padulong sa baybayon sa California, sa ingon hingpit nga naglikay og biyahe sa yuta.

Hapit na unta makahukom si Louisa sa pag-adto sa Canada, apan usa ka butang ang ingon og dili maayo. Mihukom siya sa pagsulat ni Brigham Young mahitungod sa iyang mga kabalaka sa pagbiyahe sa yuta ug ang iyang tinguha nga mobisita sa iyang mga ginikanan.

“Kon moingon ka nga ang panaw sa panon sa mga toro mao ang labing maayo nga paagi alang sa kaluwasan, nan madasigon akong moapil niini,” misulat siya, “ug nagtuo ako nga ako makaantus niini ug dugay sa walay pagbagulbol sama sa ubang mga babaye.”¹⁰

Taud-taod, usa ka mensahero miabut dala ang tubag ni Brigham. “Dali na. Ang pundok sa mga toro nga kaluwasan mao ang labing luwas nga paagi,” iyang gisultihan siya. “Mosugat kanato si Igsoong Pratt didto sa kamingawan diin kita mopahiluna, ug dako ang iyang kaguol kon ang iyang pamilya dili uban kanamo.”

Gihunahuna ni Louisa ang tambag, gipagahi ang iyang kasingkasing batok sa malisud nga dalan sa unahan, ug mihukom sa pagsunod sa kinadak-ang pundok sa mga Santos, mabuhi o mamatay.¹¹

---

Niana nga tingpamulak, ang mga Santos nga nagbiyahe pinaagi sa Iowa misugod sa pagtawag sa ilang mga kaugalingon og Kampo sa Israel, sunod sa karaang mga Hebreohanon nga gigiyahan sa Ginoo pagpagawas sa pagkabinilanggo sa Ehipto. Adlaw-adlaw, nakigbatok sila sa mga elemento samtang ang walay hunong nga nyebe ug ulan mihimo sa kasagbutan sa Iowa nga humok ug lapukon. Mga suba ug sapa mibul-og ug nagtuliyok ang tubig. Hugaw nga mga dalan nahimong kalapukan. Tuyo sa mga Santos ang pagtabok sa kadaghanan sa mga teritoryo sulod sa usa ka bulan, apan niana nga panahon nahuman lamang nila ang ikatulong bahin sa gilay-on.¹²

Kaniadtong Abril 6, ikanapulog unom nga anibersaryo sa organisasyon sa Simbahan, miulan tibuok adlaw. Sulod sa daghang mga oras si Brigham miubog sa lapok, nagtabang sa mga Santos subay sa dalan ngadto sa usa ka dapit nga gitawag og Locust Creek. Didto mitabang siya sa paghan-ay sa mga karomata, pagtukod og mga tolda, ug pagbugha og kahoy hangtud ang tanang mga Santos napahimutang sa kampo. Usa ka babaye kinsa nakakita kaniya diha sa kalapukan, nagduot ug nagbitad aron makagawas ang nalubong sa lapok nga karomata, naghunahuna nga ang hitsura niya malipayon sama sa hari, bisan pa sa mga hagit nga naglibut kaniya.

Nianang gabii, bagtik nga ulan ug ulan nga yelo mibu-bu sa kampo, nagtabon niini sa yelo. Sa pagkabuntag, si William Clayton, klerk ni Brigham ug kapitan sa banda militar, nakit-an ang kampo nga nagkayamukat. Daghang mga tolda ang nahapla diha sa mibagtik nga yuta. Usa ka natumba nga kahoy midat-og sa usa ka karomata. Pipila ka mga tawo sa banda nahutdan usab og mga pagkaon.¹³

Nakigbahin si William sa unsay anaa kaniya ngadto sa iyang banda, bisan og may diyutay ra sa iyang kaugalingong pamilya. Usa sa unang mga Santos nga mibuhat sa dinaghan nga kaminyoon, si William mibiyahe uban sa tulo ka mga asawa ug upat ka mga anak. Ang lain nga asawa, si Diantha, didto pa sa Nauvoo, ubos sa pag-amuma sa iyang inahan. Mabdos siya sa iyang unang bata ug dili maayo ang panglawas, nagdugang sa kabalaka ni William diha sa panaw.

Samtang mipahulay ang mga Clayton didto sa Locust Creek uban sa Kampo sa Israel, misugyot og plano si Brigham nga magtukod og pahulayanan sa tungatunga atbang sa Iowa diin ang mga Santos makahulat nga mahuman ang ngil-ad nga panahon, makatukod og mga payag nga kahoy, ug makatanom og mga talamnon alang niadtong kinsa magsunod sa kadugayan. Ang pipila sa mga Santos dayon moatiman sa pahulayanan samtang ang uban mobalik ngadto sa Nauvoo aron sa paggiya sa mga panon atbang sa Iowa. Ang nahabilin sa kampo mopadayon uban kaniya ngadto sa Suba sa Missouri.¹⁴

Kaniadtong Abril 14, tibuok gabii nga nagdakop si William sa mga kabayo ug mga baka nga nakabuhi diha sa kampo. Sa pagkabuntag, gikinahanglan niyang matulog, apan usa ka tawo diha sa kampo nakadawat og sulat nga naghisgot ni Diantha ug sa pagkatawo sa iyang anak. Nianang gabhiona, gisaulog ni William ang pagkatawo, nagkanta ug nagpatukar og musika uban sa banda hangtud sa tungang gabii.

Ang kalangitan tin-aw sa pagkasunod buntag, ug nakita ni William ang mas maayong mga adlaw nga umaabut alang sa Kampo sa Israel. Naglingkod nga may pluma [igsusulat] ug papel, misulat siya og himno sa pagdasig alang sa mga Santos:

Dali, dali, kamo mga Santos;

Maglipay’s paglakaw.

Bisan niining panaw mag-antus,

Grasya matag adlaw.

Kita maayong maninguha

Katapulan ‘ta makuha;

Kasingkasing mabulahan—

Maayo ang tanan! Maayo ang tanan!¹⁵

---

Usa ka gatus ka milya paingon sa silangan, mibarug si Wilford Woodruff sa bantawan sa usa ka bapor sa suba diha sa Suba sa Mississippi, naghangad sa templo sa Nauvoo pinaagi sa usa ka teleskopyo. Sa katapusan niyang pagtan-aw sa templo, ang mga bongbong niini wala pa mahuman. Karon aduna nay atup, hayag nga mga bintana, ug usa ka harianon nga tore nga gipaibabwan og panimaan sa direksyon sa hangin [weather vane] nga giporma sama og usa ka anghel.¹⁶ Ang mga lawak sa templo napahinungod na alang sa buhat sa ordinansa, ug sa dili madugay ang gambalay mahuman na ug andam na aron hingpit nga mapahinungod ngadto sa Ginoo.

Ang paglawig ni Wilford pauli gikan sa Britanya makuyaw. Kusog nga mga hangin ug mga balud mikuso-kuso sa bapor ngadto ug ngari. Giagwanta ni Wilford, gidagat ug makalolooy. “Bisan kinsa nga tawo nga mobaligya og umahan ug managat alang sa panginabuhi,” miagulo siya niana nga higayon, “adunay lahi nga panan-aw kanako.”¹⁷

Si Phebe milarga og una gikan sa Inglatera, nagdala sa ilang mga anak nga si Susan ug Joseph sakay sa bapor nga puno sa mga Santos kinsa molalin ngadto sa Estados Unidos. Mipabilin si Wilford sa Liverpool og taud-taud aron sa pagsulbad og pipila ka pinansyal nga mga butang, pagbalhin sa pagkapangulo sa Simbahan ngadto sa bag-ong presidente sa misyon, ug sa pagpangayo og mga donasyon aron sa pagpahuman sa pagtukod sa templo.¹⁸

“Ang pagtukod sa templo sa Dios managsama ang tinguha sa matag matinuoron nga Santos, bisan asa siya manimpalad,” gipahinumduman niya ang mga miyembro sa Simbahan.¹⁹ Bisan og ang templo kinahanglang pagabiyaan dayon pagkahuman niini, ang mga Santos sa kada daplin sa dagat sa Atlantiko determinado sa paghuman niini agi og pagsunod sa sugo sa Ginoo ngadto sa Simbahan kaniadtong 1841.

“Ihatag ko nganha kaninyo ang igo nga panahon sa pagtukod og usa ka balay ngari kanako,” mipahayag ang Ginoo pinaagi ni Joseph Smith, “ug kon kamo dili mobuhat niining mga butanga sa katapusan sa gitakda nga panahon kamo isalikway isip usa ka simbahan, uban sa inyong mga patay, miingon ang Ginoo nga inyong Dios.”²⁰

Bisan og daghang mga Santos nga taga-Britanya nga kabus, giawhag sila ni Wilford sa paghatag kon unsa ang ilang matabang sa pagbayad alang sa templo, nagsaad og mga panalangin alang sa ilang sakripisyo. Mihatag sila og ubay-ubay, ug mapasalamaton si Wilford alang sa ilang paghalad.²¹

Sa pag-abut sa Estados Unidos, gikuha ni Wilford ang iyang anak nga babaye nga si Phebe Amelia sa Maine ug mibiyahe paingon sa habagatan aron sa pagduaw sa iyang mga ginikanan, kinsa iyang gidani sa pag-uban kaniya ngadto sa kasadpan.²²

Human manaog gikan sa bapor diha sa Nauvoo, nakighiusa si Wilford sa iyang asawa ug nakigkita ni Orson Hyde, ang tigdumalang apostol sa siyudad, kinsa may gamay nga maayong balita nga itaho. Uban sa mga Santos nga diha pa sa Nauvoo mao ang pipila kinsa mibati nga dili mahimutang ug biniyaan. Ang pipila kanila gani nagsukna sa pag-angkon sa Napulog Duha sa pagkapangulo diha sa Simbahan. Uban kanila mao ang igsoong babaye ug bayaw nga lalaki ni Wilford, si Eunice ug Dwight Webster.²³

Ang balita nakapaguol ni Wilford sulod sa pipila ka mga adlaw. Siya ang mitudlo ug mibunyag ni Eunice ug Dwight napulo ka tuig ang milabay. Bag-ohay lang, nasuod sila sa usa ka lalaki nga ginganlan og James Strang, kinsa miangkon nga si Joseph Smith sekreto nga mitudlo kaniya nga mahimo niyang manununod. Ang pangangkon ni Strang dili tinuod, apan ang iyang pagkamakalingaw nakadani og pipila ka mga Santos sa Nauvoo lakip ang kanhiay nga mga apostoles nga si John Page ug William Smith, ang manghud nga lalaki ni propeta Joseph.²⁴

Kaniadtong Abril 18, si Wilford misilaub sa kasuko sa dihang nahibaloan niya nga si Dwight ug Eunice naninguha sa pagdani sa iyang mga ginikanan sa pagsunod ni Strang kay sa pag-adto sa kasadpan. Gitawag ni Wilford og dungan ang iyang pamilya ug gisaway ang dili tinuod nga propeta. Dayon siya mibiya aron kargahan ang iyang mga karomata.

“Daghan ko og buhaton,” misulat siya sa iyang journal, “ug gamay og panahon sa pagbuhat niini.”²⁵

---

Nianang tingpamulak, ang mga trabahador nagdali sa paghuman sa templo sa dili pa ang publikong pagpahinungod niini niadtong Mayo 1. Ilang gitauran og tisa nga salog liyok sa bunyaganan, gipahimutang ang dekorasyon nga hinimo sa kahoy sa iyang dapit ug gipintalan ang mga bongbong. Ang trabaho nagpadayon sa tibuok adlaw ug kasagaran hangtud sa gabii. Tungod kay ang Simbahan gamay ra og kwarta nga ibayad sa mga trabahador, daghan kanila misakripisyo og bahin sa ilang mga suhol aron sa pagsiguro nga ang templo andam na nga ipahinungod ngadto sa Ginoo.²⁶

Duha ka adlaw sa wala pa ang pagpahinungod, gihuman sa mga trabahador pagpintal ang unang andana nga lawak tigumanan. Sa sunod nga adlaw, ilang gisilhigan sa mga abug ug sa gagmay nga mga kahoy ang dako nga lawak ug giandam alang sa serbisyo. Ang mga trabahador wala makahimo sa katapusang paghiling sa matag lawak, apan nahibalo sila nga dili kana magpugong sa Ginoo gikan sa pagdawat sa templo. Masaligon nga ilang natuman ang sugo sa Ginoo, gisulat nila og pintal ang mga pulong “Ang Ginoo nakakita sa atong sakripisyo” ibabaw sa mga pulpito subay sa silangang bongbong sa pundukanang lawak.²⁷

Nasayud sa ilang utang sa mga trabahador, ang mga pangulo sa Simbahan mipahibalo nga ang unang sesyon sa pagpahinungod maoy usa ka gugma sa isigkatawo [charitable] nga higayon. Kadtong kinsa mitambong gihangyo sa paghatag og usa ka dolyar aron sa pagtabang og bayad sa nagkalisud nga mga trabahador.

Kaniadtong buntag sa Mayo 1, ang napulog upat ka tuig ang panuigon nga Elvira Stevens mibiya sa iyang kampo sa kasadpan sa Suba sa Mississippi aron pagtambong sa pagpahinungod. Usa ka ilo kansang mga ginikanan namatay dayon human ang pamilya mibalhin ngadto sa Nauvoo, karon si Elvira mipuyo diha sa iyang minyo nga igsoong babaye. Tungod kay walay lain sa iyang kampo ang makakuyog niya alang sa pagpahinungod, miadto siya nga nag-inusara.

Nahibalo nga tingali mga katuigan pa sa dili pa lain nga templo ang tukuron diha sa Kasadpan, gipahigayon sa mga apostoles ang pagtuga ngadto sa pipila ka batan-ong dili minyo nga mga tawo, lakip ni Elvira. Karon, tulo ka mga bulan ang milabay, misaka siya sa mga hagdanan ngadto sa mga pultahan sa templo sa makausa pa, mihatag sa iyang dolyar, ug nakakita og kalingkuran diha sa tigumanan nga lawak.²⁸

Ang sesyon gisugdan og pag-awit gikan sa choir. Gihatag dayon ni Orson Hyde ang pagpahinungod nga pag-ampo. “Itugot nga ang Imong Espiritu mopuyo dinhi,” nangamuyo siya, “ug hinaut nga ang tanan mobati og usa ka sagrado nga impluwensya diha sa ilang mga kasingkasing nga ang Iyang mga kamot nakatabang niini nga buhat.”²⁹

Gibati ni Elvira ang langitnong gahum diha sa lawak. Human sa session, mipauli siya ngadto sa iyang kampo, apan mibalik siya alang sa sunod nga sesyon human sa duha ka adlaw, naglaum nga mobati pag-usab sa samang gahum. Mihatag og mga sermon si Orson Hyde ug Wilford Woodruff kabahin sa buhat sa templo, pagkapari, ug sa pagkabanhaw. Sa wala pa tapusa ang miting, gidayeg ni Wilford ang mga Santos alang sa paghuman sa templo bisan tuod og sila kinahanglan nga mobiya niini.

“Liboan ka mga Santos ang nakadawat sa ilang pagtuga diha niini, ug ang kahayag dili mapalong,”miingon siya. “Kini igo nga kahimayaan alang sa pagtukod sa templo.”

Human sa sesyon, mibalik si Elvira ngadto sa iyang kampo, mitabok sa suba sa katapusan nga higayon.³⁰ Ang mga Santos sa Nauvoo, sa maong panahon, migahin sa nahibiling adlaw ug gabii sa pagpamutos ug pagkuha sa mga lingkuranan, mga lamesa, ug ubang mga kasangkapan hangtud ang templo walay sulod ug gibilin diha sa mga kamot sa Ginoo.³¹

---

Pipila ka mga semana human sa pagpahinungod sa templo, si Louisa Pratt ug ang iyang mga anak nga babaye misugod paingon sa kasadpan uban ang panon sa mga Santos. Si Ellen karon katorse na, si Frances dose, si Lois siyam, ug si Ann singko. Diha silay duha ka parisan sa toro, duha ka mga baka, ug usa ka karomata nga puno og bag-o nga mga sinina ug mga tagana.

Sa wala pa motabok sa suba padulong sa Iowa, mihapit si Louisa sa post office ug nakuha ang taas nga sulat gikan ni Addison nga gipetsahan og Enero 6, 1846—lima ka bulan ang milabay. Mitaho si Addison nga siya karon anaa na sa Tahiti uban sa pipila ka mga higala ngaTubuaian, sa magtiayon nga Nabota ug Telii, padulong ngadto sa pagtabang sa iyang kaubang misyonaryo nga si Benjamin Grouard sa misyonaryong buhat duol sa usa ka gagmayng pulo sa kaagangan [atoll] sa Anaa. Mipadala siya ni Louisa og saysenta dolyares ug mahigugmaong mga pulong alang kaniya ug sa mga bata.

Gipaabut si Addison nga moserbisyo taliwala sa mga Santos sa isla sulod sa daghang mga tuig nga moabut, apan dili nga wala ang iyang pamilya. “Kon makakuha ka og bisan unsa nga mga basahon,” misulat siya, “ug may lingaw-lingaw nga panahon, nagtuo ako nga mas maayong ikaw ug ang mga bata magsugod na sa pagtuon sa pinulongang Tahitian, kay sa akong opinyon tingali magamit ninyo kini sulod sa pipila ka mga tuig.”³²

Nakapahimuot ni Louisa ang sulat, ug gibati niya ang iyang panaw sa kasadpan nga katingalahang malipayon. Natapos ang ulan sa tingpamulak, ug nagustohan niya ang pagpangabayo ilawom sa tin-aw nga kalangitan samtang ang usa ka sinuholang tawo nagmaneho sa iyang mga karomata. Sayo siyang mobangon kada buntag, mopundok sa nasaag nga mga baka, ug motabang sa pag-abug kanila sa panahon sa adlaw. Usahay maguol siya mahitungod sa unsa ka layo siya mobiyahe gikan sa iyang mga ginikanan ug sa ubang mga paryente, apan ang iyang pagtuo sa Zion milipay kaniya. Ang mga pagpadayag misulti kabahin sa Zion isip usa ka dapit nga kadangpan, usa ka yuta sa kalinaw. Kana mao ang unsay iyang gusto sa iyang kinabuhi.

“Usahay mobati akong malipayon,” misulat siya sa iyang journal kaniadtong Hunyo 10. “Ang Ginoo nagtawag kanamo, ug mitudlo kanamo og usa ka dapit diin kami makapuyo sa kalinaw ug maluwas gikan sa kahadlok sa among mabangis nga mga manggugukod!”³³

Lima ka adlaw ang milabay, si Louisa ug ang iyang panon miabut sa Bungtod sa Pisgah, usa sa duha ka dakong mga pahulayanan nga gitukod sa mga Santos diha sa subayunong dalan sa Iowa. Ang kampo gisimpig sa punoan sa pipila ka ubos, sakaon nga mga bungtod puno og tugas nga mga kahoy. Ingon nga napanan-aw ni Brigham, nagpuyo didto ang mga Santos sa mga tolda o mga payag nga troso ug nagtikad og mga talamnon aron sa pagsangkap og pagkaon sa mga panon kinsa moabut sa kadugayan. Ang ubang dapit sa kampo naggahin og sibsiban alang sa mga kahayupan.

Mipili si Louisa og dapit diha sa landong sa pipila ka tugas nga mga kahoy alang sa iyang pamilya. Ang lugar nindot, apan sa ibabaw ang adlaw mipagtong sa nagkampo nga mga Santos, kadaghanan kinsa naluya gikan sa ulan ug lapok nga ilang gikumbate nianang tingpamulak.

“Hinaut ang Ginoo moganti kanila alang sa tanan nilang mga sakripisyo,” naghunahuna si Louisa.³⁴

---

Layo pa sa unahan diha sa subayunong dalan, si Brigham ug ang Kampo sa Israel mihunong sa usa ka dapit nga gitawag og Mosquito Creek, dili layo gikan sa Suba sa Missouri. Gigutom sila, duha ka bulan nga awahi sa iskedyul, ug hilabihan sa kakabus.³⁵ Apan namugos gihapon si Brigham sa pagpadala og mag-una nga panon agi sa Rocky Mountains. Mituo siya nga usa ka grupo sa mga Santos nagkinahanglan nga mohuman sa panaw niana nga pahahon, tungod kay kutob ang Simbahan maglibud-libod nga walay panimalay, ang mga kaaway niini mosulay sa pagtibulaag niini o pag-ali sa dalan niini.³⁶

Nahibalo si Brigham, hinoon, nga ang pagsangkap sa ingon nga grupo makapakunhod sa mga kapanguhaan sa mga Santos. Dili daghan ang may kwarta o mga tagana nga ikahatag, ug ang Iowa adunay limitado nga mga oportunidad alang sa binayran nga trabaho. Aron mabuhi diha sa kasagbutan, daghang mga Santos ang mibaligya og bililhon nga mga katigayunan samtang nagpanaw sa subayunong dalan o mitrabaho og salin nga mga trabahounon aron makakwarta alang sa mga pagkaon ug mga tagana. Samtang mipadulong ang kampo sa kasadpan ug ang mga pamuy-anan nagkagamay, kini nga mga oportunidad mahimo lamang nga mas lisud nga pangitaon.³⁷

Ang ubang mga butang nakapabug-at usab diha ni Brigham. Ang mga Santos kinsa dili sakop sa nag-unang panon nagkinahanglan og dapit nga igahin sa tingtugnaw. Ang mga Omaha ug ang ubang Nitibo nga mga katawhan kinsa nanimuyo sa yuta sa kasadpan sa Suba sa Missouri andam sa pagtugot sa mga Santos sa pagkampo didto sa tibuok tingtugnaw, apan ang mga ahente sa gobyerno nagdumili sa pagtugot kanila sa pagpuyo sa gipanalipdan nga mga yuta sa mga Indian sulod sa dugay na nga panahon³⁸

Nahibalo usab si Brigham nga ang masakiton ug kabus nga mga Santos sa Nauvoo nagsalig sa Simbahan sa pagdala kanila ngadto sa kasadpan. Sa pipila ka panahon, naglaum siya sa pagtabang kanila pinaagi sa pagbaligya og bililhon nga mga kabtangan sa Nauvoo, lakip sa templo. Apan hangtud karon kini nga paningkamot wala molampos.³⁹

Kaniadtong Hunyo 29, nahibaloan ni Brigham nga tulo ka mga opisyales gikan sa Kasundalohan sa Estados Unidos moabut sa Mosquito Creek. Ang Estados Unidos mipahayag sa pakiggubat sa Mehiko, ug si Presidente James Polk mihatag og katungod sa mga tawo sa pagtawag og batalyon sa lima ka gatus ka mga Santos aron sa pagpakiggubat didto sa kabaybayonan sa California.

Sa pagkasunod adlaw, mihisgot si Brigham sa balita ngadto ni Heber Kimball ug Willard Richards. Si Brigham walay away sa Mehiko, ug ang ideya nga tabangan ang Estados Unidos nakapalagot kaniya. Apan ang Kasadpan mahimong teritoryo sa Amerikano kon ang Estados Unidos modaug sa gubat, ug ang pagtabang sa kasundalohan makapalambo sa relasyon sa mga Santos ngadto sa nasud. Mas importante, ang bayad sa gipanglista nga mga tawo nga magsundalo makatabang sa Simbahan sa paggasto sa pagbalhin niini padulong sa kasadpan.⁴⁰

Nakigsulti si Brigham sa mga opisyales diha dayon sa ilang pag-abut. Iyang nahibaloan nga ang ilang mga sugo miabut human si Thomas Kane, usa ka maayo og koneksyon nga batan-ong lalaki sa Silangang Kabaybayonan, nakadungog mahitungod sa lisud nga kahimtang sa mga Santos ug mipaila ni Jesse Little ngadto sa mga importanting mga opisyales didto sa Washington, D.C. Human sa pipila ka pag-impluwensya, nakigkita si Jesse ni Presidente Polk ug gidani siya sa pagtabang sa mga Santos sa pagbalhin ngadto sa kasadpan pinaagi sa paglista sa pipila kanila diha sa serbisyo militar.

Nakakita sa mga kaayohan sa sabut, giuyonan ni Brigham ang mga sugo sa tibuok kasingkasing. “Kini ang unang tanyag sukad nga kita aduna gikan sa gobyerno nga may kaayohan kanato,” mipahayag siya. Ako mosugyot nga ang lima ka gatus ka mga boluntaryo kinahanglan nga ipalista, ug akong buhaton ang labing maayo nga makit-an ang ilang mga pamilya nga giuna, kutob nga ang akong impluwensya malugwayan, ug pakan-on sila kon ako adunay bisan unsa nga makaon sa akong kaugalingon mismo.”⁴¹

---

Naglagot si Drusilla Hendricks sa desisyon ni Brigham nga makigbulig ngadto sa Estados Unidos. Ang iyang bana, si James, napusilan sa liog atol sa usa ka sangka sa mga taga-Missouri sa 1838, nagbilin kaniya nga may bahin nga paralisado. Sama sa uban diha sa kampo, misupak gihapon siya sa gobyerno tungod sa wala pagtabang sa mga Santos niana nga higayon. Bisan tuod og ang iyang anak nga lalaki nga si William igo na ka hamtong sa pagboluntaryo alang sa batalyon, dili niya gusto nga pakuyugon siya. Tungod sa pagkaparalisado sa iyang bana, nagsalig siya sa iyang anak nga lalaki alang sa tabang.⁴²

Ang mga tiglista miduaw sa kampo kada adlaw, kasagaran kauban ni Brigham o sa uban nga mga apostoles. “Kon kita gusto sa pribilehiyo sa pag-adto diin kita makaampo sa Dios sumala sa mga dikta sa atong konsyensya,” mipamatuod si Brigham, “kinahanglan gayud nga ipabarug nato ang batalyon.”⁴³ Daghang mga Santos ang milamoy sa ilang pagsupak ug misuporta sa paningkamot, apan dili makaantus si Drusilla nga mabulag sa iyang anak nga lalaki.

Usahay mihagawhaw ang Espiritu ngadto kaniya, “Nahadlok ka bang mosalig sa Dios sa Israel? Wala ba Siya mag-uban kanimo sa tanan nimong mga pagsulay? Wala ba Siya naghatag sa imong mga gikinahanglan?” Giila niya ang kaayo sa Dios, apan iyang mahinumduman ang kabangis sa gobyerno, ug ang iyang kasuko mobalik.

Sa adlaw nga mobiya ang batalyon, mibangon og sayo si William aron pagkuha sa mga baka. Gitan-aw siya ni Drusilla samtang naglakaw siya agi sa tag-as, basa nga kasagbutan, ug naguol siya nga ang iyang kakulang og hugot nga pagtuo mohimo kaniya og mas daghang kadaut kay sa maayo. Mahimong masakitan siya nga magbiyahe diha sa subayunong dalan kauban sa iyang pamilya sama lamang kadali nga iyang mahimo kon siya magmartsa uban sa batalyon. Ug kon kana mahitabo, magmahay siya sa pagpabilin kaniya.

Misugod sa pagpamahaw si Drusilla, nagduha-duha kon unsa ang buhaton mahitungod ni William. Misaka sa karomata aron sa pagkuha og harina, gibati na usab niya ang hinagawhaw sa Espiritu: Dili ba siya gusto sa labing dako nga mga panalangin sa Ginoo?

“Oo” miingon siya og kusog.

“Nan unsaon nimo pagkuha niini nga dili mohimo og dakong sakripisyo?” nangutana ang Espiritu. “Pakuyoga ang imong anak nga lalaki diha sa batalyon.”

“Ulahi na kaayo kini,” miingon siya. “Palakwon na sila karong buntag.”

Mibalik si William, ug ang pamilya nagpundok alang sa pamahaw. Samtang gipanalanginan ni James ang pagkaon, nahingangha si Drusilla sa dihang usa ka lalaki ang mipahunong sa kampo. “Gawas, mga lalaki!”misinggit siya. “Kulang pa kita og pipila ka mga lalaki sa batalyon.”

Gibuka ni Drusilla ang iyang mga mata ug nakita si William nga nagtutok kaniya. Gitun-an niya ang iyang nawong, gisag-ulo ang matag panagway. Nahibalo siya [Drusilla] niana dayon nga siya [William] mokuyog sa batalyon. “Kon ako dili na gayud makakita kanimo pag-usab hangtud sa buntag sa pagkabanhaw,” gihunahuna niya, “ako makahibaIo nga ikaw akong anak.”

Human sa pamahaw, nag-ampo si Drusilla nga nag-inusara. “Luwasa ang iyang kinabuhi,” nangamuyo siya, “ug ibalik siya ngari kanako ug ngadto sa sabakan sa Simbahan.”

“Kini mahimo nganha kanimo,” mihagawhaw ang Espiritu, “sama ngadto ni Abraham sa dihang iyang gihalad si Isaac diha sa altar.”

Gipangita ni Drusilla si William ug nakit-an siya nga naglingkod diha sa karomata, ang iyang ulo natago sa iyang mga kamot. “Gusto ka bang mokuyog sa batalyon?” nangutana siya. “Kon gusto ka, nakabaton ako og pagpamatuod nga matarung kini alang kanimo sa pag-adto.”

“Miingon si Presidente Young nga kini alang sa kaluwasan niini nga mga katawhan,” miingon si William, “ug maayo usab nga aduna akoy kalabutan niini sama ni bisan kinsa.”

“Gipugngan ko ikaw,” miingon si Drusilla, “apan kon gusto ka nga mouban, dili na ako mopugong kanimo.”⁴⁴

1. Sessions, Diary, Peb. 15, 1846; Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Peb. 17 ug 28, 1846, 9–10, 36–39; Pace, Autobiography, kapitulo 2; Eliza R. Snow, Journal, Peb. 14 ug 19, 1846; Meeks, Reminiscences, 14; Helen Mar Whitney, “Our Travels beyond the Mississippi,” Woman’s Exponent, Dis. 1, 1883, 12:102.

2. Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Peb. 16–18, 1846, 9–10, 21–22; Stout, Journal, Peb. 16–17, 1846.

3. Helen Mar Whitney, “Our Travels beyond the Mississippi,” Woman’s Exponent, Dis. 1, 1883, 12:102; Dis. 15, 1883, 12:111; Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Peb. 28, 1846, 39; Tullidge, Women of Mormondom, 327.

4. Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Peb. 17 ug 23, 1846; Mills, “De Tal Palo Tal Astilla,” 105–6.

5. Saints, volume 1, kapitulo 46; George A. Smith, in Journal of Discourses, Hunyo 20, 1869, 13:85.

6. Samuel Brannan to Brigham Young, Ene. 12, 26, ug 27, 1846, Brigham Young Office Files, CHL; Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Peb. 17, 1846, 11.

7. Brigham Young to Jesse Little, Ene. 20, 1846, Jesse C. Little Collection, CHL; Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Peb. 17, 1846, 21.

8. Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Peb. 28, 1846, 39–40; Mar. 1, 1846, 1–2; Horace K. Whitney, Journal, Mar. 9, 1846; Brigham Young to William Huntington and Council, Hunyo 28, 1846, copy; Brigham Young to Joseph Young, Mar. 9, 1846, Brigham Young Office Files, CHL.

9. Louisa Barnes Pratt to Brigham Young, Mar. 24, 1846; Brigham Young to Addison Pratt, Ago. 28, 1845, Brigham Young Office Files, CHL; tan-awa usab sa Saints, volume 1, kapitulo 41. Hisgutanan: Louisa Barnes Pratt

10. Louisa Barnes Pratt to Brigham Young, Mar. 24, 1846, Brigham Young Office Files, CHL; Louisa Barnes Pratt, Journal and Autobiography, 127.

11. Louisa Barnes Pratt, Journal and Autobiography, 127. Katapusang kapahayag sa kinutlo gi-edit aron mabasa; orihinal nga tinubdan adunay “Mosugat kanato si Igsoong Pratt didto sa kamingawan diin kita mopahiluna, ug dako ang iyang kaguol kon ang iyang pamilya dili uban kanato.”

12. Wells, Diary, volume 1, Mar. 1–25, 1846; Abr. 4 ug 6–7, 1846; Orson Pratt, Journal, Mar. 4–5 ug 24, 1846; Abr. 6, 9–10, ug 30, 1846; Tullidge, Women of Mormondom, 312–13; Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Peb. 18, 1846, 22.

13. Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Abr. 6–7, 1846, 9–10; Sessions, Diary, Abr. 6, 1846; Clayton, Diary, Abr. 6–7, 1846.

14. Church Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Abr. 10 ug 12, 1846, 12–16; Dahl, William Clayton, 64; Diantha F. Clayton to William Clayton, Mar. 10, 1846, CHL.

15. Clayton, Diary, Abr. 15, 1846; “Come Ye Saints,” Tinigum nga Materyal kalabut ngadto ni William Clayton, CHL; tan-awa usab sa “Come, Come, Ye Saints,” Hymns, nu. 30.

16. Woodruff, Journal, Ago. 27–28, 1844, ug Abr. 13, 1846; Clayton, History of the Nauvoo Temple, 57–59; “First Meeting in the Temple,” Times and Seasons, Nob. 1, 1845, 6:1017; John Taylor, Journal, Ago. 23, 1845, 119; Scofield, History of Hancock County, 860.

17. Woodruff, Journal, Peb. 16–17, 1846.

18. Woodruff, Journal, Ene. 16–23, 1846; Wilford Woodruff, “To the Saints in the British Isles, Greeting,” Latter-day Saints’ Millennial Star, Peb. 1, 1846, 7:42; Wilford Woodruff to “Brother George,” Dis. 18, 1845, in Times and Seasons, Peb. 15, 1846, 6:1129–30; tan-awa usab sa Wilford Woodruff to Brigham Young, Abr. 1, 1845, Brigham Young Office Files, CHL.

19. Wilford Woodruff, “The Temple of the Lord,” Latter-day Saints’ Millennial Star, Hunyo 15, 1845, 6:13.

20. Doktrina ug mga Pakigsaad 124:31–32 (Pagpadayag, Ene. 19, 1841, sa josephsmithpapers.org).

21. Wilford Woodruff, “The Temple of the Lord,” Latter-day Saints’ Millennial Star, Hunyo 15, 1845, 6:13; Wilford Woodruff, “To the Saints in the British Isles, Greeting,” Latter-day Saints’ Millennial Star, Peb. 1, 1846, 7:42.

22. Woodruff, Journal, Mar. 6–22, 1846.

23. Woodruff, Journal, Abr. 13 ug 14, 1846; “Ecclesiastical Officers and Church Appointees,” sa JSP, J3:468, anaa sa josephsmithpapers.org; Orson Hyde to “Dear Brethren,” Mar. 27, 1846, Brigham Young Office Files, CHL.

24. Woodruff, Journal, Abr. 18, 1846; Joseph Smith to James J. Strang, Hunyo 18, 1845 [1844], sa Voree Herald, Ene. 1846, [1]; Jensen, “Gleaning the Harvest,” 4; 6, mubo nga sulat 17; John E. Page to James J. Strang, Peb. 1, 1846, in Voree Herald, Abr. 1846, [6]–[7]; William Smith to “Brother Strang,” Mar. 11, 1846, in Voree Herald, Abr. 1846, [7]. Hisgutanan: Latter Day Saint Movements

25. Woodruff, Journal, Abr. 18 ug 20, 1846.

26. Mendenhall, Diary, Abr. 1–4, 1846; Samuel W. Richards, Journal, Abr. 22–29, 1846; Haight, Journal, Abr. 6, 1846; Morris, Autobiography, 40–41.

27. Samuel W. Richards, Journal, Abr. 23 and 29–30, 1846; Brigham Young, in Journal of Discourses, Ene. 1, 1877, 18:304; Lanman, Summer in the Wilderness, 31–33.

28. Barney, “Ruins of the Nauvoo Temple”; JSP, CFM:525, mubo nga sulat 71.

29. Historian’s Office, General Church Minutes, Thomas Bullock booklet no. 8, Mayo 1, 1846.

30. Barney, “Ruins of the Nauvoo Temple”; Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Mayo [1], 1846, 34; Scott, Journal, Mayo1, 1846; Woodruff, Journal, Mayo 1 ug 3, 1846.

31. Holzapfel and Cottle, “Visit to Nauvoo,” 11. Hisgutanan: Nauvoo Temple

32. Louisa Barnes Pratt, Journal and Autobiography, 128–29; Addison Pratt to “My Dear Family,” Ene. 6, 1846, Addison Pratt Family Collection, CHL.

33. Louisa Barnes Pratt, Journal and Autobiography, 129–33; tan-awa usab sa Doktrina ug mga Pakigsaad 90:30–31; 109:59; 115:6; 124:36.

34. Louisa Barnes Pratt, Journal and Autobiography, 134; Parley P. Pratt, Autobiography, 381. Kinutlo gi-edit alang sa katin-aw; pulong “kanila” gidugang.

35. Bennett, Mormons at the Missouri, 45. Hisgutanan: Pioneer Trek

36. Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Hunyo 28, 1846, 87–89; Brigham Young to William Huntington and Council, Hunyo 28, 1846, Brigham Young Office Files, CHL.

37. Orson Pratt, Journal, Peb. 1846; Mar. 6, 1846; Hunyo 19, 1846; tan-awa usab sa Bennett, Mormons at the Missouri, 32–33.

38. Brigham Young to William Huntington and Council, Hunyo 28, 1846, Brigham Young Office Files, CHL.

39. “Conference Minutes,” Times and Seasons, Nob. 1, 1845, 6:1011; Orson Pratt, Journal, Abr. 28–29, 1846; Brigham Young to Jesse Little, Ene. 20, 1846; Jesse Little to James K. Polk, Hunyo 1, 1846, Jesse C. Little Collection, CHL.

40. Historian’s Office, History of the Church, volume 15, Hunyo 29–30, 1846, 89–90; Quaife, Diary of James K. Polk, 444–50; Brigham Young to “the High Council of the Church,” Ago. 14, 1846, Brigham Young Office Files, CHL; tan-awa usab sa Arrington, Great Basin Kingdom, 21. Hisgutanan: Mehikano-Amerikano nga Gubat

41. James Allen, Circular to the Mormons, Hunyo 26, 1846, kopya; S. W. Kearny to James Allen, Hunyo 19, 1846, kopya, Federal and Local Government Files, 1844–76, Brigham Young Office Files, CHL; Historian’s Office, History of the Church, volume 16, Hulyo 1, 1846, 3–4; Hulyo 6, 1846, 22–23; Hulyo 13, 1846, 43–47; tan-awa usab sa Grow, Liberty to the Downtrodden, 58–59. Katapusang kapahayag gi-edit aron mabasa; orihinal nga tinubdan adunay “Ako mosugyot nga ang lima ka gatus ka mga boluntaryo kinahanglan nga ipalista, ug akong buhaton ang labing maayo nga makit-an ang ilang mga pamilya nga giuna, kutob nga ang akong impluwensya malugwayan, ug pakan-on sila kon ako adunay bisan unsa nga makaon sa akong kaugalingon mismo.” Mga Hisgutanan: Thomas L. and Elizabeth Kane; Mormon Battalion

42. Hendricks, Reminiscences, 19–20, 26; tan-awa usab sa Saints, volume 1, mga kapitulo 29 ug 32.

43. “Minutes of a Meeting at Head Quarters Camp of Israel,” Historian’s Office, General Church Minutes, Hulyo 13, 1846; Historical Department, Journal History of the Church, Hulyo 13, 1846.

44. Hendricks, Reminiscences, 26–28.