Kapitulo 9

Sumala sa Pagmando sa Espiritu

Niadtong Oktubre 6, 1849, ang unang adlaw sa tinglarag nga komperensya sa Simbahan, ang Unang Kapangulohan ug ang Korum sa Napulog Duha mipahibalo sa kinadak-ang tinguha sa Simbahan sa misyonaryo nga paningkamot sukad sa pagkamatay ni Joseph Smith. “Ang panahon miabut na,” pamahayag ni Heber Kimball diha sa iyang pangbukas nga pakigpulong. “Gusto namo nga kining mga tawo mainteresado uban kanamo sa paghatud sa gingharian ngadto sa tanang kanasuran sa kalibutan.”¹

Sukad sa pag-adto sa walog, ang mga Santos migahin sa ilang kusog diha sa pagpamuyo ug pagsugakod. Apan ang abut sa ani sa pananom anang tuiga dako kaayo, nakahatag og igo nga pagkaon alang sa tingtugnaw. Human ang mga Santos nagsugod sa pagpamalhin gawas sa kuta ug nagtukod og mga panimalay diha sa dakbayan, ang mga lider sa Simbahan mi-organisar kanila ngadto sa baynte-tres ka ward, matag usa gidumala og usa ka bishop. Ang mga bag-ong pamuy-anan nagsugod sa paglig-on sa Walog sa Salt Lake, ug ang mga walog sa amihanan ug habagatan, ug daghang mga Santos ang misugod sa pagtukod og mga tindahan, mga galingan, ug mga pabrika. Ang dapit sa panagpundok nagsugod sa pag-uswag tungod kay ang mga Santos miandam niini sa pag-abi-abi sa mga katawhan sa Dios.²

Pangulohan sa Napulog Duha ang bag-ong misyonaryo nga paningkamot. Sayo nianang tuiga, si Brigham mitawag nilang Charles Rich, Lorenzo Snow, Erastus Snow, ug Franklin Richards nga mopuli sa nabakante diha sa korum. Karon ang Unang Kapangulohan mipadala kang Charles sa California aron sa pagtabang ni Amasa Lyman; Lorenzo sa Italy uban ni Joseph Toronto, usa ka Santos nga Italiano; Erastus sa Denmark uban ni Pedro Hansen, usa ka Santos nga Danish; Franklin sa Great Britain; ug beteranong apostol nga si John Taylor sa France.³

Diha sa komperensya, si Heber namulong usab mahitungod sa Perpetual Emigrating Fund, usa ka bag-ong programa nga gidesinyo sa pagtabang sa mga Santos sa pagtuman sa pakigsaad nga ilang gihimo sa templo sa Nauvoo aron pagtabang sa mga kabus. “Kita ania dinhi ug mga himsog ug adunay daghang makaon, mainom, ug mabuhat,” matud pa ni Heber. Apan daghang mga nagkalisud nga mga Santos ang nagpabilin nga natanggong didto sa mga pamuy-anan sa Suba sa Missouri, sa mga estasyon sa Iowa, Nauvoo, ug sa Great Britain. Usahay, kining mga Santos mawad-an og kadasig ug mobiya sa Simbahan.

“Tumanon ba nato kana nga pakigsaad,” nangutana siya, “o dili nato tumanon?”⁴

Ubos sa bag-o nga programa, ang mga Santos midonar og kwarta aron sa pagtabang sa mga kabus nga magpundok sa Zion. Ang mga emigrante makadawat dayon og pahulam aron magamit sa galastuhan sa pagbiyahe, diin kinahanglan nilang bayaran sa higayon nga makapahimutang na sila diha sa Zion. Aron magsilbi ang programa, hinoon, nagkinahanglan kini og mga tampo nga salapi—usa ka butang nga pipila lang sa mga Santos ang makahatag diha sa ekonomiya sa pagbinayloay. Ang Unang Kapangulohan nanawagan sa mga Santos sa pagtampo sa ilang mga sobra nga kwarta ngadto sa pundo, apan nahisgutan usab nila ang posibilidad sa pagpadala og mga misyonaryo aron sa pagpangubkob og bulawan sa California.⁵

Si Brigham nagpabilin nga madudahon kabahin sa unsay kapilian. Mituo siya nga ang pagtinguha og bulawan makadaut ug makabalda sa maayong mga tawo gikan sa kawsa sa Zion. Apan ang bulawan magamit sa usa ka sagradong katuyoan kon kini mao ang pagtabang sa pagpundo sa Simbahan ug sa paglalin.⁶ Kon magtawag siya og mga misyonaryo ngadto sa minahan sa bulawan sa California, posibling makatigum sila og dakong pundo nga gikinahanglan alang sa buhat sa Dios.

Apan ang ingon nga mga misyonaryo kinahanglan nga buotan, matarung nga mga tawo kinsa dili mahaylo sa bulawan aron matagbaw ang kalibutanon nga tinguha.⁷

---

Sa unang pagtan-aw, si George Q. Cannon makita nga walay kalainan niadtong mga nangita og bulawan nga miagi sa Walog sa Salt Lake sa ilang pagpadulong ngadto sa California. Baynte dos anyos siya, ulitawo, ug puno sa pangandoy nga magmalampuson. Apan wala siyay tinguha sa pagbiya sa panimalay. Nagustuhan gayud niya ang kanindot sa kabukiran ug malinawon nga diwa sa walog. Ug dili siya ang tawo nga mag-usik og panahon sa pagpangubkob og bulawan. Ang kada minuto importante ngadto niya. Gusto siya nga mobasa og mga libro, magtukod og usa ka bika [adobe] nga balay sa iyang luna sa siyudad, ug sa ugma damlag maminyo sa usa ka batan-ong babaye nga ginganlan og Elizabeth Hoagland.⁸

Si George ug si Elizabeth mibiyahe paingon sa kasadpan diha sa samang pundok sa miaging duha ka tuig. Usa ka ilo sukad pa sa iyang kabatan-on, si George mikuyog sa iyang iyaan ug uyoan nga si Leonora ug John Taylor aron maandam ang usa ka panimalay alang sa ubang sakop sa iyang pamilya. Ang iyang mga manghud taliabut na diha sa walog sa bisan unsang adlawa. Miuban sila sa pagbiyahe sa ilang kinamagulangan nga igsoong babaye ug sa bayaw nga lalaki, si Mary Alice ug Charles Lambert, kinsa maoy miatiman kanila sa dihang namatay ang ilang mga ginikanan. Mahinangpon si George nga makauban nila pag-usab.⁹

Hinoon, sa wala pa miabut ang pamilya ni George, ang mga lider sa Simbahan mitawag niya sa usa ka misyon aron sa pagpangubkob og bulawan didto sa California.¹⁰ Miabut ang buluhaton nga makapahikurat kaayo, ug si Elizabeth wala malipay. “Gitawag ko sulod lang sa usa ka tuig,” misulti si George niya, naningkamot nga makapakalma. “Mas gustuhon ba nimo nga maadto ko sa France tingali sulod sa tulo ka tuig?”

“Mas pilion nako nga moadto ka aron sa pagluwas og mga kalag kay sa mangita og bulawan, bisan pa sa mas dugay nga panahon,” matud pa ni Elizabeth.¹¹

Dili makasupak si George. Niadtong bata pa didto sa England, naglantaw siya sa mga misyonaryo sama sa iyang mga uyoan nga sila si John ug Wilford Woodruff, gipaabut ang adlaw kon siya makaserbisyo na usab og usa ka misyon.¹² Apan ang tawag sa pagpangubkob dili gayud maoy ilang gilauman.

Human sa unang adlaw sa komperensya sa Oktubre, si George nakighimamat sa bag-ong natawag nga mga misyonaryo ug sa uban pa. Namulong si Brigham og taas mahitungod sa pagpasidungog sa mga butang sa Dios. “Ang tawo kinahanglan gayud magpakabuhi uban ang gugma sa pagkapari diha sa iyang kasingkasing,” siya mitudlo, “ug dili ang gugma sa mga butang niining kalibutan.”¹³

Sa misunod nga mga adlaw, si George nagkapuliki na sa pag-andam alang sa iyang misyon. Niadtong Oktubre 8, sila si John Taylor, Erastus Snow, ug Franklin Richards mipanalangin kaniya aron mouswag sa iyang misyon ug mahimong usa ka maayong ehemplo ngadto sa uban nga mga misyonaryo. Misaad sila kaniya nga ang mga anghel magabantay niya ug nga siya makabalik sa panimalay nga luwas.¹⁴

Paglabay sa tulo ka adlaw, gibati og kaguol ug kahingawa si George sa iyang pagbiya sa panimalay kuyog sa ubang mga misyonaryo sa pagpangita og bulawan. Sa iyang kinabuhi makadaghan na siyang mibalhin, apan wala gayud siya mahilayo gikan sa sakop sa pamilya og kapin sa usa o duha ka adlaw. Wala siya masayud unsay paabuton.

Ang mga misyonaryo sa pagpangita og bulawan nagplano sa pagpakigkita kang Addison Pratt ug ni Jefferson Hunt ug mosunod kanila ngadto sa California. Sa ilang paggawas sa walog, ang mga misyonaryo mihapit og usa ka salu-salo alang sa mga elder nga padulong sa Uropa. Anaa sa gatusan ka mga Santos ang naangabut aron makapanamilit kanila. Ang uban nagkumbira sa tanang matang sa pagkaon diha sa lamesa samtang ang uban nanagsayaw diha sa dakong tolda nga hinimo sa mga tabon sa karwahe. Samtang nagpadulong si George sa salo-salo, nakita niya ang karwahe ni Brigham Young nga paingon niya.

Ang karwahe mihunong, ug mikanaog si George aron lamanohon ang kamot ni Brigham. Miingon si Brigham nga iyang hinumduman si George ug mag-ampo alang kaniya samtang tua siya sa layo. Mapasalamaton sa mabinationg mga pulong sa propeta, si George nalingaw sa maayong pasiaw ug pakig-uban sa iyang isig ka Santos sulod sa usa pa ka gabii. Pagka-buntag, siya ug ang mga misyonaryo sa pagpangita og bulawan misakay sa ilang mga kabayo ug mipadulong sa habagatang bahin padulong sa California.¹⁵

---

Niadtong Marso 1850, ang asawa ni Brigham nga si Mary Ann mibisita ni Louisa Pratt aron masusi kon nagkinahanglan ba siya og bisan unsang tabang gikan sa Simbahan. Si Louisa naglibug kon usay itubag. Ang mga higala sama ni Mary Ann kanunayng motanyag og tabang o mangimbitar og panihapon, apan ang kinabuhi nga wala si Addison walay sama ka mingaw, ug ingon og wala nay makausab pa niana.

“Nagtinguha ka ba nga moadto sa imong bana?” Pangutana ni Mary Ann.¹⁶

Misulti si Louisa niya nga ang usa ka higala miboluntaryo na sa pagdala sa iyang pamilya ngadto sa California kon ang Simbahan makahukom nga ipadala sila ngadto sa mga Isla sa Pasipiko. Sa pagtug-an niini ngadto kang Mary Ann, nabalaka si Louisa nga mura siya og naghinam-hinam na nga moadto. Ang magpabilin sa Siyudad sa Salt Lake malagmit makapalagyo nila ni Addison og lain pang lima ka tuig. Apan ang pag-apas niya ngadto sa mga isla naglakip usab og mga risgo. Sila si Ellen ug Frances sa dili madugay igo na ang pangidaron aron magminyo. Karon na ba ang kinanindotan nga panahon aron madala sila og layo gikan sa walog?

Kanunay siya nga nag-ampo aron makahibalo sa kabubut-on sa Ginoo. Apan duna siyay gusto nga si Addison mosulat niya og mohangyo niya sa pag-adto. Ang masayud kon unsay iyang gusto makapasayon sa iyang paghimo og desisyon. Apan naghunahuna usab siya kon gusto ba kaha gayud siya nga mouban kaniya. Gidawat ba kaha niya ang labing ulahi nga tawag sa misyon tungod kay gusto lang niya nga mopalayo na usab?

“Kon ako pa ang elder,” gisultihan ni Louisa si Willard Richards usa niana ka adlaw, “dili gayud ko mosugot nga malayo og dugay kaayo gikan sa akong pamilya.” Miingon siya nga iyang tumanon ang iyang misyon sa labing dali kutob sa mahimo ug dayon mobalik sa panimalay. Mipahiyom si Willard og walay gisulti, apan naghunahuna si Louisa nga miuyon siya.¹⁷

Mitambong si Louisa og komperensya nianang buntag sa Abril 7. Si George A. Smith namulong sulod sa dul-an sa duha ka oras. Pagkahuman niya, mipuli si Heber Kimball. “Ania ang pipila ka mga tawag sa mga anciano ngadto sa mga nasud,” miingon siya. Mitawag si Heber og duha ka tawo ngadto sa mga Isla sa Pasipiko, apan wala siya maghisgot mahitungod kang Louisa ug sa iyang mga anak. Dayon siya miingon, “gisugyot nga si Thomas Tompkins moadto sa mga isla diin si Brother Addison Pratt nag-alagad ug modala sa pamilya ni Brother Pratt ngadto kaniya.”¹⁸

Usa ka dili matukib nga pagbati milukop kang Louisa, ug gamay na lang ang nadungog niya sa miting. Human sa sesyon, gipangita niya si Mary Ann diha sa pundok sa mga tawo ug miawhag niya sa paghangyo ni Brigham sa pagkonsiderar sa pagtawag sa iyang igsoong babaye ug sa iyang bayaw nga si Caroline ug Jonathan Crosby ngadto usab sa misyon. Miuyon si Mary Ann, ug ang mga Crosby nakadawat og tawag sa pagkasunod adlaw.

Dili pa lang dugay sa wala pa sila mobiya, si Louisa ug ang iyang anak mibisita ni Brigham. Miingon siya kang Louisa nga siya gitawag ug gi-set apart sa pag-adto sa mga isla ug moabag kang Addison sa pagtudlo sa mga katawhan. Dayon mipanalangin siya kang Louisa nga ang tanan niya nga gikinahanglan mahatag ug nga siya makabaton og gahum batok sa kaaway, magbuhat og usa ka maayong buhat, ug mobalik gikan sa iyang misyon diha sa kalinaw.¹⁹

---

Sa dihang ang mga Pratt ug ang mga Crosby migikan paingon sa mga isla, ang bag-ong natawag nga mga misyonaryo ngadto sa Uropa nanganaug sa England ug ang mga apostoles mihimo og mubo nga paglibot sa British mission, nga naglakip sa mga branch sa Wales ug Scotland. Ang trayntay-uno anyos nga Danish nga misyonaryo nga si Peter Hansen, sa kasamtangan, matinguhaon nga mopadayon ngadto sa Denmark, bisan pa man sa mga tugon ni Erastus Snow nga dili moadto didto hangtud ang uban nga mga Scandinavian nga misyonaryo makauban niya.

Gitahud ni Peter ang iyang presidente sa misyon, apan pito na ka tuig sukad nga siya nahilayo sa iyang yutang natawhan, ug dako kaayo ang iyang tinguha nga mahimong unang misyonaryo nga magsangyaw sa ebanghelyo didto. Usa ka steamship nga mobyahe sa Copenhagen ang nagdunggo sa duol nga pantalan, ug nakahukom si Peter nga dili na siya makapaabut pa og dugay.

Miabut siya sa kaulohan sa Danish pagka Mayo 11, 1850. Naglakaw subay sa kadalanan niini, mibati siya og kahimuot nga nakabalik sa iyang lumad nga nasud. Apan nabalaka siya nga walay usa didto nga nakatagamtam sa kahayag sa gipahiuli nga ebanghelyo. Sa pagbiya ni Peter sa Denmark pito na ka tuig ang milabay, ang nasud walay balaod nga nanalipod sa relihiyusong kagawasan ug gidid-an sa pagsangyaw sa tanang doktrina apan gawas lang niadtong simbahan nga gisuportahan sa estado.²⁰

Sa nagdako pa, si Peter adunay kasagmuyo ubos niini nga mga pagdili, mao nga sa dihang nahibaloan niya nga ang iyang igsoong lalaki sa Estados Unidos mihangop og laing tinuohan, siya naningkamot kutob sa iyang mahimo sa pag-apil kaniya. Ang desisyon nakapasuko sa iyang amahan, nga usa ka seryuso kaayo nga tawo nga dunay istrikto kaayo nga mga gituohan. Sa adlaw nga mobiya na si Peter, giguba sa iyang amahan ang iyang malita ug gisunog ang mga sulod niini.

Mibiya pa gihapon si Peter ug mipadayon sa walay pagmahay. Mibalhin siya ngadto sa Estados Unidos ug mipasakop sa Simbahan. Dayon misugod siya sa paghubad sa Basahon ni Mormon ngadto sa pinulongang Danish ug mibiyahe kuyog sa nag-unang pundok ngadto sa Walog sa Salt Lake. Sa kasamtangan, sa Denmark, ang mga magbabalaod mihatag sa tanang simbahan og katungod sa pagpaambit sa ilang mga tinuohan.²¹

Naglaum nga ang iyang mga paningkamot makahatag og kaayohan gikan niining bag-ong palibut sa relihiyuso nga kagawasan, gipangita ni Peter ang mga sakop sa mga simbahan nga nakapaambit og pipila ka mga pagtuo uban sa mga Santos. Sa pagpakig-istorya sa Baptist nga pastor, iyang nahibaloan nga ang simbahan sa estado migukod pa gihapon sa mga tawo tungod sa ilang pagtuo sa relihiyon, bisan pa man sa bag-ong balaod. Misabut si Peter kanila, sa ngan nga nakasinati og pagpanggukod tungod sa iyang mga gituohan diha sa Estados Unidos. Sa wala madugay misugod siya sa pagpaambit sa gipahiuli nga ebanghelyo sa pastor ug sa iyang kongregasyon.

Mibati nga naobligar, si Peter nangita usab sa iyang amahan, kinsa nakahibalo sa iyang pag-abut isip usa ka misyonaryo. Usa ka adlaw, nakakita si Peter niya diha sa kadalanan ug mitimbaya kaniya. Ang tigulang mitan-aw lang niya. Mitug-an si Peter kon si kinsa siya, ug ang ilang amahan miisa sa iyang kamot ug giwakli siya.

“Wala koy mga anak,” matud pa niya. “Ug ikaw, mianhi ka aron sa pagsamok sa kalinaw sa kadaghanan niining yuta.”

Mibalik si Peter sa iyang trabaho, wala maapektuhi sa kasuko sa iyang amahan. Mipadala siya og mga sulat ngadto kang Erastus sa England, nagpahibalo kaniya sa iyang mga kalihokan diha sa misyon, ug mipadayon sa pagtrabaho sa iyang paghubad sa Basahon ni Mormon. Misulat usab siya ug mimantala og usa ka Danish nga pamplet ug mihubad sa pipila ka mga himno ngadto sa iyang lumad nga pinulongan.

Wala malipay si Erastus sa desisyon ni Peter sa pagsupak sa iyang mga tugon, apan sa dihang miabut siya sa Copenhagen niadtong Hunyo 14, nahimuot si Erastus nga si Peter nagpahiluna og usa ka pundasyon aron mapadayon ang buhat sa Ginoo.²²

---

Niadtong Septyembre 24, 1850, si apostol Charles Rich mibiyahe ngadto sa kampo sa minahan nga nahimutang sa tunga-tungang bahin sa California aron pangitaon ang mga misyonaryo nga nangita og bulawan. Gabii na kadto, sa oras nga ang mga tigpangita og bulawan namalik na ngadto sa ilang mga tolda ug mga payag, nanuga sa mga lampara ug nagpasiga sa mga lutoanan, ug nag-ilis sa ilang basa nga sinina. Subay sa tampi sa suba diin sila nagtrabaho, ang yuta nakalkal na tungod sa liboan ka higayon nga gidugkal sa pala ug mga piko.²³

Dul-an sa usa ka tuig ang milabay sukad ang mga misyonaryo sa pagpangita og bulawan mibiya sa Siyudad sa Salt Lake. Hangtud nianang tungora wala pay nakakuha og daghan. Adunay pipila ka mga misyonaryo nga nakakaplag og igong bulawan aron makapadala og diyutay lang niini balik ngadto sa Siyudad sa Salt Lake, ang uban niini gitunaw ug gihimong salapi. Apan ilang nagamit ang kadaghanan sa ilang nakit-an aron makasapar sa taas kaayong kantidad sa pagkaon ug kagamitan.²⁴ Pipila ka lokal nga mga Santos kinsa nangadato atol sa ukyab sa bulawan, sa kasamtangan, mitanyag og gamayng tabang. Si Sam Brannan mao ang usa sa mga tawo nga dali kaayo nga nahimong usa sa kinadatuan didto sa California, apan mihunong siya sa pagbayad og ikapulo ug gilimud ang bisan unsang koneksyon ngadto sa Simbahan.

Nakit-an ni Charles ang mga misyonaryo sa pagpangita og bulawan diha sa ilang kampo. Sa katapusan niyang pagbisita sa kampo sa minahan, sa nag-unang pipila ka bulan, ang mga misyonaryo ug ubang mga nangita og bulawan nagbutang og dam sa sapa, sa panghinaut nga makita ang bulawan diha sa lapukon nga ilawom niini. Kadaghanan nila migahin lang gihapon sa ilang mga adlaw sa pagtrabaho diha sa dam o sa pagpangita og bulawan. Si George Q. Cannon ang nagdumala sa tindahan sa kampo.²⁵

Sa buntag, si Charles namulong ngadto sa mga kalalakin-an mahitungod sa kaugmaon sa misyon. Ang kinanindotan nga panahon sa pagmina hapit nang mahuman, ug ang kakulang sa kalampusan sa misyon nakakumpirmar sa mga pagduha-duha ni Brigham mahitungod sa pagpangita og bulawan. Kay sa magpabilin nianang panahon sa tingtugnaw diha sa California, diin mahal ang galastuhan sa pamuyo, misugyot si Charles nga ang pipila ka mga misyonaryo motiwas sa ilang mga misyon didto sa mga Isla sa Hawaii. Ang mga misyonaryo makapamuyo og barato didto samtang magsangyaw ngadto sa daghang kolonista nga Iningles og sinultihan.²⁶

Gisultihan ni George si Charles nga andam siyang mobuhat sa bisan unsa nga mahunahunaan sa mga lider sa Simbahan nga labing maayo. Kon gusto sila nga moadto siya sa Hawaii, moadto siya. Gawas pa, ang minahan sa bulawan usa ka hilan nga dapit alang sa usa ka batan-on nga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Dili na malilong nga may madungog bahin sa pagpangawat ug gani mga pagpamatay nga nahitabo diha sa mga kampo. Si George mismo dihay usa ka higayon nga gidagmalan sa ubang mga minero nga mipugos og tingal niya og whiskey hangtud sa iyang tutunlan.²⁷

Sa wala pa siya mobiya sa kampo, gi-set-apart ni Charles ang mga misyonaryo alang sa ilang bag-ong misyon. “Sa inyong pag-abut sa mga isla,” misulti siya kanila, “buhata kon unsa ang mando sa Espiritu kalabut sa inyong mga katungdanan.” Miingon siya nga ang Espiritu mas nakahibalo kay kaniya sa unsa nga dalan nga ilang agian kon sila makaabut na sa mga isla.²⁸

Wala magdugay ang mga misyonaryo namalik ngadto sa suba aron tiwason ang dam ug mangayag pa og dugang nga bulawan. Paglabay sa pipila ka semana, nakakita sila og igo nga bulawan alang sa matag usa nga makadawat og kapin sa $700. Human niana, sila wala na makakita og dugang pa.²⁹

Mibiya dayon sila sa kampo sa minahan human niana ug mipadulong na sa baybayon. Usa ka gabii niana mipahigayon sila og panagtigum alang sa mga Santos sa California ug sa uban pa nga interesado sa ebanghelyo. Gikulbaan na si George. Gilauman ang mga misyonaryo nga mamulong sa maong panagpundok, apan wala pa gayud siya makasangyaw ngadto sa mga dili tumutuo. Nasayud siya nga makapamulong ra gihapon siya, apan dili siya gusto nga mag-una.

Hinoon, human nakasugod na ang miting, ang elder nga nag-conduct mihangyo niya sa pagsangyaw. Nagpanuko si George sa pagbarug. “Nahigtan na ko,” nakaingon siya sa iyang kaugalingon, “ug dili nako makabalibad niini.” Gibuka niya ang iyang baba, ug hanoy ra nga nanggawas ang mga pulong. “Pagkamatinguhaon sa kalibutan nga makakab-ot sa kamatuoran,” matud pa niya. “Angay gayud kita nga magmapasalamaton nga kita anaa niini, ug sa baruganan diin kita mahimong molambo gikan sa usa ka kamatuoran ngadto sa lain.”

Namulong siya sulod sa lima pa ka minutos, apan ang iyang hunahuna nagkasagul-sagol, nablangko siya, ug nagkanga-kanga hangtud sa nahibilin niyang wali. Naulaw, milingkod siya, sigurado nga ang iyang unang kasinatian isip usa ka tigsangyaw nga misyonaryo mas grabe pa unta.

Apan wala gayud siya mawad-i og kadasig. Anaa siya sa misyon, ug dili siya moatras o pakyason ang iyang kapangakuhan.³⁰

---

Niining higayona, nakita na sa kinse anyos nga si Frances Pratt ang isla sa Tubuai gikan sa barko nga gisakyan og kapin sa kawhaan ka mga Amerikano nga mga Santos ngadto sa misyon sa Habagatang Pasipiko. Si Frances, kinsa wala nalipay ug nagpalahi hapit sa tibuok biyahe, kalit lang nga nalagsik. Iyang gisuhid ang isla gamit ang teleskopyo, sa panghinaut nga masigpatan ang iyang amahan diha sa baybayon. Ang iyang magulang, nga si Ellen, nakasiguro nga mosaka siya sa barko kon makadunggo na kini.

Si Louisa gusto na usab nga mahiusa uban ni Addison, apan gidagat siya sa tibuok biyahe, ug wala na siyay laing gihunahuna kon dili ang ma-ma, mga lamian nga pagkaon, ug usa ka humok nga higdaanan. Ang iyang igsoon nga si Caroline nag-antus diha sa iyang tupad, gikabuhi ug hapit dili makalakaw.³¹

Human sa duha ka adlaw nga nakigbisog sa pagsugat sa mga hangin ug peligro nga mga kagaangan [reefs], ang angkla giariya duol sa isla, ug ang duha ka lalaki nga Tubuaianon nagbugsay aron sa pagtagbo kanila. Sa ilang pagsaka sa barko, nangutana si Louisa kon anaa ba si Addison sa isla. Wala, tubag sa usa sa mga lalaki. Gitanggong siya didto sa isla sa Tahiti isip usa ka binilanggo sa French nga gobernador, kinsa nagsuspetsa sa bisan unsang langyaw nga mga misyonaryo nga dili sakop sa Simbahan sa Katoliko.

Si Louisa nagmalig-on sa iyang kaugalingon batok sa bati nga balita, apan ang iyang mga anak wala ganahi. Milingkod si Ellen ug gihagkom ang iyang mga kamot diha sa iyang mga paa, ang iyang panagway daw walay pagbati. Ang ubang mga batang babaye nagsige og balik-balik og lakaw diha sa barko.

Wala madugay miabut ang laing barko, ug duha ka Amerikano’ng mga lalaki misaka sa barko. Usa kanila mao si Benjamin Grouard. Sa katapusang pagkakita ni Louisa niya didto pa sa Nauvoo, usa pa ka langason nga batan-ong lalaki. Karon, human sa pito ka tuig isip usa ka misyonaryo sa Pasipiko, seryuso ug halangdon na siyang tan-awon. Uban sa tinan-awan nga puno sa kalipay ug kahinangop, mainiton niyang giabi-abi ang bag-ong nangabut ug midapit kanila sa pagkanaug sa baybayon.³²

Diha sa baybayon, ang Tubuaianon nga mga Santos mihangop ni Louisa ug sa ubang mga pasahero. Mihangyo si Louisa kon mahimo ba siyang makighimamat nilang Nabota ug Telii, ang mga higala ni Addison gikan sa iyang unang misyon. Gigunitan sa usa ka tawo ang iyang kamot. “‘O vau te arata’i ia ‘ oe, “matud pa niya. Ako kang tultulan.³³

Mipaingon siya sa isla ug misunod si Louisa, naningkamot og maayo nga makig-istorya kaniya. Ang tanan sa pundok minunot diha sa luyo, nangatawa sa ilang pag-adto. Nahingangha si Louisa sa katag-as sa mga punoan sa palmera nga nanglabaw sa ibabaw ug labong kaayong mga tanom nga mitabon sa isla. Gikan diri hangtud ngadto iyang nakita ang taas, gagmay nga mga pinuy-anan nga gimasahan og puti nga apog nga gama sa gaang [coral].

Malipayon si Telii sa dihang iyang nahimamat ang bag-ong mga misyonaryo. Bisan og nagpaayo pa gikan sa pagkasakit, mibangon siya sa iyang higdaanan ug misugod sa pagpangandam sa piyesta. Nag-asal siya og baboy diha sa usa ka lungag, nagprito og isda, nag-andam og pan nga hinimo gamit ang harina gikan sa mga gamot diha sa usa ka isla, ug gipahimutang ang nagkadaiyang presko nga prutas. Sa higayon nga nahuman na sa pagpangluto, ang mga Santos sa tibuok isla nanagpundok aron sa pagsugat sa mga bag-ong nangabut.

Ang pundok nagsalo-salo samtang misubang ang takdol nga bulan diha sa kalangitan. Pagkahuman niana, ang mga Santos nga taga Tubuaia mipunsisok diha sa balay ug nangyaka diha sa balilihan samtang ang mga Santos nga Amerikano nanganta og mga himno nga Iningles. Dayon ang mga Santos nga taga isla nanganta og mga himno diha sa ilang kaugalingong pinulongan, ang ilang mga tingog kusog ug klaro sa perpekto nga tono.

Samtang nalingaw siya sa musika, si Louisa mipasiplat sa gawas sa balay ug nakadayeg sa nindot kaayong talan-awon. Tag-as nga mga punoan sa kahoy nga dunay nindot kaayong mga bulak ang nagpalibut sa balay. Ang kahayag sa bulan mibidlisiw diha sa mga sanga sa nagkadaiyang porma. Gihunahuna ni Louisa ang kalay-on nga gilatas sa iyang pamilya, ug ang mga pag-antus nga ilang nasinati aron maabut ang ingon ka nindot nga dapit ug nasayud siya nga anaa niini ang kamot sa Dios.³⁴

---

Paglabay sa duha ka bulan sukad miabut si Louisa sa Tubuai, ang mga misyonaryo sa pagpangita og bulawan misaka sa bukid sa dapit nga matan-aw ang Honolulu sa isla sa Oahu ug mipahinungod sa mga Isla sa Hawaii alang sa misyonaryo nga buhat. Pagkasunod gabii, ang presidente sa misyon misangon kang George Q. Cannon sa pagtrabaho didto sa isla sa Maui, habagatang-silangan sa Oahu, uban ni James Keeler ug ni Henry Bigler.³⁵

Ang Maui daku-dako og gamay sa isla sa Oahu. Ang Lahaina, ang iyang uluhang lungsod, buyon sa usa ka halapad nga baybayon ug walay pantalan. Gikan sa kadagatan, kadaghanan sa mga lungsod nasalipdan sa mga punoan sa palmera ug sa baga nga mga lunhaw nga mga dahon. Ang tag-as nga kabukiran nagbuntaog dili layo sa luyo niini.³⁶

Ang mga misyonaryo miadto sa pagtrabaho, apan sa wala madugay ilang nadiskobrehan nga diyutay ra ang puti nga mga nanimuyo kay sa gilauman diha sa isla. Si George nawad-an og kadasig. Ang mga misyonaryo sa pagpangita og bulawan miadto sa Hawaii naglaum nga makatudlo sa mga lumulupyo nga Iningles ang pinulongan, apan ingon og walay interesado sa gipahiuli nga ebanghelyo. Kon magsangyaw lang sila ngadto sa puti nga populasyon, nakaamgo sila, ang ilang misyon mahimong maang-ang ra ug dili epektibo.

Usa ka adlaw, gihisgutan nila ang ilang mga opsyon. “Atoa bang limitahan ang atong mga paghago ngadto lang sa mga puti nga tawo?” ilang gipangutana ang ilang kaugalingon. Wala gyud sila gisugo sa pagsangyaw ngadto sa mga taga-Hawaii, apan wala usab sila sultihi nga dili. Sa California, si Charles Rich yanong mitambag nila nga mosalig sa Espiritu sa paggiya sa ilang misyon.

Mituo si George nga ang ilang tawag ug katungdanan mao ang pagpaambit sa ebanghelyo sa tanang tawo. Kon siya ug ang ubang mga misyonaryo maningkamot sa pagkat-on sa pinulongan sa yuta, sama sa gihimo ni Addison Pratt didto sa Tubuai, ilang mapalambo ang ilang calling ug makatandog sa kasingkasing ug hunahuna sa mas daghang tawo. Sila si Henry ug James mibati sa samang paagi.³⁷

Ang pinulongan sa Hawaii, ang mga misyonaryo dali kaayong nakadiskobre, lisud para nila sa pagsabut. Matag pulong ingon og dunay kalabutan sa sunod.³⁸ Apan daghang taga-Hawaii ang matinguhaon sa pagtabang nila nga makat-on. Gumikan kay walay daghang mga libro sa Maui, ang mga misyonaryo mipalit og pipila gikan sa Honolulu. Ang tinguha ni George nga makasulti lig-on kaayo, ug wala gyud niya palabya ang oportunidad sa pagbansay sa pinulongan. Usahay siya ug ang uban migahin sa tibuok adlaw diha sa panimalay, sa pagbasa ug pagtuon niini.

Sa hinay-hinay, si George mas masaligon na sa paggamit sa pinulongan. Usa ka gabii, samtang siya ug ang iyang mga kauban naglingkod sa panimalay nga nag-istorya sa Hawaiiano uban sa ilang mga silingan, nakaamgo dayon si George nga nasabtan niya ang kadaghanan sa unsay ilang gisulti. Naglukso-lukso, iyang gibutang ang iyang mga kamot sa kilid sa iyang ulo ug nisinggit nga nakadawat siya og paghubad sa mga pinulongan.

Dili niya maila ang matag pulong nga ilang gisulti, apan nasabtan niya ang kinatibuk-ang kahulogan niini. Nalukop siya sa pagpasalamat, ug nasayud siya nga napanalanginan siya sa Ginoo.³⁹

1. Historian’s Office, General Church Minutes, Okt. 6, 1849, kopya sa sulat, 1. Hilisgutan: Growth of Missionary Work

2. Second General Epistle, Okt. 1849, sa Neilson and Waite, Settling the Valley, 85–87; Plewe, Mapping Mormonism, 84–85, 88–89; Historian’s Office, General Church Minutes, Peb. 14–16, 1849; Historian’s Office, History of the Church, volume 19, Peb. 16 ug 22, 1849, 20, 22; [Cannon], “Twenty Years Ago,” 6–7; Whitney, Kasaysayan sa Utah, 1:372, 376, 386, 399. Hilisgutan: Pioneer Settlements

3. Historian’s Office, General Church Minutes, Okt. 6, 1849, [1]–[2]; Second General Epistle, Okt. 1849, sa Neilson ug Waite, Settling the Valley, 83–84; tan-awa usab sa Hansen, Diary, Okt. 6, [1849]. Ang pag-organisar pag-usab sa Unang Kapangulohan niadtong 1847 ug pag-excommunicate sa apostol nga si Lyman Wight niadtong 1848 naghatag og bakante alang sa dugang nga mga tawo nga tawagon ngadto sa pagka-apostol.

4. Historian’s Office, General Church Minutes, Okt. 6, 1849, [1]; “An Epistle of the Twelve,” Latter-day Saints’ Millennial Star, Ago. 15, 1849, 11:246. Hilisgutan: Pioneer Trek

5. Second General Epistle, Okt. 1849, sa Neilson ug Waite, Settling the Valley, 85, 87–88; [Cannon], “Twenty Years Ago,” 13; Brigham Young, Heber C. Kimball, ug Willard Richards ngadto ni Orson Hyde, Okt. 16, 1849, Brigham Young Office Files, CHL. Hisgutanan: Paglangyaw

6. Historian’s Office, General Church Minutes, Okt. 6, 1849; Second General Epistle, Okt. 1849, sa Neilson ug Waite, Settling the Valley, 85, 87–88.

7. Tan-awa sa Brigham Young to Parley P. Pratt ug uban, Hulyo 17, 1848, Brigham Young Office Files, CHL; Historian’s Office, History of the Church, volume 19, Hulyo 8, 1849, 100–102; ug Bancroft, History of Utah, 303–4.

8. [Cannon], “Twenty Years Ago,” 6–7, 13; “Cannon, George Quayle,” Biographical Entry, First Fifty Years of Relief Society website, churchhistorianspress.org; Cannon, “George Q. Cannon,” 209–10; Evans ug Cannon, Cannon Family Historical Treasury, 89; “Hoagland, Elizabeth,” Biographical Entry, Journal of George Q. Cannon website, churchhistorianspress.org. Hilisgutan: George Q. Cannon

9. Cannon, “George Q. Cannon,” 208–10; Edward Hunter–Joseph Horne Company (1847) list; Allen Taylor Company (1849) list, Pioneer Database, history.ChurchofJesusChrist.org/overlandtravel/companies; “Lambert, Mary Alice Cannon,” Biographical Entry, Journal of George Q. Cannon website, churchhistorianspress.org; Obituary for Angus M. Cannon, Salt Lake Telegram, Hunyo 7, 1915, 2.

10. George Q. Cannon, Journal, Okt. 6–7, 1849; [Cannon], “Twenty Years Ago,” 13.

11. Evans ug Cannon, Cannon Family Historical Treasury, 119.

12. George Q. Cannon, Journal, Ene. 3, 1851; Cannon, My First Mission, 1.

13. Historian’s Office, General Church Minutes, Okt. 6, 1849; George Q. Cannon, Journal, Okt. 6, 1849.

14. George Q. Cannon, Journal, Okt. 7–9, 1849.

15. George Q. Cannon, Journal, Okt. 11–12, 1849; [Cannon], “Twenty Years Ago,” 13, 22; Harker, Reminiscences and Journal, 44.

16. Louisa Barnes Pratt, Journal ug Autobiography, 165; Louisa Pratt to Willard Richards, Mayo 5, 1850, Willard Richards, Journals ug Papers, CHL.

17. Louisa Barnes Pratt, Journal ug Autobiography, 165–66.

18. Historian’s Office, General Church Minutes, Abr. 7, 1850, [5]; Louisa Barnes Pratt, Journal ug Autobiography, 166. Ang mga kinutlo gi-edit alang sa katin-awan; ang orihinal nga tinubdan adunay “Ania ang pipila ka mga appointment sa mga nasud” ug “si Bro Thos Thompkins moadto ngadto sa mga Isla ug dad-on ang pamilya ni Bro Pratts.”

19. Louisa Barnes Pratt, Journal ug Autobiography, 166, 168–69; Historian’s Office, General Church Minutes, Abr. 8, 1850.

20. Hansen, Diary, Okt. 20, [1849]; Ashby, Autobiography of Peter Olsen Hansen, 73–75; Constitutional Act of Denmark, section 4. Hilisgutan: Denmark

21. “Genealogy and Biography,” [4]–[16], sa Hansen, Diary, circa 1850–72, folder 1; “Hansen, Peter Olsen,” sa Jenson, Latter-day Saint Biographical Encyclopedia, 2:766; Ashby, Autobiography of Peter Olsen Hansen, 26; Constitutional Act of Denmark, sa mga seksyon 67 ug 70.

22. Ashby, Autobiography of Peter Olsen Hansen, 75–77; tan-awa usab sa “Genealogy and Biography,” [4], sa Hansen, Diary, circa 1850–72, folder 1.

23. George Q. Cannon, Journal, Sept. 24, 1850; Rohrbough, Days of Gold, 14–15, 139–41; Morris, Journal, Mayo 11, 1850.

24. George Q. Cannon, Journal, Sept. 29–Okt. 2, 1850; Bigler, Reminiscences ug Diaries, Sept. 23 ug 25, 1850; Morris, Journal, Mayo 11, 1850; Stanley, “First Utah Coins,” 244–46.

25. George Q. Cannon, Journal, Sept. 24 ug Sept. 28–Okt. 2, 1850; Bigler, Reminiscences ug Diaries, Sept. 23 ug 25, 1850.

26. Bigler, Reminiscences ug Diaries, Sept. 25, 1850; tan-awa usab sa George Q. Cannon, Journal, Sept. 24, 1850.

27. George Q. Cannon, Journal, Sept. 24, 1850; Bigler, Reminiscences ug Diaries, Sept. 25, 1850; Rohrbough, Days of Gold, 87, 218, 224–26; Cannon, “George Q. Cannon,” 368.

28. Bigler, Reminiscences ug Diaries, Sept. 25, 1850. Ang kinutlo gi-edit aron sayon nga mabasa; ang orihinal nga tinubdan adunay “Siya misulti kanamo nga kon moabut kami sa mga isla mobuhat sumala sa gidiktar sa espiritu kalabut sa among mga katungdanan.”

29. George Q. Cannon, Journal, Sept. 25–Okt. 16, 1850; Bigler, Reminiscences ug Diaries, Sept. 25–Okt. 16, 1850.

30. George Q. Cannon, Journal, Okt. 18 ug Nob. 10, 1850; Cannon, My First Mission, 2. Ang kinutlo gi-edit aron sayon nga mabasa; ang orihinal nga tinubdan adunay “Nahigtan na ko ug dili nako makabalibad busa mipadayon ko. Namulong ko sa kamatuoran kabahin sa kamatinguhaon sa kalibutan nga makakab-ot sa kamatuoran. … Miingon ko angay gayud kita nga magmapasalamaton nga kita anaa niini, kabahin sa baruganan diin kita mahimong molambo gikan sa usa ka kamatuoran ngadto sa lain.”

31. Louisa Barnes Pratt, Journal ug Autobiography, 183–86; Okt. 19, 1850; Caroline Barnes Crosby, Journal, Sept. 15–Okt. 19, 1850.

32. Caroline Barnes Crosby, Journal, Okt. 19–21, 1850; Louisa Barnes Pratt, Journal ug Autobiography, 185–87.

33. Louisa Barnes Pratt, Journal ug Autobiography, 187–88; tan-awa usab sa Ellsworth, History of Louisa Barnes Pratt, 126; ug Saints, volume 1, kapitulo 46.

34. Louisa Barnes Pratt, Journal ug Autobiography, 187–89; Caroline Barnes Crosby, Journal, Okt. 21, 1850; Ellsworth, History of Louisa Barnes Pratt, 126.

35. George Q. Cannon, Journal, Dis. 13–14 ug 16, 1850; Cannon, My First Mission, 10–11. Hilisgutan: Hawaii

36. Cannon, My First Mission, 12; Perkins, Na Motu, 93–94.

37. Cannon, My First Mission, 14; tan-awa usab sa Bigler, Reminiscences ug Diaries, Sept. 25, 1850.

38. George Q. Cannon and others to Brigham Young, Abr. 19, 1857, Brigham Young Office Files, CHL.

39. Cannon, My First Mission, 15; George Q. Cannon, Journal, Dis. 20–27, 1850, ug Ene 6–22, 1851; Keeler, Journal, Dis. 10 ug 24–27, 1850; Ene. 1–4 ug 20–29, 1851. Hilisgutan: Gift of Tongues