iTukutuku ni Mataveiliutaki Taumada
Vakavulici ni Vunau Dina
Sa dau veivala tikoga na rarama kei na butobuto, na vinaka kei na ca, ni se bera mada ga ni buli o vuravura. Sa katakata tikoga na ivalu oqo, ka sa levu cake tikoga era sa vakaleqai tiko kina. O ira na noda lewe ni matavuvale daulomani era sa vakarusai tiko mai na kaukauwa nei dauveivakarusai, ka na saga me ra vakararawataki o ira taucoko na luve ni Kalou. E vuqa vei keda, eda sa sega tu ni moce vakavinaka. Eda saga na noda kaukauwa vinaka taucoko me ra kaliraki mai o ira era sa vakaleqai tu ena kaukauwa butobuto. Eda lomani ira. Eda sa saga me da ivakaraitaki vinaka duadua. Eda sa vakacabo masu baleti ira. Ena dua sara na gauna makawa a vakasalataki keda kina e dua na parofita me baleta e dua na kaukauwa eda dau vakawalena tu ga ka lailai ga na noda vakayagataka.
A veiliutaki o Alama vei ira na tamata era sa vakarau vakarusai mai vei ira na kedra meca itovo butobuto. Ena leqa oqo, sa sega ni rawa me cakava na ka kecega o koya, sa mani digidigi kina. Sa rawa vua me tara cake na bai se vakavulici ira na mataivalu se buli iyaragi. Ia sa qai nona inuinui ga ni qaqa na veivuke ni Kalou, o koya gona sa vakadeitaka kina me ra sa veivutuni na tamata. A qai lewa me sa vakaliuci mada e dua na ka vakayalo: “A sa nanuma ko Alama me laki vunautaki vei ira na vosa ni Kalou, me ra veivutuni kina ka i valavala dodonu; raica sa gata na vosa ni Kalou ka mucu na i seleiwau (Alama 31:5).
Tadolavi ni Vakasama kei na Yalo
Na vosa ni Kalou sa ivunau a vakavulica o Jisu Karisito kei ira na Nona parofita. E kila tu o Alama na kaukauwa cecere e tiko ena vosa ni ivunau. E rawa ni dolava na nodra vakasama na tamata me ra raica kina na veika vakayalo sa tabogo ki na mata ni tamata. Sa rawa me ra dolava kina na yalo ni tamata me ra vakila na loloma ni Kalou ka lomana na ka dina. Sa tu vua na iVakabula na ivurevure ni kaukauwa oqo, me dolava kina na matada kei na yaloda, e tukuna na wase 18 ni Vunau kei na Veiyalayalati ni vakavulica na Nona ivakavuvuli vei ira e gadreva o Koya me Nona daukaulotu. Ni ko vakarorogo, vakasamataki koya mada na cauravou ena nomudou matavuvale sa maqusa tiko ena vakavakarau ki na kaulotu. Oqo na ka a vakavulica na iVakavuvuli vua e rua na Nona italai kei na nomu rawa ni vakavulica na Nona ivunau vua na cauravou o lomana:
“I Oliver Cowdery; au sa lesi iko kei David Whitmer mo drau vunauci ira na tamata kecega me ra veivutuni; io au sa lesi kemudrau ki na ilesilesi vata ga au a lesia vei Paula na noqu iapositolo.
“Raica sa ka talei ena mata ni Kalou na tamata kecega” (V&V 18:9–10).
E tekivu ena Nona kaya ni nuitaki keda vakalevu. Sa qai vagolea na yalodra Vua ena Nona kaya ni o Tamana sa lomani ira vakayadua na tamata. E tarava na Nona mua yani ki na Nona vunau. E vakamacalataka na noda saga tikoga me da lomani Koya:
“Ia sa mai mate sara na Turaga na nomudou iVakabula; ia sa mai colata na nodra rarawa na tamata kecega, me ra veivutuni kina ka lesu tale vua.
“A sa tucaketale mai na mate, ia ko ira kecega sa veivutuni, era na bula ena vukuna.
“Raica sa levu vakaidina na nona marautaki ira era sa veivutuni!” (V&V 18:11–13).
Me vaka ni sa dolava na yalodra ena vunau ni Nona ilesilesi, sa solia kina vei ira na Nona ivakaro: “Raica drau sa lesi mo drau vunauci ira na tamata me ra veivutuni” (V&V 18:14).
Sa yaco sara, me dolava na matadra me ra rai yani e daku ni ilati. E kauti ira kei keda ki na bula e tarava, e vakamacalataki tiko ena yavu ni veivakabulai cecere, na vanua me da na laki tiko kina. E tukuna vei keda na veiwekani totoka, me da solibula kina me da taukena:
“Ia kevaka drau sa vunau tiko ena nomudrau bula taucoko ka sa saumaki mai kina e dua na tamata, sa na vuabale sara na nomudrau marau ena matanitu i Tamaqu!
“Ia kevaka sa vuabale na nomudrau marau ni drau sa vakabula mai e dua ki na matanitu i Tamaqu, sa na uasivi sara na nomudrau marau kevaka drau sa vakabula rawa e lewe vuqa!” (V&V 18:16).
Ena tiki ni ivolanikalou oqori, a vakavulica vei keda o Koya na vunau me dolavi kina na yaloda ki na Nona loloma. Ka sa vakavulica vei keda na Nona vunau me dolavi na matada me da raica na veika dina vakayalo, sa vakatabogotaki tu vei ira e sega ni ra vakararamataki ena Yalotabu ni Dina.
Na iWalewale ni Noda Veivakavulici
Na kena gadrevi me dolavi na mata kei na yalo e tukuna tiko na iwalewale me da vakavulica kina na vunau. Ena mana cake na vunau ni sa vakadinadinataka mai na Yalo Tabu. Eda na vakarautaki ira me ra vakavulici, ena kena vinaka duadua, me ciqomi kina na veivakauqeti ni domo lailai ka vinaka. Ena gadrevi kina na vakabauti Jisu Karisito. E gadrevi kina na yalomalumalumu, kei na gadreva me yaco ga vei keda na lewa ni iVakabula. Ena ituvaki ca beka o koya mo laki vukea, ia sa rawa mo vakauqeta me vakabauta ga. Kena ikuri, mo vaqaqacotaki iko mai na kaukauwa ni vunau. Ena dauveivakarautaki ga na dina. Ni rogoci na vosa ni vunau ena teivaki ena yalo ni tamata na sorenikau ni vakabauta. Na sorenikau lailai ni vakabauti Jisu Karisito ena sureta na Yalotabu.
Sa tu vei keda na lewa ni noda vakavakarau. Eda tugana na vosa ni Kalou ena ivolanikalou ka vulica na nodra vosa na parofita bula. Eda lolo ka masu meda sureta kina na Yalotabu vei keda kei koya eda vakavulica.
Baleta ni da gadreva na Yalo Tabu, me da vuku ka yalomatua ka kakua ni vakavulica na ivakavuvuli tani. Na Yalo Tabu sa Yalotabu ni Veika Dina. E veivakadeitaki mai ni da sega ni vakarorogo vakatani se vakadewa ga vakaikeda. E dau dredre toka oqori. Mo lomani koya ko via vakauqeta tiko. A rairai vakawalena beka e liu o koya na ivunau e a rogoca. E dau veitemaki me vakayacora na veika vou se veivakurabuitaki. Ia eda na kerea na veitokoni ni Yalo Tabu ni da qarauna me da vakavulica ga na vunau dina.
E dua na sala vinaka ni drotani mai na vunau lasu o ya me rawarawa tu ga na noda veivakavulici. E veitaqomaki na sala rawarawa oqo, ka lailai na luluqa. Eda sa kila oqo ni tukuna vei keda na iVakabula me da vakavulica na vunau bibi duadua vei ira na gonelalai. Rogoca na Nona ivakaro: “Raica ko ira na itubutubu mai Saioni se ena dua na iteki sa tauyavutaki tu, me ra vakavulici ira na luvedra ena ivakavuvuli dina ni ra sa yabaki walu; io na ivakavuvuli ni veivutuni, na vakabauti Jisu Karisito na Luve ni Kalou Bula, na papitaiso kei na isolisoli ni Yalo Tabu e na veitabaki ni liga; ia kevaka e sega, era na cudruvi kina” (V&V 68:25).
E rawa ni vakavulici e dua na gone me kila na vunau i Jisu Karisito. Sa qai rawa kina, ena veivuke ni Kalou, me vakavulici vakarawarawa na vunau ni veivakabulai.
Tekivu Vei Ira na Gone
Sa noda madigi levu o ira na gone. Me ra vakavulici ga ni ra se gone, ni ra se sega ni rawai ena veitemaki nei meca ni nodra bula ni se bera ni yaco mai na gauna me ra talaidredre ki na vosa ni veika dina ni ra vakaogai ena dredre ni nodra bula.
Na itubutubu vuku ena vakasokumuni ka vakavulici ira tikoga na luvena ena veisiga ena vunau i Jisu Karisito. E kunekune dredre na ka oqori ni vakatauvatataki kei na sasaga ni vunica. Ni vakatikori na kaukauwa ni vunau ki vua na gone ena veiauwa, ena rairai drau na auwa na itukutuku kei na ivakaraitaki ena cakitaka se vakawalena na dina veivakabulai.
Me da sa qai kakua ni malumalumu ena vakavulici ni vunau se me da sa tiko mamarau ga kei ira na gone se me nanuma o gone ni sa rui sivia na noda vunau. Oqo me da kaya, “Sa lailai na gauna ka vica ga na madigi, na vosa ni vunau cava meu na vaqaqacotaka na nodra vakabauta ni na yaco me na vakayavalati?” Na ka o na tukuna nikua ena rawa ni ra nanuma tikoga. Ena yali yani na siga nikua.
Ena takali na yabaki, eda na gugumatua ena veivunauci, ia eso era na sega ni via rogoca. Oqori na ka rarawa. Ia sa tiko na inuinui ena itukutuku vakaivolanikalou ni matavuvale. Vakasamataki Alama Lailai kei Inosi. Ni ra sotava na rarawa, era sa nanuma sara na vosa nei tamadra, kei na ivunau i Jisu Karisito (raica na Inosi 1:1–4; Alama 36:16–19). Era a vakabulai kina. Ena nanumi tikoga na nomu a vakavulica na vunau vakalou.
Na Taucoko ni Mana ni Veivakavulici
Ena yaco mai e rua na lomatarotaro. Ko na vakatitiqataka beka na nomu kila na vunau mo na vakavulica. Kevaka o sa vakavulica oti, ko na vakatitiqataka beka na veika vinaka sa yaco kina.
E a yaloqaqa e dua na neitou goneyalewa sega ni vuli vinaka me tekivu vakatavuvulitaka na vunau ni se qai lewenilotu walega. E se sega mada ni bau mudu na vua ni nona veivakavulici kau sa waraka tikoga kina na vua ni noqu cakacaka.
E noqu bubu vakarua o Mary Bommeli. Au a sega ni raici koya. A talanoa o koya vua e dua na makubuna yalewa ka mani vola.
A sucu o Mary ena 1830. E Suwitisiladi a vakavulici iratou nona matavuvale oi rau na daukaulotu ni se qai yabaki 24. A bula voli ga e nodratou, talitali ka volitaki isulu me bula kina na nona matavuvale ena nodratou tiki ni qele. Ni ratou sa rogoca na matavuvale na kosipeli vakalesuimai i Jisu Karisito, eratou sa kila ni sa dina. Eratou a papitaiso sara. Rau a laki kaulotu vakadravudravua na ganei Mary. Ratou a volitaka na nodratou i yaya na vo ni matavuvale ena ilakolako ki Amerika ka soqoni vata kei ira na Yalododonu.
E sega ni veirauti na ilavo me ra lako kece. A tukuna o Mary me sa wawa tiko mai me volitaka na nona talitali me na rawata kina na nona ivodovodo. A gole ki Berlin vua e dua na marama ka laki cakacaka vua me talia na isulu ni matavuvale o ya. E nona icili na rumu ni dauveiqaravi ka vakadabera toka na nona misini ni talitali ena loma ni vale.
Ena gauna o ya a vakatabui vakalawa mai Berlin na vakavulici ni vunau ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. Ia e dredre vei Mary me vunitaka tikoga na itukutuku vinaka oqo. Era wavokiti koya na marama kei na itokani ena yasa ni misini ni talitali me ra rogoca na veivakavulici ni goneyalewa oqo ni Suwiteni. A tukuna na rairai mai ni Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito vei Josefa Simici, na rairai mai ni agilosi, kei na iVola i Momani. Ni sa tekivu tukuni Alama, sa vakavulica kina o koya na vunau ni Tucaketale.
A vakavuna me dredre vakalailai na nona talitali. Ena gauna o ya era dau mate dole na gone. O ira na marama era wavokita tiko na misini ni talitali era matedole na luvedra, eso e vica vata sara. E tuturu na wai ni matadra na marama oqo ni sa vakavulica o Mary na dina ni ra na rawata na gonelalai na matanitu vakasilesitieli ka na rawa vei tinadra me ra sotavi ira tale vata kei na iVakabula kei na Tamada Vakalomalagi. A tagi talega o Mary. A suasua kina na isulu a talia tiko o Mary ena wai ni mata.
A veivakaleqai sara na veika a vakavulica o Mary. A vakamasuti ira na marama o ya o Mary me ra kakua ni tukuna na ka o ya, ia era a tukuna yani. Era wasea yani ena marau na vunau o ya vei ira na itokani. Ena dua na bogi sa rogo e dua na tukituki e katuba. O ira na ovisa. Sa lai vesu o Mary. Ni ratou sa kauti koya a taroga se o cei na turaganilewa ena rogoca na nona veilewai ena mataka. A taroga se dua tiko beka na nona matavuvale. A taroga ke tama se tagane vakawati vinaka o koya. A dredre mai na ovisa ka kaya ni o turaganilewa e turaga daugadreva na iyau ni vuravura.
Ena valeniveivesu a kerea sara o Mary e dua na peni kei na pepa. A volavola sara vei turaganilewa. A vola na Tucaketale i Jisu Karisito ka tukuni tiko ena iVola i Momani, na vuravura ni yalo, kei na balavu ni gauna me na vakasamataka kina o turaganilewa na nona bula ni bera ni tu ena mata ni veilewai levu. A vola ni kila ni levu na ka me veivutunitaka o turaganilewa ka na rawa ni rarawa kina na nona matavuvale ka luluqa vakalevu o koya. A volavola tiko ena bogi taucoko. Ni sa mataka mai a kerea vei ovisa me kauta na ivola vei turaganilewa. A mani kauta.
E muri sa mani kacivi sara o ovisa ki na valenivolavola nei turaganilewa. Na ivola nei Meri sa ivakadinadina bula ni sa vakavulica tiko na kosipeli ka sa voroka kina na lawa. Ia, e sega ni bera sa tu tale o ovisa ena valeniveivesu nei Meri. A tukuna vua ni sa vakasukai na veibeitaki vua ka sa rawa ni gole. Na nona vakavulica na kosipeli vakalesuimai i Jisu Karisito sa tadolava kina na mata kei na yalo me bala ki na valeniveivesu. Ni oti na nona cauraka na vunau ni veivutuni vei turaganilewa a sereki kina mai valeniveivesu.1
Vakauqeti Ira na Nomu Kawa
Na ivakavuvuli i Mary Bommeli e sega walega ni tarai ira na marama o ya se o turaganilewa. Na makubuna tagane, o ya o tamaqu, a dau vosa tikoga vei au ena veibogi ni sa voleka ni mate. E tukuna na veisotari tale ena marau sa roro tiko mai ena vuravura ni yalo. E vaka meu sa raica rawa tu na rarama ni matanisiga kei na matadredredre ena vanua o parataisi ena nona talanoataka tiko ena nuidei.
E dua na gauna au a taroga ke dua na ka me veivutunitaka. A dredre mai. A drede kubukubu ka kaya mai, “Sega, Hal, au sa dau veivutuni tikoga mai.” Na vunau baleti parataisi a vakavulica o Mary Bommeli vei ira na marama o ya a yaco dina vei makubuna tagane. Na vunau mada ga nei Mary vei turaganilewa a veisautaka vakadua na bula nei tamaqu. Ena sega ni oti ekeri na ivakavuvuli nei Mary Bommeli. Na veika a cavuta ena vakatikora yani na vunau dina vei ira na kawa ni nona matavuvale era se bera ni sucu mai. Baleta ni vakabauta o koya ni dua se qai lewenilotu walega e vakavulica rawa na nona kila na vunau, era sa dolavi kina na vakasama kei na yalodra na nona kawa, ka ra na vaqaqacotaki ena ivalu.
Era na veivakavulici vakai ira na nomu kawa ena vunau baleta ni o a vakavulica. Ena sega walega ni dolava na vakasama na vunau ki na veika vakayalo kei na yalo ni tamata ki na loloma ni Kalou. Ni sa kauta mai na reki kei na vakacegu na vunau, sa tiko talega na kena kaukauwa me dolava na gusu. Me vakataki iratou na marama mai Berlin, ena dredre me ra vunitaka tikoga na nomu kawa na itukutuku vinaka.
Au vakavinavinaka niu mai bula tu ena dua na gauna oqo ni da sa taukena tu vakamatavuvale na kosipeli vakalesuimai. Au sa vakavinavinakataka na ilesilesi ni loloma ni iVakabula vei keda kei na vosa ni bula sa soli tu vei keda. Sa noqu masu me da wasea yani na veivosa oqori vei ira eda daulomana. Au vakadinadinataka ni bula tiko na Kalou na Tamada ka sa lomani ira na Luvena kecega. Ko Jisu Karisito sa Luvena Duabau Ga sa vakayago ka noda iVakabula. Au kila ni sa tucaketale o Koya, kau kila ni da sa vakasavasavataki ni da talairawarawa ki na lawa kei na veicakacakatabu vakalotu ni kosipeli i Jisu Karisito.
Droni mai vei Michael T. Malm
Veitaba o Christina Smith