Savali a le Au Peresitene Sili
Aoaoina Atu o Aoaoga Faavae Moni
Sa i ai se taua i le va o le malamalama ma le pouliuli, i le va o le lelei ma le leaga, a o le’i foafoaina le lalolagi. O loo vevela pea le taua, ma e foliga mai ua faatoateleina tagata ua pauu. E tofu i tatou uma ma tagata o aiga tatou te alolofa i ai ua faapea ona faatoilaloina e au a le faatamai, o lē o le a na faataumaoiina le fanau uma a le Atua. Mo le toatele o i tatou, sa tatou oo i ni po o le lemamoe. Sa tatou taumafai e faaopoopo atu malosiaga uma mo le lelei e mafai ona tatou faia, i mana sa vilivilitai faataamilo i tagata o loo pagatia. Sa tatou alofaina i latou. Sa tatou faia le faataitaiga aupito lelei na mafai ona tatou faia. Sa tatou faatauanau i le tatalo mo i latou. Na tuuina mai e se perofeta atamai i aso ua leva se fautuaga e uiga i se isi malosiaga lea e i ai taimi tatou te le amanaiaina ai ma faapea ai ona tatou tau le faaaogaina.
Sa fai Alema ma taitai o se nuu na feagai ma faatamaiaga a fili matautia. I le feagai ai ma lena tulaga matautia, sa le mafai ona ia faia mea uma, o lea sa tatau ai ona ia filifili. Sa tatau ona ia fausia ni puipuiga pe aoaoina ni autau pe fauina foi ni auupega. Ae na pau lava lona faamoemoe mo se manumalo o le maua mai lea o le fesoasoani mai le Atua, ma o lena mea sa ia iloaina e tatau lava ona salamo le nuu. O lea sa ia filifili ai e faataitai muamua se tulaga faaleagaga se tasi: “O lenei foi, ona ua aoga tele le talaiga o le upu i le taitaiina o le nuu e fai mea tonu—e moni, sa sili ona aoga ai i manatu o le nuu ai le pelu, po o se tasi mea ua oo atu ia te i latou—o le mea lea sa faapea ai Alema, e tatau ona latou tofotofoina pe aoga i ai le afioga a le Atua” (Alema 31:5).
Tatalaina o Mafaufau ma Loto
O le afioga a le Atua o le aoaoga faavae lea na aoao mai e Iesu Keriso ma Ana perofeta. Na silafia e Alema e i ai se mana tele i upu o aoaoga faavae. E mafai ona latou talaia mafaufau o tagata e iloa ai mea faaleagaga ia e le mafai ona vaaia e mata faaletino. Ma e mafai foi ona latou tatalaina loto ia lagonaina le alofa o le Atua ma se fiafia i le upu moni. Sa utuvai le Faaola i na punavai uma o le mana, ina ia matala ai o tatou mata ma loto, i le vaega e 18 o le Mataupu Faavae ma Feagaiga a o Ia aoaoina atu Lana aoaoga faavae ia i latou o e sa Ia finagalo e auauna atu ia te Ia o ni faifeautalai. A o e faafofoga mai, mafaufau i le alii talavou o lou aiga ua faavaivai nei i le saunia o ia lava mo se misiona. O le auala lenei na aoaoina ai e le Matai nisi e toalua o Ana auauna, ma le auala foi e te ono aoaoina atu ai Ana aoaoga i le alii talavou e te alofa i ai:
“Ma o lenei, Oliva Kaotui e, ou te tautala atu ia te oe, atoa foi ma David Whitmer, i se poloaiga; aua, faauta, ou te poloai atu i tagata uma o i mea uma ia salamo, ou te tautala ia te oulua, e pei lava o Paulo la’u aposetolo, aua ua valaauina oulua i lea lava valaauga na valaauina ai o ia.
“Ia manatua e taua tele le aoga o agaga i le silafaga a le Atua” (MFF 18:9–10).
Sa Ia amata i le fetalai atu Na te faatuatuaina tele i laua. Ona Ia tata’i atu lea o o latou loto ia te Ia i le faailoa atu o le alofa tele o Lona Tama ma Ia i tagata uma. Ona sosoo ai lea ma Lona oo atu i le faavae o Ana aoaoga. Sa Ia faamatalaina le anoano o mafuaaga e tatau ai ona tatou alolofa ia te Ia:
“Aua faauta, o le Alii lo oulua Faaola na maliu tiga i le tino; o le mea lea na tigaina ai o ia i le tiga o tagata uma, ina ia salamo tagata uma lava ma o mai ia te ia.
“Ma ua toe tu mai o ia nai le oti, ina ia aumai e ia tagata uma ia te ia, e tusa ma le salamo.
“E faauta i le silisili o lona olioli i le agaga ua salamo!” (MFF 18:11–13).
Ina ua tuuina atu le aoaoga faavae o Lana misiona e tatala ai o la’ua loto, sa Ia tuuina atu loa ia i la’ua Lana poloaiga: “O le mea lea, ua valaauina ai oulua e alagaina le salamo i lenei nuu” (MFF 18:14).
Mulimuli ane, sa Ia tatalaina o la’ua mata ina ia vaai i tua atu o le veli. Ona Ia aveina atu lea o i la’ua ma i tatou i se nofoaga i le lumanai, na faamatalaina i le fuafuaga sili o le faaolataga, lea o le a tatou o atu i ai. Ua Ia faamatala mai ia i tatou e uiga i fegalegaleaiga matagofie, lea e tatau ai le tuuina atu o o tatou tagata atoatoa ina ia tatou olioli ai:
“Afai foi e faapea ona oulua galulue i o oulua aso uma i le alagaina o le salamo i lenei nuu, ma aumaia, tau lava o se agaga e toatasi ia te au, faauta i le tele o lo outou olioli faatasi ma ia i le malo o lo’u Tama!
“Ma o lenei, afai o le a tele lo outou olioli faatasi ma se agaga e toatasi ua oulua aumaia ia te au i le malo o lo’u Tama, faauta i le sili atu o lo outou olioli pe afai lua te aumaia ni agaga e toatele ia te au!” (MFF 18:15–16).
I na fuaitau laiti, ua Ia aoao mai ai aoaoga faavae ina ia tatala ai o tatou loto i Lona alofa. Ma ua Ia aoao mai aoaoga faavae ina ia tatala ai o tatou mata e vaai ai i mea moni faaleagaga, ia e le iloa e soo se mafaufau e le o suluia e le Agaga o le Upumoni
Auala e Tatau Ona Tatou Aoao Atu Ai
O le manaomia o le matala o mata ma loto ua ta’u mai ai le ala e tatau ona tatou aoao atu ai aoaoga faavae. E maua le mana e aoaoga faavae a o faamautu mai e le Agaga Paia ua moni ia. Tatou te saunia i latou o loo tatou aoaoina, i le mea sili tatou te mafaia, ina ia maua musumusuga filemu a le leo mālu ma le itiiti. O lena tulaga e manaomia ai se faatuatua ia Iesu Keriso. E manaomia ai sina lotomaualalo, sina naunautai e gauai atu i le finagalo o le Faaola mo i tatou. O le tagata o le a e fesoasoani atu i ai atonu o loo i ai ni vaega itiiti o ia tulaga manaomia, ae e mafai ona e uunaia ina ia manao o ia e talitonu. E sili atu nai lo lena, e mafai ona e maua le lagolago mai se isi e uiga i mana o aoaoga faavae. E mafai lava e le upumoni ona saunia lona lava ala. O le tau lava o le faalogologo i upu o aoaoga faavae e mafai ona totōina ai le fatu o le faatuatua i le loto. Ma e oo lava foi i se fatu itiiti o le faatuatua ia Iesu Keriso, na te valaauliaina lava le Agaga.
E sili atu ona mafai ona tatou pulea a tatou lava sauniuniga. Tatou te taumamafa i le afioga a le Atua i tusitusiga paia ma suesue i upu a perofeta soifua. Tatou te tatalo ma anapopogi e valaaulia ai le Agaga mo i tatou lava faapea ma le tagata o le a tatou aoaoina.
Talu ai ona tatou te manaomia le Agaga Paia, o lea e tatau ai ona tatou faaeteete ma mataala ia aua nei o tatou sopo atu i tua nai lo le aoaoina atu o aoaoga faavae moni. O Le Agaga Paia o le Agaga o le Upumoni. E valaauliaina lana faamaoniga e ala i lo tatou aloese mai masalosaloga po o faauigaga faaletagata lava ia. O lena mea e fai lava si faigata ona fai. E te alofa i le tagata o loo e taumafai e faatosina. Atonu sa le ano o ia i le aoaoga faavae na faalogo muamua i ai. O se faaosoosoga le taumafai e fai se mea fou pe maoae. Ae tatou te valaaulia le Agaga Paia e fai ma a tatou soa pe a tatou faaeteete ia aoao atu na o aoaoga faavae moni lava.
O le tasi o auala mautinoa e aloese ai mai le latalata atu i aoaoga faavae sese, o le filifili lea ia faafaigofie a tatou aoaoga. E maua le saogalemu mai lena faafaigofie, ma e itiiti lava se mea e aveese ai. Ua tatou iloa lena mea auā ua ta’u mai e le Faaola ia i tatou, ina ia aoao atu aoaoga faavae aupito sili ona taua i fanau laiti. Faafofoga i Lana poloaiga: “O lenei foi, afai e maua fanau e matua i Siona, po o se siteki ua faatulagaina, e le aoao atu ia te i latou ia malamalama le mataupu o le salamo, ma le faatuatua ia Keriso, le Atalii o le Atua soifua, ma le papatisoga ma le mea alofa o le Agaga Paia i le faaeeina o lima, pe a valu tausaga o lona matua, o le a pau lea agasala i matua” (MFF 68:25).
E oo lava i se tamaitiiti e mafai ona tatou aoaoina ia malamalama i le aoaoga faavae a Iesu Keriso. O lea e mafai ai, faatasi ma le fesoasoani a le Atua, ona aoao atu faafaigofie le aoaoga faavae faaola.
Ia Amata Vave
Tatou te maua avanoa silisili i tamaiti laiti. O le taimi lelei lava e aoao ai a o laiti, a o malupuipuia pea tamaiti mai faaosoosoga a lo latou fili i le olaga nei, ma a o le’i taitai ona oo i le matutua e faigata ai ona latou lagonaina ona o le malomaloā o o latou tauiviga patino.
O se matua atamai na te le misia se avanoa e faapotopoto faatasi ai le fanau e aoao i aoaoga faavae a Iesu Keriso O taimi faapena e seāseā lava ona maua pe a faatusatusa atu i taumafaiga a le fili. Mo itula taitasi e faailoa atu ai le mana o aoaoga faavae i le olaga o se tamaitiiti, atonu e faitau fiaselau itula o sāvali ma ata e tetee pe le ano ai i upumoni faaola.
O le fesili e le tatau ona faapea, pe ua tatou lelavavā tele ea e saunia e aoao atu aoaoga faavae, po o le pei e sili atu le faalatalata mai o se tamaitiiti i le na o le faia o se gaoioiga malie pe ua amata ona mafaufau le tamaitiiti ua tele foi ina tatou lauga soo atu. O le fesili e tatau ona fesiligia o le, “Ona o le laitiiti o le taimi ma le utiuti o avanoa, o le a se upu o aoaoga faavae e mai ia te au o le a faamalosia ai i latou e puipuia ai mai le osofaia o lo latou faatuatua lea e mautinoa lava e oo mai?” Atonu o upu e te tautalagia i le asō o upu ia o le a latou manatua. Ma o le a le umi ae leai le asō.
E mavae tausaga, tatou te aoao atu aoaoga faavae i le mea sili tatou te mafaia, ae e i ai lava nisi e le tali mai. E i ai se faanoanoaga i lena itu. Ae e i ai le faamoemoe i faamaumauga a tusitusiga paia e uiga i aiga. Mafaufau ia Alema le Itiiti ma Enosa. I taimi o o la’ua puapuaga, sa la’ua manatuaina ai upu a o la’ua tamā, upu o aoaoga faavae a Iesu Keriso (tagai Enosa 1:1–4; Alema 36:16–19). Na faapea ona laveaiina ai i laua. O lou aoaoina atu o lena aoaoga faavae paia o le a manatuaina lava.
O Aafiaga Tumau o Aoaoga
E lua ni masalosaloga atonu e fetolofi atu i lou mafaufau. E te ono manatunatu pe ua lava lou silafia o le aoaoga faavae e aoao atu ai. Ma afai ua uma ona e taumafai e aoao atu, atonu e te mafaufau, pe aisea e te le o vaaia ai ni aafiaga lelei se tele.
I lo’u lava aiga, e i ai se tala e uiga i se tamaitai talavou o lē na lototele e amata ona aoao atu aoaoga faavae ina ua faatoa avea o ia o se tagata fou liliu mai ma e le’i tele foi sona aoaoina. O le mea moni e faapea, e le’i maea aafiaga o ana aoaoga ua aumaia ai ia te au le onosai e faatalitali ai pea mo fua o a’u lava taumafaiga.
O Mele Pomeli o le tina o lo’u tinamatua. Ou te le’i feiloai lava i ai. Sa faalogologo le tama teine a lana tama a o ia faamatalaina lana tala ma sa ia tusiaina ai.
Sa fanau Mele i le 1830. Sa aoaoina e faifeautalai lona aiga i Suitiselani ina ua 24 ona tausaga. Sa nofo lava o ia i lona aiga, sa ia lalagaina ma faatau atu ie lalaga e fesoasoani e tausi ai lona aiga a o nonofo i lo latou faatoaga laitiiti. Ina ua faalogo le aiga i aoaoga faavae o le talalelei toefuataiina a Iesu Keriso, sa latou iloaina ua moni. Sa papatisoina loa i latou. Sa valaauina tuagane o Mele e o i ni misiona, sa o e aunoa ma se ato e tuu ai ni tupe po o se ato malaga. Sa faatau ese atu e tagata uma o le aiga a latou meatotino ina ia o atu i Amerika e faatasitasi ai ma le Au Paia.
Sa le lava se tupe e o ai tagata uma o le aiga. Sa faapea ona ofo Mele e nofo ona sa ia lagonaina e lava se tupe e mafai ona ia mauaina mai ana mea lalaga e tausi ai o ia lava ma sefe ai se tupe mo lona pasese. Sa malaga atu o ia i Perelini, ma iu ai ina nofo i se aiga o se tamaitai o le na faafaigaluegaina o ia e lalaga ie mo lavalava o lona aiga. Sa nofo o ia i se potu mo auauna ma faatu ai lana masini lalaga i le vaega mo nofonofoga o le fale.
O le vaitaimi lena sa faasāina ai e le tulafono ona aoao atu ni aoaoga faavae a Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai i Perelini. Ae sa le mafai e Mele ona taofiofi le tala fiafia ia te ia lava. Sa faapotopoto le tamaitai o le maota ma ana uo e siosio le masini lalaga e faalogologo ai i le aoao atu a le tamaitai Suetena. Sa talanoa atu o ia e uiga i le faaali mai o le Tama Faalelagi ma Iesu Keriso ia Iosefa Samita, e uiga i le asiasiga a agelu, ma e uiga i le Tusi a Mamona. Ina ua oo atu lana aoaoga i le tala ia Alema, sa ia aoaoina atu le aoaoga faavae o le Toetu.
O le mea lena na mafua ai nisi o faafitauli i ana mea lalaga. I aso la, sa toatele ni tamaiti sa maliliu a o laiti lava. O tamaitai sa siosioina le masini lalaga, sa aveesea nisi o a latou fanau ona o le oti, o nisi o i latou e toatele ni fanau ua maliliu. Ina ua aoao atu e Mele le upumoni e faapea, o tamaiti laiti ua fai ma tofi o le malo selesitila, ma e ono mafai ona toe faatasi na tamaitai ma a latou fanau ma le Faaola ma lo tatou Tama Faalelagi, sa faapea ona maligi loimata o ia tamaitai. Sa tagi foi Mele. O na loimata uma na maligi sa faapea ona susū ai le ie na lalagaina e Mele.
Sa faapea foi ona aliae ai se faafitauli sili atu ona ogaoga ona o aoaoga a Mele. E ui lava ina sa augani atu Mele i tamaitai e aua nei talanoa i mea sa ia ta’uina atu ia i latou, ae sa latou talanoa ai lava. Sa latou fetufaai atu le aoaoga faavae fiafia i a latou uo. I se tasi po, sa tui’itu’i mai ai le faitotoa. O leoleo. Sa latou aveeseina atu Mele i le falepuipui. A o latou malaga atu sa fesili o ia i le leoleo mo le igoa o le faamasino o le a faapea ona tulai ai o ia i luma i le taeao o le a sosoo ai. Sa fesili atu o ia pe i ai sona aiga. Sa fesili atu o ia pe o ia o se tamā ma se tane lelei. Sa ataata le leoleo a o ia faamatalaina le faamasino o se tagata o le lalolagi.
Ina ua oo atu i le falepuipui, sa talosaga atu Mele mo se penitala ma ni pepa. Sa ia tusia ai se tusi i le faamasino. Sa ia tusi ai e uiga i le Toetu o Iesu Keriso e pei ona faamatalaina i le Tusi a Mamona, e uiga i le lalolagi o agaga, ma e uiga i le umi e tatau ai ona mafaufau ma tomanatu le faamasino i lona olaga a o le’i oo atu o ia i le faamasinoga mulimuli. Sa tusi atu o ia e faapea, na te iloaina e tele ni mea e tatau ona salamo mai ai o ia [faamasino] lea o le a faapea ona nutimomomo ai loto o lona aiga ma aumai ai le faanoanoa tele ia te ia. Na alu le po o tusitusi o ia. Ina ua oo i le taeao, sa talosaga atu o ia i le leoleo e ave lana tusi i le faamasino. Sa ia aveina.
Mulimuli ane na aami atu ai e le faamasino le leoleo i lona ofisa. O le tusi na tusia e Mele sa fai ma faamaoniga maumaututu sa ia aoaoina atu le talalelei ma faapea ona ia solia ai le tulafono. Ae ui lava i lea, e lei umi ae toe foi mai le leoleo i le potu o Mele. Sa ia ta’u atu ia Mele ua faaleaogaina uma moliaga ma ua saoloto o ia e alu. O lona aoaoina atu o le aoaoga faavae o le talalelei toefuataiina a Iesu Keriso na tatalaina ai mata ma loto lea na faapea ai ona tuuina o ia i le falepuipui. Ma o lona folafolaina atu o le aoaoga faavae o le salamo i le faamasino na aveeseina ai o ia mai le falepuipui.1
Faatosinaina o e Tupuga Mai ia te Oe
E toatele atu tagata na ootia i aoaoga a Mele Pomeli nai lo na’o na tamaitai na siosiomia le masini lalaga ma le faamasino. Sa talanoa mai lo’u tama, le atalii o le tama a [Mele] ia te a’u i po ina ua lata ona maliu. Sa ia faamatalaina e uiga i faatasiga fiafia o le a le toe mamao ae oo mai i le lalolagi o agaga. Sa toetoe lava a mafai ona ou iloa atu le la susulu ma foliga ataata i lena nofoaga o le parataiso a o ia talanoa mai e uiga i ai ma se faamautinoaga tele.
I se tasi taimi sa ou fesili ai ia te ia pe na i ai se mea na tatau ona ia salamo ai. Sa ataata o ia. Sa ataata lemu a o ia fai mai, “E leai, Hal, sa ou salamo lava i lo’u olaga atoa.” Sa moni i le tama a lana tama le aoaoga faavae e uiga i le parataiso lea sa aoao atu e Mele Pomeli i na tamaitai. Ma e oo lava foi i le aoaoga faavae sa faapea ona aoao atu e Mele i le faamasino, sa faapea foi ona faatosinaina ai le olaga o lo’u tamā mo le lelei. E le o le mutaaga lena o le aoaoga a Mele Pomeli. O le faamaumauga o ana upu o le a auina atu ai aoaoga faavae moni i augatupulaga o lona aiga e le’i fananau mai. Ona sa talitonu o ia e oo lava i se tagata fou liliu mai ua lava aoaoga faavae ua ia iloaina e aoao atu ai, o lea o le a faapea ai ona tatalaina mafaufau ma loto o e tupuga mai ia te ia, ma o le a faamalolosia ai i latou i le taua.
O le a aoao atu e i latou e tupuga mai ia te oe o le tasi i le isi ia aoaoga faavae aua sa e aoaoina atu. O aoaoga faavae e sili atu mea na te faia nai lo na o le tatalaina o mafaufau i mea faaleagaga ma loto i le alofa o le Atua. A aumai e lena aoaoga faavae le olioli ma le filemu, ua i ai foi le mana e tatala ai fofoga [e aoao atu]. E pei o na tamaitai i Perelini, o le a le mafai e i latou e tupuga mai ia te oe ona taofiofi le tala fiafia ia i latou lava.
Ou te faafetai lava i lo’u ola ai i se vaitaimi ua tatou maua ai ma o tatou aiga le atoaga o le talalelei toefuataiina. Ou te faafetai mo le misiona alofa a le Faaola mo i tatou ma mo upu o le ola ua Ia tuuina mai ia i tatou. Ou te tatalo ina ia mafai ona tatou faasoa atu na upu ia i latou tatou te alolofa i ai. Ou te molimau atu o loo soifua le Atua o lo tatou Tama ma e alofa i Lana fanau uma. O Iesu Keriso o Lona Alo e Toatasi na Fanaua i le tino ma o lo tatou Faaola. Ou te iloa ua toetu o Ia, ma ou te iloa e mafai ona faamamāina i tatou e ala i le usiusitai i tulafono ma sauniga o le talalelei a Iesu Keriso.
Ata na tusia e Michael T. Malm
Ata na pueina e Christina Smith