Me Savasava Tikoga na Nomu Vakanananu
Sa gadrevi me da tudei tu ka vakadeitaki keda vakaukauwa sara ena kena tutaki na ivalavala dodonu va-Karisito.
Vinaka vakalevu, Elder Pace, ena idolamasu totoka o ya, vakauasivi me baleti ira na vakarorogo kei ira na vosa.
“Mo qarauna me savasava tikoga na nomu vakanananu; ia ena taucoko sara kina na nomu vakabauta ena mata ni Kalou” (V&V 121:45).
Niu voleka ni yacova yani na yabaki 12 a vo tiko e vica na ka gadrevi me vakacavari ni bera niu qai tauri ivola mai na Lalai. E dua o ya meu cavuqaqataka na tinikatolu na Yavu ni Vakabauta ena kena ituvatuva e volai tu kina. Na imatai ni tinikarua na Yavu e rawarawa, ia na ikatinikatolu a dredre cake sara. Na kena dredre sa ikoya me da nanuma na veitaravi ni ituvatuva ni ivalavala dodonu ni matataka na bolebole. Au vakavinavinaka vua e dua na qasenivuli ni Lalai ka a vosota vakadede, ka sega ni guce, e muri a qai yaco meu rawa ni cavuqaqataka.
Ena vica na yabaki e muri, keitou a toki ki na imatai ni neitou vale kei na watiqu kei iratou na gone. Keitou kurabui sara ni keitou qai kila ni sa na neitou itokani vakaitikotiko na noqu qasenivuli ni Lalai e liu. Ena 40 na yabaki neitou a tiko veivolekati, a maroroya voli ga na neirau ka vuni ena malumalumu ni noqu vulica na ka.
“Keimami vakabauta ni sa kilikili me da yalododonu, yalodina, talairawarawa, lomasoli, ivalavala savasava, ka dau caka vinaka vei ira na tamata kecega; sa rawa ni tukuni ni keimami sa muria na vunau nei Paula—Keimami sa vakabauta na ka kecega, keimami sa vakanuinuitaka na ka kecega, keimami sa vosota oti na ka e vuqa, ka keimami nuitaka ni na rawa me keimami vosota na ka kecega. A ka kecega e vinaka, na ka e totoka, se rogorogo vinaka, se daudokai se vakaturaga, keimami sa gadreva na veika oqori” (Yavu ni Vakabauta 1:13).
Au via vosa nikua me baleta na cecere ni bula vakayadua ka da vakatoka me ivalavala dodonu. Na ivalavala dodonu e yavu ni dua na bula Vakarisito ka ivakatakilakila e taudaku ni tamata ka tiko e loma. Na matanivola ni vosa ena vosa Vakavalagi ena vuqa na ivalavala dodonu vakayadua era tini ena matanivola ity: integrity, humility, charity, spirituality, accountability, civility, fidelity, ka na tomani tikoga na ituvatuva. Niu vakararavi ena laiseni ni vosa au na vakatoka na veivosa ni ivalavala dodonu ka dau tini ena ity me ra “aiti” ni ivalavala dodonu. Na “aiti” sa ikoya e dua na isema ni vosa e muana ka kena ibalebale na uasivi, ituvaki, se itagede ni dua na ka.
E gadrevi me da na rai ga vakavolivoliti keda ka raica na veika e yaco tiko ena noda veitikotiko me da kila ni sa naulu sobu sara tiko vakatitobu na itovo ni ivalavala dodonu vakatamata. Vakasamataka nodra itovo na draiva ena veigaunisala lelevu osooso eso; e dau yaco wasoma na cudru e gaunisala. Sa yali na vakarokoroko kei na veidokai ena noda ivunau vakapolitiki. Ni ra sotava na veimatanitu e veiyasai vuravura na veigauna dredre ni bula vakailavo, sa vakaisosomitaki na yalodina vata kei na dina ena koco kei na cakacaka vakailawaki. Ni sikovi e dua na koronivuli levu, e vakavuqa o ni na sotava na ivosavosa rogorogo ca kei na isulusulu sakasaka. Eso na dauqito era vakaraitaka na ivakarau ca ni qito, ka vakavudua me ra vakaraitaka na yalomalumalumu me yacova sara na gauna e kilai kina na nodra cala vakalawa se ena kena voroki na lawa ni bula savasava. E dua na iwase levu ni noda lewenivanua era sega ni rawa ni dau lewa vakamatau na nodra tiko vinaka vakayago. Eso era sotava na leqa bibi ni bula vakailavo era dau beitaki ira na baqe kei na dau soli dinau ena nodra dinautaka tu na umailavo me vakamamautaki kina na lomadra mai na kena rawa vakarawarawa ga na veika e gadrevi. Ena so na gauna sa dau seyavu yani na noda lomasoli me da tokona na veiinaki vivinaka ni sa rui sivia na veika eda vinakata mai na veika eda gadreva.
Kemuni na taciqu kei na ganequ, me da kakua ni coko ena vakalolovirataki ni ivalavala dodonu sa curuma ka tara tu oqo na veitikotiko. Kevaka eda muria na ivalavala vakavuravura ni kena vakawaleni na ivalavala dodonu ka yavutaki Vakarisito, na kena revurevu ena rawa ni veivakarusai. Na vakabauta kei na yalodina ni tamata yadua, ka tawamudu na kena revurevu, ena seyavu yani. Ena vakaimawe vakaca ki na duavata kei na bula vakayalo ni matavuvale. Ena lailai sobu na veivakauqeti ni lotu ena veitikotiko, ena bolei na lawa ka na rairai biu sara vakatikitiki. Na ivurevure ni veika kece e vakararawataka tiko na tamata vakayago ena bucini, me marau kina o Setani.
Sa gadrevi me da tudei tu ka vakadeitaki keda vakaukauwa sara ena kena tutaki na ivalavala dodonu va-Karisito, io na ivalavala dodonu, ka vakatokai na “aiti” ena noda bula ni veisiga. Na vakatavulici ni itovo ni ivalavala dodonu e tekivutaki e vale vata kei ira na itubutubu dau veikauwaitaki ka ra vakotora na kena ivakaraitaki. Na ivakaraitaki vinaka vakaitubutubu, e vakauqeta na kena vakatotomuri; na ivakaraitaki e luluqa ena vakatara vei ira na gone me ra vakawalena na nodra ivakavuvuli na itubutubu ka vakalevutaka cake na ivakaraitaki ca. Na ivakaraitaki veivakaisini e vakacacana na irogorogo.
E dau taleitaka na taba piano o Megan yabaki walu. Ena dua na gauna lekaleka sa oti a solia na nona qasenivuli ni taba piano e dua na icocovi donati me baleta nona dau vakatovotovo ena yalodina e veisiga. E kaya na qasenivuli ni na qiri me baleta na donati ka na qiriti Megan ena loma ni macawa. Kevaka a vakatovotovo ena siga o ya, ena nona na icocovi. Ni qiriti yani o Megan a sega ni tiko e vale me sauma mai. Ena gauna ni lesoni e veimacawa a tarogi Megan na qasenivuli se a vakatovotovo, a sauma o Megan ni nanuma ni vakakina, ka mani taura na kena icocovi. Ni raica o tinai Megan na donati, a tarogi Megan ka vukei koya me kila ni gadrevi me dau dina. A qiriti nona qasenivuli ka kerei na veivosoti ena nona veivakauqeti o tinana. Ni rau veitalanoa o qasenivuli kei gonevuli sa qai kilai ni sa vakaotia o Megan na nona itavilesi volai; o koya, sa ganita kina me taura na icovi. Era vakavinavinakataki na itubutubu vuku, dau kauwai, ena dau nanumi tu ena dua na gauna balavu.
O Ben, na makubui keirau yabaki 15, e dua na dau taleitaka “vakalevu” sara na vakasisisi ena waicevata, ka sa veisisivi oti ena vica vata na sotasota ka vinaka sara na veika a rawata. Ni vakarau tiko e dua na sotasota e Idaho e rau a taleva lesu vua na nona itubutubu ni na vakatau na nona rawa ni laki veisisivi ena nona maka mai koronivuli. Sa veivosakitaki tu e dua na vale saumi e Sun Valley, Idaho, ka rau sa nakinaki tiko na tubuna me rau na tiko kina, ka buno ca tiko o Ben ena nona saga me rawata na takete cecere ni vuli ka ratou namaka vata tiko kei rau na nona itubutubu. Ia, ni yaco mai na siga, a vo sara vakalailai me rawata na nona takete. A sega ni mani tiko o Ben ena veisisivi vakasisisi o ya, ni sa sega na poidi me rawa kina ni lako ki na nodra Olimipiki na Gone, ia a rawata e dua na veivakacaucautaki talei me baleta na itavi kei na saumi taro. Ena nodra tudei tu, e vakavuqa ni ra dau kune rarawa ka vutugu vakalevu cake na itubutubu mai vei ira na gone era dau segata me ra vakavulica.
E vakatura o Peresitedi James E. Faust ni yalodina e tina ni vuqa na ivalavala dodonu. E tukuna ni yalodina e rawa ni vakamacalataki me “kena rokovi tudei na ivakarau ni bula savasava.” E vakatura talega o koya ni “yalodina sai koya na rarama e cila yani mai na dua na lewa e loma vakaivakarau. Sai koya na kaukauwa ni qaravi itavi e lomada” (“Intergrity, the Mother of Many Virtues,” ena Speaking Out on Moral Issues [1998], 61, 62). Ena dredre me vakaraitaka e dua na tamata na itovo ni ivalavala dodonu kevaka e sega vei ira na yalodina. Ni sega na yalodina, e vakavuqa ni dau guileca na cakadodonu. Ni sega na yalodina, ena sega na veidokai. Kevaka e sega ni bibi na yalodina, ena dredre me maroroi na vakayalo ni bula. Ena gauna ni Veiyalayalati Makawa, a vakasalataki ira na Isireli ko Mosese ni “kevaka sa yalayala vei Jiova e dua na tamata, se bubului me vauci kina na yalona; me kakua ni lasutaka na nona vosa, me vakayacora na ka kecega sa cavuta na gusuna” (Na Tiko mai na Lekutu 30:2).
A vakananuma vei keda ena vica na yabaki sa oti o Peresitedi Thomas S. Monson ni “levu na tamata era na sega ni cakava na ivalavala kaukauwa eso kevaka era sa vakavulici ena bibi cake ni kedra irogorogo, yalodonu kei na yalodina mai na sauma na ca se na cudruwaqawaqa; kevaka me ra kila ni na rawarawa vua e dua me qaqa ena nona dauveidokai ka veinanumi’ (“Family Values in a Violent Society,” Deseret News, 16 ni Janu. 1994, A12, me vaka e cavuti ena “Finding Peace,” Liaona, Maji 2004, 4).
Ko ni sa na rogoca beka me baleta na Mataivalu a Yali ena iMatai ni iValu Levu, na tini na yavusa lako sese ni Isireli, se o ira beka na “cauravou lakosese” ena vakatasuasua nei J.M. Barrie na Peter Pan. O ni na kila tale beka ga na sere katoni nei Michael McLean ka yacana na Na Sere ni Siganisucu Guilecavi. Na itovo ni ivalavala dodonu, vakabibi na “aiti” ni ivalavala dodonu, me na kakua sara ni guilecavi se biu vakatikitiki. Kevaka era sa guilecavi, se biu vakatikitiki, era na yaco me ra “ivalavala dodonu yali tawamacala.” Kevaka era sa yali tawamacala na ivalavala dodonu, sa na malumalumu sara vakalevu na veimatavuvale, sa na malumalumu mai na nodra vakabauta na tamata yadua me baleti Jisu Karisito, ka na rawa ni vakaleqai na veiwekani tawamudu.
Ni bulataki vakararaba na yavu ni ivalavala dodonu, sa na rawa ni vakaluluqataka na idre kaukauwa nei Setani vei keda ka vakarusa na nona ituvatuva vakarerevaki me vesuka kina na lomada, noda vakasama kei na yaloda na tamata.
Sa kena gauna oqo me da duavata ena kena vueti ka maroroi na veika ni “ivalavala savasava, totoka, se itukutuku vinaka se vakalagilagi.” Ena noda vakatara me savasava tikoga na noda vakanananu ka vakatara me da ivalavala dodonu tikoga, ena vinaka cake mai na noda itikotiko kei na noda isoqosoqo ka vakaqaqacotaki na noda veimatavuvale kei ira na luveda, ka da na vakalougatataki kina vakayadudua ena vakabauta kei na yalodina.
Au vakadinadinataka ka vakadeitaka ni Tamada Vakalomalagi e namaki ira na Luvena me ra bulataka na bula e dina, vakarokoroko, yalodina, dauloloma, dausolisoli, bulasavasava, kei ira kece na “aiti” ni ivalavala dodonu. Me tu vei keda na yalomalumalumu me da taura na madigi ni kena vakayacori vinaka sara na noda ilesilesi ka vakaraitaka na noda rawa ni vakayacora vakakina, sa noqu masu ena yaca tabu i Jisu Karisito, emeni.