Maroroi ni Yalo sa Veivutuni
Na vosota ki na ivakataotioti, sa gadrevi me yaloda dina na vakalomavinakataka na Kalou ka qaravi Koya vagumatua.
Ena Tiseba ni 1967 a vakayacori rawa kina na imatai ni veisautaki ni dua na uto e Cape Town, mai Sauca Aferika. A sele laivi kina na uto ca ni dua na tamata tauvimate bibi, ka vakaisosomitaki ena dua na uto vou ni dua na tamata sa mate. Tekivu mai na gauna o ya, sa sivia e 75,000 na sosomitaki ni uto sa vakayacori rawa, e vuravura raraba.
Vei koya sa mai nona na uto vou, e vakila na yagona na uto vou oqo, sa mai veivakabulai me ka “duatani” ka tekivu me vorata. Ni sega ni yadravi, na ivakarau tudei ni yagona ena besetaka na uto vou, ka na mate o koya. Ena yaga vakalailai ga na wainimate ki na ituvaki oqo, ia na wainimate me na tauri ga ena veisiga yadudua kei na kena ivakarau dodonu. Kena ikuri, na ituvaki ni uto vou me na vakaraici tikoga. Sa na yaco me dau seleti mai e dua na tiki ni uto me mai laurai ena iloilo ni didigo. Ni laurai kina na ivakatakilakila veisaqasaqa, ena veisautaki na wainimate. Ke totolo sara na kena dikevi na veisaqasaqa oqo, ena rawa ni levei na mate.
E veivakurabuitaki, ni so era sega tu ni kauwaitaka na uto vou sa soli vei ira. Era dau vakalutu gunu wainimate ena veigauna ka lailai wale na nodra laki raici tiko vakavuniwai ena kena gauna donu. Era nanuma ni ra sa bula vinaka tiko, sa daumaka taucoko tu. Vakavuqa na railekaleka vakaoqo e dau vakaleqai ira sara na tauri uto vou ka vakalekalekataka na nodra bula.
Na soli ni uto vou ena rawa ni vakabalavutaka na bula vei ira era a dodonu beka me ra vakaleqai ena mate ni uto. Ia, e sega ni koya na “veisele cecere,” me vaka a vakatoka na mekesini na Time ena 1967.1 Ne veisele cecere e sega ni vakayago ia e ka vakalou ni dua na “veisau levu” ni yalo.2
Ena Veisorovaki i Jisu Karisito kei na talairawarawa ki na ivakaro kei na cakacakatabu vakalotu ni kosipeli, ena yaco vei keda na veisele cecere oqo, o ya na yalo sa veivutuni. Me isau ga ni noda ivalavala ca, sa mai tauvimate ka kaukauwa kina na utoda vakayalo, ka sa na yaco me da mate vakayalo ka tawase tani mai vua na TamadaVakalomalagi. Sa vakamacalataka kina na Turaga na veika ena seleti vei keda: “Au na solia talega vei kemudou na yalo vou, io kau na vakacuruma ki na lomamudou na yalo vou: au na kauta tani talega mai vei kemudou na yalo vatu ka solia vei kemudou na yalo vakalewe.”3
Me vakataki ira ga na tauri uto vou oqo, ia, na yaloda sa veivutuni sa kena itekitekivu walega. Na veivutuni, papitaiso, kei na veivakadeitaki sa na gadrevi taumada, ia e se bera ni taucoko. Sa tautauvata vakakina, se cecere cake na kena qarauni vakalevu cake na yalo sa veivutuni mai na uto vakayago a veisosomitaki kevaka e gadrevi meda vosota me yacova na ivakataotioti. Ni da vakayacora oqo sa na rawa me da sega ni beitaki ena dua na cala ena siga ni veilewai.4
Na vosota me yacova na ivakataotioti ena dau bolei keda baleta na itovo vakayago ena vorata na yalo e sa veisau ka na vakatara me kaukauwa. Sa rauta me vakasalataka na Turaga, “… io me ra rogoca talega ko ira sa vakasavasavataki …”5
Eda kilai ira eso a veivutuni na yalodra ia e muri era a rawai ena itovo vakayago. Era vakawalena tu ga na nodra qarava se yalodina vua na Kalou, ka ra vakaukauwataka na yalodra, ka na rawa kina me ra tagutuva na nodra vakabulai tawamudu.
Na nodra bula na tamata era a veisau mai na nodratou vunau na luvei Mosaia e solia eso na veivakararamataki ena kena levei rawa na kena saqati na yalo sa veivutuni. A tukuni kina vakaoqo ni “sa lewe vuqa sara era sa vakabauta ka kila na ivakavuvuli dina ena vunau i Amoni kei iratou na nona itokani … ka saumaki mai vua na Turaga, era sa tudei ka sega ni vuki tani tale.”6
Era a vosota rawa vakacava me yacova na ivakataotioti? Eda kila ga ni sa, “dokai sara na nodra yalodina vua na Kalou, kei ira talega na tamata; raica era sa yalodina sara ka dodonu ena ka kecega; ia sa tudei sara na nodra vakabauta na Karisito ena nodra bula taucoko.”7
Na nodra yalodina vua na Kalou e vakaraitaka tiko na nodra gadreva me ra vakalomavinakataka na Kalou ka qaravi Koya ena yalodra dina kei na lomadra taucoko. Na nodra yalodina vei ira na tamata a tukuna tiko ni ra sa gadreva dina sara me ra veivuke ka qaravi ira na tani. Na nodra bula savasava kei na cakacaka dodonu e tukuna tiko ni ra vakadeitaki ira tiko ena nodra veiyalayalati ka sega ni vakaiulubale vua na Kalou se tamata. Eda kila talega ni ra vakavulici ira na luvedra ena kosipeli ena nodra vuvale. Eda kila ni ra a buluta na nodra iyaragi ni valu, ka vakayawaki ira mai na veitemaki o ya.
E vakabauti ni ra a dau vakadikeva vakawasoma na ituvaki ni yalodra sa veivutuni. Era sega ni vakabauta wale tu ga ni sa daumaka taucoko tu. Ena nodra vakadikeva tiko na yalodra sa veisau, era na raica kina vakatotolo na tikina sa kaukauwa mai se veisaqasaqa ka vakavinakataki sara.
A taroga o Alama Lailai eso na taro ena gauna o ya vei ira na tamata i Amoni ena kena vakadikevi tiko na yalo sa veivutuni. A taroga o Alama, “Kevaka dou sa kaya ni dou sa veivutuni, ka dou sa rekitaka na loloma dou sa vakabulai kina, a cava dou sa nanuma ena gauna oqo?”8 A taroga talega ke ra sa yalomalumalumu tiko beka, sega ni viavialevu se vuvu, ka ra caka vinaka tiko vei ira na wekadra.9 Ena kena saumi vakadodonu na taro vakaoqo, sa rawa meda vakavinakataka vakatotolo na noda gole tani mai na salatu qiqo ka rabailailai ka maroroya na noda veiyalayalati ena savasava.
Ena 1980 keitou a toki vakamatavuvale ki na gaunisala veibasai mai na valenibula ena vanua au laki vuli ka cakacaka kina. Au a cakacaka ena veisiga, oka kina na Sigatabu. Kevaka au suka ena Sigatabu ena 2:00 na kaloko ena sigalevu, au na gole vata kei watiqu kei luvequ yalewa ena motoka ki lotu ni tekivu tiko na soqoni ena veimama ni 2:00.
Ena dua na Sigatabu ena mua ni imatai ni yabaki ni noqu vuli, au kila niu sa na suka tiko ena 2:00 na kaloko. Au nanuma sara, ni kevaka, au tiko tale vakalailai e valenibula rau na gole o watiqu kei luvequ yalewa meu na biu tu ga mai. Au sa qai rawa ni taubale ki vale meu laki moce. E ka ni rarawa meu tukuna au a qai cakava dina. Au wawa me sa sivi na 2 ena 15 na miniti, taubale yani vakamalua i vale, ka davo ena idabedabe balavu, ka tovolea meu moce. Ia au a sega ni moce rawa. Au sa lomaleqa ka kauwai. Au dau taleitaka na laki lotu. Au mai vakasamataka tu na vuna sa mai yali kina nikua, na kaukauwa ni noqu ivakadinadina kei na yalodina a tu vei au.
A sega ni dede noqu vakasamataka. Ena vuku ni noqu ituvatuva, au sa mai vakawalena kina na masu kei na wili ivolanikalou. Au na yadra ena dua na mataka, cabora e dua na masu, ka laki cakacaka. Sa vaka me sa sema na siga kei na bogi ka laki siga tale kau qai lesu i vale ni sa bogi tale. Au sa qai dau oca ka biti au na moce kau sega ni masu se wilika na ivolanikalou. Ena mataka e tarava se baci yaco tale. Na leqa e tiko au sega tiko ni cakava na veika taumada au gadreva meu cakava me taqomaki kina na yaloqu sa veivutuni me kakua ni vuki me vatu.
Au a tucake mai na idabedabe, tekiduru ka masuta na Kalou me vosoti au. Au a qai yalataka vua na Tamaqu Vakalomalagi niu na veisautaki au. Na siga e tarava, au a kauta e dua na iVola i Momani ki valenibula. Ena noqu lisi ni ka meu cakava ena siga o ya, kei na veisiga kece tekivu mai na siga o ya, e rua na cakacaka: meu masu mada ga ena mataka kei na bogi ka wilika na ivolanikalou. Eso na gauna ni sa bogi levu au dau vakasaqara e dua na vanua vakatikitiki meu laki masu kina. Eso na siga, e lekaleka ga na noqu wili ivolanikalou. Au a yalataka talega vua na Kalou niu na saga tikoga meu na gole ki lotu, ena gauna mada ga au calata kina e dua na soqoni. Ni qai oti e vica na macawa, sa tekivu meu yalodina ka lesu mai na kaukauwa ni noqu ivakadinadina. Au a yalataka meu kakua tale ni coriti ena dai -veivakamatei vakayalo ena noqu a dau vakawalena tu ga na veika lalai ka laki vakavuna na kena vakacacani na veika tawamudu, ena ituvaki cava ga.
Na vosota ki na ivakataotioti, sa gadrevi me yaloda dina na vakalomavinakataka na Kalou ka qaravi Koya vagumatua ena yaloda taucoko. E kena ibalebale oqo meda na tudei tiko ena vakabauti Jisu Karisito ena noda masu, wilika na ivolanikalou, vakaivotavota ena sakaramede ena veimacawa, ka meda veitokani tudei kei na Yalo Tabu. Sa dodonu meda dau veivukei ka qaravi ira na tani, ka wasea vei ira na kosipeli. E dodonu meda bula dodonu tiko ka dina ki na veika kecega, ka sega ni vakatanitaka na noda veiyalayalati kei na Kalou se na noda itavi vei ira na tamata, se na ituvaki cava ga. Ena loma ni noda vuvale meda dau tukuni, rekitaki, ka vunautaki Karisito me rawa kina vei ira na luveda—vata kei keda— meda gadreva na kena bulataki na Veisorovaki ena noda bula.10 E dodonu meda dau kidava na veitemaki ka dau rawai keda ka vakayawaka sara mai vei keda—me vakayawaki sara ga. Kena itinitini, sa dodonu meda na dikeva wasoma na yaloda ka sa veisau mai ka vakasuka lesu ni sa tekivu me veicati mai.
Ni yalovinaka ka raica vakayalomatua tiko na ituvaki ni yalomuni ka sa veivutuni. Ko ni sa raica beka e dua na kena voravora ni sa yaco tikoga na itovo vakayago me vakawaleni kina na veika kece? Kevaka e vakakina, vakasaqara e dua na vanua e rawa talega, mo ni lai, masu kina. Mo ni nanuma tiko, ni sega walega ni gadrevi na veiyabaki ni bula e se vo tu. Kakua ni vakawalena na yaga ni veisele cecere oqo: na veivakabulai tawamudu kei na bula vakalou.
Au sa masulaka meda na toso tikoga ki liu ka tudei ena vakabauti Karisito ka vosota ena reki me yacova na ivakataotioti, 11 ena yaca i Jisu Karisito, emeni.