Mo Qarauna na Lomamu
Kevaka eda gadreva me tiko vata kei keda e veigauna kece e dua na yalo e donu, sa dodonu me da digitaka me da kakua ni dau cudru.
Kemuni na taciqu, eda soqoni vata ni da dua na isoqosoqo ni matabete, eke ena vale ni koniferedi kei na veivanua tale eso e vuravura raraba. Eda sa vakarorogo ena yakavi nikua ki na veitukutuku veivakauqeti, kau vakaraitaka na noqu vakavinavinaka vei ira na turaga era sa vosa oti vei keda. Sa ka dokai vei au, ena yalomalumalumu, ena galala meu vosa vei kemuni, kau masuta na veivakauqeti ni Turaga me tiko vata kei au.
Ena dua na gauna lekaleka ga oqo niu sarava tiko na itukutuku ena retioyaloyalo, au qai kila ni vuqa na italanoa liu e tautauvata na veika e yaco kina o ya na leqa ka vu mai na leqa ni loma: na cudru. Sa tauri vakavesu na tamana e dua na gonedramidrami ena vuku ni veivakanakuitataki. E tukuni ni a vakacudrui koya vakalevu na nona tagi tiko na gone ka musuka kina e dua na sui levu kei na vica na sui ni sarisarina na gone. E veivakarerei na tubu vakasauri ni nodra cakacaka rerevaki na ilawalawa dauvakacaca. E dua tale na italanoa ena bogi ko ya, na nona lauvana e dua na marama mai vua na watina ka rau sa veibiu tu, ka tukuni ni a curumi koya na cudru ni vuvu ena nona raica ni rau tu vata kei na dua tale na tagane. Ia e sega ni yali na itukutuku ni veivaluvaluti kei na veilecalecavi e vuravura raraba.
Au vakasamataka na nona vosa na Daunisame: “Kakua so ni cudru biuta ga na dau lesavi.”1
Ena vuqa na yabaki sa oti, erau a qiri mai ki na noqu valenivolavola e dua na veiwatini gone, ka kerea ke rawa ni rau lako mai me vakasalataki. Erau tukuna ni yaco ena nodrau bula e dua na leqa vakacalaka ka sa tu sara ena dua na itutu ca na nodrau bula vakawati. A tuvai e dua na gauna ni sota.
E kune votu na duidui vei rau na veiwatini oqo ena nodrau curu mai ki na noqu valenivolavola. Taumada a cereki vakamalua na nodrau italanoa ni cacavukavuka na nona vosa o tagane ka tagi vakamalua toka o yalewa ka sega ni vakaitavi sara vakalevu ena veivosaki.
A lesu mai ena kaulotu o tagane ka curu sara ena dua na univesiti vakairogorogo ena tokalau kei Amerika. E kea, ena dua na tabanalevu ni univesiti, erau a sota kina kei na yalewa me qai watina e muri. E gonevuli talega ni univesiti. Ni oti e dua na yabaki ni veigadivi, erau a lako ki Utah ka vakamau ena Valetabu e Salt Lake, ka lesu tale ena dua na gauna lekaleka ki na tokalau me rau vakaotia na vuli.
Ni rau tauri ivola ka lesu ki na nodrau yasana, erau sa namaka voli na imatai ni luvedrau ka rawata o tagane e dua na nona cakacaka ena mataqali cakacaka a digitaka. A vakasucuma o watina e dua na gonetagane. A toso vinaka na bula.
Ni sa vula 18 na luvedrau tagane, erau sa nakita me rau vakacagicagi mada vakalekaleka me rau laki sikovi ira na lewe ni nodrau matavuvale era vakaitikotiko ena vica na drau na mailei mai kea. Oqo ena dua na gauna ka dau rogoci sara tu kina vakavudua na nodra idabedabe ni motoka na gonelalai kei na beleti ni idabedabe, qai vakacava sara na kena vakayagataki. Eratou a dabe kece tiko e liu na lewe ni matavuvale oqo ka toka e loma na gonelailai.
Ena dua na gauna ena ilakolako ko ya, erau a veiba na veiwatini. Ena vica na yabaki sa oti yani oqo, au sega ni nanuma rawa se cava a vakavuna. Ia au nanuma rawa ga ni a tubu cake tikoga na kaukauwa ni nodrau veiba me yacova na gauna erau sa veikailavaki kina. E matata, ni oqori a vakavuna na nona tagi na luvedrau tagane lailai, ka tukuna o tagane ni a qai vakuria ga na nona cudru. Ni sa sega sara ga ni qai tarova rawa na nona cudru, a tomika cake e dua na ka ni vakatatalo a vakalutuma tu ena idabedabe na gonelalai ka qai vukataka yani vei watina.
A calati watina. Ia, a lauta na luvedrau na ka ni vakatatalo, ka vakamavoataki kina na nona mona ka rawa ni na lokiloki kina ena vo taucoko ni nona bula.
Oqo e dua na vakacalaka ca duadua beka au qai bau sotava. Au vakasala ka vakayaloqaqataki rau. Keitou veivosakitaka na yalayala kei na itavi, na veiciqomi kei na veivosovosoti. Keitou veivosakitaka na veikauwaitaki kei na veirokorokovi e dodonu me lesu tale mai ki na nodrau matavuvale. Keitou wilika na veimalanivosa ni veivakacegui mai na ivolanikalou. Keitou masu vata. E dina niu se bera tale ni rogoca e dua na ka mai vei rau, erau a matadredredre voli ena wai ni matadrau ena gauna erau biuta yani kina na noqu valenivolavola. Ena veiyabaki sa oti yani oqo au sa nuitaka voli me rau na duavata me rau tiko vata ga, ka kune vakacegu kei na veivakalougatataki ena kosipeli nei Jisu Karisito.
Au dau nanumi rau ena veigauna au dau wilika kina na malanivosa: “E sega ni wali rawa e dua na ka ena cudru. E sega ni tara cake e dua na ka, ia e rawa ni vakarusa na ka kecega.” 2
Eda sa dau vakila kece na cudru. E rawa ni basika ni sega ni yaco na ka e vaka na lomada. E rawa ni basika ena vuku ni dua na ka e tukuni me baleti keda se vei keda. Eda na sotava ni ra sega ni vakaitovotaki ira na tamata ena kena ivakarau eda vinakata. E rairai ni rawa ni yaco ni sa dede na noda waraka tiko e dua na ka. E rawa ni da cudru ni ra sega ni raica rawa e dua na ka o ira na tamata ena kena ivakarau eda raica kina. E kena irairai ni sega ni wili rawa na veika e rawa ni dau yaco me vakavuna na cudru.
E dau yaco ena so na gauna e rawa ni da rarawa ena veika ga eda nanuma se na ka tawadodonu eda vakabauta ni caka vei keda. O Peresitedi Heber J. Grant, na ikavitu ni Peresitedi ni Lotu, a tukuna e dua na gauna ni se cauravou ena nona cakava e dua na cakacaka vua e dua na turaga ka qai vakauta mai vua e dua na jeke $500 kei na dua na ivola ka kerea kina me vosoti ni sega ni rawa ni levu cake na ka e solia. A qai cakava o Peresitedi Grant eso na cakacaka vua e dua tale na turaga—e kaya ni vaka 10 na dredre ni cakacaka oqo, ka oka kina rauta ni vaka 10 na levu ni cakacaka e caka kei na gauna. A vakauta vua na ikarua ni turaga oqo e dua na jeke $150. A nanuma na cauravou o Heber ni sega ni dodonu na ka e caka vua. Taumada a yalolailai, e muri, a qai cudru vakalevu sara.
A wasea na veika oqo vua e dua na nona itokani qase cake, ka qai taroga vua, “A nakita beka na tamata oqo me vakayalolailaitaki iko?“
A sauma o Peresitedi Grant, “Sega. A tukuna vei ira na noqu itokani ni sa saumi au vakavinaka sara.”
E qai kaya kina na nona itokani qase cake, “A tamata lialia sa raica me veivakayalolailaitaki e dua na ka e sega ni nakiti me vakakina.”3
E taroga o Paula na iApositolo ena Efeso, wase 4, tikina e 26 ena iVakadewa nei Josefa Simici: “E rawa beka ni o cudru, ka sega ni ivalavala ca? kakua ni laiva me dromu na matanisiga ena nomu cudru.” Au taroga mada, e rawa beka ni o vakila na Yalo ni Tamada Vakalomalagi ena gauna o cudru tu kina? Au sega mada ni se bau vakila e dua na gauna me vakakina.
Ena ika 3 ni Nifai ena iVola i Momani eda wilika kina:
“Dou kakua ni veiletitaka… .
“E dina, e dina au sa kaya vei kemudou, ko koya sa tiko vua na yalo ni veileti, sa sega ni noqu, ia sa nona ga na tevoro, ni sai koya na vu ni veileti, ka sa dau vakauqeti ira na luve ni tamata me ra veileti ka veicudruvi vakai ira.
“Raica e sega ni noqu ivakavuvuli me ra vakauqeti na tamata me ra veileti, io au sa vakaroti kemudou me muduki sara na veileti vakaoqo.”4
Ni da cudru eda sa soli keda tiko ki na veivakauqeti nei Setani. E sega ni rawa ni dua e vakacudrui keda. Na noda digidigi ga. Kevaka eda gadreva me tiko vata kei keda e veigauna kece e dua na yalo e donu, sa dodonu me da digitaka me da kakua ni dau cudru. Au vakadinadinataka ni rawa me na vakakina.
Na cudru, na iyaragi nei Setani, e vuqa sara na sala e dau veivakarusai kina.
Au vakabauta ni levu sara vei keda e kila na italanoa vakamosi yalo kei Thomas B. Marsh kei Elizabeth na watina. O Baraca Marsh a dua vei ira na iApostolo taumada ni gauna oqo ka a kacivi ni se qai oti wale toka ga na kena vakalesui mai ki vuravura na Lotu. A qai yaco me Peresitedi ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua.
Ni ra tiko e Far West, Missouri, na yalododonu, erau a duavata o Elizabeth Marsh, na wati Thomas, kei na nona itokani o Sisita Harris me rau na veiwaseitaka na sucu me rawa kina ni levu cake na jisi erau dui rawata. Ni rau via vakadeitaka me vinaka ruarua vei rau, erau sa duvata kina me rau kakua ni maroroya na soko ni sucu, ia me ra soli kece yani na sucu kei na kena sosoko. Na kena soko e dau qai lako mai ni sa oti na lobasucu ka levu sara na kena kirimu.
A yalodina ena veidinadinati oqo o Sisita Harris, ia o Sisita Marsh, ni gadreva me cakava eso na jisi kana vinaka, a maroroya e dua na paidi na sosoko ni sucu mai na bulumakau yadua ka qai vakauta vei Sisita Harris na sucu sa sega na kena sosoko. Oqori a vakavuna na nodrau veiba na marama rua. Ni rau sega ni duavata rawa ena nodrau duidui, a soli na leqa oqo vei rau na dauveituberi ni matavuvale me rau walia. Erau a raica ni cala dina o Elizabeth Marsh ena nona sega ni dinata na veiyalayalati. Erau a cudru kei na watina ena vuku ni lewa, sa mani kau kina na leqa oqo vua na bisopi me vakayacori e dua na kena veilewai vaka-Lotu. A lewai mai ena mataveilewai nei bisopi ni a cala na kena maroroi na sosoko ni sucu, sa voroka kina o Sisita Marsh na nona veidinadinati kei Sisita Harris.
A kerekere o Thomas Marsh ki na matabose e cake, ka ra vakadeitaka kina na turaga ena matabose o ya na lewa nei bisopi. A qai kerea cake ki na Mataveiliutaki Taumada ni Lotu. Eratou a laki rogoca na kisi o Josefa Simici kei na nona daunivakasala ka tokona na lewa sa tau yani ena matabose e cake.
Sa torocake tikoga na cudru nei Elder Thomas B. Marsh, ka a tovaka tiko na watina ena gauna taucoko oqo, ena veilewa yadua e tau—ena levu ni nona cudru, a lako kina ki na dua na mataveilewai ka bubuluitaka kina ni o ira na Momani era vorata tiko na yasana o Missouri. Na nona ile a vakavuna —se a dua vei ira na vuna—a tauca kina o Kovana Lilburn Boggs na lewa me ra vakasevi tani na Yalododonu, ka ra vakasevi tani kina mai na nodra veivale e 15,000 na Yalododonu, kei na kena veivakararawataki levu kei na mate e salavata kaya. Na veika kece oqo a basika ena vuku ni dua na duidui ka a yaco ena veiwaseitaki ni sucu kei na kirimu.5
Ni oti e 19 na yabaki ni yaloca kei na lusi, a qai lako ko Thomas B. Marsh ki na Buca e Salt Lake ka kerea na veivosoti nei Peresitedi Brigham Young. A volavola talega o Baraca Marsh vei Heber C. Kimball, na iMatai ni Daunivakasala ena Mataveiliutaki Taumada, ena lesoni sa vulica. E kaya kina o Baraca Marsh: “E sega sara ga ni dua na ka vua na Turaga na noqu yali ka sega ni dua na ka e vakayalia o Koya … ena noqu lutu tani mai; Ia, Isa sa dua na ka na levu ni ka e yali vei au?! Na iyau, na iyau e cecere cake mai na veika kecega e rawa ni solia na vuravura oqo kei na veivuravura kecega vakaoqo.” 6
E veiganiti na mala ni nona vosa o John Greenleaf Whittier, na dauserekali: “Ena veimala ni vosa ni lolosi ni yame se na peni, na kena e rarawataki duadua oqo: ‘Ke a yaco beka!’ ”7
Kemuni na taciqu, eda dau yavalati rawarawa ena veiyalo eso, kevaka e sega ni qarauni, e rawa ni vakavuna na cudru. Eda dau vakila na rarawa se veivakacudrui se veisaqasaqa, ia kevaka eda digitaka, eda na cudruvi ira na tani. E vakabibi, ni o ira oqori, e vakavuqa ni o ira sara ga na noda lewe ni matavuvale—o ira sara ga eda dau lomani ira vakalevu duadua.
Ena vuqa na yabaki sa oti au a wilika na veika oqo ena dua na itukutuku ni Associated Press ka a basika ena niusipepa: “E dua na kena turaga a vakaraitaka ena veibulu vei tacina, ka rau a wasea, mai na gauna ni nodrau uabula, e dua na vale vakacevaceva rumu dua volekati Canisteo, e New York, ni oti e dua na nodrau a veiba, erau a wasea veimama na rumu ena dua na laini ni joke, ka sega ni dua vei rau me kosova na laini oqori se vosa vua na kena ikarua me tekivu mai na siga oqori—ena 62 na yabaki yani ki liu.” Vakasamataka mada na revurevu ni cudru o ya. Sa dua na ka rarawataki!
Me da dau vakatulewa vakavuku, ena veigauna me vakayacori kina na vakatulewa vakaoqori, me da gole tani mai na cudru ka da kakua ni cavuta na veika ca ka vakamosi yalo eda dau temaki me da cavuta.
Au taleitaka na qaqa ni serenilotu a vola o Elder Charles W. Penrose, ka a veiqaravi ena Kuoramu ni Le Tinikarua kei na Mataveiliutaki Taumada ena veiyabaki taumada ni ka 20 ni senijiuri:
Qarauna na lomamu, Vakatavulica tu;
Kua ni muria wale, mo yalomatua ga.
Qarauna na kaukauwa, tu mada vakasama,
Vakatulewa vinaka, De ko qai vakaleqai.
Mo qarauna na lomamu; vakatavulica tu
Kua ni muria wale, mo yalomatua ga.8
O keda yadua e tu vei keda na matabete ni Kalou. Na bubului kei na veiyalayalati ni matabete e baleti keda kece sara. Vei kemuni na Matabete i Melikisetiki, sai koya na ivakaro ni gagadre me da yalodina ka talairawarawa ki na lawa ni Kalou ka da vakalevulevuya na veikacivi e yaco vei keda. Vei kemuni na Matabete i Eroni, oqo na itukutuku me baleta na itavi kei na ilesilesi, mo vakarautaki iko eke ena gauna oqo.
Na bubului kei na veiyalayalati oqo sa virikotora mai na Turaga ena veimalanivosa oqo:
“Ia ko ira sa gumatua ka yalodina ki na ilesilesi ruarua vakabete kau sa tukuna ka vakayacora vakavinaka na nodra itavi ena vakasavasavataki ira na Yalotabu ka ra na vakavoui.
“A sa yaco me ra luvei Mosese ka luvei Eroni ka ra sa kawa i Eparaama, io era sa lewe ni lotu ka sa nodra na matanitu, io era sa tamata digitaki ni Kalou.
“Ia ko ira sa vakabauta na ilesilesi vakabete oqo, era sa vakabauti au, sa kaya na Turaga;
“Raica ko koya sa vakabauti ira na noqu tamata, sa vakabauti au;
“Ia ko koya sa vakabauti au, sa vakabauti Tamaqu;
“Ia ko koya sa vakabauti Tamaqu, ena rawata na matanitu i Tamaqu, io ena soli vua na ka kecega sa tu vei Tamaqu.”9
Kemuni na taciqu, sa waraki keda tu na veiyalayala cecere kevaka eda sa dina ka yalodina tiko ki na bubului kei na veiyalayalati ni matabete vakamareqeti eda taura tu. Me da luvena tagane kilikili na Tamada Vakalomalagi. Me da ivakaraitaki vinaka tikoga ena noda veivale ka yalodina ena noda talairawarawa tiko ki na ivakaro kece sara, me da kakua kina ni cata e dua na tamata, ia me da dau veisaututaki, ka dau nanuma tikoga na Nona ivakasala na iVakabula, “A ka oqo era na kila kina na tamata kecega ni dou sa noqu tisaipeli, kevaka dou sa veilomani.”10 Oqo na noqu kerekere ena bogi nikua ni mai cava na soqoni cecere oqo ni matabete, ka sa noqu masu talega ena yalomalumalumu kei na yaloqu dina, niu lomani kemuni na taciqu, mai utoqu taucoko kei na vu ni yaloqu. Ka sa noqu masu me na drodrova na nomuni bula yadua,na nomuni matavuvale, na yalomuni, na lomamuni na veivakalougatataki ni Tamada Vakalomalagi, ena yacai Jisu Karisito, emeni.