2014
Ua Matala mai Mekisiko: Mai le Tauiviga i le Malosi
Ianuari 2014


O Paionia i Atunuu Uma

Ua Matala mai Mekisiko Mai le Tauiviga i le Malosi

O le Au Paia o Aso e Gata Ai i Mekisiko ua fausia i luga o lo latou talatuu o le faatuatua e aumaia se lumanai matagofie i lo latou atunuu.

I le aso 6 o Novema, 1945, na taliina tatalo ina ua taunuu le vaega muamua o tagata Mekisiko a le Au Paia o Aso e Gata Ai i le Malumalu o Mesa Arisona mo le mauaina o sauniga o le malumalu i lo latou lava gagana. O José Gracia, o le sa avea ma peresitene o le Paranesi o Monterrey na saunoa mai, “Ua tatou o mai e fai se galuega maoae mo i tatou lava ma o tatou augatama. … Atonu o nisi o i tatou na faia ni osigataulaga, ae o na taulaga na faia e le o faia fua e aunoa ma se aoga. Ua tatou fiafia i le faia o na mea.”1

O Peresitene Gracia ma i latou o e sa malaga atu i le malumalu na mulimuli i tulagaaao o tagata Mekisiko anamua o le Au Paia o Aso e Gata Ai, o e na ositaulaga i lea lava ala e tasi mo le talalelei toefuataiina.

Faataatiaina o le Faavae

Sa avea laueleele o mauga, toafa, vaomatua, ma talafatai mataina, o Mekisiko anamua ma aiga i tagata o e na fausia ia malumalu ma aai matagofie. I le aluga o seneturi, na fausia ai e tagata Mekisiko se faavae malosi o le faatuatua ma le tatalo lea na fesoasoani ia i latou e tumau ai i taimi faigata.

Ao faatuina e le Au Paia le Ekalesia i Iuta, na galulue ia tagata Mekisiko e toe faatulaga lo latou atunuu, e aofia ai le tusiaina o se faavae fou lea e tuueseeseina ai le ekalesia ma le setete. Na oo mai le savali o le talalelei i Mekisiko i le 1876 ma faifeautalai muamua, o e na tauaveina ia ni vaega filifilia mai le Tusi a Mamona, lea na latou auina atu i taitai lauiloa o Mekisiko. E lei umi ae sosoo ma papatisoga.

I le taimi o se konafesi faapitoa o le Ekalesia lea sa faia i le aso 6 o Aperila, 1881, na aea ai e le peresitene o le paranesi o Silviano Arteaga, ni taitai i le lotoifale, ma le Aposetolo o Mose Thatcher (1842–1909) ni vaega maualuluga o le Mauga mu o Popocatépetl. Na faapaiaina lea e Elder Thatcher o le laueleele mo le talaiga o le talalelei.

I le konafesi na tatalo ai Peresitene Arteaga, ma sa faamatalaina e Elder Thatcher: “Sa tafe mai loimata i ona alafau maanuminumi, mo le laveaiga o lona nuu ma tagata. … Ou te le’i faalogo lava o tatalo faatauanau se tagata, ma e ui sa tatalo i se gagana ou te le malamalama i ai, ae na foliga mai sa ou malamalama e ala i le Agaga, i mea uma sa ia aioi atu ai.”2

I lea lava taimi e tasi, na faavaeina ai nisi o paranesi o Mekisiko i le eria. O Desideria Yañez, o se tagata matua ua oti lana tane i le setete o Hidalgo, sa fai sana miti e uiga i le tamaitusi a Parley P. Pratt O Se Leo o le Lapataiga. Sa ia auina atu lana tama tama i le Aai o Mekisiko ina ia maua se kopi o le tamaitusi, lea na faatoa faaliliuina i le Faasipaniolo. Sa ia auai i le Ekalesia i le 1880, ma avea ai ma uluai tamaitai e auai i le Ekalesia i Mekisiko.3

Mai lena taimi e toatele tagata o le Ekalesia i Mekisiko na tumau faamaoni i aluga o vaitausaga o fetauaiga, sauaga, mativa, ma le faaesea.4

Faataitaiga o Paionia Faamaoni

O se tasi o faataitaiga o lenei faatuatua o loo maua i le paranesi o San Pedro Martir, na faatulagaina i le 1907. Na fono faatasi ia uluai tagata i saute o le Aai o Mekisiko i se tamai fale na fausia e se tagata faatoa papatiso o Agustin Haro, lea na valaauina e pulefaamalumalu i le paranesi. I le faagasologa o tausaga faigata o Fetauaiga i Mekisiko, lea na le itiiti ifo ma le tasi miliona tagata Mekisiko na fasiotia, e toatele le Au Paia na saili se sulufaiga i San Pedro ao avea o latou setete ma laueleele o le taua. Na tuuina atu e le usoga o le Aualofa i San Pedro se auaunaga agaalofa mo nei tagata sulufai.5

Sa faamanuiaina foi tagata o le ekalesia i ni taitai tuuto e pei o Rey L. Pratt. Na valaauina e avea ma peresitene o le Misiona a Mekisiko i le 1907, na ia galue i lena valaauga seia oo i lona maliu i le 1931. Sa fiafia o ia i le talafaasolopito, aganuu, ma tagata o Mekisiko ma maua lo latou alolofa ma le faatuatuaga a o latou galulue faatasi e faamalosia le faavae o le Ekalesia iina. O le taumafaiga a Peresitene Pratt e atiaeina ia taitai o tagata Mekisiko moni a le Ekalesia lea na faapitoa le faamaonia le taua i le 1926 ina ua faamalosia e le malo o Mekisiko le tulafono e faasa ai ona pulefaamalumalu ni tagata e le o ni tagatanuu moni o le malo i aulotu i Mekisiko.6 I lena taimi sa faatulaga ai e se vaega o tagata lolotu le vaega na ta’ua o le Tulafono lona Tolu ma amata ai ona tofia o latou lava taitai ma fausia ni falelotu.

Fausia i luga o le Faavae

Na valaauina Arwell L. Pierce e avea ma peresitene o le Misiona a Mekisiko i le 1942. O le gauai atu i ona aafiaga ao ou tuputupu a’e i Chihuahua ma auauna atu i se misiona i Mekisiko, na aapa Peresitene Pierce i le alofa ma le malamalama ao ia aoao atu, faamalosia, ma fesoasoani i le tuufaatasia o tagata o le ekalesia. Sa ia galue foi ma tagata o le Fonotaga lona Tolu e foia o latou atugaluga.

O se tasi o sini a Peresitene Pierce o le fesoasoani i tagata o le ekalesia e o i le malumalu.7 I le 1943 na faagasolo ai ni taumafaiga ina ia maua ai e le toatele o tagata o le ekalesia ia faamanuiaga o le malumalu. Ina ua maea le fonotaga ma taitai i le lotoifale o le Ekalesia i Arisona, ISA, na saunoa ai Elder Iosefa Filitia Samita (1876–1972), o le sa avea ma se tasi o le Korama a Aposetolo e Toasefululua i lena taimi, “Ou te le iloa pe aisea o le a pulepuletutu ai e le gagana Peretania ia le sauniga o le malumalu.”8 Na talosagaina Elder Antoine R. Ivins o le Fitugafulu ma Eduardo Balderas e i le matagaluega a le au faaliliu a le Ekalesia e faaliliu ia sauniga o le malumalu i le Faasipaniolo. O lenei faaliliuga na setiina ai le tulaga mo malumalu ina ia fausia i isi laueleele.9

O le mauaina o sauniga o le malumalu i le gagana Sipaniolo i le Malumalu o Mesa Arisona ma se asiasiga mai le Peresitene o le Ekalesia o Siaosi Alapati Samita (1870–1951) i Mekisiko i le 1946 e fesoasoani i le tuufaatasia o le Au Paia Mekisiko,10 ua amata ai ona tuputupu ae le Ekalesia i se auala sa na o le mafaufauina e augatupulaga anamua. Ua fatuina ni misiona ma ni siteki fou i totonu o le atunuu atoa, ma ua uunaia e aoga ua lagolagoina e le Ekalesia ia aoaoga.

I le 1964 na faapaiaina ai e le Ekalesia le El Centro Escolar Benemérito de las Américas, o se aoga na tautuaina ia manaoga faaleaoaoga, faaagafesootai, faaleagaga, ma le faaletaitai o tagata seia oo ina ua avea ma se nofoaga autu mo le aoaoina o faifeautalai i le 2013.11 O Sister Lorena Gómez-Alvarez, o se ua faauu mai le aoga, na fai mai, “Na fesoasoani Benemérito ia te au ia iloa ma atiina ae au taleni, ma ia maua ai se vaaiga i tua atu ma se malamalama o le talalelei lea ua faamanuiaina ai lo’u olaga. O le a fesoasoani i faifeautalai i le taimi nei e faasalalau atu le talalelei ma o le a faamanuiaina ai pea ia olaga o tagata, i se auala e ese mai ai.”12

O Se Vaitaimi o le Tuputupu Ae

O le konafesi o le eria a le Aai o Mekisiko i le 1972 o se tasi o taimi taua [o suiga] o le tuputupu ae o le Ekalesia. Na femalagaai tagata i mea mamao ina ia faalogo ia Peresitene Harold B. Lee (1899–1973), ona fesoasoani, nisi o Aposetolo, ma isi taitai. Na faafiafia ai iina le Aufaipese a le Tapeneko, e faaopoopo i le taumafataga faaleagaga. Na alalaga tagata na auai i le konafesi, “Ua sili atu nai lo le mea ua tatou mafaufauina e mafai—o se konafesi i lo tatou lava atunuu.”13

O le vaitau o le 1970 sa avea ma se taimi mataina o le tuputupu ae i Mekisiko. I le 1970, sa toeitiiti atoa le 70,000 tagata o le ekalesia i le atunuu; e oo atu i le faaiuga o le sefulu tausaga ua latalata i le 250,000 [tagata o le ekalesia]. O le tolu tausaga ina ua mavae le konafesi a le eria, na vaeluaina ai e Elder Howard W. Hunter (1907–95) ni siteki se tolu na i ai ina ia fatuina ai ni siteki se 15 i le faaiuga o se vaiaso se tasi, ma valaauina ai le tele o tagata Mekisiko talavou e avea ma ni taitai.14

Ua faalauteleina foi le galuega faafaifeautalai i le taimi lenei. O le Misiona a Mekisiko, lea na tatalaina aloaia i le 1879, na vaeluaina mo le uluai taimi i le 1956; i le taimi nei ua 34 misiona i Mekisiko.15 O Brother Jorge Zamora, o le sa auauna atu o se faifeautalai i le Misiona o le Aai o Mekisiko i Matu i le 1980, na molimauina le tuputupu ae. Na ia tomanatu ai i se vaega o lana misiona lea na malaga ai mo le itula ni tagata o le ekalesia e auai i le lotu; i le taimi nei ua i ai se siteki. Na ia fai mai, “E ofoofogia ia te au le ala o galue ai le Alii i le fausiaina o le Ekalesia, e tusa lava po o le a le atunuu po o le aganuu.”

Ua Anoanoai Malumalu i le Laueleele

E fiafia tagata Mekisiko o le ekalesia i sauniga faaola o le malumalu ma e naunau e faia ni osigataulaga tetele o taimi ma tupe e tapuai ai. I le na o le silia ma le 100 tausaga ina ua uma ona faapaiaina ai e Elder Thatcher le laueleele mo le talaiga o le talalelei, na fausia ai se malumalu i le Aai o Mekisiko. O le fale tatala i le 1983 na fesoasoani e aumaia i fafo o le pouliuli le Ekalesia i Mekisiko ao asiasi atu le faitau afe o tagata i le malumalu ma talosagaina nisi faamatalaga. I totonu o le 30 tausaga, e 11 nisi malumalu na faapaiaina i le atunuu atoa, ma o le isi tasi o loo fausiaina.

Na ola ae Isabel Ledezma i Tampico ma manatuaina le taimi na faamau ai ona matua i le Malumalu o Mesa Arisona. “E lua aso e malaga ai i Arisona ma e matua taugata tele,” o lana tala lea. “Ina ua faapaiaina le Malumalu o Mekisiko Aai o Mekisiko, na faaitiitia le mamao i le 12 itula e ala i le taavale. O le i ai o se malumalu i Tampico, ua mafai ai nei ona matou auai soo i ai.”

Na fai mai Limae Ontiveros, o le sa avea ma peresitene o le Malumalu o Oaxaca Mekisiko mai le 2007 i le 2010, “O i latou o e o i ai se molimau loloto ma tumau e uiga i le talalelei e sailia se auala e o mai, e ui lava i luitau o le mamao ma mea tau tupe, ma ua latou vaai i le malumalu o se faailo o le sulufaiga.”

Na faaopoopo mai Sister Ledezma, “Matou te manaomia le Agaga i o matou aai, ma o le i ai o se malumalu iinei e fesoasoani lea. Afai e i ai ni a matou faafitauli, pe a matou faanoanoa, e latalata mai le malumalu ma e matou te maua le filemu iina.”

Faatoilaloina o Faigata

E feagai tagata Mekisiko o le ekalesia ma luitau ma faaosoosoga e masani ai, ae ua latou iloa o i latou ma o latou uso Au Paia o fanau a se Tama alofa; o tulaga faale-tamaoaiga ma tulaga faaagafesootai e le o ni faafitauli ia o le ala o latou taulimaina ai le tasi ma le isi.

O loo alala le aiga o Mendez i se tamai mauga e lata ane i le aai o Oaxaca, i Mekisiko i saute. Na latou fai mai, “O loo i ai luitau o le taimi, mea tau tupe, ma le mamao, ae o le loto e faia le mea o finagalo mai ai lo tatou Faaola ia i tatou e fai e uunaia ai i tatou e faatoilalo soo se faafitauli.”

Na fai mai Gonzalo Mendez, e 15 tausaga, “A e ola i se nofoaga o loo i ai se tulaga matautia, o faaosoosoga e matuai faigata lava, ae o le fesoasoani mai o le tatalo tatou te le auai atu ai i faaosoosoga a le lalolagi, ma o le a tatou tutu o ni molimau o se olaga sili atu le lelei.”

Tulimata’i atu i le Lumanai

Ua leva ona faatuina le talalelei i Mekisiko, ae o loo i ai pea lava ni eria o loo tau atiaeina ai le Ekalesia. O Jaime Cruz, e 15 tausaga, ma lona aiga ua na o le pau ia o tagata o le Ekalesia i lo latou tamai nuu i mauga i luga o le Aai o Oaxaca. La te galulue ma lana uo o Gonzalo i le seminare o loo faia suesuega i le fale i le aluga o le vaiaso. O Aso Toonai uma lava la te o ai i le pasi mo le lua itula i le falelotu aupito lata ane mo le vasega seminare faatasi ai ma isi talavou mai le la uarota. E faasoa atu e Jaime ni mea sa ia aoaoina i le seminare i lana vasega i le aoga ma taliina a latou fesili. O le uso laitiiti o Jaime o Aleki, o se tiakono, o se taitai i totonu o ana uo. Na fai mai Alex afai na te fai atu lelei ia i latou e aua nei faaaogaina ni gagana leaga pe ofuina ni ofu le lelei, latou te faalogo i mea o ia fai atu ai. Ua iloa uma e Jaime ma Alex o le umiaina o le perisitua o se faamamaluga ma se tiutetauave. “Ou te iloa o le perisitua ua tuuina atu i alii talavou e faamamaluina ai le suafa o le Atua e ala i le auauna atu i isi ma le talaiina o le talalelei,” o le tala lea a Jaime.

I le taimi o se asiasiga talu ai nei i Mekisiko, sa feiloai ai Elder Neil L. Andersen o le Korama a Aposetolo e Toasefululua i le autalavou mai ni siteki se tolu i le aai o Cancun. O lona faatasi ai ma nei talavou, sa ia fai mai ai, “Sa matou vaaia le malamalama i o latou mata ma le faamoemoe i o latou foliga ma miti ua latou maua. Ma sa ou manatunatu pea e uiga i le matagofie o le lumanai ua i ai a Mekisiko.”16

Faamatalaga

  1. Henry A. Smith, “200 Lamanites Gather in History-Making Conference, Temple Sessions,” Church News, Nov. 10, 1945, 8.

  2. Moses Thatcher, i Moses Thatcher Journal, 1866–1868, 54.

  3. See Brittany A. Chapman and Richard E. Turley Jr., Women of Faith in the Latter Days, vol. 1, 1775–1820, 461–470.

  4. See Orson Scott Card, “It’s a Young Church in … Mexico,” Ensign, Feb. 1977, 17–24.

  5. Tagai Kirk Henrichsen, “Mexican Mormon Pioneers,” o se faaaliga i le 2010 i le Nofoaga Autu mo Maimoaga i Mekisiko Aai o Mekisiko.

  6. Tagai Gerry R. Flake, “Mormons in Mexico: The First 96 Years,” Ensign, Sept. 1972, 20–21.

  7. F. LaMond Tullis, “A Shepherd to Mexico’s Saints: Arwell L. Pierce and the Third Convention,” BYU Studies vol. 37, nu. 1 (1997): 127–151.

  8. Tagai Eduardo Balderas, “Northward to Mesa,” Ensign, Sept. 1972, 30.

  9. Tagai Eduardo Balderas, “Northward to Mesa,” 30–31.

  10. Tagai “The Church Moves On,” Improvement Era, July 1946, 446; John D. Giles, “Father Lehi’s Children,” Improvement Era, Sept. 1946, 556.

  11. Tagai Joseph Walker, “Missionary surge prompts LDS Church to open new MTC in Mexico,” Deseret News, Jan. 30, 2013, www.deseretnews.com.

  12. O nei upusii ma isi upusii na sosoo ai mai tagata Mekisiko o le Ekalesia i nei ona po na aumai mai faatalanoaga ma le tusitala i le aso 7 o fep., 2013.

  13. In Jay M. Todd, “The Remarkable Mexico City Area Conference,” Ensign, Nov. 1972, 88.

  14. Tagai Eleanor Knowles, Howard W. Hunter (1994), 202.

  15. Tagai Don L. Searle, “One Million in Mexico,” Ensign, July 2004, 34; Kristine Miner, “The Church in Oaxaca, Mexico,” Ensign, Apr. 2001, 78.

  16. Mai se faatalanoaga ma le Matagaluega o Otiovisio ia Aperila 2012.

  17. Rey L. Pratt, in The Young Woman’s Journal, vol. 25, nu. 9 (1914), 539.

  18. Mai se faatalanoaga ma le tusitala i le aso 5 Ape., 2013.

  19. Tagai “Agricol Lozano Herrera: Mexican Mormon Church Leader,” http://mittromneymormon.net/meet-some-mormons-2/meet-some-mormons-2/agricol-lozano-herrera-mexican-mormon-church-leader.

O Le Tuputupu Ae o le Ekalesia i Mekisiko

1901: 3,000

1945: 5,099

1954: 9,210

1965: 44,473

1975: 141,768

1985: 304,915

1995: 727,410

2005: 1,043,718

2013: 1,331,946*

*Talu mai Iuni 2013

Na asiasi atu Peresitene Siaosi Alapati Samita i Mekisiko ma fesoasoani i le tuufaatasia o tagata o le ekalesia ao ia aapa atu i le Fonotaga lona Tolu.

E masani ona faia ni osigataulaga tetele a tagata o le ekalesia anamua mo le talalelei.

E auai tagata Mekisiko o le ekalesia i galuega faatino o le nuu.Sa fesoasoani nei tagata o le ekalesia i le totoina o laau i le 2007.

E fiafia tamaiti aoga seminare i Oaxaca e mafuta faatasi.

Ata na tusia e Isaraelu Gutiérrez; ata faaopoopo, mai luga: ata na tusia e Craig Dimond; ata pue © Getty Images; ata pue mai le faaaloaloga a le Church History Library; ata na pueina e Sally Johnson Odekirk; ata na tusia e Welden C. Andersen

Ata pue mai faaaloaloga a le Church History Library, vagana ua faaaila; Taavaletoso, saunia e Gary L. Kapp; ata pue o le maafaamanatu a Benito Juárez na pueina e Sally Johnson Odekirk

Ata pue mai le faaaloaloga a le Church History Library, vagana ua faaaila; ata na pueina e Jose Moras Sandovalo o galuega faatino, e le mafai ona kopiina; ata o le malumalu na pueina e Tamilisa Wood; ata pue o le meatuuteu mai iStockphoto/Thinkstock

Agavale: ata na tusia e Welden C. Andersen, Craig Dimond, ma Isaraelu Gutiérrez; faasologa o taimi: ata pue mai le faaaloaloga a le Church History Library; ata pue © IRI; pito i luga: ata mai le iStockphoto/Thinkstock; pito i lalo: ATA PU’E MAI LE FAAALOALOGA A DAPHNE JUNCO MENDEZ.

Lolomi