O Le Malaga a Anna
E alala le tusitala i Arisona, ISA.
O lenei tala sa tupu ia Me 1889.
Na faapupuu faatasi Anna Matilda Anderson ma lona tina ma lona uso, o Ida, i lalo o le faamalu lanu uliuli. Mai le taufaasiusiuga o lona mata, sa ia vaaia le sau o le nofoaafi. Sa ia gatete. O le a ave o ia e le nofoaafi mai Suetena ma amata lana faigamalaga i Amerika.
“Ia amio lelei ma faalogo ia Elder Carlson,” o le musumusu atu lea i le Faasuetena o le tina a Anna. Sa ia fusimau i teineiti. O Elder Carlson o se faifeautalai o le sa auauna atu i Suetena mo le tolu tausaga, a o valu tausaga o Anna. Ua oo nei la i le taimi e toe foi atu ai o ia i lona aiga, i le Iunaite Setete.
Ina ua filifili Tina e auina atu Anna ma Ida i Amerika e aloese ai mai sauaga i Suetena, na ofo atu Elder Carlson e vaavaaia i laua. O lenei la o loo ia tu i autafa o le nofoaafi. Sa ia talo atu i teineiti e toalua e o atu ia te ia. Na opomau e Ida lona tina ma agai i luma, ae sa tu pea Anna.
“Ou te alofa ia te oe,” o le tala lea a Anna. “O le a ou misia oe.”
“O le a ou misia foi oe. Ia faalogo lelei. Afai e te oo i se nofoaga e le mafai ona e malamalama i tala a tagata, aua nei galo e tatalo i lou Tama oi le Lagi aua e malamalama o Ia ia te oe.”
I le mafaufau pea i upu a lona tina, sa oso i luga Anna i le nofoaafi ma nofo i lalo i talaane o Ida ma Elder Carlson. Sa ia fiafia lava e uiga i lana tietiega muamua i luga o se nofoaafi, ae o le taimi lea na o lona manao lava e toe vaai mulimuli atu i lona tina. Sa maualuga tele le nofoaafi mo ia e iloa atu ai foliga o tagata, ae sa ia ataata ina ua ia vaaia le faamalu lanu uliuli a lona tina o loo uu maualuga i luga ae o le motu [o tagata]. Sa faamanatu mai ia te ia o loo vaavaai mai ia Tina.
Faatasi ai ma se asu tele, na oso agai i luma le nofoaafi. I le taimi muamua sa alu malie le nofoaafi ma sa tamoe Tina i tafatafa ane o le nofoaafi. Sa talotalo atu le faamalu uliuli ia Anna. Ae e lei umi ae mou atu le faamalu uliuli mai le vaaiga. Sa faalagolago atu Anna i le faamalama ma mafaufau po o le a se mea oi luma atu.
I ni nai vaiaso mulimuli ane, na faalagolago ai Anna i le faamalama o se isi nofoaafi. O lea nofoaafi o le a aveina atu o ia i le Aai o Sate Leki, Iuta. “E foliga ese mai Amerika ia Suetena, ja?” sa ia fai atu ia Ida.
“Ja,”Le toe musumusu atu a Ida i le Faasuetena. “Ae o Amerika i le taimi nei o le aiga, ma afai ta te galulue malosi, e mafai foi ona ta aumaia Tina iinei.”
Sa le i lava se tupe mo Tina e faatau ai lana lava pepa malaga. Na totogi e se aiga i Ogden, Iuta, le pasese o Ida i Amerika. O le a nofo Ida ma i latou i le latou faatoaga ma galue e toe totogi atu ia te i latou. Ae o Anna o le a nonofo ma le uso o lona tina i le Aai o Sate Leki. Na o mai le uso o le tina o Anna i Iuta i ni nai tausaga na muamua atu, ma sa tusi atu Tina e ta‘u atu o le a alu atu Anna.
Ina ua taunuu le nofoaafi, na latou o i le vaa i luga o le Sami i Matu i Tenimaka. Ona latou folau atu ai lea i Egelani ma Aialani a o lei sopoia le Vasa Atelani ma taunuu i le Aai o Niu Ioka. Sa maivasa Anna mo le tele o aso i aso e 15 o le faigamalaga. Sa fiafia o ia e ulufale atu i se nofoaafi i Niu Ioka e agai atu i Iuta.
“Ogden, Iuta!” sa valaau mai ai le ao pasese. E le iloaina lava e Anna le gagana Peretania, ae sa ia iloaina le igoa o le aai. Sa tau pe lona fatu. Sa atili ai le tau pe ina ua tulai Elder Carlson ma piki i luga la ato ma Ida.
“Pe tatau ona e alu?” sa ia fesili atu i lona uso.
“Ioe,” le tali lemu a Ida. “Aua e te popole, o le a i ai iina le fafine o le tatou aiga pe a e oo i Le Aai o Sate Leki.”
Sa vaavaai atu Anna a o feiloai Ida ma Elder Carlson i lona aiga i le nofoaga o nofoaafi. O le a latou ave Ida i se taavale toso i lona aiga fou i le faatoaga ona malaga ai lea i Idaho. O lea ua lagona moni lava e Anna le tuua toatasi.
Sa ta‘alililili le nofoaafi i le po atoa seia oo ina tetete ma tu i le nofoaga mo nofoaafi i le Aai o Sate Leki. Sa toeitiiti lava oo i le vaeluapo. Sa uu mai e Anna lona ato ma oso i lalo i luga o le tulaga. Sa saili e ona mata le fafine o lona aiga.
Peitai sa leai se tasi na faatalitali mo ia.
Na oo mai le fefe ia Anna. Sa ia toe autilo solo i le tulaga, ma le faamoemoe sa ia misia se isi. Sa faataupupula atu i ata lafoia. Sa ia taumafai e vaai foliga o tagata i le emoemo o moli kesi. Ae sa le i i ai iina le fafine o lona aiga.
Sa savavali ane tagata ese ma fai atu ia te ia ni fesili. Sa manatu Anna o loo latou fia fesoasoani, ae sa ia le malamalama i mea sa latou fai mai.
Na te lei lagonaina se fefe faapea i lona olaga. E lei faapea ina ua ulagia o ia e tamaiti o lana vasega i Suetena i lana lotu fou. E lei faapea i le taimi na ma’i ai i luga o le vaa i Niu Ioka. Ma e oo lava ina ua ia faatofa atu ia Tina.
Na moeiini mata o Anna ma mafaufau i tua i upu a lona tina: “Aua nei galo e tatalo i lou Tama oi le Lagi ona e malamalama o Ia ia te oe.”
Na tootuli Anna i luga o le tulaga e sosoo ma lana atopau ma tatalo malosi atu nai lo se isi lava taimi muamua i lona olaga. Sa ia tatalo i le Tama Faalelagi ina ia auina mai se tasi e tautala faaSuetena ma mafai ona malamalama ia te ia.
Ina ua uma lana tatalo, na ia tepa a‘e i luga. Sa leai lava se tasi o faatalitali mo ia. Ae ona vaaia loa se aiga Siamani sa ia iloaina mai le nofoaafi. Na gego mai le Tina ia te ia e mulimuli atu ia te i latou. A o tagi lava, na uu mai e Anna lana ato ma taumalua atu i o latou tua.
Sa ia mulimuli ia i latou i le faitotoa i saute o le poloka o le Lotoa o le Malumalu. Sa ia tilotilo atu i le nofoaga lea ua fausia ai le malumalu fou matagofie. Na faafuasei lava ona faalogoina e Anna se savali faatopetope e latalata ane. Sa nanati ane ia i latou se tamaitai, ma vaavaai ma le totoa i tagata malaga uma ua taunuu mai. Na pasi lana vaai i le aiga Siamani. Ona tu lea ia Anna. Ina ua tepa ae Anna i luga, sa tu le fafine ma sioa atu. Na sioa atu i ai foi Anna, ma se faamoemoe na tupuga ae ia te ia.
Sa iloa e Anna o ia! O lona faiaoga o le Aoga Sa na malaga i Iuta i le na o se tausaga talu ai! Sa ia iloaina o ia!
Sa opo mau mai e le faiaoga Anna i ona lima. Sa ia soloiaese loimata o Anna ma musumusu atu ai i le Faasuetena, “Sa fafagu pea lava pea au i luga. O ata o tagata malaga na taunuu mai na faatumulia ai lo‘u mafaufau. Na le mafai ona ou toe foi e moe. Sa uunaia au e sau i le malumalu e vaai pe na i ai se tasi ou te masani ai iinei.” Sa ia uu le lima o Anna, ma taitaiina atu o ia i le auala. “Sau loa ta o.”
Mulimuli ane, na iloa ai e Anna o le uso o tina ma lona toalua ua siitia ese mai i Sate Leki ma la te lei maua le tusi a lona tina. Na auina e lona faiaoga le tala ia te i laua, ma la o mai ai e piki atu Anna i le fa aso mulimuli ane. Na iu lava ina mafai e Ida ma Anna ona aumai foi Tina i Amerika.
Ae mo le taimi nei, sa leai se tasi o na mea taua. A o savalivali atu Anna i le fale a lona faiaoga, sa ia mafaufau, “E tele atu nisi mea na fai e Tama Faalelagi nai lo le tali mai i la‘u tatalo. Na ou ole atu mo se tasi e mafai ona malamalama ia te au, ma na Ia auina mai se tasi ou te iloa.”
Ata na tusia e Shawna J. C. Tenney