’A tiʼa atu i roto ʼe ʼa tiʼa pāpū rā i reira
Nā Elder Gary B. Sabin
Nō te Hitu ’Ahuru
’Ia rave na tātou i te mau faʼaʼāfaroraʼa e tītauhia nō te tere ʼe ’ia hiʼo anaʼe tātou ma te tiʼaturi rahi ʼe te faʼaroʼo. ’Ia « tiʼa mai tātou i roto » ma te itoito ʼe « te tāʼātoʼaraʼa ».
E rave rahi mau matahiti i maʼiri ’ua horo mai tā māua moʼotua tamāhine ʼāpī iāʼu nei ʼe ’ua faʼaʼite mā te ʼoaʼoa rahi, « pāpā ’ū, pāpā ’ū e toru tāpaʼo tā’u i faʼaō i tāʼu tuʼeraʼa pōpō i teie mahana ! »
’Ua pāhono atu vau ma te ʼanaʼanatae rahi, « mea faʼahiahia roa ʼe Sarah ! »
I reira ’ua hiʼo mai tōna metua vahine iāʼu ʼe ma te ʼamo mata mai ’ua nā ʼō mai ra, « te taiʼo ʼe piti ʼe hōʼē ».
‘Ua taiā vau i te ani o vai tei rē !
Te ʼāmuiraʼa, e taime ïa nō te feruriraʼa, te heheuraʼa, ʼe i te tahi mau taime e faʼaʼāfaroraʼa.
Tē vai nei te hōʼē tāiete tārahu pereoʼo uira ʼe tē vai ra te hōʼē rāveʼa GPS tei piʼihia e ʼore roa e moʼe. Mai te mea e tipuʼu hape ʼoutou i muri aʼe i tō ʼoutou tuʼuraʼa i te vahi tāpaeraʼa e hinaʼarohia, eʼita te reo arataʼi e parau, « e maʼamaʼa ! » e parau mai ma te reo au maitaʼi, « numera faʼahou i te poromu—mai te mea, e nehenehe ʼa hoʼi i muri ».
Tē taiʼo nei tātou i roto i te Ezekiela i teie fafauraʼa faʼahiahia :
« ’Ia fāriu mai ra te taʼata parau ʼino i te mau parau ʼino atoʼa nāna ra, ʼe ’ua haʼapaʼo i tāʼu ra mau haʼapaʼoraʼa, ’e ’ua rave i te parau au ʼe te mea tiʼa, e ʼore ïa e pohe.
« Te mau hara atoʼa tāna i rave ra, e ʼore ïa e manaʼo-faʼahou-hia atu ʼei hara nāna ».1
Auē ïa fafauraʼa faʼahiahia ē, e tītauhia rā ʼe piti « atoʼa » nō te fāriʼi i te fafauraʼa a te toru. Faʼaruʼe i te tāʼātoʼaraʼa ; haʼapaʼo i te tāʼātoʼaraʼa ; i reira e faʼaʼorehia te tāʼātoʼaraʼa. E tītau te reira ’ia « tiʼa pāpū atu i roto ! »
ʼEiaha tātou ’ia riro mai te taʼata, mai tā te veʼa Wall Street i faʼaʼite, i hāpono i te hōʼē vehi rata tei ’ī i te moni ʼe te hōʼē vehi rata ’aita e iʼoa i te Piha Tōroʼa nō te Tute, tei parau ē, « e te Piha Toroʼa Tute ē, teie te moni tei ’aitārahuhia e au nō te mau tute tahito. Faʼahou ā. Mai te mea e peʼapeʼa noa ā tōʼu feruriraʼa, e hāpono atu ïa vau i te toeʼa ».2
E’ita tātou e rave mai te reira te huru ! Eʼita tātou e tāpeʼa mai nō te hiʼo e aha ra te mea iti tā tātou e nehenehe e rave. E tītau te Fatu i te ʼāʼau ʼe te manaʼo ʼanaʼanatae.3 Tō tātou ʼāʼau atoʼa ! ’Ia bāpetizohia tātou, e taumi-roa-hia tātou ʼei tāpaʼo nō tā tātou fafauraʼa ’ia peʼe hope roa i te Faʼaora, ʼeiaha te ’āfaraʼa noa o te ʼāʼau. ’Ia haʼapaʼo hope anaʼe tātou ʼe tei roto mau tātou, e faʼa’aueue hoʼi te raʼi ʼei maitaʼi nō tātou.4 ’Ia māmahu tātou ʼaore rā ’ia haʼapaʼoriʼi noa tātou, e ʼere ïa tātou i te tahi o te mau haʼamaitaʼiraʼa maitaʼi roa a te raʼi.5
E rave rahi mau matahiti i maʼiri, ’ua ’āfaʼi au i te mau Scouts i te hōʼē pūhaparaʼa i roto i te metepara. ’Ua taʼoto te mau tamāroa i piha’i iho i te hōʼē auahi rahi tā rātou i tūʼama, ʼe mai te mau faʼatere maitaʼi atoʼa o te mau Scouts, ’ua taʼoto vau i muri i tōʼu pereo’o uira faʼauta taiha’a. I te poʼipoʼi aʼe ʼa pārahi ai au ʼe ʼa hiʼo ai i te vāhi puhaparaʼa, ’ua ʼite au i te hōʼē scout, tāʼu ïa e piʼi, ʼo Paul, e taureʼareʼa huru fifiriʼi. ’Ua ani au iāna e aha te huru ʼo tōna taʼotoraʼa, ʼe ’ua pāhono mai ʼoia, « e ʼere i te mea maitaʼi roa ».
I tōʼu anira’a nō te aha, ’ua pāhono mai ʼoia, « ’ua toʼetoʼe au ; ’ua pohe te auahi ».
’Ua pāhono atu vau, « oia mau, e pohe ihoa te auahi. ʼAita ānei tō ʼoe pute taʼoto i navaʼi i te māhanahana ? »
ʼAita e pāhonoraʼa.
I reira ’ua parau pūai mai te hōʼē atu scout, « ʼAita ʼōna i faʼaʼohipa i tōna pute taʼoto ».
’Ua ui au ma te tiʼaturi ʼore, « nō te aha ʼe Paul ? »
Vai māmū noa—i te pae hopeʼa teie te pāhonoraʼa haʼamā : « ’Ua manaʼo vau ē mai te mea eʼita vau e hōhora i tōʼu pute taʼoto, e’ita ïa vau e tūfetu faʼahou i te reira ».
Te ʼāʼamu mau : ’Ua toʼetoʼe ʼoia e rave rahi hora nō te mea ’ua tamata ʼoia i te ʼāpe e pae minuti ʼohipa. E feruri paha tātou : « Auē ïa te maʼamaʼa e ! ʼO vai ïa te nā reira ? » Tē nā reira nei tātou i te mau taime atoʼa nā roto i te mau rāveʼa ataata roa atu. ’Oia mau, tē pātoʼi nei tātou i te hōhora i tō tātou pute taʼoto vārua ’ia ʼore anaʼe tātou e rave i te taime ’ia pure ma te ʼāʼau tae, ’ia taiʼo, ’ia ora ma te itoito i te ʼevānelia i te mau mahana atoʼa ; Eʼita noa te auahi e pohe, ʼeita atoʼa rā tātou e pāruruhia ʼe e toʼetoʼe tātou i te pae vārua.
’Ia ʼore anaʼe tātou e haʼapaʼo maitaʼi i tā tātou mau fafauraʼa, e hōpoiʼa ïa nā tātou te mau hopeʼaraʼa. ’Ua aʼo te Fatu ia tātou, « ’ia ara maitaʼi ia ʼoutou iho, ’ia faʼaitoito i te haʼapaʼoraʼa i te mau parau nō te ora mure ʼore ».6 ʼE ’ua parau faʼahou ʼOia, « E’ita tōʼu nei toto e tamā ia rātou ia ʼore rātou ’ia faʼaroʼo mai iāʼu nei ».7
’Oia mau, e mea ʼōhie roa aʼe ’ia « tiʼa pāʼātoʼa atu i roto » ʼeiaha rā te tahi noa tufaʼa. ’Ia tiʼa anaʼe tātou i roto ma te tahi noa tufaʼa ʼaore rā ʼaita roa atu i roto, e tupu « te hōʼē faʼa’āhuehueraʼa i roto i te pūai » mai te hōhoʼa teata Star Wars. ʼAita tātou e tūʼati atu i te hinaʼaro o te Atua ʼe nō reira e’ita e tūʼati i te natura o te ʼoaʼoa.8 ’Ua parau Isaia :
« E au rā te taʼata ʼino i te miti faʼaea ʼore nei ; e’ita roa hoʼi e ʼore te haʼuti ; nā te reira hoʼi i faʼareru i te vari ʼe te repo.
« Aore roa o te paieti ʼore ra e hau, tē nā reira mai ra tāʼu Atua ».9
Auaʼē rā, noa atu tei hea tātou ʼaore rā i hea nā tātou, ʼaita tātou i ātea roa atu i te Faʼaora, tei parau e : « Nō reira, o te tātarahapa ʼe te haere mai iā’u mai te tamariʼi ʼaruʼaru ra, ʼo ta’u ïa e ʼite, mai ia rātou hoʼi tō te Bāsileia ʼo te Atua. Inaha, nō rātou i pūpū ai au i tōʼu tino, e rave faʼahou ai au i te reira ».10
’Ia tāmau anaʼe tātou i te tātarahapa ʼe i te tiʼaturi i te Fatu, e noaʼa ïa ia tātou te pūai ’a fāriʼi ai tātou i te haehaʼa ʼe te faʼaroʼo ʼo te hōʼē tamariʼi ʼaruʼaru,11 te faʼarahihia ʼe te paʼari nā roto mai i te hōʼē oraraʼa tei ’ī i te haʼapiʼiraʼa. ’Ua parau Ioba, « e tāmau rā te taʼata parau-tiʼa i tōna ’ēʼa, ʼe te rima viʼiviʼi ʼore ra, e tupu ā tōna itoito ».12 O Tennyson tei pāpaʼi, « tōʼu pūai mai te pūai ïa ʼo nā taʼata e hōʼē ʼahuru, nō te mea e mea mā tōʼu nei ʼāʼau ».13 ‘Ua aʼo mai te Fatu, « ’Ua tiʼa nā ʼoutou i roto i te mau vāhi moʼa ra, ʼe ʼeiaha ’ia faʼanuʼu-’ē-hia atu ».14
’Ua pohe tā māua tamaiti, o Justin, i te 19raʼa o tōna matahiti i muri aʼe i te ʼaroraʼa i te hōʼē maʼi roa. I roto i te hōʼē aʼoraʼa tāna i hōro’a i te pureraʼa ʼōroʼa hou ʼa faʼaruʼe ai ʼoia ia mātou, ’ua faʼaʼite mai ʼoia i te hōʼē ʼāʼamu tei faʼaputapū iāna nō niʼa i te hōʼē metua tāne ʼe tāna tamaiti ʼāpī tei haere i te fare toa hoʼoraʼa haʼuti ʼe tē vai ra te hōʼē pute mataʼi nō te motomoto mai te hōhoʼa o te hōʼē taʼata. ’Ua moto te tamaiti i te taʼata mataʼi tei marua ʼe tei tiʼa faʼahou mai i ni’a i muri mai i te mau tūpaʼiraʼa atoʼa. ’Ua ui te metua tāne i tāna tamaiti iti nō te aha te taʼata e tāmau noa ai i te tiʼa faʼahou mai. ’Ua feruri te tamaiti hōʼē minuti te maoro ʼe ’ua parau mai, « ʼaita vau i ʼite. Penei aʼe nō te mea tē tiʼa nei ʼoia i roto mai ». Nō te tiʼa atu « i roto roa », e tiʼa ïa ia tātou ia « tiʼa atu i roto », « noa atu e aha te tae mai ».15
Tē tiʼa nei tātou i roto ’ia tiaʼi anaʼe tātou i te Fatu ma te faʼaʼoromaʼi ’ia ʼīriti ē atu Oia ʼaore rā ’ia hōroʼa mai ia tātou i te pūai nō te faʼaʼoromaʼi i tā tātou mau tara i roto i te tino nei.16 Taua mau tara ra e maʼi paha, e hāpepa, e maʼi i te pae feruriraʼa, te pohe ’o te hōʼē taʼata i herehia, ʼe e rave rahi atu ā mau fifi.
Tē tiʼa nei tātou i roto ’ia faʼateitei anaʼe tātou i te mau rima e tārere nei. Tē tiʼa pāpū nei tātou i roto ’ia pāruru anaʼe tātou i te parau mau i mua i te hōʼē ao ʼino ʼe te materia o te au ʼore rahi nei i te māramarama, o tē parau nei i te ʼino ra e mea maitaʼi ʼe te maitaʼi ra e mea ʼino17 ’e « te faʼahaparaʼa i te feiā parau-tiʼa nō tō rātou parau-tiʼa ra ».18
E noaʼa te tiʼaraʼa i roto, noa atu te mau fifi, maoti te hō’ē ferurira’a mā, te haʼapāpūraʼa pūai ʼe te tamāhanahana nō ’ō mai i te Vārua Maitai ʼe te hōʼē hiʼoraʼa ātea tei hau ’ē atu i te ʼite taʼata nei.19 I roto i te oraraʼa mātāmua ’ua piʼi tātou ma te ʼoaʼoa nō te ʼōpuaraʼa ’ia ora i te oraraʼa tāhuti nei.20 ’Ua tiʼa pāʼātoʼa tātou i roto ʼa rave ai tātou ma te ʼoaʼoa rahi i te faʼaotiraʼa ’ia riro ʼei taʼata pāruru itoito i te ʼōpuaraʼa ʼa tō tātou Metua i te Ao ra. Teie te taime ’ia tiʼa mai i niʼa ʼe ’ia pāruru faʼahou i Tāna ʼōpuaraʼa.
’Ua pohe iho nei tōʼu metua tane e 97 matahiti te paʼari. ’Ia ani anaʼe te tahi taʼata iāna e aha tōna huru, teie tāna pāhonoraʼa tāmau, « i niʼa i te hōʼē fāito 1–10, tei niʼa vau i te fāito 25 ! » Noa atu eʼita e nehenehe faʼahou i teie nei taʼata herehia ’ia tiʼa i niʼa ʼaore rā ’ia pārahi, ʼe tei fāriʼi i te fifi rahi nō te paraparau, tera noa ihoa tāna pāhonoraʼa. ’Ua tiʼa noa ʼoia i roto.
I tō tōʼu pāpā 90ra’a matahiti, tei te tauraʼa manu reva māua ʼe ’ua ani au iāna mai te mea e tiʼa iāʼu ’ia tiʼi i te hōē pārahiraʼa turaʼi nōna. ’Ua parau ʼoia, « ‘aita, e Gary—penei aʼe ’ia rūʼau vau ». ʼE e parau faʼahou mai ʼoia, « e mai te mea e rohirohi au i te haere avae, e nehenehe noa tāʼu e horo ». Mai te mea e’ita ʼe nehenehe ia tātou ’ia tiʼa roa i roto i te ’ēʼa tā tātou e haere ra i teie taime, penei aʼe e tiʼa paha ïa ia tātou ’ia horo ; e tiʼa paha ia tātou ia faʼa’āfaro faʼahou i tō tātou tere. E tiʼa paha ia tātou ’ia ho’i roa i muri. E tiʼa paha ia tātou ’ia tuatāpapa pūai atu ā, ia pure uʼana atu ā, ʼaore rā ’ia vaiiho i te tahi mau mea ’ia nehenehe ia tātou ’ia tāpeʼa noa mai i taua mau mea faufaʼa rahi mau. E tiʼa paha ia tātou ’ia faʼaru’e i tō te ao ’ia nehenehe ia tātou ’ia tāpeʼa atu i niʼa i te ora mure ʼore. ’Ua taʼa i tōʼu metua tāne te reira.
’A tāvini ai ʼoia i roto i te nuʼu moana i roto i te Tamaʼi II ʼo te Ao nei, tē vai ra taua mau taʼata i roto i te fare rahi21 ʼe te aʼano tei tāhitohito i tōna mau tiʼaturiraʼa ; ’ua haʼapaʼo mai rā e piti ʼo tōna mau hoa ʼihitai, Dale Maddox ʼe Don Davidson. ’Ua ui rāua, « e Sabin, nō te aha ʼoe i taʼa ʼē ai i te mau taʼata atoʼa ? E tiʼaraʼa morare teitei tō ’oe ʼe ʼaita ʼoe e inu, e puhipuhi i te ʼavaʼava, ʼaore rā e tuhi, ʼe e vai hau ʼe e ʼoaʼoa noa ʼoe ».
ʼAita te hiʼoraʼa maitaʼi ʼo tōʼu metua tāne i tūʼati i te mea tei haʼapiʼihia ia rātou nō niʼa i te mau Momoni, ʼe ’ua nehenehe i tōʼu metua tāne ’ia haʼapiʼi ʼe ’ia bāpetizo i nā hoa ʼihitai toʼopiti. ’Ua pe’ape’a roa nā metua o Dale ’e ’ua fa’a’ara iāna ē ’ia haere ’oia i roto i te ’Ēkalesia, e mo’e ato’a tōna hoa here, o Mary olive, tera rā ’ua fārerei teie tamahine i te mau misiōnare nā roto i tāna anira’a ’e ’ua bāpetizo-ato’a-hia
Fātata te hoperaʼa te tamaʼi, ’ua piʼi te peresideni Heber J. Grant i te mau misiōnare, ʼe te tahi mau tāne tei faʼaipoipohia. I te matahiti 1941, ’ua faʼaoti ʼo Dale ʼe tāna vahine faʼaipoipo, ʼo Mary Olive, e ’ia tāvini o Dale noa atu ē te tiaʼi ra rāua i tā rāua tamariʼi mātāmua. ’Ua fānau mai rāua i muri mai e iva tamariʼi, e toru tamāroa ʼe e ono tamāhine. ’Ua tāvini nā iva tamariʼi atoʼa i te misiōni, i muri mai ’ua tāvini atoʼa o Dale ʼe Mary Olive e toru misiōni. ’Ua tāvini atoʼa e rave rahi mau tātini moʼotua. E piti ʼo tā rāua mau tamāroa, ʼo John ʼe Matthew Maddox, ’ei melo i teie nei nō te pupu hīmene ’a te Fare Menemene, mai ia Ryan, te hunōʼa tāne ʼa Matthew. ’Ia tai’ohia e 144 ta’ata te ’utuāfare Maddox i teie nei ’e ’ua riro ’ei hi’ora’a fa’ahiahia tei « roto rātou tā’āto’a ».
I tō mātou hiʼo-haere-raʼa i te mau parau ʼa tōʼu nei pāpā, ’ua ʼite mātou i te hōʼē rata nā Jennifer Richards, te hōʼē ʼo nā tamāhine e pae ʼa te tahi atu hoa ʼihitai ʼo Don Davidson. ’Ua pāpaʼi ʼoia : « ’Ua faʼataui tō ’oe parau-tiʼa i tō mātou nei oraraʼa. ʼE mea fifi ’ia taʼa e aha ra ïa te huru ʼo tō mātou oraraʼa ʼe ʼaita te ʼĒkalesia. ’Ua pohe tōʼu pāpā ma te here i te ʼevānelia ʼe te tamataraʼa ’ia ora i te reira e tae atu i te hopeʼa ».22
E mea fifi ’ia fāito i te pūai o te maitaʼi o te noaʼa i te taʼata tātaʼitahi nā roto i te tiʼa-pāpū-raʼa i roto. ’Ua pātoʼi tōʼu metua tāne ʼe e piti ʼo tōna mau hoa ʼihitai ’ia faʼaroʼo i te feiā i roto i te fare rahi ʼe te ʼāʼano o te toro ra i te rimarima nō te tāhitohito.23 ’Ua ʼite rātou ē e mea maitaʼi aʼe ’ia peʼe atu i tei Hāmani ʼeiaha rā i te taʼata.
’Ua nehenehe i te ʼāpōsetolo Paulo ’ia faʼaʼite mai i tō tātou nei ʼanotau ʼa parau ai ʼoia ia Timoteo ē « ʼo tei ʼore i haʼapaʼohia e te tahi pae ra, ʼe ’ua ʼohipa ’ē aʼe nei i te parau maʼamaʼa ra ».24 E rave rahi te parau maʼamaʼa e tere ra nā te ao nei i teie nei mahana. ʼO te ’āparauraʼa ïa a te feiā i roto i te fare rahi ʼe te ʼāʼano.25 E mea pinepine te reira i te fā mai mai te hōhoʼa ʼo te ʼotoheraʼa nō te faʼatiʼa i te ʼino ʼaore rā nō te faʼaʼite hua mai ē te faʼaātea ’ē nei rātou ia rātou iho i te ʼevanelia nō te tere vitiviti atu i te ’ēʼa hape. E tae mai te reira i te tahi mau taime mai roto mai i te feiā tei ʼore i rave i te mau mea e tītauhia ’ia « tiʼa pāpū atu » ʼe tei hinaʼaro i te peʼe atu i te taʼata tino nō te pātoʼi atu i te peropheta.
Auaʼe rā ’ua ʼite tātou ē e aha te hopeʼaraʼa nō te feiā haʼapaʼo maitaʼi. ’Ia tiʼa anaʼe tātou « i roto roa », tei ia tātou hoʼi te haʼapāpūraʼa ē « tē faʼatupu nei te mau mea atoʼa i te maitaʼi nō te feiā hinaʼaro i te Atua ».26 Mai tā Elder Neal A. Maxwell i parau, « ’eiaha e fē’a’a, ’a ora noa ma te parau ti’a ».27
’Ua haʼapiʼi tōʼu metua hoʼovai tāne i BYU, e mea au roa nāna te haʼutiraʼa popo ʼa BYU eʼita rā ʼoia e tae e mātaʼitaʼi i tā rātou mau haʼutiraʼa nō te rahi o tōna faʼaʼoromaʼi ʼore ’ia tiaʼi i te hopeʼaraʼa o te haʼuti. ’Ua tupu i muri mai te hōʼē mea faʼahiahia ; ’Ua hāmanihia te VCR (’āfata haruharu ripene), i nehenehe ai iāna ’ia haruharu i te mau haʼutiraʼa. Mai te mea e rē BYU, e mātaʼitaʼi ïa ʼoia i te ripene tei haruharuhia ma te tiʼaturiraʼa pāpū nō niʼa i te hopeʼaraʼa ! Mai te mea ’ua faʼahape-tiʼa-ʼore-hia rātou, ʼaore rā ’ua pēpē, ʼaore rā tei muri te taiʼo i te tufaʼa hopeʼa, e’ita ʼoia e haʼapeʼapeʼa nō te mea ʼe manuia ihoa rātou ! E parau paha ʼoutou ē e « tiaʼira’a pāpū tōna ! »28
Mai te reira atoʼa tātou. ’Ia haʼapaʼo anaʼe tātou, e nehenehe atoʼa ia tātou ’ia pāpū ʼe e faʼatupu mai te mau mea atoʼa i te maitaʼi nō tātou i te pae hopeʼa. Mea pāpū maitaʼi te mau parau fafau ʼa te Fatu. ʼAita teie e parau nei ē e mea ʼōhie teie fare ha’api’ira’a teitei tāhuti ʼaore rā ʼaita ʼe rahi te roimata, mai tā Paulo rā i pāpaʼi « O te mau mea ʼaore i hi’ohia e te mata ra, ʼaore i faʼaroʼohia e te tari‘a ra, ʼaore hoʼi i ’ō i roto i te ʼāʼau ʼo te taʼata ra, ʼo tā te Atua ïa i vaiiho nō te feiā i hinaʼaro iāna ra ».29
Te mau taea’e ’e te mau tuahine, ʼaore e taʼata i hara ananahi. ’Ia rave na tātou i te mau faʼaʼāfaroraʼa e tītauhia nō te tere ʼe ’ia hiʼo anaʼe tātou ma te tiʼaturi rahi ʼe te faʼaroʼo. ’Ia « tiʼa mai tātou i roto » ma te itoito ʼe « te tāʼātoʼaraʼa ». ’Ia vai mā nā ’e ’ia vai itoito nā tātou i te pārururaʼa i te ʼōpuaraʼa ʼa te Metua ʼe te misiōni ʼa Tāna Tamaiti, tō tātou Faʼaora. Tē fa’a’ite atu nei au ia ’outou tō’u ’itera’a ē tē ora nei tō tātou Metua, ē o Iesu te Mesia, ’e e mea mau te fa’anahora’a rahi nō te ’oa’oa. Tē pure nei au ’ia vai mai te mau ha’amaita’ira’a hanahana a te Fatu i ni’a ia ’outou ’e tē nā reira nei au nā roto i te iʼoa ʼo Iesu Mesia, ’āmene.