2017
Fili ke Hoko ʻo Faivelengá
August 2017


Fili ke Hoko ʻo Faivelengá

ʻE lava ke ʻaonga lahi kiate koe ‘a e ngaahi fili ko ʻení ʻe fā.

ʻĪmisi
walking down a dirt road

Ko e taha ʻo e ngaahi faingataʻa lahi taha ne u fehangahangai mo ia ʻi heʻeku tupu hake ko ha kiʻi tamasiʻi ʻi Kuatemalá, ko e masivá—masiva fakalaumālie koeʻuhí naʻe ʻikai ke mau ʻilo ʻa e ongoongoleleí mo e masiva fakatuʻasino ʻi he siʻi ʻa e paʻangá. Naʻe mālōlō ʻeku faʻeé ʻi hoku taʻu nimá, ʻa ia ko ʻeku tamaí tokotaha pē naʻá ne ohi hake ha fānau kei iiki ʻe toko fā. Koeʻuhí naʻe loto ʻeku tangataʻeikí ke mau nofo fakataha kotoa pē, naʻe pau ke ne vahe mai ha niʻihi ʻo e ngaahi fatongia fakaʻapí kiate kimautolu fānaú.

Ko au naʻe lahi tahá pea ko e ngāue ne vahe mai ke u faí ko hono teuteu e meʻakai hoʻataá mo e maʻu meʻatokoni efiafí maʻá e fāmilí he ʻaho kotoa pē. Naʻe faingataʻa ʻi he kamataʻangá, ka naʻá ku ako ha ngaahi founga kehekehe ʻo e feimeʻatokoní. ʻI he ʻaho kotoa pē, ne tuku mai ʻe heʻeku tangataʻeikí ha sēniti ʻe 25 ke fakatau e meʻakaí. Te u fakatau ha pauni piini sēniti ʻe 6 mo e pauni laise sēniti ʻe 7. Hili ia pea te u fakatau mai ha malala sēniti ʻe 5 ʻa ia naʻá ku fakaʻaongaʻi ke ngaohi ʻaki ‘a e meʻa kotoa pē, sēniti ʻe 2 ki hono tafunaki, mo e tōtia sēniti ʻe 5. Naʻá ku fai ʻeni he ʻaho kotoa pē, pea naʻa mau kai laise mo e piini mo e tōtia he ʻaho kotoa pē. Neongo naʻe ʻikai lahi e sēniti ʻe 25 he taimi ko iá, ka naʻe founga pehē ʻemau moʻuí.

Ko e meʻa faingataʻá ʻa e mavahe ko ia mei he tūkunga masivesivá. Pea ʻoku makatuʻunga kotoa ia ʻi he ngaahi filí—ko e fili ko ia ke fai ha meʻa ke toe lelei ange ai ʻeku moʻuí. ʻOku tau fakahoko maʻu pē ha ngaahi fili fakafoʻituitui maʻatautolu ʻo aʻu ki he ngaahi taimi ʻoku tau pehē ai ʻoku ʻikai ke tau fakahoko iá. Hangē ko ʻení, ʻoku tau fili ke tui. ʻI he taimi ʻe niʻihi te tau ongoʻi puputuʻu ʻi heʻetau fehangahangai mo e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi ʻe he māmaní mo e meʻa ʻoku akoʻi ʻe Sīsū Kalaisí. Ka ko e maʻuʻanga tokoni lelei taha ke ne tataki ʻetau moʻuí ko e tokāteline ʻo Sīsū Kalaisí. ʻI heʻeku fai ha ngaahi fili naʻe makatuʻunga ʻi he tokāteline ko ʻení, naʻá ku ongoʻi e toʻukupu ʻo e ʻEikí ʻi heʻeku moʻuí.

ʻOku ou fie vahevahe mo kimoutolu ha ngaahi fili ʻe fā naʻe fuʻu ʻaonga lahi ki heʻeku moʻuí. Kapau te ke fai e ngaahi fili tatau pē ko ʻení mo piki maʻu kiate kinautolu, te nau hoko ko ha tāpuaki kiate koe foki: (1) ko e fili ke papitaisó, (2) ko e fili ke tui kia Sīsū Kalaisi pea kei mālohi he Siasí, (3) ko e fili ke falala ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí, pea (4) ko e fili ke faivelenga pea muimui ki he faleʻi ʻa e kau palōfitá.

Ko e Fili ke Papitaisó

ʻĪmisi
baptism

ʻI hoku taʻu 12, naʻe kamata hono akoʻi au mo hoku ngaahi tokouá mo e tuofāfiné ʻe he kau faifekaú. ʻI he kamataʻangá naʻe ʻikai kau mai ʻeku tangataʻeikí. Naʻá ne tangutu pē ʻi ha loki ʻi mui ʻi ha puipui ʻo fanongo. Ka naʻá ne lau ha kiʻi tohi tufa ‘a e Siasí naʻe fakamatalaʻi ai e founga ʻe lava ai ha tangata mo ha fefine ʻo mali ʻaki e mafai totonú pea nofo fakataha ʻo taʻengata. Naʻe maʻu ʻene tokangá ʻe he meʻá ni koeʻuhí neongo naʻe ʻosi mālōlō ʻa hono uaifí, ka te ne lava ʻo toe fakataha mo ia. ʻI he taimi pē naʻá ne ako ai e meʻá ni, naʻá ne fakakaukau ke papitaiso. Pea naʻa mau papitaiso kotoa ko ha fāmili.

Naʻe hoko e fakakaukau foʻou naʻe ʻomi ʻe he ongoongoleleí ke tokoniʻi au ke ʻiloʻi ai ʻe malava ke aʻusia ha ngaahi meʻa lelei ange ʻi he moʻuí kapau te u ngāue mālohi mo talangofua. Naʻá ku fai ha fili fakataautaha ke u fai e meʻa pē naʻe fie maʻú ke u nofo ʻi he hala ʻo e ʻEikí.

Ko e Fili ke Tui kia Sīsū Kalaisi mo Kei Mālohi he Siasí

ʻOku ou manatuʻi pē ʻeku fai ha palōmesi peheni ʻi ha ʻaho ʻe taha lolotonga ʻeku tangutu ʻi ha falelotu, ʻo tatali ki ha ouau papitaiso ke kamata. Lolotonga ʻeku fakalaulauloto ki he tokāteline ʻo Kalaisí, naʻe kamata ke u maʻu ha ngaahi ongo mālohi ʻo e fiefiá ʻo fakahā mai naʻe moʻoni e meʻa kotoa pē kuó u ako mei he kau faifekaú. ʻI he momeniti ko iá, naʻá ku tukupā fakalongolongo pē ki he ʻOtuá ke falala maʻu ai pē kiate Ia mo mālohi ʻi Hono Siasí ʻi he kotoa ʻo ʻeku moʻuí kapau ʻe fie maʻu ke hokohoko atu pē ʻeku maʻu e fiefia ʻoku maʻu mei he Laumālie Māʻoniʻoní. Kiate au, ko e palōmesi ko ení naʻe ʻikai ngata pē ʻi he maʻulotu he uike kotoá, kae falala foki ki he tokāteline ʻa e ʻEikí, ʻa e ngaahi folofolá, kau palōfita moʻuí, pea tautautefito ki hoku Fakamoʻui, ko Sīsū Kalaisí.

Ko e Fili ke Falala ki he Ngaahi Talaʻofa ʻa e ʻEikí

Naʻá ku fakahoko kei siʻi ʻa e fili mahuʻinga ko ʻeni ke falala ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí. Talu mei ai, mo ʻeku fakamoʻoniʻi e ʻaonga ʻaupito ʻeku filí kiate aú. Ko e taimi kotoa pē naʻá ku veiveiua ai pe ʻi ai haʻaku fehuʻi, naʻá ku fakakaukau ki he tukupā ko ia naʻá ku faí pea u fakahoko ʻeku ngaahi filí ʻo makatuʻunga ʻi he tukupā ko iá. ʻI hoʻo fili kimuʻa ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui te ke moʻui ʻakí, te ne tokoniʻi koe ke ke fai e ngaahi fili totonú ʻi he taimi ʻoku hoko mai ai ‘a e veiveiuá pe ngaahi palopalemá.

Naʻe ʻi ai haʻaku aʻusia fakangalongataʻa ʻi he tefitoʻi moʻoni ko ʻení heʻeku kei akó. Naʻá ku ngāue mālohi maʻu pē ʻi he akó ke feinga ke u ako mo teuteu ki he kahaʻú. Naʻá ku ʻiloʻi kapau te u mavahe mei he moʻui masivesivá, kuopau ke u kumi ha ngāue maʻuʻanga moʻui te ne fakaava e matapā ki ha ngaahi faingamālie foʻou ʻi he moʻuí. Naʻá ku ʻilo foki kuopau ke tukutaha ʻeku tokangá ki he akó kae lava ke maʻu e faʻahinga ngāue maʻuʻanga moʻui ko ʻení.

Neongo e mahuʻinga moʻoni ʻa e akó kiate aú, ka naʻá ku fai ha fili fakatāutaha ke u fakaʻehiʻehi mei he ako he ʻaho Sāpaté. Naʻá ku ʻiloʻi ʻi heʻeku hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí, naʻe ʻosi folofola mai ʻa e ʻEikí ko e Sāpaté ko Hono ʻaho ia, kae ʻikai ʻatautolu. Naʻá ku feinga ke fai ha ngaahi fili ʻoku ʻi ai hono taumuʻa fekauʻaki mo e meʻa te u fai ʻi he ʻaho makehé ni. Ka neongo ia, naʻe ʻi ai ha ngaahi taimi naʻe ʻahiʻahiʻi au ke u fakangaloku ʻeku ngaahi laó, tautautefito ki he taimi teuteu ki ha sivi. Naʻá ku faʻa fakakaukau, “ʻOku ʻikai kovi ia; ko e kiʻi ako pē. Te u lava pē ʻo ʻalu ki he lotú ʻi he pongipongí pea ako ʻi he hoʻataá mo e efiafí.”

Ka ʻi heʻeku manatuʻi e palōmesi ne u fai ke u tuʻu mālohi mo faivelenga ki he faleʻi ʻa e kau palōfita ʻa e ʻEikí, naʻe faingofua ange ke u nofo maʻu ʻi heʻeku filí ʻo ʻikai ako ʻi he ngaahi ʻaho Sāpaté kae fakaʻaongaʻi ʻa e ʻaho ʻo e ʻEikí ki he ngāue tokoni mo e moihuú. Naʻá ku ʻosi fakakaukau ke u faivelenga, pea kiate au ko ha founga pē ia ʻo hono fakaʻuhingaʻi ʻo e meʻa kuo folofola ʻaki ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo e ʻaho Sāpaté pea mo hono fakaʻaongaʻi ʻEne faleʻí ki he lelei taha te u lava ʻi heʻeku moʻuí.

Naʻe iku ʻo ola lelei ʻaupito ʻeku akó peá u maʻu ha ngāue maʻuʻanga moʻui naʻe tokoni ke u tokonaki maʻa hoku fāmilí. ʻOku ou ʻiloʻi koeʻuhí ko ʻeku tauhi ʻeku palōmesi ki he ʻEikí, naʻá Ne tāpuakiʻi au ke u lava ʻo maʻu ha moʻui ʻoku lelei angé.

Ko e Fili ke Kei Faivelenga ai pē mo Muimui ki he Faleʻi ʻa e Kau Palōfitá

Ko e tauhi faivelenga ki he ʻEikí, kiate kitautolu takitaha, ʻoku makatuʻunga ia ʻi he lahi ʻetau tui fakatāutaha ko Sīsuú ko e Kalaisí ia, pea ko kinautolu naʻa nau hiki e folofolá naʻe ueʻi fakalaumālie kinautolu ʻe he ʻOtuá, pea ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e kau tamaioʻeiki moʻoni kinautolu ʻa e ʻOtuá. ʻI heʻeku ʻiloʻi ʻoku kei maʻu ʻa e fakahaá ʻi hotau kuongá pea naʻe ui ʻa e kau palōfitá ʻe he ʻOtuá, ʻoku faingofua ange ai e tuʻu maʻu ʻi he ongoongoleleí ʻi he taimi ʻokú te foua ai e ngaahi tūkunga faingataʻá.

He ʻikai teitei hohaʻasi koe ʻe he ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ʻulungaanga pe ngaahi ʻekitivitī ʻoku taau pe ʻikai tāú, ʻo kapau te ke lava ʻo fakatupulaki ʻa e faʻahinga loto-falala ko ʻení. Ko e ngaahi hohaʻá ni kotoa ʻe tali ia ʻi hoʻo fekumi ki he ngaahi talí ʻi he tui ʻo fakafou ʻi he ngaahi folofolá, Laumālié, mo e kau palōfitá—ko e kau tamaioʻeiki kuo fili ʻa e ʻOtuá.

Paaki