O Lesona e Lima mo le Autalavou Matutua mai i Aposetolo Talavou

Saunia e Matthew C. Godfrey

Matagaluega o Talafaasolopito a le Ekalesia

O le a se mea e mafai ona tatou aoao mai aafiaga o uluai Aposetolo o le Toefuataiga?

Sa i ai i le va o le 23 ma le 35 tausaga le matutua, peitai sa latou fesoasoani e sui le lalolagi. O uluai Aposetolo o le Ekalesia toefuataiina sa talavou. Sa lagona e nisi le faatauvaa. Sa faia e nisi ni mea sese. Ae sa latou faia uma lava se eseesega. O ni lesona nei se lima e mafai ona tatou aoao mai i o latou aafiaga?

1. E Le Faapea e Tatau ona E Lagona Ua Lava Lou Lelei E te Agavaa Ai

Sa lagona e Heber C. Kimball le faatauvaa ina ua ia maua lona valaauga i le Korama a Aposetolo e Toasefululua ia Fepuari 1835. Sa lei atoa le tolu tausaga talu ona i ai i le Ekalesia ma sa na o le 33 tausaga o lona soifua.

“Sa mamao lava mai lou manatu,” o le saunoaga lea a Heber i se taimi mulimuli ane.¹ Ae sa naunau o ia e talia le valaauga, ma i le faamanuiaga o lona faauuga, sa tau atu ai ia te ia “e faitau miliona” o le a“liliu mai e ala i lana faatosinaga.”²

I le avea ai ma se Aposetolo, e lua ni misiona na maoae le faamanuiaina sa ia auauna atu ai i Egelani. Sa ia faaliliuina se anoano o tagata o o latou tupuaga lea atonu ua fia miliona lo latou aofai i le aso. Mo Heber, o le agai i luma e ui ina sa ia lagona na itiiti se mea sa ia te ia e tuuina atu, na faamanuiaina ai o ia ma le toatele o isi.

2. E Faamatalaina i Tatou i Faaiuga, Ae Le o Tulaga

Sa sola ese Thomas B. Marsh mai [lona] aiga i New Hampshire i le 14 o ona tausaga. Sa faigaluega o ia o se tagata faifaatoaga i Vermont; o se laulau’aiga i Albany, Niu Ioka; i se faletalimalo i le Aai o Niu Ioka; ona avea ai lea o se auauna i Long Island. Sa le mautu ona tulaga se’i oo i le taimi na feiloai ma faaipoipo ai ia Elisapeta Godkin.

Sa faapea ona taialaina i laua ma Elisapeta e le Agaga i Niu Ioka i sisifo. O iina, sa la faalogo ai e uiga i le Tusi a Mamona. Sa vaai Tomasi i kopi o itulau muamua e 16 a o aveese mai i le masini lomitusi, ma sa faataga o ia e le lomitusi e faitau le itulau na uma ona siaki. O le talitonu ai, o le tusi e mai le Atua, sa filifili ai Tomasi e auai i le Ekalesia. Sa papatisoina o ia i le aso 3 o Setema, 1830.³

Sa talai atu e Tomasi le talalelei i eria eseese. Sa ia onosaia faafitauli ina ua tutuliese faamalosi ai le Au Paia mai le Itumalo o Jackson, Misuri, ia Novema, 1833. Sa avea o ia ma se uluai sui o le au fautua maualuga a Misuri ina ua faatulagaina ia Iulai 1834. Ina ua mavae lona valaauga o se Aposetolo ina ua 34 tausaga o lona soifua, sa avea loa o ia ma Peresitene o le Korama a le Toasefululua. E ui ina sa ia puipuia ma le faamaoni Iosefa Samita e faasaga i tagata tetee i taimi ua sola, ae sa iu ina faaseseina foi Tomasi lava ia. I le 1838 sa ia filifili ai e tuua le Ekalesia.⁴

Mai ia Tomasi Marsh e mafai ona tatou aoao ai, e le tatau ona taofia e tulaga le mautu i tatou mai faamanuiaga o le talalelei—pe mai le faamanuiaina o olaga o isi.

3. Ia Faaeteete: E Le Faapea a Lelei Tele se Tagata ona Le Pau Lea

O Lyman Johnson o le tagata aupito laitiiti lea o i latou na valaauina—sa 23 ona tausaga ma le fa masina i le taimi lea. Na faauuina o ia o se faitaulaga sili i na o ni nai aso talu ona atoa lona 20 i le 1831, ma na uma ona ia auauna atu i ni misiona mo le Ekalesia. Ao i ai i se tasi o nei misiona, sa ia talai atu ai se lauga na manatuaina o se “tasi o molimau aupito sili ona mamana e faatatau i le misiona a Iosefa Samita, ma le galuega maoae o aso e gata ai.”⁵

O le mea e faanoanoa ai, sa lei umi le auaunaga a Lyman o se Aposetolo. I le taimi o le vevesi i tulaga o le tamaoaiga i Katelani, Ohaio, i le 1837, sa liliu ma tetee atu ai o ia ia Iosefa Samita. Sa tape le igoa o Lyman [mai le Ekalesia] i le 1838.

E tusa lava po o le a le lelei na mafai ona ia talai atu ai, e tusa lava po o le a le tofi sa ia umia i le Ekalesia, sa liliuese lava Lyman. Fai mai Polika Iaga, na toe tautino mulimuli ane e Lyman e faapea, maimau pe ana mafai ona ia talitonu pea i le talalelei: “Sa tumu au i le olioli ma le fiafia. … Sa ou fiafia i le ao ma i le po. … Ae o lenei ua pogisa, tiga, faanoanoa, ma pagatia e le gata mai.”⁶

4. E Le Faamautinoa Mai e le Usiusitai o le a Faigofie [le Olaga], ae e Matuai Aoga Lava

Ina ua uma ona faauuina Parley P. Pratt o se Aposetolo, o Oliva Kaotui, o se tasi o i latou sa tofia e fesoasoani e filifili le Au Aposetolo, sa [ia] tuuina atu se tiutetauave faapitoa ia Parley, ma faapea atu, o le a “oo i faafitauli lava e tasi ia na oo i Aposetolo anamua, i le faataunuuina o lana auaunaga.” Sa fai mai o ia o le a fetaiai Parley “ma falepuipui malolosi ma toese faanoanoa,” ae e le tatau ona faavaivai o ia i na tulaga, aua o tofotofoga o le a mafai ai ona ia “maua le mamalu” na teuina mo ia e le Alii.⁷

Sa mulimuli le soifuaga o Parley i lena mamanu. Sa i ai taimi na feagai ai o ia ma le mativa leagafaia. Sa tauemuina ao ia talai atu le talalelei. Sa faafalepuipuiina o ia i le 1838 ma le 1839 i tuuaiga o se taunuuga o faafitauli na feagai ma tagata o le Ekalesia i Misiuri. Ae sa maua foi e Parley faamanuiaga sa folafolaina atu e Oliva. Sa ia tusia i se taimi e lei umi talu ona tatala mai le falepuipui, “O loo matou malolosi, ma manuia tele i le Alii, i le mavae ai o o matou faafitauli uma.”⁸

5. E Le Taua le Matua ae o le Faatuatua

O Orson Pratt, o le uso o Parley, o le tagata lea sa lona lua le laitiiti o le Au Aposetolo. Na faauuina i le 23 [o ona tausaga], sa na o ni nai vaiaso na matua ai ia Lyman Johnson. O le tautua na uma ona tuuina atu e Orson i le Ekalesia ua tuuina mai ai se faataitaiga sili o le auala e mafai ona avea ai le autalavou matutua ma malosiaga mo le lelei.

Sa papatiso Orson i le aso 19 o Setema, 1830—o lona aso fanau lona 19. I se taimi puupuu mulimuli ane, na maua ai e Iosefa Samita se faaaliga mo ia na faapea mai, o Orson o se atalii o le Atua, na faamanuiaina o ia ona sa talitonu, ma o lona tiutetauave o le talaiina o le talalelei (tagai i le MF&F 34:3–6). O lea, sa tele ni misiona na auauna atu ai Orson, e aofia ai se misiona se tasi faatasi ma Lyman Johnson i le 1832, lea sa la papatisoina ia le toeitiiti 100 o tagata ma faauuina ni isi o toeaiina.

Ina ua valaauina Orson e avea ma se Aposetolo, sa lei i ai o ia i Katelani. I le aso 23 o Aperila, 1835, i le aai o Kolomupasa, sa ia iloa ai sa manaomia lona i ai i se fonotaga i Katelani i le aso 26 o Aperila.

Sa alu faavave o ia iina e aunoa ma le iloaina o le faamoemoega o le fonotaga. Ma lona le iloaina ua valaauina o ia o se Aposetolo, sa ia savali atu ai i totonu a o “tatalo ma talotalo [le aofia] mo lona taunuu atu.”⁹ O le lagonaina o le lagolagosua o le Au Paia, na talia ai e Orson lona valaauga.

I le avea ai ma se Aposetolo, sa ia saunia ai se tamaitusi na i ai le uluai tala na lomiaina o le Uluai Faaaliga a Iosefa Samita. I le avea ai o se paionia i le 1847, sa ia tausia ai se faamaumauga auiliili o le savaliga umi i sisifo. Sa ia tusia foi le tele o tamaitusi a faifeautalai ma sa o se puipui malosi o le Tusi a Mamona.

Ua Ese Aso Nei … Po o Ua Ese Ea?

E tele itu, ua ese ai le autalavou matutua i aso nei nai lo le mea sa i ai i le 1835. Ae peitai, o nei lesona e mafai ona fesoasoani i le autalavou matutua i aso nei i a latou taumafaiga e ola e tusa ai ma o latou gafatia. O se aotelega lenei:

Afai e te lagonaina le faatauvaa, ia agai pea i luma.
E tofu tagata uma ma luitau. E mafai ona e foia ou luitau.
O le a sili atu lou fiafia pe a tumau lou toaga i le Ekalesia.
Tumau i le tuuto. Ia usitai ma faamaoni. O le a oo mai faamanuiaga.
O loo ia te oe se mea taua e tuuina atu. O loo faamoemoe mai le Alii Ia te oe.