Yalayala Tawa Yavalati Rawa vei Jisu Karisito

Mai vei Elder Dale G. Renlund

Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua

E sureti keda tu na Kalou me da biuta tani vakataucoko sara na noda ivalavala makawa ka tekivuna e dua na bula vou vei Karisito.

Ena Epereli sa oti a noqu na madigi meu vakatabuya na Valetabu e Kinshasa ena Democratic Republic e Koqo.¹ E sega ni tukuni rawa na reki keimami vakila o ira na kai Koqo kei au ena kena vakatabui e dua na valetabu ena nodra vanua.

O ira era curuma na Valetabu e Kinshasa era na raica e dua na droini taumada ka vakatokai na Savu ni Koqo.² E vakananumi ira vakabibi na daulako-i-valetabu me baleta na yalayala tawa yavalati rawa e gadrevi mera vakataudeitaki ira kina kivei Jisu Karisito ka muria na sala ni veiyalayalati ni ituvatuva i Tamada Vakalomalagi. E veikacivi na savu ka vatakilai ena droini ki na dua na itovo ka a matau tu ena kedra maliwa na saumaki ki na Lotu va‑Karisito eliu e Koqo sivia e dua na senitiuri sa oti.

Ni bera nodra saumaki, era a qarava tu na veika mate, tawa lotu, ka vakabauta ni tu ena veika oqori na kaukauwa vakalou.³ Ni ra saumaki oti, e vuqa era a lako ena dua na ilakolako vakalotu ki na dua vei ira na savu tawawiliki rawa ena Uciwai na Koqo, me vaka na Savu na Nzongo.⁴ Era viritaka nodra matakau ceuceu ki na loma ni savu me ivakatakilakila vua na Kalou kei ira na tani ni ra sa biuta laivi na nodra vei itovo makawa ka ra sa ciqomi Jisu Karisito. Era sega ni viritaka nodra matakau ceuceu ki na loma ni wai maravu, vovodea; ia era viritaka yani ki na wai codrocodroa ni dua na savu vakaitamera, ka ra na sega ni vueti rawa mai kina na veika oqori. Na ivalavala eso oqori e sa dua na ivakadinadina ni dua na yalayala vou e tawa yavalati rawa vei Jisu Karisito.

O ira na tamata ena veivanua kei na yabaki tale eso era vakaraitaka nodra yalayala vei Jisu Karisito ena sala tautauvata eso.⁵ O ira na tamata ni iVola i Momani ka vakatokai na Anitai-Nifai-Liai era a “biuta tani sara na nodra iyaragi ni veisaqasaqa,” ka buluti ira “ena qara titobu” me “ivakadinadina vua na Kalou … ni ra na sega tale ni tauri iyaragi.”⁶ Ena nodra cakava oqori, era a yalataka mera muria na ivakavuvuli ni Kalou ka sega sara ni tu vakasuka ena nodra yalayala. Na yalayala oqo e itekitekivu ni “saumaki vua na Turaga” ka sega ni lutu tani tale.⁷

Na “saumaki vua na Turaga” e kena ibalebale na veisau mai na dua na ivalavala, e lewai mai na dua na ivakarau makawa ni vakabauta, ka vuki yani ki na dua na kena e vou e yavutaki ena vakabauta na ituvatuva i Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito kei na Nona Veisorovaki. Na veisau oqo e levu cake sara mai na ciqomi vaka vakasama ni ivakavuvuli ni kosipeli. E bulia na noda kilai, veisautaka na kilai ni ibalebale ni bula, ka veimuataki ki na dua na yalodina tawa veisau rawa kivua na Kalou. Era seyavu yani na veigagadre vaka tamata yadua ka veibasai ki na kena e gadrevi me veivakataudeitaki kivua na iVakabula ka muria na sala ni veiyalayalati ka vakaisosomitaki mai na dua na inaki dei me vakarorogo ki na loma i Tamada Vakalomalagi.

Na saumaki kivua na Turaga e tekivu ena dua na yalayala tawa yavalati rawa kivua na Kalou, ka muria yani na noda cakava na yalayala oya me tiki ni noda bula. Na vakatautaukeni keda ki na dua na yalayala vaka oqori e dua na ituvatuva ni bula taucoko ka gadrevi kina na yalovosota kei na yalo dauveivutuni tikoga. E muri, ena yaco na yalayala oqo me tiki ni noda bula, teivaki dei ki na noda kilai keda vakai keda, ka tiko vakadua ena noda bula. Ia me vaka ga ni da sega sara ni guilecava na yacada se cava ga eda vakasamataka tiko, eda sega sara ni guilecava vakakina e dua na yalayala ka sa ceuti tu ki na yaloda.⁸

E sureti keda tu na Kalou me da biuta tani vakataucoko sara na noda ivalavala makawa ka tekivuna e dua na bula vou vei Karisito. E yaco oqo ni da taracake noda vakabauta na iVakabula, ka dau tekivu ena rogoci ni nodra ivakadinadina o ira era sa vakabauta.⁹ Mai kea, ena vakatitobutaki cake na vakabauta ni da cakacakataka na sala eso e vakataudeitaki keda vakalevu cake ki Vua.¹⁰

Ena rairai vinaka beka kevaka eda na rawa ni vakadewa na vakabauta levu cake me vaka na matetaka se na tauvi batabata. Ni vaka oqori, e dua walega na “suru vakayalo” ena taracake na vakabauta vei ira na tani. Ia e sega ni dau yaco vaka oqori. Na sala duadua ga e tubu kina na vakabauta sa ikoya na nona cakacakataka oqori na tamata yadua. Na cakacaka eso oqori e dau uqeti vakavuqa mai na nodra veisureti na tani, ia eda sega ni rawa ni “vakatubura” na nona vakabauta e dua tani tale se vakararavi vakatabakidua vei ira na tani me tabea cake na noda. Me tubu na noda vakabauta, e dodonu meda digitaka na ivalavala tara-vakabauta eso, me vaka na masu, vuli ivolanikalou, vakayagataki ni sakaramede, kei na qaravi ira na tani.

Ni tubu na noda vakabauti Jisu Karisito, e sureti keda na Kalou me da caka vosa ni yalayala kei Koya. Na veiyalayalati eso oqo, me vaka era kilai kina, e sa ivakaraitaki ni noda saumaki. Na veiyalayalati e bulia talega e dua na yavu dei ni toso ki liu vakayalo. Ni da digitaka me da papitaiso, eda sa tekivu me taura vakataki keda na yaca i Jisu Karisito¹¹ ka digitaka meda vakatakilaitaki kei Koya. Eda yalataka meda yaco me vakataki Koya ka taracake na Nona itovo dei.

Na veiyalayalati e vakataudeitaki keda kivua na iVakabula ka vocetaki keda yani ena sala e veimuataki ki na noda itikotiko vakalomalagi. Na kaukauwa ni veiyalayalati e vukei keda me maroroya na veisau levu ni lomada, vakatitobutaka noda saumaki kivua na Turaga, ka da ucui Karisito vakalevu cake ena keda irairai.¹² Ia ena sega ni vakadeitaka vei keda e dua na ka na caka veiyalayalati ena yalo-veimama.¹³ Eda na rairai temaki meda vosavosarua, ka viritaka yani noda veisala makawa ki na wai maravu, se buluta na noda iyaragi ni veisaqasaqa ka basika tikoga i cake na diana. Ia e dua na yalayala ni veiyalayalati e veilaroi ena sega ni dolava na katuba ki na kaukauwa veivakasavasavataki i Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito.

Na noda yalayala meda maroroya noda veiyalayalati e sega ni dodonu me vakaivakarau se veivukiyaki kei na veiveisau ni ituvaki ni noda bula. Na noda tudei tikoga kivua na Kalou e dodonu me vaka na dei ni Uciwai na Koqo ka drodro volekata na Valetabu e Kinshasa. Na uciwai oqo, sega ni vaka e vuqa na uciwai e vuravura, e dau drodro tu ga ena yabaki taucoko¹⁴ ka sovaraka tiko yani voleka ni 11 na milioni na qaloni (41.5 milioni na L) na wai ena dua na sekodi ki na Wasawasa na Etilenitiki.

A sureti ira Nona tisaipeli na iVakabula mera dau tamata nuitaki ka tudei. A kaya o Koya, “Ia oqo, vakatikora ki yalomudou, ni dou na kitaka na veika kau na vakavulica, ka vakarota vei kemudou.”¹⁵ Na “vakatikori” dei me maroroya noda veiyalayalati e vakarautaka na rawati taucoko ni yalayala ni Kalou me rawa kina ni da ciqoma na reki tawacava.¹⁶

E vuqa na Yalododonu yalodina sa vakaraitaka ni ra sa “vakatikori” ena maroroi ni nodra veiyalayalati kei na Kalou ka ra sa veisau tawamudu. Meu tukuna mada me baleta e tolu na tamata vaka oqori—o Brother Banza Mucioko, Sister Banza Régine, kei Brother Mbuyi Nkitabungi.

Ena 1977, erau a tiko voli na Banza e Kinshasa ena vanua o Zaire, ka kilai tu nikua me Democratic Republic ena Koqo. Erau a dau rokovi vakalevu sara ena nodrau itikotiko ni lotu Protestant. Ena vuku ni nodrau taledi, a veivosakitaka na nodrau lotu e dua na sikolasivi ni univesiti me rau lako kei na nodrau matavuvale gone ka laki vuli e Siwitiseladi.

E Geneva, ena nodrau sala matau ni basi ki koronivuli, a dau raica wasoma o Brother Banza e dua na valenilotu lailai kei na yaca “Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai.” A vakataroga o koya, “E tiko beka oqo eso na Yalododonu i Jisu Karisito, ena siga edaidai?” A mani lewa emuri o koya me lako ka raica mada.

Erau a kidavaki ena loloma o Brother kei Sister Banza ena tabana oya. Erau a taroga eso na nodrau taro gumatua me baleta na ituvaki ni Kalou, me vaka, “Kevaka e yalo na Kalou, me vaka na cagi, e rawa vakacava ni da a buli meda ucui Koya? E rawa vakacava ni dabe o Koya ena dua na itikotiko vakatui?” Erau a se sega ni bau taura e dua na isau ni taro veivakacegui me yacova ni rau vakamacalataka na daukaulotu e dua na lesoni lekaleka ni ivakavuvuli ni vakalesui mai. Erau a veiraici na Banza ni rau sa lesu na daukaulotu, ka kaya, “E sega ni o koya beka oqo na dina edaru sa qai rogoca?” Erau a lako tikoga mai ki lotu ka sotavi rau tiko na daukaulotu. Erau a kila ni papitaiso ki na Lotu i Jisu Karisito vakalesui mai ena tiko na kena revurevu. Ena kautani na nodrau sikolasivi, bokoci nodrau visa, ka rau sa na vakaroti kei na rua na luvedrau lalai me biuti Siwitiseladi. Ia, erau a lewa me rau papitaiso ka vakadeitaki ena Okotova 1979.

Ni oti e rua na macawa nodrau papitaiso, erau a lesu ki Kinshasa o Brother kei Sister Banza vaka imatai ka ikarua ni lewe ni Lotu ena nodrau vanua. Era a veitaratara tikoga kei rau na lewe ni Tabana e Geneva ka vukei rau me sema kei ira na iliuliu ni Lotu. Eratou a vakauqeti na Banza me waraka ena yalodina na gauna yalataki me tauyavutaka kina na Kalou na Nona Lotu e Zaire.

Ena gauna oqori, e dua tale na gonevuli veisa mai Zaire, o Brother Mbuyi, a vuli tiko e Belgium. E a papitaiso o koya ena 1980 ena Tabanalevu e Brussels. Sega ni dede, a laki kaulotu tudei o koya ki Igiladi. Ka a vakayacora na Kalou na Nona cakamana eso. A lesu o Brother Mbuyi ki Zaire vaka ikatolu ni lewe ni Lotu ena nona vanua. Ena nodrau veivakadonui na itubutubu, a dau vakayacori na soqoni ni Lotu ena nodratou itikotiko vakamatavuvale. Ena Feperueri ni 1986 a caka e dua na ivolakerekere me baleta na kena kilai vakamatanitu na Lotu. A gadrevi me saini kina e tolu na lewenivanua e Zaire. Na lewetolu ka sainitaka ena mamarau na ivolakerekere oqori oya o Brother Banza, Sister Banza, kei Brother Mbuyi.

O iratou na lewenilotu qaqa oqo a kila na dina ena gauna eratou a rogoca kina; eratou a vakayacora e dua na veiyalayalati ena papitaiso ka vakataudeitaki iratou kivua na iVakabula. Ena kena vakatautauvata eratou a viritaka na nodratou sala makawa eso ki na dua na savu codrocodroa ka sega ni dua na inaki mera kau lesu tale mai. E a sega ni rawarawa na sala ni veiyalayalati. Na tiko yavavala vaka politiki, dredre ni veitaratara kei ira na iliuliu ni Lotu, kei na vei bolebole e dau basika ena kena taraicake e dua na itikotiko ni Yalododonu ena rawa beka ni tarovi ira era sega ni yalodina sara. Ia eratou a gumatua ena nodratou vakabauta o Brother kei Sister Banza kei Brother Mbuyi. Eratou a tiko ena kena vakatabui na Valetabu e Kinshasa, ni oti e 33 na yabaki mai na gauna ratou a sainitaka kina na ivolakerekere ka a veimuataki ki na kena kilai vaka matanitu na Lotu e Zaire.

Erau tiko oqo na Banza ena Vale ni Koniferedi nikua. E tomani rau mai na luvedrau tagane e rua, o Junior kei Phil, kei na vugodrau e rua, o Annie kei Youyou. Ena 1986, erau a imatai ni rua na tamata me papitaiso ki na Lotu e Zaire, o Junior kei Phil. E sarava tiko na soqoni oqo o Brother Mbuyi mai Kinshasa kei na watina, o Maguy, kei na luvedrau e lima.

O ira na yalododonu eliu oqo era kila na ibalebale kei na revurevu ni veiyalayalati ka a kauti ira mai “me ra kila kina na nodra Turaga ka nodra Kalou, ka rekitaki Jisu Karisito na nodra Dauveivueti.”¹⁷

E rawa vakacava ni da vakataudeitaki keda kivua na iVakabula ka yalodina tikoga me vakataki iratou oqo kei ira na tini vakaudolu na Yalododonu ena Koqo ka ra a muri ratou kei na milioni tale eso e vuravura raraba? E a vakavulici keda kina na iVakabula. E veimacawa yadua eda vakaivotavota ena sakaramede ka cakava e dua na veiyalayalati kei na Tamada Vakalomalagi. Eda yalataka meda semata vata kei na iVakabula na noda kilai ena noda yalataka noda lomasoli me da taura kivei keda na Yacana, ka dau nanumi Koya tikoga, ka muria na Nona ivakaro.¹⁸ Ena noda vakavakarau ena yalodina ka cakava na veiyalayalati ena kilikili e veimacawa e vakatudeitaki keda kivua na iVakabula,vakataukenitaka noda yalayala,¹⁹ ka vocetaki keda vakaukauwa yani ena sala ni veiyalayalati.

Au sureti iko mo yalataki iko ki na dua na ituvatuva ni bula taucoko vaka tisaipeli. Mo cakava ka maroroya na veiyalayalati. Viritaka yani nomu veisala makawa ki na savu titobu, codrocodroa. Buluta vakataucoko sara na nomu iyaragi ni veisaqasaqa ka me kua ni basika tale tiko i cake na diana. Ena vuku ni Veisorovaki i Jisu Karisito, na nomu caka veiyalayalati ena inaki dina sara mo rokova vakaidina ena vakalougatataka na nomu bula ka tawamudu. O na yaco mo vakataka vakalevu cake na iVakabula ni o dau nanumi Koya tikoga, muri Koya, ka lomani Koya. Au vakadinadinataka ni o Koya na yavu dei. E rawa ni da nuitaki Koya, ka sa dina na Nona yalayala. Ena yacai Jisu Karisito, emeni.