Qarauna mo ni Daumasu Tikoga (Alama 34:39; Moronai 6:4; Luke 21:36)
E gadrevi me yadravi vakagumatua me rawa ni kauta laivi na lecaika kei na wele.
Sa noqu masu me veivuke na Yalo Tabu vei iko kei au ena nodaru reki ka sokalou vata.
A vosa vakatabakidua o Elda Boyd K. Packer ena koniferedi raraba ni Epereli 1976, vei ira na itabagone ni Lotu. Ena nona itukutuku momona vakatokai “Na Karokotaile Vakayalo,” e vakamacalataka o koya ena dua na ilesilesi i Aferika a raica nodra vunitaki vinaka na karokotaile ka toboki ira era sega ni kidavi koya. Ka vakatautauvatataki ira na karokotaile vei Setani, ni vakacacani ira na itabagone era sega ni kidava ka vunitaka na irevurevu ni valavala ca.
Au se yabaki 23 ena gauna ni nona vosa o Elder Packer, ka keirau nanamaki tiko kei Susana ki na sucu ni matai ni luvei keirau ena vica na siga ka tarava. Keirau vakakurabuitaki ena uto ni nona tukutuku ena levei ni valavala ca kei na nona vakayagataka vakamatau na itovo ni manumanu me vakatavulica kina na e dua na lesoni bibi vakayalo.
Keirau sa gole vata kei Susana ena vuqa na ilesilesi ki Aferika. Ka sa neirau kina na madigi me keirau raica na manumanu totoka ka bula tiko ena wase ni vanua levu oya. Ni keirau vakananuma lesu na bibi ni vosa ni Elder Packer ena neirau bula, keirau sa tovolea me raica ka vulica e vuqa na lesoni mai na itovo ni manumanu kila e Aferika.
Au via vakamacalataka na ituvaki kei na vukivuki ni rua na cheetah ka keirau raica kei Susana ni vakasasa tiko na kedrau ka semata eso na ka keirau raica ki na bulataki ni kosipeli ni Jisu Karisito.
Jita kei na Topi
Na jita e manumanu totolo ena delai vuravura ka yacova na 75 na mita dua na auwa (120 km dua na auwa) na totolo ni nona cici. Na totolo ni manumanu totoka oqo e taura ga e loma ni tolu na sekodi mai na tu vaka dua ki na totolo ni cici ena 68 na mita dua na auwa (109 km dua na auwa). Na jita e manumanu dau vakasasa ka ra dau yasa voleka ki na nodra itoki ka cici vakatotolo e na dua na vanua lekaleka me ra cemuria ka toboka.
E tauri au kei Susana e voleka ni rua na auwa neirau vakasaravi rau na jita ni vakasasa tiko e dua na qele levu ni topi, na antelope levu ka kilai i Aferika. Na veico balavu ka mamaca ena buca mai Aferika e qeleqelea caliva ka voleka me vunitaki ira na manumanu dau vakasasa ena nodra vakamuria na qele ni topi. E voleka ni 100 na ikalawa (91 na mita) na nodrau veiyawaki na jita ia rau cakacaka vata.
Ni dabe cake e dua na kita ena veico ka sega ni toso, e dua tale e roso sobu ki na qele ka qasi yani vakamalua ki na topi sega ni kidava. Ia na jita a dabe cake tiko e yali ena veico e na gauna vata ga e dabe cake tale na jita kadua. E taura tu e dua na gauna balavu na veisau ni tuvatuva ni dua e qasi i ra ka toso ki liu ka dua e dabe cake ena veico. Na inaki ni nodrau ituvatuva vuni ka lawaki me vakasesea ka vakalasua na topi ka kauta laivi nodra vakasama ki na leqa sa toso tiko mai. Rau cakacaka vakamalua ka toso vakamatau me vaka e dua na timi ena nodrau saga na kedrau kakana.
Duri tu ena kedrau maliwa na qele topi kei na jita e vica na topi qase cake ka kaukauwa ka ra duri ena bukebuke ni qasivi mera dauyadra. Nodra rai vinaka mai na delani bukebuke lalai qo e vakatarai ira na topi dauveitaqomaki oqo mera raica na vakatakilakila ni leqa.
Qai vakasauri, ena nodrau toso voleka mai me rawa ni toboki ira, ra dui vuki ka cici tani yani na qele ni topi. Au sega ni kila kevaka se ira veitaratara vakacava na dauyadra kei na qele ni topi, ia e soli e dua na veivakaroti, ka ra toso kece ki na dua na vanua sautu.
Na cava e cakava tarava na jita? E sega ni bera, rau tekivu tale nodrau tuvatuva me dua e roso i ra ka qasi iliu ka dua tale me dabe cake vakadodonu ena veico. Na ituvatuva ni vakasasa e tomani. E rau sega ni tao. E rau sega ni cegu se taura e dua na gauna ni vakacagicagi. E rau sega ni cegu nodrau muria na ituvatuva ni vakaseva kei na veivakacalai. Keirau sarava kei Susana na jita ni yali yani, ka tovolea tikoga me toso voleka ki na qele ni topi.
Ena bogi koya keirau veitalanoa kei Susana me baleta na veika keirau raica ka vulica. Keirau wasea na veika oqo vata kei iratou na luvei keirau kei na makubui keirau ka kunea e vuqa na lesoni momona. Au na wasea e tolu mai na vei lesoni oqori.
Lesoni #1—Qarauna na Vere kei na Sasaga Vuni ni Ca
Vei au, na jita e manumanu totoka, vei siwati, ka veivesuki. Na roka ni jita e dromodromo-qeleya mamare ki na dravu viavia-vulavula ka tavatonotono loaloa era waki vata me vunitaka na manumanu oqo ena nodra vakasasa na nodra itoki ena vei buca mai Aferika.
Ena so na sala, na vakasama kei na cakacaka rerevaki vakayalo e rawa ni rairai me veidreti, gadrevi, se vakamalekati. Ia, ena noda vuravura oqo, e dodonu vei keda yadudua meda qarauna na vere ca e vakalecaleca tu ni vinaka. E veivakasalataki vakaoqo o Aisea, “Era na ca ko ira era vakatoka na ca me vinaka, kei na vinaka me ca; era kaya sa rarama na butobuto, ka butobuto na rarama; era kaya sa kamikamica na ka gaga, ka gaga na ka kamikamica!”1
Ena gauna ni veilecayaki sa vakadonui me vacacani na bula dodonu vakatamata ka vakatokai na veilecayaki me galala, eda sa kalougata ni da bula ena tabagauna ni yalododonu ni sa vakalesui mai na rarama ni kosipeli ka serau ena noda bula ka vukei keda meda veidutaitaka na butobuto ni vu ni ca kei na nona veivakacalai.
“Ia ko ira sa yalomatua ka vakabauta na dina, ka ra sa taura na Yalo Tabu me nodra idusidusi, ka ra qai sega ni rawai—au sa kaya vakaidina vei kemudou, era na sega ni tamusuki sobu ka biu ki na bukawaqa, raica era na tu ena siga ko ya.”2
Lesoni #2—Yadra Tiko ka Tu Vakarau
Vua e dua na topi, ena gauna lekaleka ni vakawelewele se vucesa e rawa ni sureta e dua na ravuravu totolo mai vua na jita. Me vaka kina, na lecaika kei na wele vakayalo e vakavuna meda rawai rawarawa e na nona toso mai na vu ni ca. Ni vakaweleweletaki na vakasama ni veika vakayalo ena sureta na leqa ki na noda bula.
iStock.com/Angelika
E vakamacalataka o Nifai ni na tovolea ko Setani me vakacegui ira na luveni Kalou e veisiga mai muri ka veidabuitaki ira ena “sautu vakavuravura, ka ra na kaya kina: Sa vinaka tu ko Saioni; io, sa sautu ko Saioni, ka sa vinaka tu na ka kece—a sa vakaisina na yalodra vakaoqo ko koya na tevoro, ka tuberi ira sobu vakamaqosa ki eli.”3
E gadrevi me yadravi vakawasoma me kauta laivi na lecaika kei na wele. Na qaqarauni vagumatua sai koya na ituvaki se ivakarau ni yadrava tiko vagumatua na leqa kei na dredre e rawa ni yaco. Na yadravi vakagumatua e ivakatakilakila ni na yadra tiko me wanonova ka veitaqomaki. Me tukuni vakayalo, eda gadreva me da yadra tiko ka tu vakarau ki na veivakauqeti ni Yalo Tabu kei na sikinala e gole mai na nona vakatawa na Kalou ena vale cecere.4
“Io, au vakauqeti kemuni, … mo ni qarauna mo ni daumasu tiko ga, me kakua ni rawai kemuni na veitemaki ni tevoro, … ia raica, e sega na ka vinaka ena solia vei kemuni.”5
Ni vakanamatataki noda bula ki vua na iVakabula kei na Nona kosipeli e vukei keda meda uabaleta na ivakarau ni tamata vakavuravura ni vakawelewele kei na vucesa. Ni da sa vakalougatataki meda rai ena matada ka rogo ena daligada,6 sa rawa vua na Yalo Tabu me vakalevutaka na noda rai ka rogo ni da sega ni vakasamataka meda rai se rogoca se na gauna eda nanuma ni sega ni rawa me raici se rogoci e dua na ka.
“Dou vakatawa, o koya, mo dou vakarau tu kina.”7
Lesoni #3—Kila na iNaki ni Meca
Na jita e dua na manumanu dau vakasasataka eso tale na manumanu. Ena loma ni siga, vei siga kece, na jita e manumanu dau vakasasa.
Sa “meca ni valavala dodonu kei ira era sasaga me vakayacora na lewa ni Kalou” ko Setani.8 E vei siga kece sa nona gagadre kei na inaki me ra rarawa sara me vakataki koya na luvena tagane kei na yalewa na Kalou.9
A vakarautaki na ituvatuva nei Tamada me veidusimaki vei ira na Luvena, me vukei ira mera marau, ka me kauti ira lesu bula tale e vale vei Koya ena yago vakaturicake, ka vakalagilagi. E cakacaka na tevoro me veilecayaki na luvena tagane kei na luvena yalewa na Kalou, ka vakararawataki ira, me vakalatia nodra tubu ena veika tawamudu. Na vunica e sega ni cegu nona valuta na vei tiki ni yavu ni Tamada e sevaka vakalevu.
O Setani e sega na yagona ka sa tarovi na nona torocake tawamudu. Me vaka ga na kena sa tarovi na drodro ni wai mai na dua na uciwai na dam, sa vakakina na torocake nei vunica sa tarovi baleta ni sega na yagona. Ena vuku ni veivorati oqo, sa yaco kina me calata o Lusefa na veivakalougatataki kece sara ni bula vakatamata kei na veika e sotava e dua ni tiko na yagona vakalewena kei na sui. E dua vei ira na ibalebale kaukauwa vakaivolatabu na vosa muduki e vakaraitaki ena nona sa sega ni rawa ni tomana nona tovolea me vakataki Tamada Vakalomalagi.
Me vaka ni yago vakatamata sa uto tiko ni ituvatuva ni marau ni Tamada kei na noda tubu vakayalo, sa dau segata o Lusefa me vakacacana na noda toso ena nona dau temaki keda meda vakayagataka vaka ca na yagoda. E vakatavulica o Peresitedi Russell M. Nelson na tataqomaki vakayalo e davo e na noda “‘sega ni taura na imatai ni kabakaba ki na vanua o sega ni dodonu mo lako kina kei na cakava na ka e sega ni dodonu mo cakava.’ … Ni da tamata e tu vei keda na gagadre [vakayago] e gadrevi ki na noda bula. ‘Na gagadre oqo e gadrevi me rawa ni toso kina na bula. Ia, cava sa qai cakava na vunica? … E sagai keda ena noda gagadre. E temaki keda okoya meda kania na ka e tabu me da kania, gunuva na veika da sega ni dodonu meda gunuva, kei na lomana na ka e sega ni dodonu meda lomana!’”10
E dua na ivakatagedegede duadua sara e cake ni nona veikau tani mai na tawamudu na vunica, o koya ka sa rarawa tu vakalevu ni sega na yagona, sureti ka bacani keda meda wasea vata kei koya na nona rarawa ena noda vakayagataka vakatani na yagoda. Na iyaragi bibi ka sega vua ka sega ni rawa ni vakayagataka sai koya na iusutu ni nona takete me sagai keda ki na rusa vakayago kei na vakayalo.
E gadrevi meda kila na inaki ni meca me rawa ni da vakavakarau vinaka ki na veivoravorati.11 Vakakina baleta ni kila o Kavetani Moronai na nodra inaki na Leimanaiti, sa rawa vei koya me tu vakarau me sotavi ira ena nodra lako mai ka mai qaqa.12 Na ivakavuvuli kei na yalayala oya e baleti keda yadua vakatautauvata.
“Ia, kevaka dou sa vakarau vakavinaka tu, dou na sega sara ni rere.
Ka mo dou drotaka rawa kina na nona kaukawa na meca.”13
Veisureti, Yalayala kei na iVakadinadina
Me vaka na bibi ni lesoni vulici mai na noda vakaraica na itovo ni jita kei na topi, sa rawa vei keda meda raica na vei lesoni kei na ivakasala kune ena veika e yaco e vei siga. Ni da vakasaqara e dua na vakasama kei na uto me ciqoma na idusidusi vakalomalagi ena kaukauwa ni Yalo Tabu, eso na ivakaro cecere eda na ciqoma kei na ivakasala kaukauwa me taqomaki keda na vu mai ena veika da sotava. Talanoa vakaibalebale kaukauwa e tiko ena ivolanikalou kei na noda bula veisiga.
Au sa vakaraitaka ga e tolu na lesoni mai na vuqa na lesoni e rawa ni laurai ena neirau ilakolako talei i Aferika kei Susana. Au sureta ka cuqeni iko mo vakasamataka na italanoa me baleta na jita kei na topi ka raica eso tale na lesoni vei iko kei na nomu matavuvale. Kerekere mo nanuma ni nomu vale sa itikotiko bibi me vulici kina na kosipeli ka me bulataki.
Ni da sauma ena vakabauta na veisureti oqo, na veivakauqeti momona e na gole mai ki na nomu vakasama, na veika da vakila vakayalo ena tubu e utoda, ka o na raica ni gadrevi me caka se tomani me caka me rawa vei iko mo “vakayaragi [ena] noqu iyaragi kecega [ni Kalou] mo dou vorata rawa kina na siga ca, ia mo dou kitaka kece oqo, mo dou tudei kina.”14
Au yalataka na kalougata ni vakavakarau vinaka kei na tataqomaki vakayalo ena drodro ki na nomu bula ni ko raica matua na masumasu e veigauna ka tomani.
Au vakadinadinataka noda gu ki liu ena sala ni veiyalayalati e vakarautaka na tataqomaki vakayalo ka sureta na reki tawayalani ki na noda bula. Sa noqu ivakadinadina ni noda iVakabula bula ka tucake tale ena tokona ka vakaukauwataki keda ena vei gauna ni vinaka se ca. Au vakadinadinataka na dina oqo ena yaca tabu ni Turaga o Jisu Karisto, emeni.