Ngaahi Meʻa ʻe 10 ke Fehuʻi Ki Hoʻo Mali ʻi he Kahaʻú

ʻOkú ke fakakaukau ke ke mali? Fakaʻofoʻofa! Talamonū atu! Kimuʻa peá ke fai iá, ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻoku totonu ke ke ʻilo ki ai fekauʻaki mo e tokotaha ʻokú ke fie mali mo iá (pea mo koe pē mo e meʻa ʻokú ke fie maʻú).

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Lōpeti D. Heili (1932–2017) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “Ko e teití ko e faingamālie ia ke fai ai ha ngaahi fetalanoaʻaki lōloa. ʻI he taimi ʻokú ke teiti aí, feinga ke ke ʻilo e meʻa kotoa pē kau ki he tokotaha ko eé. Kapau ʻe lava, feinga ke feʻilongaki mo e ongo fāmilí. ʻOku faitatau nai hoʻomo ngaahi taumuʻá? ʻOkú mo maʻu nai e ongo tatau pē ki he ngaahi fekaú, Fakamoʻuí, lakanga fakataulaʻeikí, temipalé, fatongia fakaemātuʻá, uiuiʻi faka-Siasí mo e tokoni ki he niʻihi kehé? Kuó ke ʻiloʻi nai e founga e tokotaha ko eé he taimi ʻoku taulōfuʻu ai e moʻuí, anga ʻene tali e lavameʻá mo e tōnounoú, matuʻuaki e lotoʻitá mo talia e ngaahi faingataʻá? ʻOku tukuhifo ʻe he tokotaha ʻokú mo teití e niʻihi kehé pe fakahikihikiʻi kinautolu? ʻOku hoko nai ʻene fakakaukaú, leá mo e tōʻongá ko ha meʻa te ke fie nofo ai mo ia he ʻaho kotoa?”¹

Ko hono moʻoní, ʻoku fie maʻu ke ke ʻiloʻi lelei ʻa e tokotaha ʻokú ke mali mo iá. ʻI hoʻo fakakaukau ki aí, kuo mau faʻu ha lisi ʻo e ngaahi fehuʻi ke ʻeke ki hoʻo mali ʻi he kahaʻú. ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻeni ia ko ha lisi kakato, ka ʻe lava ke tokoni atu ke ke fakakaukau ki ai pea fakakakato mo ha ngaahi meʻa pau ʻi he ongoongoleleí. Kapau ʻoku ʻi ai ha niʻihi ʻi he ngaahi kaveingá ni ʻoku faingataʻa ke talanoa ki ai, ko ha ako lelei ʻaupito ia ki he nofo-mali moʻoní, ʻi he taimi te ke fekuki ai mo ha ngaahi fepōtalanoaʻaki faingataʻa fekauʻaki mo ʻeni mo ha ngaahi kaveinga pelepelengesi kehe.

ʻI hono aleaʻi ʻo e ngaahi kaveinga pelepelengesí ni, ʻe malava ke ke ongoʻi tailiili fekauʻaki mo e foʻi fakakaukau ʻo e nofo-malí, pe ʻe aʻu pē ki hoʻo ilifia. Ka ke manatuʻi ʻoku ʻi ai e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e manavaheé mo e loto-hohaʻá ʻOku tonu pē ʻa e ongoʻi manavaheé—ʻe lava ke fakailifia ʻa e fakakaukau ki he malí! Ka ʻoku folofola mai ʻa e ʻEikí kiate kitautolu ke ʻoua naʻa tau manavahē,² ko ia ai, kapau ʻokú ke ongoʻi lelei fekauʻaki mo e tokotahá, ʻe lava pē ke ke ʻunu kimuʻa neongo hoʻo ngaahi manavaheé. Ka neongo iá, kapau ʻoku ʻi ai ha hohaʻa moʻoni ʻiate koe fekauʻaki mo e tokotaha ʻokú ke fakakaukau ke ke mali mo iá, makatuʻunga ʻi ha fehuʻi ʻi he lisi ko ʻení pe ko ha fehuʻi kehe pē ʻaʻau, ʻe malava pē ko ha fakaʻilonga ia ke ke tokanga ʻi he hoko atú.

Manatuʻi pē ʻoku ʻikai ko ha sivi ʻení; ko ha faingamālie ke ako ke fetuʻutaki fekauʻaki mo ha niʻihi ʻo e leleí, faingataʻá, mo e ngaahi meʻa ngali kehe ʻe hoko mai ʻi he nofo-malí.

Ko e hā ʻene ongo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo e ongoongoleleí? Fekauʻaki mo e temipalé? ʻOkú ne tauhi fēfē ʻa e Sāpaté?
Ko e hā e ngaahi ʻulungaanga mo e ngaahi meʻafoaki ʻokú ne ongoʻi ʻoku fie maʻu ki ha nofo-mali mo e fāmili fiefiá? Ko e fē ʻi he ngaahi ʻulungaanga pe meʻafoaki ko iá ʻokú ne pehē ko hono mālohingá, pea te mo fetokoniʻaki fēfē ke fakatupulaki mo e ngaahi meʻa kehé?
ʻOkú ne fie maʻu nai ha fānau? Ko e toko fiha? Fakakū? ʻE fēfē nai ʻene founga tauhi fānaú?
ʻE fōtunga fēfē nai ha ʻaho ʻi he moʻui ʻo hoʻomo nofo-malí? ʻE fōtunga fēfē nai hoʻomo lotú, ako e folofolá, mo ha toe ngaahi meʻa.? Ko e hā hoʻomo palani ki he meʻa ke fai ke kei fakamālohia ʻaki hoʻomo vā fetuʻutakí?
ʻOkú ne lahilahi fakahaofi pe fakamoleki e paʻangá? Ko e hā ʻene ongo fekauʻaki mo e fakamoʻuá—pea ʻoku ʻi ai nai haʻane moʻua? Ko hā ʻene tui fekauʻaki mo e vahehongofulú?
ʻOku anga fēfē ʻene feohi mo hono fāmilí? Ko e hā e lahi ʻo e taimi ʻokú ne palani ke feohi ai mo kinautolu hili hoʻomo malí? Ko e hā nai e lahi ʻo e taimi ʻokú ne palani ke feohi ai mo hoʻo fāmilí?
Ko e hā ʻene ngaahi fakakaukaú, ngaahi fie maʻú pe ngaahi aʻusia ʻi he feohi fafale fakaesinó?
Naʻá ne ʻosi fefaʻuhi nai mo ha faʻahinga tuʻunga ʻo e maʻunimaá pe anga ʻaki hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi foʻiʻakaú pe faitoʻo konatapú, ponokalafí, kava mālohí, pe ngaahi keimi vitioó? Kapau naʻe pehē, ko e hā ha meʻa kuó ne fai ke ikunaʻi ai ia?
Te mo lavaʻi fēfē ʻa e ngaahi faikehekehé ʻi he taimi ʻe hoko aí?
ʻOku ʻi ai nai ha meʻa ʻi hono kuohilí ʻoku totonu ke ke ʻilo ki ai? Kapau ʻoku ʻi ai, ko ha taimi lelei ʻeni ke ke ako ai ki he lahi hoʻo tui ki he fakatomalá. Ko ha taimi lelei foki ʻeni ke faitotonu ai. ʻOku ʻikai fie maʻu ke mo toki ʻilo ʻamui ange ki ha meʻa pea mo fakatou fifili ai pe naʻá mo mei mali nai kapau naʻá mo tomuʻa ʻilo ki he meʻa ko iá.

Naʻe fakamanatu mai foki ʻe ʻEletā Heili “ʻoku ʻikai ha taha ia ʻe mali haohaoa; ka ʻoku tau mali mo ha taha ʻe malava ke haohaoa.”³ Tuku maʻu ia ʻi hoʻo fakakaukaú ʻi hoʻomo ngaahi teiti kotoa pē. ʻOku ʻikai ha taha ʻe haohaoa, pea ko e nofo-malí ʻoku fekauʻaki ia mo e ako mo e tupulaki pea mo e ʻunu fakataha ke toe ofi ange ki he Fakamoʻuí.