Jerbal Jim̧we, Iakwe Tūriam̧o, im Etetal Ettā ippān Anij

Jān Elder Dale G. Renlund

Jān Doulul eo an Jon̄oulruo Rijilōk ro

N̄an baj kōm̧m̧ane menin ej meļeļein jerbal ilo kauteej. Jej m̧akūtkūt jim̧we ippān Anij ilo ad etetal ettā Ippān. Jej m̧akūtkūt jim̧we ippān ro jet ilo ad tūriam̧o.

Āinwōt rikaļoor ro an Jisōs Kraist, im āinwōt Armej ro Rekwojarjar ilo Raan Ko Āliktata, jej likkuun kajjieon̄—im em̧ōj rojan̄ kōj n̄an lukkuun kajjieon̄—n̄an kōm̧m̧an em̧m̧anļo̧k im erom̧ em̧m̧anļo̧k. ¹ Bōlen em̧ōj am̧ ļōmņak, āinwōt an m̧ōj aō, “Ebwe ke ijo ij kōm̧m̧ane?” “Bar ta eo ij aikuj kōm̧m̧ane?” ak “Ekōjkan aō maron̄, āinwōt juon armej eo ej kōm̧m̧an bōd, maron̄ ‘jokwe ippān Anij ilo wāween m̧ōņōņō eo ejjeļo̧k jem̧ļo̧kin’?” ²

Rikanaan Maika ilo Kallim̧ūr Mokta ekar kajjitōk kajjitōk eo ilo wāween in: “Inaaj etal ñan Jeova kōn ta n̄e ij bukwelōlō im̧aan Anij Eo Eutiej?” ³ Maika ekar ba ilo an ļōmņak eļan̄n̄e menin katok ko reļļap remaron̄ in bwe n̄an kōļļāik jerawiwi ko, “Jeova enaaj ṃōṇōṇō kōn elōñ tọujin ram, kōn joñoul [tọujin] … river in oil ke? In leḷọk ñan E ṃaanjiō kōn … jerọwiwiko ko aō ke?” ⁴

Uwaak eo ej jaab. Jerbal ko rem̧m̧an rejjab bwe. Lo̧mo̧o̧r ejjab kōm̧m̧an. ⁵ Em̧ool ejjab baj menin katok ko reļļap Maika jeļā rekar pen remaron̄ jeorļo̧k jerawiwi eo ediktata. Jerbal ko ad make, ejjeļo̧k kōjatdikdik ilo maron̄ eo n̄an jepļaakļo̧k im mour ippān Anij. ⁶

N̄e ejjab kōjeram̧m̧an ko me rej itok jān Jemedwōj Ilan̄ im Jisōs Kraist, jejjāmin maron̄ bwe ad kōm̧m̧an ak bwe ilo kōj make. Bōtaab, enaan eo em̧m̧an in, ej bwe kōnke kōn im ilo Jisōs Kraist emaron̄ bwe kōj. ⁷ Aolep armej renaaj mour jān mej ilo ānbwin jān iakwe an Anij, kōn mej im Jerkakbeje eo an Jisōs Kraist. ⁸ Im eļan̄n̄e jenaaj ukōt buruwōd n̄an Irooj, mour indeeo jān mej ilo jetōb ej peļļo̧k n̄an aolep “kōn Pinmuur eo an [Jisōs] Kraist … jān pokake kien ko im kain̄i ko an Gospel eo.” ⁹ Jemaron̄ bōk lo̧mo̧o̧r ak erreo jān jerawiwi n̄an jutak erreo im ejjeļo̧k kalijōkļo̧k im̧aan Anij. Āinwōt an Maika kar kōmeļeļeik, “Eṃōj An [Anij] kwaḷọk n̄an eok, O armej, ta em̧m̧an; im ta eo Irooj ej pukot jān eok ijjello̧kun bwe kwōn kōm̧m̧an jim̧we, im yokwe jouj, im bwe kwōn etetal ippān am̧ Anij kōn juon bōro ettā?” ¹⁰

Ewōr jilu men ko rej ekkeijelļo̧k wōt ippān doon ilo jekjek eo an Maika in ukōt buruwōd n̄an Anij im n̄an maron̄ bōk mour indeeo. N̄an jerbal jim̧we ej meļeļein n̄an jerbal in jim̧we ippān Anij im ippān armej ro jet. Jej m̧akūtkūt jim̧we ippān Anij ilo ad etetal ettā Ippān. Jej m̧akūtkūt jim̧we ippān ro jet ilo ad tūriam̧o. Kōn menin, n̄an jerbal jim̧we ej iookļo̧k kien ko m̧oktata im kein karuo reļļap, n̄an “yokwe Irooj aṃ Anij kōn aolepen būruoṃ im kōn aolepen aṃ, im kōn aṃ ḷōmṇak otemjej … [im n̄an] yokwe ri turuṃ im āinwōt kwe.” ¹¹

N̄an jerbal jim̧we im etetal ettā ippān Anij ej n̄an kōttōpar n̄an joļo̧k peid jān jerawiwi, etetal ilo iaļ ko An, im pād wōt ie ilo tiljek. ¹² Juon armej eo ej eļļo̧k jān jerawiwi im eļļo̧k n̄an Anij, ej kōm̧m̧ani bujen ko Ippān, im ej kōjparok im m̧ool n̄an bujen ko. Kain armej eo ej kāālet n̄an pokake kien ko an Anij, ej ukweļo̧k n̄e ej wōtlo̧k, im ej wōnm̧aanļo̧k ilo an kajjieon̄.

Ke Kraist eo em̧ōj an jerkakbeje ekar loļo̧k Rinipai ro, E ekar kōmeļeļeik bwe kien eo an Moses em̧ōj an juon kien eutiejļo̧k bōk jikin. E ekar katakin er bwe ren jab “katok … kōto̧o̧rļo̧k bōtōktōk im … katok kijeek ko” naaj kōjjem̧ļo̧k i, ak kom̧ naaj ajetok āinwōt “bōro e rup im jetōb ettā.” E ekar barāinwōt kallim̧ūr, “Im jabdewōt eo ej itok n̄an Eō kōn juon bōro e rup im jetōb ettā, e Inaaj peptaiji kōn kijeek im kōn Jetōb Kwojarjar.” ¹³ N̄e jej bōk im kōjerbal menin letok eo an Jetōb Kwojarjar ālikin peptaij, jemaron̄ m̧ōņōņō kōn jemjerā eo ejjeļo̧k jem̧ļo̧kin an Jetōb Kwojarjar im maron̄ katakin kōj kōn aolep men ko me jej aikuj kōm̧m̧ani, ¹⁴ ekoba wāween etetal ettā ippān Anij.

En̄taan eo an Jisōs Kraist n̄an jerawiwi im bōk lo̧mo̧o̧r ioon mej ilo jetōb rej peļļo̧k n̄an aolep ro ewōr aer kain bōro erup im jetōb ettā. ¹⁵ Juon bōro erup im jetōb ettā ej im̧we kōj n̄an m̧ōņōņō in ukweļo̧k aolep raan im kajjieon̄ n̄an erom̧ eļapļo̧k āinwōt Jemedwōj Ilan̄ im Jisōs Kraist. Ilo ad kōm̧m̧ane menin, jej bōk karreo eo an Rilo̧mo̧o̧r, kōmour, im kajoor in kōkajoorļo̧k. Jejjab wōt jerbal jim̧we im etetal ettā ippān Anij jej barāinwōt ekkatak n̄an iakwe tūriam̧o wāween eo me Jemedwōj Ilan̄ im Jisōs Kraist rej kōm̧m̧ane.

Anij ej lem̧ōņōņō ilo tūriamo̧ im ejjab kōtļo̧k an kōjerbale. Ilo naan ko an Maika, “Wōn ej juon Anij āinwōt Kwe, Eo ej joḷọk bōd im bōkḷọk nana ko, … enaaj bar tūriam̧okake kōj,” im naaj “joļo̧k aolep … jero̧wiwi ko ad ilo jikin ko re ṃwilaḷ an lọmeto.” ¹⁶ N̄an iakwe tūriam̧o āinwōt Anij ej iookļo̧k wōt jerbal jim̧we ippān ro jet im jab nana ad kōm̧m̧an n̄an er.

Aorōk eo in jab nana ad kōm̧m̧an n̄an ro jet ej kalikkar ilo juon bwebwenato kōn Elder eo Hillel, juon rimāletlet etijem̧ļo̧k rijew eo ekar mour ilo epepen eo m̧okta jān Kraist. Juon iaan rijikuuļ ro an Hillel ekar kutōtō kōn an bok in Torah pen im kapokpok—bok ko ļalem an Moses kōn kien ko 613 aer im jeje ko an rūkaki ro an rijew ro. Rijikuuļ eo ekar kōm̧m̧ān bwe Hillel en kōmeļeļeik Torah eo ilo an kōjerbal wōt iien eo emaron̄ jutak kōn juon wōt ne. Hillel emaron̄ kar jab lukkuun jeļā peļane ak ekar wōnm̧aanļo̧k in kōm̧m̧āne. Ekar kout jān Livitikōs, ej ba “Kwōn jab iden-oṇe, im kwōn jab dāpij ṇotaan nejin armej ro aṃ, akwōn yokwe ri turuṃ āinwōt kwe.” ¹⁷ Innem Hillel ekar kōjem̧ļo̧k naan ko an: “Bwe men eo kodike, kwon jab kōm̧m̧ane n̄an eo riturūm̧. En̄in ej likio in unin Torah; ko jet rej naan in kōmeļeļe. Wōnm̧aanļo̧k im ekkatak.” ¹⁸

Jerbal jim̧we iien otemjej ippān ro jet ej mōttan iakwe tūriam̧o. Ļōmņake juon bwebwenato ikar ron̄ elōn̄ļo̧k jān jon̄oul iiō ko remootļo̧k ilo emergency department eo ilo Johns Hopkins Hospital ilo Baltimore, Maryland, ilo United States. Juon rinan̄inmej, Mr. Jackson, ekar juon em̧m̧aan eo ettā im jouj eo me aolep rijerbal in aujpitōļ rekar jeļā kajjien. Elōn̄ kōttōn an kar delon̄ m̧oktaļo̧k n̄an bōk uno ikkijeen nan̄inmej ko me rej waļo̧k itok jān kadōk. Ilo iien in, Mr. Jackson ekar jepļaakļo̧k n̄an aujpitōļ kōn kakōlkōl ko me renaaj kar lo bwe kajoor in dān in kadōk ekar tūle pancreas ko an im kakkuri.

Itūrinļo̧k jem̧ļo̧kin iien jerbal eo an, Dr. Cohen, juon taktō eo eļap an kate jerbal im eļap nebar e, ekar etale Mr. Jackson im kāālet bwe ej aikuj pād wōt ilo aujipitōļ. Dr. Cohen ekar kappeik Dr. Jones, taktō eo tok juon, n̄an kadeļo̧n̄ Mr. Jackson im bōk eddoin lale uno n̄an kōmour nan̄inmej eo an.

Dr. Jones ekar pād ilo juon jikuuļ in taktō im ekar baj jino ekkatak ko an n̄an an kadiwōjļo̧k. Kamminene in epen ekar emakijkij an kitbuuj wāween ko rejelet jab iien kiki eo me Dr. Jones ekar kōm̧m̧an uwaak ko rejjab em̧m̧an kake. Kar jelm̧aik rinan̄inmej eo an kein kōļalem kar kōdreļo̧n̄e ilo hospital ilo bon̄in eo, liin ekar kōļap ainikien ilo an elotaan n̄an Dr. Cohen. Ekar en̄jake bwe ekar jab ekkar im jim̧we bwe enaaj kar aikuj joļo̧k elōn̄ awa ko n̄an lale Mr. Jackson, kōnke nan̄inmej eo an, ekar waļo̧k kon, bōd ko an make.

Alikkar in uwaak eo an Dr. Cohen ekar ba ilo āinwōt juon unoojdikdik. Ekar ba, “Dr. Jones, kokar erom̧ juon taktō n̄an lale armej im jerbal n̄an kōmour er. Kokar jab erom̧ juon taktō n̄an ekajet er. Eļan̄n̄e kojjab m̧eļeļe oktak eo, ejjeļo̧k am̧ jim̧we n̄an jerbal ilo ijin.” Ālikin kar kajjim̧we in, Dr. Jones ekar lukkuun lale im kea kōn Mr. Jackson ilo iien eo ekar pād aujipitōļ.

Mr. Jackson em̧ōj an mej. Jim̧ōr Dr. Jones im Dr. Cohen rekar em̧m̧an jerbal ko aer. Ak ilo juon iien ekakūm̧kūm̧ ilo iien kamminene eo an, Dr. Jones ekar aikuj n̄an kakeememej e n̄an jerbal jim̧we, n̄an iakwe tūriam̧o, im lale Mr. Jackson ilo ejjeļo̧k ekajet. ¹⁹

Ilo iiō ko, ikar jeraam̧m̧an kōn kakeememej in. Iakwe tūriam̧o ej meļeļein bwe jejjab aikuj wōt iakwe tūriam̧o eo an Anij me ej letok n̄an kōj; jej m̧ōņōņō bwe Anij ej leļo̧k ejja tūriam̧o in n̄an ro jet. Im jej ļoor waanjon̄o̧k eo An. “Aolep rej āinwōt juon n̄an Anij,” ²⁰ im jej aolep aikuj kōjparok ilo jetōb n̄an bōk jipan̄ im ājmour. Irooj ekar ba, “Kom̧in jab naaj kautiej juon ānbwin ilōn̄in bar juon, kajuon armej en jab ļōmņak kake e make ioon bar juon.” ²¹

Jisōs Kraist ekar kwaļok juon waanjon̄o̧k kōn ta meļeļein n̄an jerbal jimwe im n̄an iakwe tūriam̧o. E ekar aitōltōl rijerawiwi ro, kōm̧m̧an n̄an er ilo jim̧we im kautiej. E ekar katakin kōn m̧ōņōņō eo ej itok jān kōjparok kien ko an Anij im kipel n̄an kōketak im jab ekajet ro rej ioon apan̄. Ekar kakkōl ro rekar kabōde kōn An kar jerbal in karejar n̄an armej ro rej kōtmene er rijerawiwi. ²² Kain jim̧we rot in an juon make ekar kalluik e ij ej wōt. ²³

N̄an mour āinwōt Kraist, armej ej jerbal jim̧we, mour in ettā jimōr ippān Anij im armej ro jet. Juon armej eo ejim̧we ilo naan im ilo m̧akūtkūt ej kile oktak ko ilo wāween an juon armej mour ak tōmak ejjab kōjenolo̧k jouj em̧ool im m̧ōttāiki. Kajjojo armej ro rej jerbal jim̧we “ban kar kōņaan n̄an kōmetak bar juon, ak n̄an mour ilo aneōm̧m̧an” ²⁴ ippān doon.

N̄an mour āinwōt Kraist, juon armej ej iakwe tūriam̧o. Armej ro rej iakwe tūriam̧o rejjab ekajet ro jet; rej kwaļo̧k iakwe n̄an ro jet, eļaptata n̄an ro rejerata; rej tūriam̧o, jouj, im m̧ool. Kajjojo armej rein rej lale doon ilo iakwe im meļeļe, jekdo̧o̧n m̧wil ko āinwōt kōļar in kūl, em̧m̧aan ak kōrā, oktak in kabun̄, kipāān ak tam̧boe, taitōļ eo am̧ ilo jukjukin pād eo, im bwij, jowi, ak oktak ko ilo m̧anit ko. Men kein em̧ōj aer jako kōn iakwe eo an Kraist.

N̄an erom̧ āinwōt Kraist, juon armej ej kāālet Anij, ²⁵ etetal ettā Ippān, kappukot n̄an kam̧ōņōņōiki E, im kōjparok bujen ko an Ippān. Kajjojo armej ro rej etetal ettā ippān Anij rej keememej ta eo Jemedwōj Ilan̄ im Jisōs Kraist rekar kōm̧m̧ane n̄an er.

Ebwe ke ijo ij kōm̧m̧ane? Ta ko jet ij aikuj bar kōm̧m̧ani? Wāween eo jej kōm̧m̧ane ilo ad uwaake kajjitōk ko raorōktata n̄an m̧ōņōņō eo ad ilo mour in im ilo laļ eo ej itok. Rilo̧mo̧o̧r ejjab kōņaan bwe jen kōjool mour indeeo. Em̧ool ālikin ad kōm̧m̧ani bujen ko rekwojarjar, emaron̄ kōm̧m̧an bwe jen jemaron̄ “bun̄ļo̧k jān jouj im eļļo̧k jān Anij eo emour.” Kōn menin, jej aikuj “ron̄jake im jar iien otemjej” bōbrae ad wōtlo̧k “ilo kapo.” ²⁶

Ak ilo ejja ilo iien in wōt, Jemedwōj Ilan̄ im Jisōs Kraist rejjab kōņaan bwe jen po ilo ad jab jeļā ta ko renaaj waļo̧k ilo ad pād im mour ilo laļ in, jaje eļan̄n̄e ebwe ijoko koņaer n̄an bōk lo̧mo̧o̧r im mour ijo eutiejtata ippān Anij. Em̧ool rejjab kōņaan bwe jen en̄taan jān bōd ko im em̧ōj ad ukweļo̧k jān i, ļōmņaki āinwōt kinej ko me rejjāmin mo̧, ²⁷ ak mijak bwe jenaaj bar tuppok juon alen.

Jemaron̄ etale eddōkļo̧k ko ad make. Jemaron̄ jeļā bwe “iaļ in mour in [me jej] kōttōpare, ekkar n̄an ankilaan Anij” ²⁸ n̄e jej jerbal jim̧we, iakwe tūriam̧o, im etetal ettā ippān ad Anij. Jej mour im meļeļe kōn m̧wil ko an Jemedwōj Ilan̄ im Jisōs Kraist n̄an ilo mour ko ad im jej iakwe doon.

N̄e kwonaaj kōm̧m̧ane men kein, kwonaaj ļoor iaļ in bujen eo im maron̄ n̄an ”jokwe ippān Anij ilo wāween m̧ōņōņō eo ejjelo̧k jem̧ļo̧kin.” ²⁹ Jetōb ko ami naaj kōmerami kōn meram in aiboojoj an Anij im ippān meram in mour indeeo. ³⁰ Enaaj koobrak am kō m̧ōņōņō me ban maron̄ kōmeļeļeiki. ³¹ Ij kam̧ool bwe Anij ej mour im bwe Jisōs ej Kraist eo, ad Rilo̧mo̧o̧r im Ripinmuur, im E ej iakwe im mōņōņō in letok tūriam̧o̧ eo an n̄an kōj aolep. Kwojjab ke iakwe menin? Ilo etan Jisōs Kraist, amen.

Kakeememej ko

1. Lale Russell M. Nelson, “Jemaron̄ Kōm̧m̧an Em̧m̧anļo̧k im Maron̄ Em̧m̧anļo̧k,” Liaona, Māe 2019, 67–69.

2. Mosaia 2:41.

3. Maika 6:6.

4. Maika 6:7.

5. Lale Epesōs 2:8; 2 Nipai 31:19; Alma 22:14; 42:14; 3 Nipai18:32; Moronai 6:4; Katak im Bujen Ko 3:20.

6. Lale 3 Nipai 27:19.

7. Lale Alma 41:8; Moronai 10:32–33.

8. Lale 1 Korint 15:22; Alma 11:42–45.

9. Laajrak in Tōmak ko 1:3.

10. Maika 6:8; lale naan in kappe ko reinļo̧k wōt doon ilo Alma 41:14; Katak im Bujen Ko 11:12; Laajrak in Tōmak ko 1:13.

11. Lale Matu 22:35–40. N̄an juon kōmeļeļe kōn jemjerā eo ikōtaan kien eo kein kajuon im kein karuo reļaptata, lale Russell M. Nelson, “Teach Us Tolerance and Love,” Ensign, May 1994, 69–71, im Dallin H. Oaks, “ Kien ko Ruo Reļļap,” Liaona, Nob. 2019, 73–76.

12. Lale Ezekiel 18:8–9.

13. 3 Nipai 9:19–20; bar lale Katak im Bujen Ko 59:8.

14. Lale 2 Nipai 32:5.

15. Lale 2 Nipai 2:7.

16. Maika 7:18–19.

17. Levitikōs 19:18.

18. Lale Babylonian Talmud, Shabbat 31a:6; see also jewishvirtuallibrary.org/rabbi-hillel-quotes-on-judaism-and-israel. Aurōk n̄an jeļā, Hillel Elder eo jim̧m̧aan Gamaliel, eo ba etan ilo Jerbal 5:34. Gamaliel ekar rikaki eo an Saul in Tarsus Lale Isidore Singer, ed., The Jewish Encyclopedia (1903), “Gamaliel I,” 5:558–59.

19. Et ko n̄an Mr. Jackon, Dr. Cohen, im Dr. Jones ejjab m̧olin etāeer.

20. 2 Nipai 26:33.

21. Mosaia 23:7.

22. Lale Josep Smith, “History, 1838–1856, volume D-1 [1 August 1842–1 July 1843],” 1459, josephsmithpapers.org.

23. Lale Luk 15:1–2

24. Mosaia 4:13.

25. Lale Moses 7:33.

26. Katak im Bujen Ko 20:32–34.

27. Lale Boyd K. Packer, “The Plan of Happiness,” Liahona, May 2015, 28. Būreejtōn Packer ekar ba, “N̄e bun̄tōn eo an ukweļo̧k ej dedeļo̧k, ejjeļo̧k jenkwōn kinej ej waļo̧k kōn wōt Pinmuur eo an Jisōs Kraist. … Pinmuur eo … emaron̄ karreeoik aolep māār otemjeļo̧k jekdo̧o̧n ewi penin ak ewi aetokan ak jete alen kar āliji. Pinmuur eo emaron̄ kanem̧kwoj eok bar juon alen n̄an bun̄ m̧aan ļo̧k, erreo im wānōk, n̄an iaļ eo me em̧ōj am kālet ilo mour in.”

28. Kōmeļeļe kōn Tōmak (1985), 38.

29. Mosaia 2:41.

30. Lale Alma 19:6.

31. Lale Katak im Bujen Ko 11:13