Bag-ong Tugon sa Kinatibuk-ang Kahulogan
Ang mga Pagtan-aw sa Judeo sa Pagkabanhaw
Ang doktrina sa pagkabanhaw makahatag kanato og paglaom alang sa umaabot ingon man sa pag-awhag sa pagpuyo sa matarong nga paagi karon.
Ang pagkabanhaw nagpasabot ngadto sa Dios nga nagbangon sa patay ngadto sa pagkabuhi “nga mahimong imortal, nga adunay lawas nga unod ug bukog.”1 Ang pagsabot og lainlaing karaan nga mga tinuohan mahitungod sa pagkabanhaw makatabang kanato nga mas modayeg sa gahom sa karaang mga pagtulon-an sa Kristiyano kabahin niini nga hilisgotan ingon man kon giunsa niini nga kini nahimong talagsaon ug gitukod diha sa miaging gidawat nga mga ideya.
Nagkalainlaing mga Ideya mahitungod sa Human sa kinabuhi
Daghan sa panahon ni Jesus ang wala motuo ngadto sa ideya nga adunay human sa kinabuhi apan mituo nga ang patay mohunong lamang sa pagpakabuhi. Alang niadto kinsa mituo sa kinabuhi human sa kamatayon, ang pipila nagtuo nga ang espiritu lamang ang nabuhi ug gitan-aw ang human sa kinabuhi isip usa ka ngitngiton nga gingharian ngadto diin ang tanang mga tawo moadto sa walay pagsapayan sa ilang binuhatan sa buhi pa. Kini nga gingharian gipasabot sa nagkalainlaing mga ngalan, lakip sa Sheol, Gehenna, ug Hades.2
Pagkabanhaw sa mga Sinulat sa Judeo
Ang karaang mga tinubdan nagpakita nga ang mga Judeo sa panahon ni Jesus naghupot og nagkalainlaing mga pangagpas mahitungod sa padulngan sa pisikal nga lawas human sa kamatayon. Ingon sa girekord sa Judeo nga tigsaysay nga si Josephus, ang mga Pariseo mitudlo nga ang matarong “makabaton og gahom nga maulian ug mabuhi pag-usab,”3 samtang ang mga Saduceo mituo nga ang “mga kalag mamatay uban sa mga lawas.”4 Si Jesus ug ang Iyang labing una nga mga disipulo nakasugat sa samang mga tinuohan. Sa tinuod, naghulagway si Pablo sa iyang kaugalingon isip usa ka “Pariseo, ang anak sa Pariseo,” ug ang Mga Buhat 23:6–7 nagrekord kon giunsa sa gipakigbahin nga tinuohan sa pagkabanhaw mihimo sa pagsangyaw ni Pablo kabahin ni Kristo nga mas makapadani ngadto sa mga Pariseo.
Ang mga pagtan-aw sa mga Judeo mahitungod sa pagkabanhaw nahibaloan pinaagi sa literatura nga gimahal sa mga Judeo, lakip ang unsay karon nga Daang Tugon. Sama pananglitan, ang basahon ni Daniel, nagsulti og usa ka panahon sa dihang “daghan kanila nga nangatulog sa abog sa yuta ang nahigmata, ang uban ngadto sa walay kataposang kinabuhi, ug ang uban ngadto sa kaulawan ug sa walay kataposang pagtamay” (Daniel 12:2). Ang ingon ka tin-aw nga mga pakisayran sa pagkabanhaw, bisan tuod og panagsa ra diha sa Daang Tugon, kasagarang gisulat atol sa mga panahon sa kagul-anan, paghingilin, ug pagpanggukod, nagpakita sa potensiyal sa doktrina sa paghatag og paglaom ug kahupay ngadto niadtong nag-antos og kasakitan.5
Laing nabantog nga basahon nga Judeo nagsaysay sa pito ka managsoong lalaki nga mga Judeo kinsa gi-martir tungod sa ilang tinuohan. Sa wala pa gipatay ang kataposang igsoong lalaki, ang iyang inahan miawhag kaniya sa pagpabilin nga matinud-anon “aron tungod sa kaluoy sa Dios, dawaton ko ikaw pagbalik uban kanila didto sa pagkabanhaw” (2 Macabeo 7:29, Maayong Balita Biblia). Dinhi niini nga tudling, ang hugot nga pagtuo diha sa pagkabanhaw naghimo sa usa ka inahan ug sa iyang anak nga lalaki sa pag-atubang nga matinud-anon sa ilang mga pagsulay. Ang ilang hugot nga pagtuo mihatag usab kanila og pagsalig nga ang lawasnong pagkadaot ug mga pagkahuyang dili mopadayon human sa kinabuhi.
Pagkabanhaw sa Kristyano ug sa Ulahing mga Panulat sa mga Judeo
Ang mga pagtulon-an sa Bag-ong Tugon kabahin sa pagkabanhaw susamang nagpasiugda og paglaom ug naghatag og kahupay. Gihatagan og gibug-aton ni Pablo nga pinaagi sa pagkabanhaw, kita makabuntog sa kamatayon, kasakit, ug kapildihan. Misulat siya ngadto sa mga Santos sa Corinto: “Ang kamatayon gilamoy diha sa kadaogan. O kamatayon, hain na ang imong ikot? O kamatayon, hain na ang imong pagkamadaugon?” (1 Mga Taga-Corinto 15:54–55).
Unsa ang nagpalahi sa Kristyano nga pagtulon-an mahitungod sa pagkabanhaw mao ang pagtuo nga ang pagkabanhaw nahimong posible pinaagi ni Jesukristo ug nga Siya mao ang una sa daghang pagabanhawon, ang “nahaunang gibanhaw sa mga nangamatay” (1 Mga Taga-Corinto 15:20).6
Sa literatura nga Judeo nga gisulat human ni Jesus, ang tinuohan diha sa pagkabanhaw gihunahuna nga usa ka importanting baroganan sa hugot nga pagtuo7, apan ang kalainan sa opinyon migawas kalabot kon asa ang nabanhaw nga mga binuhat mopuyo, unsa ka dugay human sa kamatayon ang usa ka tawo pagabanhawon, ug unsa ka dako ang pagkasusama sa human sa kinabuhi sa mortal nga kinabuhi––nagpasabot kana, sa pagkaon, pag-inom, ug uban pa.8 Gawas sa mga Kristyano ug mga Judeo, ang mao lamang nga laing karaang mga tawo nga nagtuo sa usa ka lawasnong pagkabanhaw mao ang mga Zoroastrian sa Persia.9
Sama sa karaan, ang doktrina sa pagkabanhaw makahatag sa karon nga mga sumusunod ni Jesukristo og paglaom alang sa umaabot ingon man kahopay, kaisog, ug usa ka pagdasig sa pagpuyo sa matarong nga paagi sa karon. Kini usa ka ebidensya nga kita adunay usa ka Manluluwas kinsa buhi ug nahigugma sa Iyang mga katawhan.