“Ana Nanorinano te Aine mai Kanaan,” Riaona, Tebetembwa. 2023.
Ana Kakai Iesu
Ana Nanorinano te Aine mai Kanaan
Tera taben te onimaki ma te nanorinano ni karekean kakai ake ti kainnanoi?
Te Aine are mai Kanaan, iroun Harold Copping, Bridgeman Images
Ibuakoia nako ana iwawaki Iesu Kristo are e karekei n Maiuna n rabwata, iai teuana ae e nang baiti kakibaana bwa e nang uarereke ao n tabetai e aki mataata: te aine mai Kanaan are e kabwarabwaraaki n Mataio 15:21-28.
N ikotaki ma tabeua kanoana aika karinaki, e ngae n anne, ti kona n karekei reireiara koaua aika tamaroa iaon te nanorinano ma ana nanoanga Iesu Kristo ngkai ti a tabe n kikina raoi te aine ae e aki bati n taetaekinaki aio ma ana onimaki ao ana nanorinano ae korakora.
Kanoana
N Mataio 14, ti reiakinna ae te Tia Kamaiu e ataia ae e a mate Ioane te Tia Bwabetiito, are e kamateaki man ana kariaia Herodias. Ngke e ongo ae E a mate ai tarina, e kataia Iesu n birinako n te kaibuke nakon “te tabo ae akea kaina ae raroa nako” bwa ena tang ni maten ai tarina, ma aomata aika mwaiti a tabe n Iriiria (taraa Mataio 14:13). N kaotan ana nanoanga ae korakora, Iesu e kabanea ana bong anne irarikiia aomata ao ni karaoa Ana kakai ae korakora, kamwarakeaia irangaa te aomata ma ti nimaua te kariki ao uoman te ika (taraa Mataio 14:15–21.).
N te tairiki anne, te Tia Kamaiu e karaoa te kauoua ni kakai ae korakora. E tia n nakon te maunga, “n maenako” ma Ana reirei, n tataro. Ana reirei a toka iaon te kaibuke, ao a katobibiaki n Namani Kariraia ngke a ororeaki n te nao ma te angibuaka. “Ao … Iesu e nakoina, e nakonako iaon taari,” are ea kairoroia ana reirei bwa ana kanga, “O te koaua ae ngkoe Natin te Atua.” (Taraa Mataio 14:23–25, 33.)
Iesu e manga mwananga nako meangin Kariraia nako Turo ao Tiitan are a kinaaki ngkai bwa Lebanon. E bon kakaea te “rau, te kaokoroaki, ke te tai ae onoti ibukin reiakinaia ana Abotoro ake Tengaun ma Uoman,” are e aki rereke taina.1 Ao bon ikai are “te aine temanna ae tei I Kanaan man aba akekeie, ao e kanene bwnaana, ao e kangai, Nanoangaai, Te Uea, ae Natin Tawita; Ko na nanongai, e bati ni karawawataki natiu te aine iroun te taimonio” (Mataio 15:22).
Kamaiuan natin te aine mai Kaanaan e riki i imarenan Tiitan ao Turo, i meangin Kariraia.
Titon (taraa te kamataata ieta): E ataaki naba bwa Tiaiton. N taai ake rimoa, te iokinibwai e kakaraoaki n kawan Phoenicia teuana ae kakawaki.
Turo (tara tamnei ieta): te kawa ni iokibwai ae kakawaki, e mena 22 maire meangin Titon. N tain ana mwakuri, te Abotoro Bauro e kawariia membwa n te Ekaretia ikai (taraa Mwakuri 21:3–7).
Kamataata n te tamnei
Te Aine mai Kanaan
E rangi ni kamimii bwa te aine anne e kawara Iesu. Bon te I-Kanaan, te “beekan ke te ianena ni bungiakina,” kaain Kanaan “ae a taraaki bwa a rangi n rinano irouia Iutaia.”2 Ma ana onimaki ni mwaakan Iesu Kristo ao ana tangira ibukin natina te aine e kairia n ukora ana ibuobuoki te Tia Kamaiu. Unimwaane James E. Talmage (1862–1933) man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman e kabwarabwara, “Ni koauana ngkai e taekina Iesu bwa Natin Tawita e kaota ana koaua bwa bon Ngaia te Mesia mai Iteraera.”3
E ngae ngke ti aki bati n ata rongorongon te tina ae te Tientaire, ti kona n taekinna bwa ana onimaki kanga ai aron te aine are e taekinaki n te Nutetemanti. N aron te aine are “e nraara” (Mareko 5:25), Maria ao Mareta mai Betania, ao Maria te I-Maketara, te aine mai Kanaan a katuka aia onimaki iroun te Tia Kamaiu. Iai matatana ae nene ao ni koaua raoi bwa antai raoi Ngaia.
N te moan tai, e aki kaekaa Iesu. A kaunga ana reirei bwa E na kaokia ibukina bwa e a aki karauiia, ao a noria bwa e a katabetabea Iesu n Ana tai ni karekea te rau.4
N tokina, E kaekaa Iesu. Ni kabwarabwaraan aki kakarongoaana mai imwaaina, E taku, “I kanakoaki nakoia ti tibu ake a bua ake ana utu Iteraera” (Mataio 15:24).
Ana taeka te Tia Kamaiu e karika mimiin te anine ae te Tientaire are e roko n ukora te kakabwaia ibukin natina te aine. Bon tiaki te aine mai Iteraera, ma ngaia e bon ataia ae Iesu Kristo bon te Mesia, te Uea. Ao e ngae ngke E kamataataa bwa Ana mwakuri bon nakoia Iutaia, te aine iai ana onimaki ae E kona ni kamarurunga natina te aine. Ma te nimamannei, e bwaka i Waena ni kaota atakina ae te uea ao iai mwaakana (taraa Mareko 7:25), “n taromauriia,”ao ni manga butiia, “te Uea, buokai” (Mataio 15:25).
Te Nimamannei ao te Kakai
N te kaeka are e tara ni matoatoa nakoia taan iriiria aika ngkai, e kaeka Iesu, “E aki riai te anai kanaia naati n tetewe nakoia kamea” (Mataio 15:26). Taan rabakau iaon te baibara a kabwarabwaraa bwa n te kabotau aei “ataei” bon Iutaia ao “kamea” bon Tientaire.
N taekana teuana, oin katabean Kristo bon nakoia Iutaia. E na kamwarakeia—ke n anganiia te euangkerio moa—ao a na kamwarakeia ke n reireiniia nikiraia kaain te aonaaba. E kabwarabwaraa Unimwaane Talmage: “Te taeka, ae matoatoa n aron ongoraeakina iroura, a bon mataata nakon neiei n tamnein te Uea n are E nanonna. … N etina te aine e aki obwanako n te kabotau. ”5
Teuana riki, ana kaeka te aine ae tamaroa aei e ringa te nano ao e kamiimi ao n nimamannei: “Te koaua, te Uea: ma kamea a boni kangi tamruru ake a bwaka man aia taibora aia toka” (Mataio 15:27).
Te aine ae e onrake n te onimaki aei e aki bwaranano. Irarikin are e na rineia bwa e na obwanako, e rinea te onimaki. Ana kaeka bon kaotan te kaantaninga bon iboakon naba te tamruru. Bon te onimaki ae kamiimii ni kakoauaa bwa te tamruru man ana taibora te Tia Kamaiu be na tau n tokanikai iaon te bwai are e riki nakon natina te aine. Ana kaeka te tina ae onimaki e kaota te nanorinano ao te nimamannei.
Unimwaane David A. Bednar man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman e kabwarabwaraa te nimamannei bwa te “korakora, tiaki te nimamate; kakamwakuri, tiaki te tataninga; ninikoria, tiaki te maamaa.”6 Te aine mai Kanaan e bon rangi ni korakora, kakamwakuri, ao ninikoria ni kaota ana onimaki bwa tabeua man mwaakan te Tia Kamaiu e rangi n tau.
Te aine mai Kanaan e rangi ni korakora, kakamwakuri, ao ninikoria ni kaota ana onimaki bwa tabeua man mwaakan te Tia Kamaiu e rangi n tau.
N tokina, e kaeka Iesu Kristo ma te kaeka ae kakorakora ao n rangi ni ataaki: “Neiko, e ababaki am onimai: e na karaoaki nako im n ai aron ane ko tangiria.” Aio e kaotia bwa E kabonganaa ao ni butimwaira ni mwanangara n Nakoina ae rimwiiaki n te rongorongo are ni koroboki aika tabu ni kakoauaa raoi bwa “natina te aine e kamaiuaki n te aua naba arei” (Mataio 15:28).
Tera Ae Ti Kona n Reiakinna?
E koreia Unimwaane Talmage, “Ana nanomwaakan ae kamoamoaaki te aine e boboto iaon te onimaki are e tokanikai iaon baika a totoko ao n teimatoa e ngae ngkana ko a rotaki n te bwaranano.”7
Te aeka n onimaki ae teimatoa anne iaon Iesu Kristo bon ngaia raoi are e reirei iaona ara burabeti ae tangiraki, Beretitenti Russell M. Nelson bwa ti na karikirakea: Te onimaki iroun Iesu Kristo bon te mwaaka ae korakora ae tauraoi nakoira n te maiu aei. A kona ni karaoaki bwaai nako nakoia ake a kakoaua.8
I kamoamoaa te aine mai Kanaan are e rangi ni korakora, kakamwakuri, ao ninikoria, ao n teimatoa ni kabotoa ana onimaki iroun Iesu Kristo bwa te Tia Kamaiu, te Mesia, ao te Uea. Bon te banna ni katooto n te Nutetemanti n te onimaki ao te nimamannei ae e kainanoaki irouia ni kabane ana reirei Iesu Kristo. N aki kamwaingaki, ti a bane n teimatoa ni ukora te akea n onimaki anne iroun “mataniwia ibonga i bukin bwai aika raraoi aika nagi roko” (Ebera 9:11).