“Karekean ao Kaotan te Nanoanga,” Riaona, Tebetembwa 2023.
Kairake n Ikawai
Karekean ao Kaotan te Nanoanga
Ana banna n katooto te Tia Kamaiu ae tamaroa e reireiniira mwaakan kaotan te nanoanga nakoia aomata ae a kona n kakabwaiaki iai.
Tera ae kona n reke ngkana e bootaki te tina ae e a kua ma te ataei ae e a kakai iaon te wanikiba ae uarereke? Te bwai ae kamino atuu. Tabeua te kaintekateka mai buki, I tabe n noora te bwai ae riki. E riki n arona aio:
Te teinimwaane ae uarereke: I a baki!
Te Tina: Ngaia, ti na tuoa au baeki ao n noria bwa tera kanoana.
Te teinimwaane ae uarereke: I rawa!
Te Tina: Ma koaki baki?
Te teinimwaane ae uarereke: Anganai anne!
Te Tina: N na anganiko tera?
Te teinimwaane ae uarereke: Anne!
Te Tina: Natiu, I aki kona n anganiko mwaeu.
Te teinimwaane ae uarereke: I tangiria!
E reke tamneina iroum. E reitinako ae inano riki 20 te miniti, te tina aio e bati ana waaki ake e karaoi bwa e na kataia n karaua nanon natina: e na anganabwaai, e kamwaningaa, e kangarea, ao tao teuana ke uoua taai ae e kakamakua iai. Akea te bwai ae mwakuri. “Bon te kiba ae uarereke,” I kauringai i bon irou. “E na bon nakoraoi.”
Ma e bon aki NAKORAOI. E a itaotao kuana, ao ea kakaoi ranin matana mai matana. E ngae ngke I aki kinaa, ma e katikaki nanou bwa N na buokia. Ao akea taina, ao I moana au tataro ibukiia n kauoman.
Tiaki ti ngai te bwatintia ae rootaki n te bwai are e riki. Ngke e a roko raoi n korakorana rawawatana, e a buokaki naba iroun temanna te bwatintia. Te aine ae e a aaine, ae tekateka i tabon te tabo n nakonako. Ma te aakoi, e kaitara te tina ae ataei aio, ao e taetae ni karaurau nakoina n karaua nanona, ao e taua baina. Ti anne. Ao e nang tau.
Aine aika uoman aika a taubai riaon te kawai n nakonako n karokoa e toko te wanikiba. E ngae ngke e bon tabe te teinimwaane ae uarereke aio n tatakarua, tinana e taraa n rau. Bon te kakai.
Te Nano n Nanoanga ao te Nanoanga: Anua Uoua n te Riki Bwa Ana Reirei
N ara uokabirare n boong aika, te kakai aio arana: nanoanga. Te nanoanga, nanona, te mwakuri ae reke man taneiaim n rinanon ana iango, namakin ao ana taneiai temanna. Te nano n nanoanga bon te taeka n taai aikai; koaki kona n nooria n koroboki aika tabu. Ma taan rabakau n te taetae a tia n taekina bwa te nano n nanoanga e irekereke ma te nanoanga. Ao te taeka n koroboki aika tabu ae, te nanoanga e bati kabonganaana.
Te nano n nanoanga bon te rabakau n reitiko ma marakin temanna, ao te nanoanga bon te mwakuri n ibuobuoki ae nakon man te rabakau anne. Iesu Kristo e kaota te nano n nanoanga ao te nanoanga ngke E mwakuri n ibuobuoki, kakabwaia, ao n kamaiu, ao n maraki ibukin ara bure. Ngkai ana reirei Kristo ngaira, ti riai n reiakinna n kataneiaira ma te nano n nanonga ao n kaota te nanoanga. Aikai tabeua anuan te riki bwa Ana reirei.
Ngkana e kamwakuri mwakan ae kamimi te nanoanga, e buokiira n kaotaira ao n reitaki raoi nakon marakin, kainnanon, maakun, ke nanokawakin te aomata. N ana itera te tina aio, te aine are ea aaine are te katautau bwa e a bati ana ririki n taneiai n taraakiia natina ma tibuna e kona n anga te karaunano bwa ea tia n rinanon naba te aekaki anne. Man itiakin oin ana taneiai, e bon tau bwa e na riki bwa te tia karaunano.
Tera ae tau iroun Iesu Kristo bwa e na riki bwa te tia karaua nanora? Unimwaane Neal A. Maxwell (1926-2004) man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman e reirei: “esu e ataa aron buokara raoi n ara tai n rawawata man aoraki ibukina bwa Iesu e a tia n tobwai rawawatara ma aorakira [taraa Aramwa 7:11-12]. E atai raoi; ngaia are Ana nanoanga ea tia n reke.”1
Kristo n te Aba ni Mari,, iroun Simon Dewey
Karekean te Nanoanga ao Buokaia Aomata
Tera kangaanga aika ko a tia n rinanona are ko “karekea” iai te rabakau n nanoangaia aomata ao n kaota te nanoanga nakoia? Ko a tia n rinanon te kainnano, te bwainikiriinaki, te katinanikuaki, te aoraki, te bakaineaki, te bure, ke te rawawata n arona nako? Ngkana ko a tia, ko a tia naba n tokanikai iaon korakaim aikanne ao n otinako bwa te aomata ae wanawana man korakora ao n nananoanga riki.
Ni kuarerekeana, ko a tia n karekea te nano n nanoanga. Ko a tauraoi n karaoa te ibuobuoki nakon maiuia ake a rootaki n te korakai. Ko na moanna mai iaa? Iai uoua au iango:
Te moan, keiaki n karikirakea iroum te nonori ae rababa iaon korakaia aomata. Te kananokaawaki, bwa e kona n riki ae ko mena irarikin temanna ae rinanon te maraki ao ko aki ataia ae ea korakai. Ti na kanga n karikirakea te nonori aei? Ana katooto Iesu Kristo e na reireiniira.
Imwiin Mangautina, ngke e kawariia Nibwaite Iesu, E kabwarabwara Ana reirei ao e reiakiniia te euangkerio. Ngke E tei, E taraia aomata ao n taku, “I nooria bwa kam mamaara, n te aro are kam aki kona n oota n au taeka” (3 Nibwaai 17:2)/. E kaoiia Iesu bwa a na okirii mwengaia, motirawa, ao n iangoia inanoia Ana reirei, ao n oki n te bong are imwiina n marurung ao n tauraoi n reiakinaki riki (taraa 3 Nibwaai 17:3).
E a moti te karaki, kee? E tuai raoi. Ana nonorii Iesu e karababaki riki ngke E karaua n tarai ubuia taan iriria:
“Ao e a koro bukina bwa ngke e a tia Iesu n taekin taeka aikai, e taratara nako riki i aoia aomata ake a uanao, ao nooria a bon tang, ma ni kateimatoa aia taratara iaona n te aro are kaanga a na tuangnga bwa e na tiku riki teutana irarikiia.
“Ao e taku nakoia: Nooria, e a onrake nanou n te nanoanga ibukimi.” (3 Nibwaai 17:5–6). Ngke e karaua riki n taraiia, ao E a noriia raoi. Ao anne are ea kamwakura ana nanoanga ibukiia.
N te aonaaba ae e bwaka ae e onrake irouia aomata aika a bwaka, e na aki nang maan ara taratara ao tia norii naba rannimata i mataia natin Tamara are i Karawa. Ma ti riai n bon taratara nako. N aron te Tia Kamaiu, ti kona n rineia n noriia aomata rinanon taraakin kainnanoia. Ao te tai are tia kona iai n noria, tia tauraoi ngkane n beku.
Unimwaane Ulisses Soares man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman e taku, “ngkai ti kataia ma te nano ni koaua ni karekea te anua n nanoanga inanon maiura, n aron are e kaotaki iroun te Tia Kamaiu, ti na kona iai ni kai namakini kainnanoia aomata. Ma rikiraken te namakin anne, namakinan te kan atatai ni koaua ao te tangira e na karekea te bitaki iaon mwakuri nako ake ti karaoi.”2
Kauoua, anga te aeka n ibuobuoki are ko tau ngkoe n anga. Ngke e a tia Iesu n karekei kainnanoia Nibwaite n Te Aba ni Mari, E weteia bwa a na kaniia. E kamaiuia aia aoraki ao e kakabwaiaia natiia. E karaoi bwaai aika ti te Tia Kamaiua te aonnaba ae kona n karaoi.
Ngai ma ngkoe ti kona n bweenii waan ara taneiai ma rabakaura bwa ana kaitara kainanoia aomata. Ti aki kona n buokii aia kangaanga aomata ni bane, ma ti kona n buoka tabekakirakeia ake ti a tia n rinanon te kangaanga are a rinanona. Ti aki kona ni kamaiua te rebera, ma ti kona n karaua nanoia aoraki. Ti aki kona n katoka maiun ni kainanon temanna, ma ti kona n tibauai reirei aika a boutokaa te maiu n toronibwai, amwarake ma ngaiia, ao n kamwaita am angabwai n aki mamatam. Ti aki kona ni kabwarai buure, ma ti kona n kabwarai aia bure ake a tia n bure nakoira.
Kamwakuran te Nanoanga
Tera ae kona n reke ngkana e bootaki te tina ae e a kua ma te ataei ae e a kakai iaon te wanikiba ae uarereke? Te tai n kamwakura nanom n nanoanga ao te nanoanga.
Ngke e a ruo ara wanikiba te tina ae ataei aio e ruo, e uota ana baeki n anganibaina teuana, ao natina are uarereke n are teuana. Ngaia manga iai kibana riki are ena manga kaekaia ao e a kan aki ooia. I tabe n taraia ngke ea takaka ngke a otinako ana bwai. I anai ana bwai: ana bwai n kokoka natina, ana kaintekateka natina n te kaa, ana baeki are uouotia, ana baeki n bwai n ataei. E rangin ni kainnanoa te ibuobuoki. Nanou n nanoangaia e a bitaki nakon te nanoanga.
I aki moa tei n kaota arau nakoina, ma I a bon anai naba ana bwai aoe ti tuanga ni kangai, “I a anai aikai. Taua ngkoe natim. Biri nakon am tabo n rin. “I a rimwiim.” E kariai ma te karabwarabwa, ao t ia biri inanon te marae n wanikiba. Ngke tia roko imatan te tabo n rin, I a noora temanna te aine ae tabe n bubuti nakon te tia ibuobuki n te wanikiba bwa ena tautaua kiban te wanikiba tabeua te miniti. Ti roko raoi ma te kukurei ao te bua n ike. Te tina ao te aine aio a irabwati ma ranin mataia n kukurei aika waanako ao te oki n nano imwain ae a toka.
Te mwakuri n ibuobuoki ae uarereke aio e aki bita te aonaaba, ma e kakabwaia maiun natin te Atua temanna ae e kainnanoa te ibuobuoki. N ai aron ae buoka raoraou ae boou aio n karokoa n ana tabo, e buokai naba n karokoai n nnen tamneiu. Rinean te nano n nanoanga ma te nanoanga e buokai bwa nna riki n ai aron Iesu Kristo. Ao aio e anganai te kukurei.
N aki tabe ma te tabo ti mena iai-n te tabo ni mwakuri ke te reirei, n te aro ke iaon te wanikiba-ti kona n riki bwa taan kaotii bannan te Tia Kamaiu n ara nanoanga. Antai ae tangiria te Tia Kamaiu bwa kona kaota te nanoanga nakoina n te bong aio?